ابوالقاسم علی بن الحسین بن موسی مشهور به سید مرتضی و ملقب به علم الهدی و ذوالثمانیین ، از بزرگان علمای شیعه امامیه است . سید مرتضی ، متولد 355 و متوفی 436 هـ . ق ، برادر سید رضی ( ره ) گرد آورنده نهج البلاغه است . نسب شریف وی از سوی پدر به امام موسی بن جعفر (ع) و از سوی مادر به امام علی بن الحسین می رسد . وی در ادب ، فقه ، اصول فقه ، کلام ، تفسیر ، حدیث و رجال و سایر علوم عصر خود ، سر آمد زمان بود . ایشان پیشوای فقهی و متکلم و مرجع امامیه ، پس از در گذشت برادرش سید رضی گردید . وی در محیط علمی مساعدی رشد و نمو کرد و از محضر اساتید و بزرگانی چون شیخ مفید ، خطیب ادیب ، ابن نباته و شیخ حسن بابویه بهره جست . همچنین شاگردانی مانند شیخ طوسی ، قاضی ابن البراج ، ابو الصلاح حلبی ، ابوالفتح کراجکی ، سالاربن عبدالعزیز دیلمی و دهها نظایر این بزرگان را در حوزه درسی خویش تربیت نمود. ایشان تالیفات زیادی در علم کلام ، فقه ، اصول فقه و تفسیر دارد . از تالیفات مهم سید مرتضی ، کتاب « الامالی » ( دررالفوائد و غرر القلائد ) وی می باشد که جزو تفاسیر غیر جامع محسوب می شود ، یعنی همه سوره ها و آیات قرآن کریم تفسیر نشده است؛بلکه آیاتی که به نوعی فهم آنها مشکل و از لحاظ کلامی مورد بحث و توجه بوده ، در این کتاب تفسیر شده است . روش تفسیری ایشان ، در این کتاب شریف ، اجتهادی می باشد . ضمن اینکه با رویکردی کلامی به دفاع از دیدگاههای شیعه امامیه پرداخته است . سید( ره ) در تبیین و توضیح مفردات آیات ، از اشعار عرب بهره فراوان برده است . در مجموع قواعد زبانی و ادبیات ، در کنار دلایل عقلی و کلامی ، مهمترین ابزارهای ایشان در تفسیر است . از جمله ویژگیهای تفسیر سید ؛ اتقان ، اختصار ، دفاع از ظاهر تعابیر قرآنی ، دفاع از معتقدات شیعه امامیه و اجتناب از تمسک به اسرائیلیات است .

یقین علم ثابت و جزمی است که شک پذیر نمی باشد و مایه آرامش و قرار نفس آدمی می گردد.یقین دارای سه مرتبه «علم الیقین»،«عین الیقین»،و«حق الیقین» می باشد. ازجمله اساسی ترین مراحل رشد در هر زمینه ای ،مرحله شناخت و معرفت آن زمینه و سپس شناسایی عوامل و موانع آن امر است؛ یقین نیزازاین قاعده و اصل کلی مستثنی نیست .ازاین رو اولین گام درکسب یقین، شناخت یقین و عوامل و موانع آن است. ثمره ی این جستار تبیین علمی و روشمند یقین جهت وصول به آن است. برخی از عوامل کسب یقین، رابطه ی تلازمی با یقین دارند، بدین صورت که ابتدا باعث رسیدن به یقین می شوند و خود یقین نیز باعث می شود که این عوامل رشد کرده و سبب تقویت آنها می شود. نگارنده کوشیده است که آیات وروایات وارده در این موضوع را مورد بررسی قرار داده و عوامل وموانع یقین را تبیین نماید.

مشاهده می شود که نوع پیشرفت انسان ها، با وجود امکانات همسان، با یکدیگر مختلف است. به این صورت که، شخصی با عمرکوتاه خود، خدمات ارزنده ای به جامعه ارائه می دهد و در زمینه های مختلف- با انجام تحقیقات علمی- گره از کارهای بزرگ می گشاید و از مجهولات جامعه می کاهد، در حالی که دیگری نمی تواند چنین کند. درمورد رزق و روزی نیز این امر به صراحت دیده شده که برخی افراد با درآمدهای اندک، از زندگی بابرکتی برخوردارند؛ ولی عده ای با سرمایه های فراوان، اظهار می کنند که در زندگی شان برکت ندارند. این جاست که انسان با بصیرت کافی، به این نکته می رسد که اسباب برکت در این جهان فقط محدود به مادیات و امور حسی نیست؛ بلکه در پس این مادیات، امور معنوی سهم بسزایی در ایجاد برکت در زندگی انسان ها دارند. پژوهش پیش رو با عنوان "عوامل و موانع برکت در قرآن و روایات"به بررسی جنبه های مختلف"برکت"در آیات قرآن و روایات معصومین (ع) می پردازد. برکت از مهم ترین مسائل فرهنگی بشری است که همه انسان ها، با هر عقیده و اندیشه دینی، خواستار وجود آن در زندگی خود بوده و پیوسته در پی رفع موانع پیش روی آن و زمینه سازی تحقق آن هستند. از سوی دیگر، هدف دین مبین اسلام، رساندن برکت به انسان ها و فراهم نمودن شرایط حصول آن و رفع موانع آن ها است. به همین جهت در تحلیلی که صورت گرفته است، شاهد استعمال مکرر برکت و مشتقات آن در آیات نورانی قرآن کریم و روایات روشنگر معصومین(ع) در زمینه های مختلف اعتقادی و اخلاقی و عملی و اجتماعی و ... بودیم. این موضوع ما را بر آن داشت تا با بررسی پیرامون واژه "برکت"در تفاسیر و کتب معتبر روایی بتوانیم تحقیقی در حد توان، جهت آشنایی هر چه بیشتر با جنبه های مختلف این موضوع مهم( اسباب و مصادیق و موانع آن) ارائه دهیم. لازم به ذکراست که همه آن چه در زمین و آسمان در اختیار انسان ها قرار دارد، دارای برکت هستند. و اگر در متون اسلامی، به برخی از موارد- کعبه، انبیاء، سرزمین های خاص و...- به عنوان مصادیق و کارهای بابرکت اشاره شده، بدان معنی نیست که سایر موارد برکت ندارند؛ بلکه ازآن جهت است که این موارد از برکت بیشتری برخوردار هستند. هم چنین همان گونه که عواملی چون: تقوا، نیکی به پدر و مادر، نماز، امانت داری، صله رحم، صبر، انفاق، صداقت، عدالت و... در به وجود آمدن برکت موثرند، در مقابل، موانعی چون: انجام اعمال ناشایست، تکذیب انبیاء، دروغگویی، عدم پرداخت زکات، بخل، سبک شمردن نماز، کفران نعمت و ... نیز در از بین رفتن برکت نقش بسیار مهمی دارند. بنابراین می توان گفت، همان گونه که ارزش های اعتقادی و اخلاقی در به وجود آمدن برکت موثرند، ضد ارزش ها نیز در از بین بردن برکت، نقش بسیار مهمی دارند. پس باید آن ها را شناخت و از آن ها دوری کرد تا گرفتار عواقب دشوارآن ها نشویم و با اعمال خود برکت را از زندگی نبریم.

