این پژوهش بر اساس نظریات ساختارگرایان حلقه ی پاریس (لوی استراوس و گرماس)، به نقد ساختار داستان سیاوش می پردازد.در این پژوهش سعی بر آن بوده که با دور بودن از کلی گویی و روش های توصیفی که شکلی سنتی در نقدهای ادبی است، با بهره گیری از نظریات منتقدین ساختارگرا با کمینه سازی و روایت شناسی داستان سیاوش به دستور روایی و ژرف ساخت بنیادین این کهن الگو دست پیدا کنیم. بر طبق نتایج به دست آمده، داستان سیاوش پیش از فردوسی راویان دیگری نیز داشته است. در گونه های روایتی نیز گاه راوی تبدیل به کنشگری ایدئولوگ می شود. همچنین در حوزه روایت شناسی با بهره گیری از الگوی کنشگران گرماس به بنیادها و اسطوره-واج های روایتی، دست پیدا کردیم. ما پس از کمینه سازی روایتی داستان سیاوش به شش کمینه ی اسطوره ای رسیدیم که عبارتند از: 1- تقابل پدر و پسر 2- ازدواج با محارم 3- حضور زن جادو (دوره ی پسا- کشاورزی) 4- آزمون قهرمان 5- مرگ قهرمان 6- رستاخیز قهرمان. داستان سیاوش همتایان دیگری نیز در اساطیر ملل گوناگون دارد که با این شاخص روایی (داستان سیاوش)یا مطابقت کامل داشته و یا دچار جابجایی، شکستگی و آمیختگی اسطوره ای شده اند. در نهایت پس از بررسی های ساختاری مشخص شد که داستان سیاوش متعلق به کهن الگویی جهانی و بشری است.

مطالعات رده شناسی زبان، حاکی از آن است که میان مقوله های نحوی و معنایی ـ منظوری رابطه ای مستقیم وجود ندارد. بخشی از دشواری های مفاهیم ادبی نیز در گرو عدم اطلاع از معانی ثانوی مقوله های معنایی ـ منظوری جملات است. هدف پژوهش حاضر، بررسی جنبه های معنایی ـ منظوری جملات پرسشی در غزلیات شمس است. روش پژوهش توصیفی است و داده ها با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا، به روش کتاب خانه ای و سند کاوی بررسی شده است. جامعه ی آماری این پژوهش، 3229 غزل و حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران، 264 غزل می باشد. نتیجه نشان می دهد که مولانا از 35 کارکرد ثانوی مورد نظر در این پژوهش، از 27 کارکرد استفاده کرده است. هرچند تحلیل های آماری نشان دهنده ی این است که پر بسامد ترین کارکرد های ثانوی به ترتیب، تعجب، نهی، استفهام انکاری، ملامت، نفی و استفهام تقریری است که به کارگیری یا عدم به کارگیری برخی از کارکردها به گونه ای به هماهنگی یا عدم هماهنگی آنها با جهان بینی مولانا بستگی دارد که در پایان نامه به صورت مشروح بررسی شده است. واژگان کلیدی: مولوی، غزلیّات شمس، جملات پرسشی، نقش های معنایی ـ منظوری

متون عرفانی منظوم از آغاز تولّد تا مرحلهی بلوغ از یک آبشخور اصلی سیراب و از لطایف ربّانی سرشار شده است. یکی از عناصر عمده ی تأثیرگذار که موجب شکوفایی ادب عرفانی منظوم از جمله مثنوی گردید «گفت و گو» است؛ لذا مثنوی کتاب گفت وگو است که روایت، زیر ساخت آن است و قالب آن نیز به گونه ای است که در آن گفت و گو، جلوه و نمود ویژه ای دارد و لحن طبیعی گفت وگو در آن با لحن و زبان و شخصیّت گوینده تناسب و سنخیت تامّ و تمام دارد، به همان میزان لحن گوینده با مخاطب هم تناسب دارد. هدف پژوهش حاضر بررسی و بیان دیدگاه مولانا در خصوص گفت وگوی میان شخصیّت های گوناگون (انسان و غیر انسان) و صحبّت های ردّ و بدل شده میان نمایندگان فکری مکاتب هریک از ادیان و مذاهب، افزون برنشان دادن ویژگی های درونی و خُلقی هریک از آن ها و نیز فعل و انفعال افکار مطروحه در گفت وگو است؛ در این پژوهش سعی شده است، به پیشینه ی حیات گفت و گو، و شیوه های عمده ی گفت وگوی ادیان و مذاهب در مثنوی معنوی پرداخته شود و ضمن ذکر شواهد، خصوصیّات بیان گفت وگوها تبیین گردد. از نگاهی دیگر که شالوده ی این پ‍‍ژوهش برآن استوار می باشد؛ گفت وگو به لحاظ انواع (دیالوگ و مونولوگ)، طرفین گفت وگو (انسان و غیرانسان)، جنبه های گفت وگو (ایجاز، مساوات و اطناب) و نیز گفت وگو هایی که جلوه های مفاهمه و مواجهه ی ادیان و مکاتب دیگر در آن نمود بیشتری دارد، تقسیم بندی شده است.

