یکی ازمهمترین وجدی ترین موضوعات مورد بحث در دوره معاصر،ورود مدرنیته وآموزه های دنیای غرب به ایران است.شکست ارتش ایران درجنگ ها با روسیه تزاری که منجر به قراردادهای گلستان وترکمانچای شد،موجب شدتا نخبگان قاجار مانند عباس میرزا،به ضرورت بهره گیری ازتمدن غربی برای پیشرفت ونوسازی درایران پی ببرند.درراستای حرکت درمسیرنوسازی صدراعظم های نوگرائی مانندامیرکبیر،سپهسالار وامین الدوله گامهای موثری برداشتند.علاوه بر این دیوانسالاران نوگرا،اندیشه گران تجدد خواه ونواندیشی مانند ملکم خان،نیزبا معرفی آراء وعقاید غربی نقش مهمی درتبلیغ مدرنیسم وتجددگرائی درکشور داشتند.باپیروزی انقلاب مشروطه مرحله جدیدی درانجام اصلاحات آغاز گشت،دوره ای که روشنفکران و تجدد خواهان ایرانی رهبری انجام اصلاحات و نوسازی را بر عهده گرفتند.این اصلاحات ونوسازی با تدوین متمم قانون اساسی که مناقشات سنت گراها و متجددین برسر قانون گذاری و مفاهیمی چون آزادی،مساوات وغیره را به دنبال داشت،وارد مرحله جدیدی گردید.این چالش باعث شکل گیری دوطیف مشروعه خواهان ومشروطه طلبان دربین روحانیون شد.ازشخصیت های روحانی که به دفاع ازاندیشه مشروعه خواهی و مخالفت با روشنفکری پرداخت،شیخ احمد شاهرودی بود.هرچند شاهرودی در طیف مشروعه خواهان قرار داشت،اما دربرخی از مقوله ها همچون علوم جدید،آزادی ومساوات وموارد دیگر نظراتی همسو بامشروطه خواهان ارائه داد.شاهرودی از زمره نخستین روحانیونی بودکه درباره اندیشه های کمونیست اظهار نظر نمود.ردیه های شیخ احمدعلیه بهائیت ومسیحیت،درتداوم فعالیتها واقداماتی بود که روحانیون دوره های قبل دررفع شبهات پیرامون اسلام انجام دادند.

شیعیان از بدو بوجود آمدن این گروه همواره در نقطه مقابل حکومت های اموی و عباسی قرار داشتند به همین جهت این حکومتها نه تنها از تشکیل موسسات و مدارس آموزشی شیعیان از جهت سیاسی و مالی حمایت نمی کردند بلکه از آن جلوگیری نیز به عمل می آوردند ولی با این حال علاقه به انتقال و گسترش عقاید شیعی باعث شد تا شیعیان از هر فرصت بدین منظور بهره ببرند موسسات و مراکز آموزشی شیعیان امامی از دوران امامت امام محمد باقر«ع» و امام صادق«ع» شکل و روش خاصی خود را پیدا کرد و بعد از آن با کمک شاگردان و دانش آموختگان شیعی که از محضر ائمه شیعی و دانشمندان بزرگ بهره برده بودند ادامه پیدا کرد. از نظر مالی موسسات و مجموعه های آموزشی شیعیان با توجه به این شرایط عموماً از ناحیه کمک های مردمی به خصوص از جانب موقوفات و رسم وقف که در بین مسلمانان رایج بود اداره می شد . در این مراکز غیر از علوم اسلامی که در مدارس اهل سنت رایج بود علومی همچون فلسفه و مابعدالطبیعه که عموم دانشمندان اهل سنت با آن مخالف بودند آموزش داده می شد در شهرهایی که اکثریت ساکنان و یا بخش مهمی از آن شیعه بودند همچون کوفه – بغداد – قم – ری خاندان هایی همچون اشعریان – نوبختیان – آل بابویه و ... و دانشمندان دیگر اهداف آموزشی شیعیان را پیش می بردند که با تأسیس دارالعلم و دارالحدیث ها و مدارس شیعی در دوره های مختلف باورهای مذهبی شیعه را به نسلهای بعد از خود انتقال می دادند. موسسات و مدارس شیعی امامی به جهت سیاسی و یا به جهت مخالفت با علومی که در آنها آموزش داده می شد همواره از جانب اهل سنت متعصب با مخالفتهایی روبرو بود ولی با این وجود باعث نشد تا شیعیان امامی اهداف آموزشی خود را کاملاً رها سازند. علومی که هم اکنون در مراکز دینی شیعیان آموزش داده می شود نتیجه همان تلاشها است.