هدف از خلقت بشر رسیدن به سعادت و کمال بوده و مطابق حکمت خداوند متعال مقرر گردیده است که این رشد و تعالی در متن جامعه صورت پذیرد. در صورت برخوردار بودن جامعه از سلامت کامل، پیمودن مسیر سعادت و کمال، آسان تر و سریع تر خواهد گردید. قرآن کریم ربا، رشوه، اسراف و تبذیر، احتکار، کم فروشی و ... را از جمله ی مهمترین مشکلات اقتصادی ای می داند که مانع رشد و تکامل بشری می گردند. قرآن کریم با راهکارهایی که جهت رفع مشکلات اتخاذ می نماید به شکلی بسیار کارآمد به ریشه کن نمودن مشکلات جامعه از جمله مشکلات اقتصادی می پردازد. قرآن، هم با فرهنگ سازی و هم با جعلِ(وضع) احکام اقتصادی، به مبارزه با مشکلات جامعه اقدام نموده و با تربیت و شخصیت سازی افراد جامعه، توسط باورها و اعتقادات فرد و با نظام خود کنترلیِ وجدان، موجب می شود فرد مسلمان در جهت رشد و اعتلای فرهنگ اقتصادی جامعه گام برداشته و برای سلامت اقتصادی جامعه بکوشد. همچنین با جعل احکام اقتصادی تحت عناوینی عبادی و اخلاقی، و همچنین وضع پرداخـت های مالی ای تحت عنـوان انفاق های واجب و مستحب به تعـدیـل ثروت در جـامعـه اقدام می نمایـد. روشی که قرآن ارائه می دهد، هزینه های اداره ی اقتصادی جامعه را به شکل قابل توجهی کاهش داده و با شخصیت سازی ای که اعمال می نماید جامعه را به بهترین روش ممکن به سعادت و کمال سوق می دهد. با فزونی یافتن موانع رشد و کمال، بشر به دنبال راهنمایـی مورد اعتماد است که به هدف غایی خلقت رهنمون گردد و قرآن همان راهنمایـی است که می تواند بشر را به سر منزل مقصود برساند، با روشن تر شدن هرچه بیشتر ابعاد مختلفی از تعالیمِ الهیِ قرآن، تبعیت از این کتاب عظیم الهی، بیش از پیش ضرورت می یابد.