پند و اندرز در زمره ادبیات تعلیمی قرار دارند و درآثار منظوم و منثور فارسی، به شکل حکایات و داستانها نیز، تجلّی یافته اند تا تاثیر بیشتری بر مخاطبان خود بگذارند.در این پژوهش با روش ساختاری، به بررسی شخصیّت ها و کارکردهای حکایات پند آمیزمتون منثور ادب فارسی تا پایان قرن ششم هجری پرداخته ایم.براساس این پژوهش؛نویسندگان برای انتقال مفهوم پند به مخاطبان خود گرایش به ساده نویسی دارند و از تیپ های متنوّع شخصیتی برای بیان آن استفاده کرده اند.با بررسی ساختاری حکایت ها روشن شد که اغلب آن ها در ساختار سیاسی بیان شده اند.انسان ها در تمامی اعصار از پند و اندرزهای این حکایات بی نیاز نبوده اند و این بیانگر جریان پویا و دائمی پند است. واژگان کلیدی: اندرز، ساختار، نثر فارسی، حکایت، ساختارسیاسی،شخصیت وکارکرد.

در این جُستار به پیشینه ی اخلاق در تمدّن های مشهور جهان و نشان دادن دیدگاه بزرگان و نظریّه پردازان فلسفه اخلاق در جهان غرب پرداخته شده است و در این خصوص از نظر دانشمندان و بزرگان علم و ادب ایران نیز استفاده شده است؛ همچنین مقوله ی اخلاق و به ویژه تبیین اخلاق فردی و اجتماعی و وجوه و زیر بخشهای آن در شعر پروین با بررسی محتوا و درون مایه سروده ها با بسط و پردازش بیشتری آمده است. دیوان پروین «دیوان حکمت و اخلاق » و سر چشمه ی دنیا گریزی و بی توجّهی به دنیا و مادیّات است که البتّه از بینش عرفانی شاعر نشأت گرفته است و در این خصوص از شاعران بزرگی چون مولانا و سنایی و دیگر عرفا اثر پذیر بوده است. بسامد بالای اخلاق و فضایل فردی، نشان دهنده ی توجّه شاعر به تهذیب اخلاق فردی و نقش سازنده ی آن در سعادت دنیا و آخرت فرد است؛ همچنین اخلاق اجتماعی و توجّه به دیگران گسترش عدل و داد و دوری از ظلم و ستم و عنایت به بینوایان و ستمدیدگان به خصوص کودکان یتیم و محروم و زنان و مادران و نقش آنها در تربیّت انسان، یکی دیگر از ابعاد اخلاقی شعر پروین است تا جایی که می توان در این زمینه پروین را شاعر محرومان و ستمدیدگان و پا برهنگان نامید. کلید واژه ها : اخلاق، حکمت، فضیلت، عدالت، شعر معاصر، پروین اعتصامی، زن

اعداد فرد، به ویژه اعداد ? و ? و ?? در حکایت ها و داستان های قرآنی و عبادات از نظر مفسرین نمود و حضور بیش تری دارد ، این اعداد دارای ارتعاشات بالا و اعدادی کاملا گویا و موثر و قوی می باشند که انرژی و پتانسیل های های بسیار زیادی را در درون خود دارا می باشند .راز هستی و آفرینش را در خود دارند ، این اعداد هر جند که نمایانکر کمیت ها هستند اما کیفیت نما هم می باشند . از آن جایی که این این اعداد از پر کاربرد ترین اعداد در قرآن به شمار می رود ، می توان نتیجه گرفت که اهل تفسیر بنا به کاربرد این اعداد در قرآن به مقدس بودن آن اهمیت داده و بسیار توجه داشته اند . اعدادی هستند جاندار و زنده و عظمت اشیاء را آن گونه که شایسته است مجسم می کنند ؛ فکر را با خود می برد و واقغیت اشیاء را به زیبایی و هنرمندانه و با عظمت به تصویر می کشد. در آیات قرانی و هم چنین در تفاسیر مختلف گاهی برای بیان یک عدد از مجموع دو یا سه عدد که اهمیت ویژه و خاصی دارند و بر بار معنایی و شدت تاثیر عدد می افزایند بهره ? و مضاربی از آن ها، هم چنین، ، گرفته می شود. در ترکیب اعداد هم غالبا، اعداد فرد، ? اعدادی چون ?? ، چهل نمود بیش تری دارند.

