بهترین دلیل برای اثبات جامعیّت قرآن، قرآن کریم است. آیات دال بر جامعیت شامل آیات ناظر بر بیانگری همه چیز در قرآن یا کتاب، جهانی بودن و جاودانگی قرآن می شود. علاوه بر آیات، روایاتی و دلایل عقلی ای چون خاتمیت، تکامل دین اسلام و ... نیز جامعیّت قرآن را تصدیق می کنند. درباره ی تفسیر و تعیین قلمرو جامعیت قرآن بحث های بسیار زیادی صورت گرفته و دیدگاه های متعدّدی اظهار شده است. در این زمینه میان دانشمندان سه دیدگاه را به روشنی می توان دید: 1- دیدگاه حداکثری که معتقد است قرآن همه ی علوم، حتّی علوم بشری و غیر دینی را دارا می باشد. 2- دیدگاه حداقلی که معتقد است قرآن تنها عهده دار مسائل معنوی و اخروی و شرعی است. 3- دیدگاه اعتدالی که مدافع رویکردی معتدل و مخالف افراط دیدگاه حداکثری و تفریط دیدگاه حداقلی است. فخر رازی و آلوسی، با اهتمام به موضوع جامعیّت قرآن، آن را به سان یکی از اصول اساسی خویش در تفسیر آیات قرآن قلمداد کرده اند. فخر رازی با توجه به اینکه از مفسّران متقدم به شمار می رود در تفسیر جامعیّت قرآن رویکردی حداقلی دارد و قرآن راصرفاً در حوزه ی اصول و فروع دین جامع می داند و استناد عقلی وی بر جامعیّت، علم مطلق خدا است. آلوسی، که از مفسران متأخّر به شمار می رود، هر چند در تفسیر آیات مرتبط با جامعیت نظر رازی را نقل می کند؛ اما در مقایسه با رازی در تبیین قلمرو جامعیّت از آرای دیگری نیز بهره گرفته است. و با توجّه به تحوّل علمی در قرن سیزدهم نسبت به قرن ششم، دامنه ی این بحث را گسترش می دهد و قرآن را نه تنها در دو حوزه ی اصول و فروع دین، که در سایر حوزه ها نیزجامع می داند و استناد عقلی وی بر جامعیّت، فیّاض بودن خداوند است.

چکیده: اسماء و صفات الهی به کار رفته در آیات و سور قرآنی از جهات گوناگون قابل تأمّل است. این اوصاف از یک سو در نگاه کلامی، برخی را به بحث در کیفیّت صفات الهی و تقسیم آنها به صفات ثبوتی و سلبی، ذات و فعل و... برانگیخته است. از سوی دیگر می تواند از نگاهی نو و بدیع این موضوع مورد توجه قرار گیرد که آن تناسب مفهومی و ادبی و بلاغی اسماء و صفات الهی به کار رفته در آیات و سور با محتوای آیات و همچنین با محتوای سور است. یافتن این تناسب و ارتباط نظام مند بین مفاهیم آیات و سور با اسماء و صفات الهی به کار رفته در آنها، خود مستلزم درک عمیق معنایی این اسماء و صفات و همچنین درک محتوای آیات است تا از این رهگذر بتوان به جزئیّات تناسب در برخی جهات بلاغی و صنایع بدیعی در آیات پی برد. این بررسی بیانگر آن است که اوصافی از قبیل «علیم، خبیر، سمیع، بصیر، رئوف و رحیم» در آیات از یک سو با محتوای آیات و از سوی دیگر با الفاظ و کلمات و آهنگ آیات تناسب دارد به گونه ای که بهترین واژه ها از جهت تناسب و سنخیت گزینش شده و به کار رفته است که این خود از جهت اعجاز بیانی حائز اهمیّت است. کلمات کلیدی: تناسب معنایی، تناسب بلاغی، اسماء الهی، صفات الهی.