سخن از سنت پیامبر(ص) در ساختار فکری اسلام به عنوان یکی از منابع شریعت اسلامی اهمیت به سزایی دارد،.اهمیت سنت و جایگاه آن در تشریع اسلامی، از آنجا معلوم می شود که سنت، بیانگر داده های قرآن و شارح مفاهیم و احکام آن است و انکار سنت به عنوان یکی از منابع تشریع، پیامدی جز انکار عملی بسیاری از اصول و احکام مسلّم اسلام را ندارد. در رساله حاضر، با تمسک به آثارفکری و دینی استاد قرضاوی اندیشمند مصری، کیفیت شناسایی سنت اصیل توسط امت اسلامی و نحوه ی تطبیق بینش و رفتار خویش با آن مورد بحث وبررسی قرار گرفته تا در پرتو آن به بهترین روش که همان روش صحابه و تابعین می باشد، در زمینه تعامل با سنت دست یابد؟ از دیدگاه استاد امت اسلامی ما، نیازمند برنامه فراگیر وکامل و نوینی است که در شرایط امروزی مبانی ساختن یک امت نمونه و تمدن جدید اسلامی را قلم بزند. وبرای رسیدن به این مهم، بایداز شروط و مقدمات لازم برای رسیدن به آن موقعیت مطلوب، بهره مند باشد و در نخستیین قدم، به تدوین و تنظیم منظومه فکری و فرهنگی امت بپردازد . و همچنین به نظر ایشان جای تردید نیست که با اتکاء به اندیشه ای پویا، ذهن مسلمان معاصر از عهده مطالبات این مرحله در تدوین منظومه فکری و فرهنگی امت برآمده و چنین خیزشی مستلزم قرائت مجدد از مصادر ثابت اسلام – کتاب و سنت نبوی – از روی خود آگاهی و فهم عمیق و دقیق و صحیح است . استاد قرضاوی با رعایت این اصول و درک ضرورت تدوین منظومه فکری و فرهنگی، در پژوهش های سنت و احادیث نبوی خویش، درصدد تدوین اصول وضوابطی برای تعامل و مواجهه با سنت است . تا هر محققی با در نظر گرفتن این اصول و ضوابط، به فهم صحیح و بهره گیری از سنت اصیل نبوی نائل گردد . وی با نگاهی درون دینی به نقد و بررسی برخی از اسلوب های رایج در پژوهش «سنت» دست می زند.همچنین با استناد به منابع متعدد و پیروی از تسامح و تساهل دینی به پاسخ گویی بعضی شبهات موجود در باب سنت اهتمام می ورزد . استاد قرضاوی بر این باور است که: « سنت وسیله مناسب برای تحقق اهداف شریعت در چارچوب مشخص زمانی و مکانی خود است و با توجه به نقش زمان و مکان و عرف و واقعیت های اجتماعی در صدور برخی از احادیث با تغییر شرایط مشکل و صورت مسئله تغییر و ناگزیر اجتهاد جدیدی را می طلبد و مسئله نو پاسخ جدیدی می یابد.» سعی و تلاش جدی او در آثارشان بر این بوده که اثری علمی وموثق عرضه نمایند، از این رو تمام آرا را به گوینده اصلی نسبت داده و هر ادعایی را با دلیل مناسب،قرین و تایید نموده و در این راستا فقط به حدیث صحیح یا حسن استناد نموده و اطمینان از ثبوت و صحت هر حدیث طبق موازین علمی و دقیق حدیث شناسی و در نظر گرفتن دلالت لغت و سیاق و اسباب ورود و بیان هر حدیث و حصول یقین از عدم تعارض حدیث با قویتر از خودش ( قرآن و احادیث صحیح) را برای فهم صحیح سنت نبوی به عنوان اصولی سرلوحه ی کار و تحقیقات خویش قرار داده، تا آنچه را که برای دیگران مقبول و روا نمی داند، خود مرتکب نگردند . مطالب را به دانشمندان امت – خصوصاً در بهترین قرون – ارجاع داده تا از نور معرفت آنها اقتباس کرده واز نهج و روش آنها بهره وافر برده است . در این رساله، مباحث دامنه داری در زمینه معنا و مفهوم و تعاریف سنت نبوی ازدیدگاه استاد قرضاوی و اندیشمندان قدیم و جدید وهمچنین تبیین ویژگی ها وضوابط فهم صحیح وآسیب شناسی فهم آن،به استناد مکتوبات استاد همراه با برخی از نمونه های پژوهشی احادیث نبوی از ایشان آورده شده که تعامل روشمند خاص ایشان را با سنت نبوی در معرض دیدگان اهل قلم و فکر به نمایش می گذارد .

یکی از مسائلی که جزو اختلافات اعتقادی در بین شیعه و اهل تسنّن است، مسأله ی جواز و عدم جواز سهوالنبی است. روایاتی در این زمینه از طریق شیعه و اهل تسنن وارد شده است که همه ی علماء اهل تسنن و برخی از علماء شیعه، این دسته از روایات را صحیح دانسته و عصمت مطلقه ی نبی اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) را زیر سوال برده اند. در این پایان نامه،این روایات در سه حیطه ی سهو پیامبر(صلی الله علیه و آله وسلم)در نماز، خواب ماندن ایشان از نماز صبح، راهنمایی خطا در تأبیرالنخل و بررسی اشکالات سندی و محتوایی آن ها، مطرح شده و در پایان، انگیزه ی جعل این گونه روایات،بیان گردیده است.و اثبات می شود که جاعلان این گونه احادیث، هدفی جز پایین آوردن شخصیت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله وسلّم) و هم سطح قرار دادن ایشان با خلفا، نداشته اند؛ با پایین آوردن شأن پیامبر(ص)و هم سطح کردن ایشان با خلفاء، خطاهای خلفا، عادی تلقی خواهد شد؛ چراکه جایی که پیامبر(ص) خطا کند و سهو نماید، اشتباهات خلفاء توجیه خواهد شد؛ اما ساحت مقدس نبی اعظم (صلی الله علیه و آله وسلّم) برتر و بالاتر از آن است که گرد سهو یا إسهاء بر آن بنشیند. کلیدواژه ها: سهوالنبی، اسهاء،روایت إنامه، روایت تأبیرالنخل.

چکیده : یکی از موضوعاتی که در حوزه ی فرهنگ اسلامی از جایگاه قابل تأملی برخوردار است ، «اسرائیلیات» می-باشد.اسرائیلیات به معنای داستان یا افسانه هایی که منشأ اسرائیلی دارد و از یک منبع یهودی سرچشمه گرفته است ؛ ولی در اصطلاح مفسران و محدثان، این اصطلاح ، مفهوم وسیع تری به خود گرفته و شامل تمام افسانه های کهنی است که از گذشتگان وارد تفسیر ، حدیث و تاریخ شده است . تاریخ ورود اسرائیلیات را عصر صحابه و حدفاصل بین وفات پیامبر (ص) و عصر تابعین دانسته اند . از جمله عوامل ظهور و شیوع اسرائیلیات در تفاسیر اسلامی می توان به ارتباط مسلمانان با اهل کتاب و ضعف فرهنگی غرب اشاره کرد و تفاسیر اسلامی در مواجهه با اسرائیلیات مواضع مختلفی را اتخاذ کرده-اند . برخی تنها آن ها را نقل کرده و از نقد و بررسی آن خودداری کرده اند ، برخی سند این روایات را آورده اند ؛ولی به جز موارد اندک ، به نقد آن نپرداخته اند و برخی پس از نقل آن ها به نقدشان نیز پرداخته اند. تفسیرطبری (جامع البیان عن تأویل القرآن) ،یکی از قدیمی ترین تفاسیر کهن قرآن ، اثرمحمد بن جریر است که در آن فراوانی روایات اسرائیلی به چشم می خورد واز طریق افرادی چون وهب بن منبه ، ابن جریج ، سدی ... نقل و بیشتر در زمینه ی قصص وتواریخ انبیاء می باشد، ودراین رساله ، به نقد این اکاذیب در تفسیر نامبرده پرداخته شده است. کلید واژه ها: روایات ، تفسیر جامع البیان ، اسرائیلیات ، سوره بقره ، طبری