آشنایی زدایی سرشت اصلی هنر شمس لنگرودی است که ابعاد آن را در حریم شعر خود نشان داده است. نهایتاً تمام این ها بر دانش او از ادبیات چه کلاسیک و چه معاصر استوار است. زبان اشعار شمس در عین سادگی و رسایی، از بلاغت قابل تأمّلی برخوردار است و این در گرو انتخاب واژگانی است که شمس به کار برده است. شمس به یاری احساس شاعرانه اش، و نیز با واژه ها و ترکیب های تازه ای که به کار برده است، ازعادت های ما آشنایی زدایی می کند. اسم ها، صفت ها، قیدها، حروف و فعل ها نیروهای محرّکه شعر شمس هستند. هر کدام از این واژه ها در آرایش نحوی سطرها تأثیری نهایی به جا می گذارند. بسامد هر کدام از این عناصر، از حروف ربط تا پیشوند و فعل های پیشوندی، در القای حسّی تازه و شگفتی و خارق العادگی کلام شمس موثّر است. می توان گفت، راز عادت ستیزی کلام او در انتخاب این واژگان و استفاده ی شاعرانه از آنها است. ارزش موسیقاییِ شعر شمس لنگرودی، یکی دیگر از وجوه آشنایی زدا در شعر اوست. او با به کار بردن روشی نو و کم سابقه برای موسیقایی کردن کلام، در عرصه ی موسیقی شعر نیز به آشنایی زدایی پرداخته است و این دالّ بر نگاه نو و امروزی او به پدیده ی شعر است. در شعر کلاسیک اغلب بار موسیقایی کلام بر عهده ی وزن و قافیه بود امّا شمس بی آن که از نظام عروضی تبعیت کند، موسیقی خاص خود را دارد. شمس شاعر شعر منثور است. او به راز کلمه ها و نظام چینش آنها آگاهی دارد و با عدم استعمال وزن عروضی، به این نکته واقف است که عناصری باید جایگزین شود تا موسیقی شعر مخدوش نگردد. او با پرهیز از این صناعات دستْ فرسود، بنا به صمیمیتی که در کلامش هست، با رعایت تناسب های کلامی و تکرار در سطوح مختلف(واج، هجا، واژه، جمله و عبارت) کلامش عادت گریز و آشنازدا می شود. سادگی مشخصه ی شعر شمس لنگرودی است. در این سادگی نوعی ادبیّت نهفته است. در هنجارگریزی های نحویِ شعر شمس لنگرودی، پیچش کلام در حدّ بی معنایی نیست بلکه با استفاده از امکانات زبانی معنا را بدون خدشه، از وادی صناعات ادبی گذر می دهد. حذف فعل، جابه جایی عناصر زبانی، آرایش نحوی جمله ها، صفات و قیدها، متراکم و پی درپی تغییرات عاطفی خاصی در خواننده ایجاد می کند و ضربه های حسی قوی دارند. شمس لنگرودی شاعر امروز است و نگاهش از اعتیاد سنتی که اغلب دیدن از دریچه ی چشم دیگران بود، به دور است؛ دیگرگون می بیند و دیگرگون می گوید، و راز آشنایی زدایی اش در حیطه ی معنایی در این دیگرگونه بودن است. او آرایه های معنایی را نیز با کاربردی تقریباً متفاوت از گذشتگان و ادبیات سنتی به کار می برد و تکیه ی او در میان این صناعات معنایی بیشتر متوجه تشبیه و استعاره و مخصوصاً تشخیص است. اگر چه در آوردن آرایه های دیگر ادبی نیز تواناست.