کیمیا در ایران، تاریخی کهن دارد و کیمیاگری بر جامعه و صنایع ایران در طی سالها تاثیری عمیق گذاشت اما از ورود آموزش شیمی نوین به ایران بیش از دو سده نمی گذرد. در دوران وقوع جنگهای ایران و روسیه نخستین گامها برای تحول آموزش شیمی برداشته شد اما از هنگام تاسیس دارالفنون و ورود معلمین داروسازی و شیمی به ایران بود که به تدریج زمینه آموزش شیمی نوین فراهم شد. در این پژوهش سعی بر آن است تا با تکیه بر اسناد و روزنامه ها و کتب درسی قدیمی دارالفنون، گسترش و تحول آموزش و سیر تطور کتاب های درسی شیمی مورد بررسی قرار گیرد و سپس آثار و نتایج و جایگاه این علم پس از تحول نظام آموزش سنتی، مورد ارزیابی قرار گیرد. در ابتدای این تحقیق، مختصری از تاریخ کیمیا و آموزش سنتی در دوره قاجار بیان شده سپس آموزش شیمی نوین از زمان اولین اعزام محصل شیمی به اروپا توسط عباس میرزا تا دوره تاسیس دارالفنون و نتایج و تاثیرات این آموزش در ایران بررسی گردید. در ادامه، روند تحول شیمی نوین تا سال 1320 همراه با سیر تطور کتابهای درسی شیمی ارزیابی شده است. رواج آموزش شیمی نوین در ایران و اعزام محصل این رشته به خارج به گسترش لابراتوآر، کارگاه و کارخانه های صنعتی و تولید مواد شیمیایی کمک بسیار نمود و موجب رواج دانش های دیگری از جمله طب، داروسازی، عکاسی و معدن شناسی گردید اما به رغم انتظار معقول، در تحکیم بنیان تفکر علمی و تجربی در جامعه ایران ، چندان تاثیری نداشت .

چکیده ندارد.

این پژوهش در صدد پاسخگودی به این پرسش است که " رابطه ایرانیان با ائمه شیعه اثنی عشری چگونه بوده و این روابط مبتنی بر چه علایقی می باشد و عوامل تاثیر گذار بر گرایش ایرانیان به امامان چه بوده است ." دامنه زمانی این تحقیق از آغاز امامت چهارمین امام تا آغاز عصر غیبت و محدوده جغرافیای آن قلمرو دولت ساسانی در آخرین روز های آن امپراطوری می باشد. با وجود گرایش اولیه به اسلام ، به زودی در حوزه های سیاسی و مذهبی ، ایرانیان به گرایش های مخالف حکومت پیوستند . به تدریج با شکل گرفتن فرق و مذاهب اسلامی ، تشیع نیز با اشکال مختلفش در میان ایرانیان رواج یافت تا جائی که در قرون بعدی ایران به مهمترین پایگاه شیعیان تبدیل شد و این مذهب در تمامی شئون مردم این سرزمین تاثیری عمیق برجا گذاشت . تشیع در ادامه به دو فرقه اصلی یعنی زیدیه و امامیه تقسیم شد . در ابتدا گرایش عمده ایرانیان به سمت تشیع زیدی بود ولی با توجه به اینکه حرکت های مسلحانه محور فعالیت های زیدیه بود و این قیام ها راه به جائی نبردند و جز سرخوردگی ارمغانی برای ایرانیان به همراه نداشتند، به تدریج شاهد گسترش تشیع امامی در میان ایرانیان می باشیم. می دانیم که مهمترین رکن این مذهب مفهوم امامت و جایگاه خاص امام در زندگی مسلمانان شیعه می باشد از این رو این سوال به ذهن متبادر می شود که در زمان حیات ائمه شیعه ، چه رابطه ای بین ایرانیان و ائمه برقرار بوده است.در این پژوهش فراز و فرود این رابطه در طی سه بخش مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش نخست که عصر حضور امامان چهارم تا ششم بود ، به شکل گیری مذهب تشیع و پایه گذاری سازمان وکالت اشاره شده که عمده فعالیت شیعیان از طریق این سازمان صورت می گرفت. در بخش دوم یعنی دوران امامت موسی بن جعفر و امام رضا شاهد ظهور فرقه های مختلف شیعی و حضور امام هشتم و پیامد های سیاسی مذهبی این حضور در ایران هستیم . در بخش سوم نیز که دوران امامت آخرین امامان را در بر گرفته است به شرایط اجتماعی ناشی از افزایش فشار بر شیعیان و بروز بحران اعتقادی در بین شیعیان به سبب خردسالی امامان پرداخته ایم . در این دوران همچنین به افزایش اقتدار وکلای ائمه و شدت گرفتن فعالیت های غلات توجه شده است.