در این پژوهش روش سید عبدالحجه بلاغی در تفسیر حجه التفاسیر مورد بررسی قرار گرفته و مطالب آن در قالب سه فصل تنظیم شده است. فصل اول که شامل سه بخش می باشد، عبارت است از: کلیات روش شناسی، زندگی نامه و حیات علمی مرحوم بلاغی و منابع تفسیر حجه التفاسیر که در این بخش منابع مورد استفاده مفسر و شیوه بهره گیری او از این منابع بررسی شده و سپس توصیف مختصری از تفسیر حجه التفاسیر ارائه گردیده است. فصل دوم که اصلی ترین و محوری ترین فصل این پژوهش است، در قالب سه بخش تنظیم شده است. در بخش اول پیرامون محوریت قرآن به عنوان تنها مبنای تفسیری حجه التفاسیر بحث شده است. در بخش دوم به بررسی روش تفسیری حجه التفاسیر پرداخته شده به طوری که علاوه بر استنادات مورد استفاده مفسر به قرآن و سنت، روش مرحوم بلاغی در بهره مندی از عنصر تاریخ و بهره گیری از کتب مقدس در حجه التفاسیر مورد بررسی قرار گرفته است که این دو ویژگی باعت تمایز این تفسیر بر تفاسیر دیگر شده است. در بخش سوم که به گرایش های تفسیری حجه التفاسیر اختصاص داشته مهمترین گرایش های تفسیری چون گرایش علمی، کلامی، ادبی، لغوی، فقهی و اجتماعی به پژوهش نهاده شده است. نهایتا در فصل سوم مباحث علوم قرآنی به کار رفته در حجه التفاسیر، چون محکم و متشابه، اسباب النزول، تحریف ناپذیری قرآن و نسخ مورد بررسی قرار گرفته است.

در استخراج شاخصه های فرهنگی نخبگی از آموزه های اسلامی، مبانی نخبه پروری مورد بحث قرار می-گیرد. در مبانی، سه موضوع قابل بررسی است. الف) چیستی ارتباط دین و فرهنگ ب) وابستگی اخلاق به دین ج)مفهوم شناسی علم اسلامی. بدین ترتیب که در تناسب دین و فرهنگ، دین مبدأ فرهنگ سازی می باشد که این مسأله بر اساس فطری بودن معرفت دینی و پیشوایی ائمه معصومین (علیهم السلام) در هدایت گری آن قابل اثبات است. در مورد اخلاق نیز، زمانی که مبتنی بر آموزه های اسلام باشد، از ویژگی هایی همچون ضمانت اجرایی داشتن، قداست بخشی به گزاره های اخلاقی حاصل از عقل و مهم تر از همه، اسوه سازی و معرفی مصادیق نخبگان پیشرو در هدایت نخبگان جامعه اسلامی، برخوردار است. موضوع سوم؛ علم اسلامی از مولفه های اصلی نخبگان می باشد که بر اساس مراتب ایمان، تقوا و عمل صالح تعریف می شود. الگوی ناب از منظر قرآن کریم، پیامبر اکرم (ص) است. انقلاب پیامبر(ص) انقلاب فرهنگی بود. شاخصه-های فرهنگی و اخلاقی نخبگی از منظر آیات و روایات عبارتند از: عقل را مقهور منطق قرآنی و روایی دانستن؛ مقهور قدرت و لذت ها نشدن، بلکه دنیا را مقدمه آخرت پنداشتن؛ مراتب علم را با مراتب تقوا درنوردیدن؛ ژرف اندیشی در کسب حقیقت را با تسلیم بر حق بودن آمیختن؛ سبقت در اندیشه، عمل صالح و سکوت سازنده را به سبقت در قدرت و لفّاظی ترجیح دادن و در نهایت با کسب بصیرت، نفس خویش را در تمییز حق و باطل تربیت کردن، می باشد.

جامعه ی دانشگاهی درآموزش رعایت اصول اخلاقی نقش پررنگی در تربیت مدیران آینده کشور دارد. بدون تردید ، علم به خیر و شر و تشخیص خوب و بد در اصلاح اخلاق و توسعه اخلاقی در جامعه نقش بسیار موثر دارد. و قسمتی از خلقیات مذموم و نکوهیده مردم ناشی از جهل و نادانی است ولی می دانیم که علم ، زمانی اخلاق جامعه را اصلاح می کند و با گسترش و توسعه فضایل در جامعه خوشبختی و سعادت به بار می-آورد که افراد عالم و کسانی که در هر گونه سیاست گذاری نقش دارند بر طبق علم و اخلاق حسنه گام بردارند و دانسته های خویش را عملاً بکار بندند؛ و گرنه هیچ وقت از علم نتیجه اخلاقی نمایان نخواهد شد. لذا ضروری است جامعه دانشگاهی به عنوان عقبه ی فکری و مهم-ترین قشر تأثیرگذار بر جامعه متخلق به اخلاق سالم اجتماعی باشند. یکی از راه های تعیین شاخص ها یافتن یک الگوی کامل از راهی است که در حال طی کردن آن هستیم و پیدا کردن تفاوت ها و ویژگی های بارز آن الگو به سایر مسیرها است، از آن جا که مهم‏ترین شیوه‏های اخلاقی و عناصر دست یابی به آن ها در آموزه‏های اسلامی بالأخص کتاب قرآن کریم ارائه شده است، و توجه کردن به این شیوه ها و دستورات و نهادینه کردن آن ها در محیط دانشگاه می تواند تمدن ارزنده اسلامی را و راهکارهای استفاده از این فرامین را عرضه دارد، لذا در تبیین شاخص های اخلاقی جامعه دانشگاهی بهترین الگو آن است که از آموزه های اسلام بالأخص آیات قرآن استخراج شود. دانشگاه در جامعه وظایف سترگی بر عهده دارد از جمله رسالت های مهم آن می توان به کادر سازی، تحول انسان غربی به انسان اسلامی، ساختن انسان های هم فکر، تربیت مغزهای اسلامی، استقلال فردی و ملّی و قطع وابستگی کشور، حفظ انقلاب اسلامی و مقابله با تهاجم فرهنگی نام برد. افرادی که به عنوان جامعه دانشگاهی شناخته می شوند به سبب موثر بودن بر جامعه از شاخص های اخلاقی دینی برخوردار باشند، برخی از مهم ترین شاخص های اخلاقی فردی مانند: بعد معرفتی، فکری و عملی از جمله: ارتباط با خدا، ایمان صادقانه، صبر و استقامت، اخلاص و پاک سازی نیت، توکل بر خدا و... و در بعد اجتماعی رعایت اصول اخلاقی در حوزه های عمومی، از جمله: خوش رویی، ایثار، امانتداری، امر به معروف و نهی از منکر، عطوفت و مهربانی متقابل ، عفو وگذشت، تواضع و فروتنی و... و از جمله اخلاق در محیط دانشگاه: مقابله با منافقین و انحرافات، ظاهر اسلامی و التزام به احکام اسلام، جهاد در نوآوری عمل گرا بودن و... و در برابر دولت و نظام اسلامی: عدالت طلبی، جنبش نرم افزاری و بومی کردن علوم، استقلال کشور، تدوین ایدئولوژی اسلام در همه عرصه ها، اخلاق جامعه دانشگاهی نسبت به دشمن و مقابله با آن از جمله: شناسایی تاکتیک های دشمن، هوشیاری در برابر توطئه دشمن، تسلیم دشمن نشدن، آگاهی و بصیرت و ... می باشد.