رساله حاضر با عنوان «تحلیل و بررسی قصه آدم در قرآن و مقایسه آن با عهدین و تأثیر آن بر الهیات ادیان ابراهیمی» به رشته تحریر آمده است. باز خوانی دوباره قصه آدم (ع) به لحاظ پیدایش نظریه های جدید و تأثیر آن در فهم متون مقدس ضرورت دارد. موارد اشتراک و افتراق قصه آدم (ع) در قرآن کریم و عهدین و واقعی یا نمادین بودن آن و بررسی تأثیر قصه بر الهیات ادیان ابراهیمی سوال های مهم این رساله بوده است. این تحقیق از نوع تحلیلی- توصیفی بوده و به روش عقلی جمع آوری شده است و منابع آن در وهله اول، قرآن کریم و عهدین و بعد از آن کتب تفسیر و مقالات تحقیقی درموارد یاد شده بوده است. در این پژوهش با مقایسه آیات قرآن کریم و متون مقدس نشان داده شده که آدم (ع) به عنوان اولین انسان و پیامبر خدا در قرآن کریم از منزلت بسیار والایی نسبت به عهدین برخوردار بوده است. قصه آدم (ع) قصه ای واقعی و تاریخی است و بعضی از تفاسیر تمثیلی منافاتی با واقعی بودن آن ندارد. حکایت قصه در کتاب مقدس موجب تکوین آموزهایی مانند زن ستیزی در تاریخ اندیشه یهودی و مسیحی و آموزه نجات در مسیحیت شده است، به نحوی که اگر قصه آدم (ع) در سفر پیدایش نبود، آموزه نجات عقیم می ماند. به علت تمایز ساختاری قصه آدم (ع) درقرآن کریم نسبت به عهدین، آموزه های فوق به الهیات اسلامی راه نیافته و در عوض مسأله ی گناه آدم (ع) در توسعه مفاهیم بحث عصمت انبیاء نقش بسزایی ایفا کرده است. کلمات کلیدی: قصه ـ ـ قرآن کریم ـ کتاب مقدس ـ الهیات ادیان ابراهیمی.

موضوع تناسب و ارتباط میان آیات یک سوره و هم چنین آیات پایانی یک سوره با آیات آغازین سوره ی پسین، از دیر باز تا کنون، محط بحث در بین دانشمندان علوم قرآنی و تفسیر پژوهان بوده و دیدگاه های گوناگونی ابراز شده است. در پژوهش حاضر که به بررسی ساختار هندسی و کشف روح حاکم و ارتباط منطقی آیات و سور مسبحات قرآن کریم می پردازد، با مبنا قرار دادن دیدگاه تناسب در آیات موضوعی یک سوره و وجود حد جامع به عنوان جان و روح سوره، به کشف این ارتباط از بعد مشترکات لفظی و معنوی اهتمام می ورزد. مشترکات لفظی و بلاغی سور یاد شده، بسیارند به گونه ای که به تناسب تعداد آیات این سوره ها با آیات سوره های دیگر، بیشتر بکار رفته است. این چنین تصویر سازی های بلاغی، بی روح و ایستا نبوده بلکه جاندار و پویا هستند و در عین حال هم آهنگ و هم نواخت. مشترکات معنوی یا موضوعات محوری در این سوره ها عبارت است از: رسالت پیامبر اکرم (ص)، جایگاه رفیع قرآن کریم به عنوان معجزه ی الهی، تجلی دو صفت عزیز و حکیم حول واژه ی تسبیح. مشرکات لفظی و معنوی مذکور در به هم پیوستگی، انسجام و نظام بندی آیات این سوره ها در کنار هم و هم چنین خود این سور در کنار یکدیگر، نقش بسزایی دارند تا آنجا که نخستین وظیفه ی مفسر، قبل از ورود به تفسیر آیات، کشف روح حاکم بر سوره است تا در پرتو آن قدرت دستیابی به مقاصد و جزئیات سوره برای وی حاصل شود