گسترش نفوذ اعراب مسلمان در سرزمین های مجاور شبه جزیره، از زمان خلفای راشدین آغاز شده بود؛ و در دوره امویان تثبیت یافت و پس از کم رنگ تر شدن جنجال های نظامی زمینه اختلاط ذهنی و فرهنگی در این دوره ایجاد شد. پیچیدگی اجتماعی در این دوره نسبت به دوره اسلامی پیش از خود بیشتر شده بود و شرایط جدیدی را به همراه داشت. پژوهش حاضر می کوشد تا توصیفی از اوضاع و احوال زنان به عنوان بخشی گسترده از جامعه آن روز به دست دهد و جایگاه اجتماعی، فرهنگی و سیاسی آنان را واکاود. در دوره امویان برخی مولفه های سنن جاهلی مجال ظهور بیشتری یافت؛ یکی از مهم ترین این مولفه ها تعصبات قومی و قبیله ای بود که سهم بالایی در ارزش گذاری افراد داشت. هرچند نوعی نگاه بدبینانه نسبت به جنس زن و جوهر هستی وی وجود داشت اما زنانی که از جایگاه قبیله ای بهتری برخوردار بودند شأن اجتماعی بالاتری نیز داشتند. در بعد فرهنگی تاثیر اقوام مغلوب بسیار محسوس و پردامنه گشت. نمود بارز آن رواج هر چه بیشتر موسیقی و غناء بود که زنان نیز در آن سهیم بودند. تعلیم و تعلم مخصوصا برای زنان در این دوره بصورت جدی مطرح نبود؛ فعالیت هایی از این دست محدود به آموزش کتابت، قرآن و سهیم شدن در نقل روایات می شد. زمینه باز فرهنگی ایجاد شده از دغدغه مشارکت سیاسی زنان کاسته بود بخصوص اینکه حاکمان اموی نسبت به مخالفان رویکردی سرکوب گر و خاموش کننده داشتند.

در پی سیطره یافتن سلجوقیان بر ایران و عراق و به سبب علاقه آنان به حمایت از تسنن، شیعیان دوازده امامی که امامیه خوانده می شدند، با سختگیری فرمانروایان جدید روبرو شدند. سلجوقیان آنان را از مناصب اداری راندند، پیشوای دینی آنان ، شیخ طوسی -مجبور به فرار از بغداد گردید و در پی سرکوب شورش بساسیری ، شیعیان ساکن در محله کرخ، مورد حمله سنیان قرار گرفتند. اما این وضع پایدار نماند و در طی سلطنت سلجوقیان ، شیعیان امامی مذهب توانستند متصدی مناصب اداری گردند، به وزارت برسند و در عرصه اجتماعی از قدرت و نفوذ بسیار برخوردار گردند. این رساله ، افزون بر توصیف جایگاه سیاسی و اجتماعی امامیه در طی دوران سلطنت سلجوقیان ، به تبیین عوامل موثر در تغییر معادله قدرت به سود آنان و نیز زندگینامه و آثار برخی از دانشوران امامی مذهب آن دوران پرداخته است.