از ویژگی های دنیای ما افزایش روزافزون نیازهای انسان است. نیازبه ارتباط در سطحی گسترده، نیاز به کشف علل پدیده ها، نیاز به فتح دریچه های پنهان علم، نیاز به رشته های گوناگون علمی، نیاز به تشکیلات و سازمان های منظم و... درمیان همه ی این نیازها و نیازمندی ها، وبرای بیشتر استفاده کردن از امکانات و استعداد، و بهتر رسیدن به مطلوب، نیاز به شناخت شیوه های مدیریت از اولویت خاصی برخوردار است. زیرا با نقشی که مدیریت در بازدهی امکانات، سرعت عمل، هرز رفتن استعدادها و... دارد، این ضرورت هر چه بیشتر قابل درک است. از آن جایی که مسأله ی مدیریت یکی از مسائل پر اهمیت عصر حاضر می باشد، دانستن این نکته که مدیر موفق چه کسی است و باید چه ویژگی هایی داشته باشد، اهمیتی دو چندان پیدا کرده است و رعایت اهلیت در انتخاب افراد و واگذاری کارها، از مهم ترین مسائل مدیریت است، یعنی فردی که قرار است، مدیریت گروهی را بر عهده بگیرد، باید شایستگی های لازم را جهت احراز آن مسئولیت دارا بوده و به اصطلاح، اهلیت داشته باشد. مطالعه ی آیات قرآن کریم و تأمل در سیره و شیوه ی رهبری و هدایت انبیاء الهی از آدم(ع) تا خاتم پیامبران حضرت محمد(ص) ما را به این نتیجه می رساند که سنت الهی چنین است که خداوند هیچ کس را جز براساس شایستگی ها و اهلیت های لازم، مسئولیتی نمی دهد و ما با الگو گیری از عوامل موفقیت در مدیریت که قرآن کریم برای رهبر، و مدیر از جمله عوامل اعتقادی مانند: ایمان، تقوا و تعهد، اخلاص و... و از عوامل عملی مانند: تخصص، توانایی و امانت،گذشته نگری ،آینده نگری، پیش گامی در کارها، انتقادپذیری، ابهام زدایی و...برشمرده است، می توانیم مدیرانی موفق برای جامعه ای موفق انتخاب کنیم و به این ترتیب مسیر رشد و پیشرفت آن را هموار نماییم. از آفات مدیریت، از جمله آفات فردی مانند: اجبار و تحکم، خود پسندی، موقعیت ناشناسی ، عدم دقت درکارها و... و از آفات اجتماعی مانند: سازمان گرایی، جدایی از مردم ، تقدم رابطه بر ضابطه و... دوری کنیم، تا در عرصه ی مکتب های مدیریتی جدید،سرگردان نشویم. واژگان کلیدی: مدیریت موفق، تقوا، تخصص، گذشته نگری، آینده نگری.

در عصر حاضر مسلمانان به دلایل متعدد شغلی، تحصیلی، و ... در مناطق مختلف جهان پراکنده شده اند، مناطقی که در تضاد با عقاید و باورهای مورد ارزشی آنان می باشد. حال این مسلمانان چگونه می توانند در این جوامع، از دین و باورهای دینی خود محا فظت نمایند؟ در این راستا، با تعمّق در منابع اسلام، یعنی قرآن کریم و احادیث و سیره ی نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله و سلّم) و ائمّه اطهار (علیهم السلام) به راهکارهای تاثیر گذاری دست می یابیم. شخص ابتدا باید به خودسازی بپردازد و از لحاظ ایمان و تقوا و اراده، به قدری تقویت یافته باشد که بتواند در مقابل دنیای پر از مکر و شبهه و خرافه و توطئه مخالفان نلغزد و حقیقت را از باطل تمییز دهد. از جمله راهکارهای خود سازی؛ سخت کوشی در یادگیری علوم دینی و در عمل به دستورات الهی و انس با قرآن، مجاهدت نفس و مراقبت از اعمال، و...می باشد. گام دوم برای حفظ دین، ایجاد زمینه هایی برای تعامل و حفظ وحدت با سایر مسلمانان است، که از طریق تشکیل گروه دوستی و پیمان اخوت، ایجاد مراکزی برای تجمع و داشتن جلسات مشترک برای حل شبهات و مسائل و...است. همچنین گردهمایی پیروان ادیان برای حل اختلافات و ایجاد وحدت و یاری یکدیگر، با تکیه بر اشتراکات، عقد پیمان نامه ها، و...راهکارهایی در جهت پیشبرد اهداف متعالی ادیان و ترویج دین الهی می باشد. امّا نکته مهم این است که دین برای حفظ شدن، باید عرضه شود، مخالفان دین باید با حقیقت و اصل آن آشنا شوند، دینی به دور از خرافات و شبهات، و افراط و تفریط ها. همچنین، مخالفان باید بدانند که دین، منحصر در عقیده نیست. با این باور، مسلمانان با کسب مهارت های ارتباطی و حضور در اجتماع و مشارکت در کارهای خیر اجتماعی، زمینه های تعامل و کسب اعتماد، و آشنایی مخالفان با دین اسلام را هموار می سازند، و به این ترتیب مسلمانان می توانند با بکار بستن این راهکارها، در آن محیط به دفاع از حقانیت باورهای خود و حفظ آن بپردازند.

در بررسی ملاک ها و معیار های موثر در سنجش اخلاق از منظر امام علی (ع) به مواردی دست یافتیم که توجه به آن ها جهت اصلاح امور اخلاقی کارساز و ضروری می نماید. از آن جمله می توان به موارد ذیل اشاره کرد: نسبت قرابت با اعتدال، رابطه نیت و عمل، انطباق با شرع و عقل، حب و بغض ها، لازم و ملزو م ها، نسبت ارزش گذاری با موقعیت های ظاهری، تاثیر عامل زمان در حسن و قبح رفتارها، بهره مندی از حکمت، سیاست در گزینش، مصلحت اندیشی، توجه به کیفیت نه کمیت. از سوی دیگر عواملی چون فقدان بصیرت، بدعت ها، شبهات، فتنه های ایجاد شده در جوامع به گسترش رذایل دامن می زنند که شناخت آن ها و آشنایی با نحوه مقابله با آن ها می تواند به رفع رذایل کمک کند. از جمله شیوه های کسب فضایل و رفع رذایل را می توان تقوا، یاد مرگ، جهاد دانست که در نهایت باعث تبدیل رذایل به فضایل خواهند شد. در ادامه بحث به مصادیق کلی و جزیی متخلقین به فضایل و رذایل اخلاقی که در نهج البلاغه به طور واضح و صریح بیان شده؛ توجه شده است. برای تبیین مرزهای فضایل و رذایل ابتدا قوای چهار گانه که در وجود انسان نهادینه شده است، مورد توجه قرار گرفت و در نهایت حد افراط و تفریط هر کدام بررسی شده؛ و سرانجام به حد وسط و اعتدال هر کدام اشاره شد؛ که این حد وسط، همان مرز تبدیل فضایل به رذایل می باشد. که باید مورد توجه جدی قرار گیرد. کلید واژه ها: اخلاق، امام علی(ع)، فضایل اخلاقی، رذایل اخلاقی، مرزهای اخلاقی.

دعوت به حق و رسیدن به کمال، یکی از موضوعاتی است که در زندگی، عقل و فکر انسان را به خود معطوف می سازد. قرآن کریم از همان آغاز نزول، به این نکته توجه نموده و خود را کتابی دعوت گر و مایه نجات و رشد خلق معرفی نموده است. (یَهْدی إِلَی الْحَقِّ وَ إِلی‏ طَریقٍ مُسْتَقیمٍ) ( احقاف،30) فرا خواندن به سوی خداوند راهی است که همه پیامبران الهی پیموده و در آن راه با سختی ها و سرپیچی های زیادی از ناحیه سردمداران و استکباران مواجه گشته اند. اسلام هم که یک دین تیلیغی می باشد؛ باید هم پای مقتضیات و تحولات زمان دگرگون شود. قرآن کریم، با صراحت این وظیفه را بر عهده گروهی از امت خود می گذارد و می فرماید: «وَ لْتَکُنْ مِنْکُمْ أُمَّهٌ یَدْعُونَ إِلَی الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُون‏؛ باید از میان شما، جمعی دعوت به نیکی، و امر به معروف و نهی از منکر کنند! و آن ها همان رستگارانند.» (آل عمران،104) از این رو یکی از مسئولیت های بشر در قبال دیگران، دعوت آنان به ایمان و کارهای صالح می باشد. این مسئولیت را می توان در ادامه خط رسالتی پیامبران تعریف کرد. همان گونه که اصل وحی برای هدایت بشر ضروری می باشد؛ و بدون آن، راه یابی به حقبقت میسر نیست، شیوه و کیفیت ارائه آن نیز مهم می باشد. مهم تر این که؛ در عصر حاضر از سوی دشمنان، تهاجم فرهنگی وسیعی علیه دین اسلام انجام می گیرد و آنان همواره درصدد دور کردن مردم جهان به ویژه قشر جوان جامعه از دین و ایمان هستند. دانستن این نکته که با چه شیوه هایی می توان مسلمانان را در اعتقاد خود ثابت نگه داشت و غیر مسلمانان را به دین اسلام ترغیب نمود اهمیتی دو چندان پیدا می کند. مطالعه ی آیات قرآن کریم و تأمل در سیره و شیوه ی رهبری و هدایت انبیاء الهی ما را به این نتیجه می رساند که اصل دعوت در اسلام بر پایه شیوه های نرم می باشد؛ یعنی حکمت، موعظه، جدال احسن، مدارا و مسالمت و... اما زمانی که ظلم و فساد و دیکتاتوری در جامعه از بین نرفت و عده ای در صدد ایجاد موانعی برای گسترش نور اسلام و در پی هرج و مرج و ظلم و فساد باشند و با هیچ روشی به راه نیایند، در این صورت لازم است، جهت دفاع از ارزش ها و حقوق انسانی و نجات انسانیت از کفر و ظلم جنگید و راه را برای تبلیغ دین در میان مردم باز نمود.

در فرهنگ شیعیان برای امام ویژگیهایی مطرح است که علم امام یکی از آنها به شمار می رود. .یعنی اینکه امام باید در آگاهی ازمعارف و احکام دین، سرآمد همگان باشد. علم نه تنها ازشرایط بنیادین امامت است؛ بلکه مکمل دیگر شروط و زیر بنای آنها نیز است. به این جهت ازهمان ابتدا تاکنون، این ویژگی ازجمله دغدغه های ائمه معصومین (ع) و اصحاب و شاگردان وپیروانشان بوده است. گونه شناسی راویان نشان می دهد که اغلب راویان روایات علم امام، از فرقه های واقفی، زیدی، فطحی و غالی بوده اند. بنابراین، بیشترروایات این باب، غلوآمیز به نظر می رسند..و غالیان کسانی هستند که اعتقاد و سخنشان در مورد دیگران به نفی ربوبیّت الهی می انجامد و انکارعبودیّت و بندگی دیگران را در پی دارد. در روایات ، اموری چون، ادعای خدایی برای پیامبر و امام، نبوت ائمه وعلم غیب مطلق برای ائمه از مصادیق غلوّ شمرده شده است. متعلقات علم امام شامل: علم به ماکان ومایکون، علم به زمان شهادت، علم به احوال شیعیان، آگاهی از اسم اعظم خداوند ، علم ارادی یا فعلی... می باشد .روایات صحیح ذیل علم ما کان وما یکون، با توجه به آیات مرتبط در این خصوص، اشاره ای به علم نامحدود وگسترده امام ، ندارد. و علم غیب به اصالت، از آن خداست و به تبعیت خدا، دیگران هم می توانند هر مقداری که او بخواهد ، فرا گیرند. روایات صحیح علم به احوال شیعیان ، با توجه به آیات مرتبط در این خصوص، اشاره دارد به این که پیامبر(ص) و ائمه (علیهم‏السلام)، براعمال امت ، آگاهی دارند و اعمال امت بر آنها عرضه می شود. روایات صحیح آگاهی از اسم اعظم ، با توجه به آیات مرتبط در این خصوص، بیانگر این است که حضرت علی (ع) و ائمه معصومین(ع) از اسم اعظم خداوند آگاه هستند. امام(ع) نزد شیعه، حافظ شریعت و مفسر واقعی قرآن کریم و احکام اسلام است. لذا می باید فردی آگاه نسبت به اصول و فروع دین باشد؛ اما اینکه امام(ع) از کلیه مسائل و علوم دیگر آگاه باشد، اعتقاد به آن واجب نیست. با توجه به این دسته از روایات، که امام هر چه را بخواهد، به اذن خدا می داند، ناظر به دانستنی های لازم در امامت است؛ یعنی همان چیزهایی که قوام دین به آنهاست و علم دین؛ نه چیز دیگر.

در معنا و مفهوم « ایمان » شاخص قلبی بودن و توام با عمل بودن از اهمیت والایی برخوردار است. لذا باید در نظر داشت که صرف ایمان ظاهری به معاد، مستلزم آثار مثبت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی نمی¬باشد. گاهی پیش می¬آید که افراد، علی رغم ایمان به معاد، نسبت به آن دچار غفلت و فراموشی می¬شوند که این مساله ایجاب می¬کند که با موانع یاد معاد مقابله شود. برخی از مهم ترین موانع یاد معاد: آرزوهای طولانی، غفلت، دنیاگرایی و... می¬باشد؛ اما در مقابل، شاخص هایی نیز وجود دارد که می-توان با در نظر گرفتن آنها، همواره به یاد معاد بود؛ از جمله: پرداخت زکات، اقامه¬ی نماز، زنده نگه داشتن یاد مرگ، عبرت از تاریخ، و عقل و... در میان مفاهیم معنوی، هیچ کدام به میزان ایمان به معاد نمی-تواند در سامان دادن جامعه و افراد در ابعاد مختلف، مثمر ثمر واقع شود؛ زیرا خود مفهوم ایمان به خداوند نیز در اثر ترس از عقوبت در سرای آخرت، منجر به آثار مثبت می¬گردد. ایمان به معاد، دارای آثار مثبت فراوانی در عرصه¬های مختلف می¬باشد؛ در بعد فرهنگی: تقویت روحیه¬ی دین پروری، توبه و استغفار از گناهان، عمل¬گرایی به قرآن، دوری از کارهای حرام، تعدیل شهوت و... در بعد اقتصادی: از بین رفتن فاصله¬ی طبقاتی، امنیت اقتصادی، عدم مال دوستی، تقسیم عادلانه¬ی بیت المال، پرهیز از خیانت اقتصادی، توجه به کسب روزی حلال و... در بعد اجتماعی: امتیاز ندادن به خویشاوندان، کوشا بودن در اجرای عدالت، خیر خواهی برای دیگران، همیاری اجتماعی و کمک رساندن به دیگران، و...

چکیده : اعمال ، خواه نیک و خواه بد بر خلاف تصور اشتباه برخی افراد ، فقط پاداش یا مجازات اخروی ندارد ؛ بر اساس آموزه های دینی ، اعمال علاوه بر آخرت دراین دنیا نیز پاداش و عقاب دارد ؛ بنابرین مردم اگربه این حقیقت یقین داشته باشند ، کمتر مرتکب ناهنجاری ها می شوند و از طرف دیگر برای انجام اعمال نیک ترغیب و تشویق می شوند . همچنین بر اساس آموزه های دینی ، اعمال فقط آثار معنوی ندارد ؛ بلکه آثار مادی و اجتماعی نیز دارند ؛ به این معنا که اعمال خوب و بد علاوه بر براثرگذاشتن برقلب وروح، بر جسم و تن فرد و جامعه نیز اثر می گذارند و اینها نقطه ی هست که بسیاری از افراد از آن غافلند. بر این اساس می توان گفت بسیاری از مشکلاتی که فرد گرفتار می شود، به خاطر گناهان است.برخی از آثار ، فردی است و برخی اجتماعی ؛ آثارفردی گناه شامل موارد زیر است : عدم استجابت دعا ، انکار مقدسات ، عدم قبولی اعمال و ............ و برخی از آثار اجتماعی اعمال شامل موارد زیر می باشد:تسلط اشرار ، وقوع زلزله ، عدم نزول رحمت بر جامعه و .... به خاطر اگاهی مردم از آثاراعمال بد و تصحیح تصورات غلط برخی افراد ، این پایان نامه با عنوان «آثار دنیوی گناه در قرآن و سنت» انتخاب شده است . از خدای تبارک و تعالی مسئلت می کنیم که همه ما را از گناهان مصون و محفوظ بدارد. انشاء اللّه .

اولین و بنیادی ترین لازمه ی مشارکت اجتماعی زنان در اقتصاد شکل گیری نظام اقتصادی است که در نتیجه ی شکل گیری حکومت اسلامی سامان می یابد. نظام اقتصادی به معنای انگیزه های مسلط بر فعالیت اقتصادی، نظام مالکیت ها، مقررات کار، نقش دولت که محدوده ی فعالیت اقتصادی و روابط میان اشخاص اقتصادی را تعیین می کند و همچنین روش های فنی و علمی در وصول به هدف است. نظام اقتصادی اسلام، مجموعه ای از الگوهای رفتاری و روابط اقتصادی در سه حوزه ی تولید، توزیع و مصرف است که از کتاب و سنت پیامبر(ص) و ائمه ی معصومین(علیهم السلام) و عقل، استنباط می شود. اولین و بنیادی ترین لازمه ی مشارکت اجتماعی زنان در اقتصاد شکل گیری نظام اقتصادی است که در نتیجه ی شکل گیری حکومت اسلامی سامان می یابد. نظام اقتصادی به معنای انگیزه های مسلط بر فعالیت اقتصادی، نظام مالکیت ها، مقررات کار، نقش دولت که محدوده ی فعالیت اقتصادی و روابط میان اشخاص اقتصادی را تعیین می کند و همچنین روش های فنی و علمی در وصول به هدف است. نظام اقتصادی اسلام، مجموعه ای از الگوهای رفتاری و روابط اقتصادی در سه حوزه ی تولید، توزیع و مصرف است که از کتاب و سنت پیامبر(ص) و ائمه ی معصومین(علیهم السلام) و عقل، استنباط می شود. اولین، کوچک ترین و در عین حال اثرگذارترین جمعی که زن اعلام حضور می کند خانواده است؛ تعریف الگوی مصرف، نظارت بر مصرف اهل خانه، کاهش هزینه های اضافی، افزایش بهره وری در اقتصاد خانواده و تطبیق درآمد با هزینه، از جمله مهارت های اقتصادی لازم برای زنان در جمع خانواده است. انگیزه های شخصی و محدودیت های اقتصادی در سوق دادن زنان به فعالیت های اقتصادی تنها بخشی از مسئله است؛ رسالت اجتماعی زنان در مشارکت های اقتصادی که از سوی اسلام تعریف گشته مبتنی بر استعدادها و اولویت ها شناسایی می شود. بهره مندی زنان از ظرافت قلبی در کنار عقل که امتیاز منحصر به فرد زنان در مقابل مردان است، رسالت تربیت سرمایه ی انسانی برای اقتصاد را در اولویت فعالیت زنان قرار می دهد؛ سرمایه ای که در نوع خود قابل تعمیم به سرمایه های فرهنگی و اجتماعی نیز می باشد؛ تربیت فرزند مولد برای اقتصاد اولی تر و نافذ تر از حضور مستقیم همراه با محدودیت در اقتصاد خواهد بود. رهبری و مدیریت اقتصاد به مراتب شأن و قداست زن را بیشتر حفظ می کند تا حضور فیزیکی و مستقیم در چرخه ی اقتصادی.

حدیث پس از قرآن بهترین و کارآمدترین مستند شناخت دین و فرهنگ اسلامی است. نقل تدوین و نشر احادیث فرازها و فرودهای بسیاری داشته است و دراین فراز و فرودها در تاریخ تشیع عالمان بسیاری در تدوین و نشر حدیث کوشیده اند و از جهات مختلف بررسیهای گوناگونی در باره حدیث سامان داده اند. شیخ طوسی در این میان از برجستگی ویژه ای برخوردار است. دو اثر او به نامهای تهذیب الاحکام و الاستبصار فیمااختلف فیه من الاخبار از کتب معتمده شیعه است. روزگاری که شیخ در آن می زیسته درتاریخ اسلام روزگاری است شگفت و بغداد شهری است سرشار از جریانات فکری مختلف.چنان برمی آید که فضای فکری روزگار او بر چگونگی تدوین کتابهای شیخ به ویژه در زمینه حدیث تاثیر شایان توجهی داشته است. بطوریکه با بررسی آثار حدیثی او در می یابیم که عمده تلاش شیخ در زمینه حدیث در جهت بررسی احادیث مختلف و متعارض است، که از سو فهم احادیث و تفسیر نامناسب آنها، تعمیم روایات خاص به طور کلی و تقطیع روایات ، عدم کتابت حدیث و بیان تدریجی احکام توسط ائمه (ع) و تقیه ائمه اطهار(ع) به دلیل سلطه طاغوتهای زمان بوجود آمده بود.شیخ با توجیه و ارائه راه حل تعارض احادیث مختلف از راه تاویل صحیح و کیفیت جمع شماری از آنها و یا طرد پاره ای دیگر با بیان وجه فساد آنها به علم حدیث خدمت شایانی کرده است.