علوم عقلی در اصطلاح به مجموع علوم و اطلاعاتی گفته می شود که با تعقّل و استدلال، سر و کار دارند و آنچه در زیر مجموعه این علوم قرار می گیرند عبارت اند از: حکمت ـ که شامل فلسفه و اخلاق می شده است ـ و کلام. اواسط قرن سوّم تا پنجم و ششم هجری را می توان «عصر خرد گرایی» و دوران رواج علوم عقلی دانست. از آنجا که بیشتر شاعران این دوره، «حکیم» بوده اند و آشنا به معارف و علوم گوناگون دوران خود، آثارشان آکنده از «اصطلاحات» علوم مختلف بوده است. سنایی نیز از این امر، مستثنی نیست فلذا در صورت عدم آگاهی دانش پژوه بر این اصطلاحات، فهم اشعارش با مشکل و یا دریافت ناقص، مواجه می شود. هدف ما از این کار، جدای از سهولت دسترسی به اصطلاحات و تمییز معنی واژگانی از اصطلاحی، پاسخ به سوالاتی بود از جمله: میزان استفاده سنایی از اصطلاحات علوم عقلی به چه میزان بوده است؛ در کدام اثر خود به میزان بیشتری از آن ها بهره برده و بسامدکدام یک از اصطلاحات علوم عقلی در آثارش بیشتر است؟ ضمن جداسازی واژگان از مصطلحات که گاه سبب ادغام اصطلاحی در دو حوزه یا بیشتر می شدـ نظر به تعاریف گوناگونی که از علوم عقلی و علوم زیر مجموعه آن می شدـ کار استخراج اصطلاحات از منظومه ها آغاز شد. در آخر نیز پاسخ پرسش های اساسی این پژوهش داده شده است. نتیجه این پژوهش نشان می دهد که سنایی در آثار منظوم خود به ویژه حدیقه الحقیقه، اصطلاحات علوم عقلی را در مقیاسی گسترده اما نه به یک میزان و نه تنها به قصد آموزش بلکه در خدمت تبیین موضوعاتی دیگر به گونه ای هنری یا غیر هنری به کار برده است.

چکیده امروزه مخاطب سنتی تغییر کرده و با حرکت به سوی تعامل، با برجسته شدن بازی و طنز و بازآفرینیِ آثار داستانی کلاسیک به شیوه ای نو و چندلایه در قالب نمایش به صورت فرازبان، رسمیت پرهیبت زبان را افشا می کند. البته این تجارب بیشتر در غرب به کار بسته شده است و آثار قابل توجهی با چنین مضمونی که راوی در متن خود ردپا نشان دهد و با مخاطب خود به تعامل بپردازد، خلق شده است. فرازبان در آثار دنیای قدیم نیز بوده اما قدرت بازی را از کودک گرفته است. در سال های اخیرتجربه های چشمگیری که با بهره گیری از وجوه فرازبان خلق شده، درآثار برخی نویسندگان ازجمله فرهاد حسن زاده به چشم می خورد. راوی داستان حسن زاده سعی می کند در برخی از داستان ها کودک را از زیر چتر دیکته به درآورد و گام به گام با او در داستان قدم بردارد، به طوری که خلق اثر در نتیجه ی تعامل راوی و مخاطب باشد. در این تحقیق وجوه فرازبان و کارکردهای آن در چند اثر حسن زاده نشان داده خواهدشد. واژگان کلیدی: ادبیات کودکان، فرازبان، راوی، مخاطب، حسن زاده.

آنگاه که زندگی اجتماعی برای انسان رقم زده شد، ایجاد ارتباط و برخورد با دیگران لازمه ی ادامه ی حیات اجتماعی وی گشت. این برخورد ها و ارتباطات بشر، ناخودآگاه ضرورت گفت وگو را نمایان ساخت. گفت وگو از بهترین شیوه های هنری برای بیان مقاصد، آرزوها و خواسته های نهانیِ فکری و روحیِ ادیبان و شاعران است؛ در شعر پروین اعتصامی می توان حجم گسترده، وسیع و خلّاقی از این مقوله را مشاهده کرد. این پژوهش به روش تحلیل محتوایی با استفاده از منابع کتابخانه ای گردآروی و بررسی شده است و در حدّ توان سعی برآن بوده است که اشعار حاوی گفت وگو در دیوان پروین بررسی و به صورت تحلیلی ارائه گردد و آن مجموعه از باورها، احساسات، عواطف و اخلاقیّاتی که شاعر سعی داشته است آنها را از طریق گفت وگو به مخاطب انتقال دهد، به یاری حاصل این پژوهش برجسته و نمایان شود. بیش از نیمی از دیوان پروین، یعنی حدود 11/64 درصد ، شامل انواع گفت وگو می باشد. سعی شاعر برآن بوده است که با کاربرد روش گفت وگو، بتواند وعظ و نصیحت های اخلاقیِ گنجانده شده در سخنانش را، به خوانندگان القا کند؛ همچنین پروین گفت وگو را بهترین شیوه برای اعتراض و نقد مسائل سیاسی و اجتماعی دانسته است و در نهایتِ سادگی و روانی زبان، فریادهایی بلند و بی صدا و منتقدانه سر می دهد.

عنوان این پایان نامه «ریخت شناسی قصّه های پریان در زبان کردی» است. تعیین ساختار این قصّه ها، تعیین میزان تفاوت ها و اشتراکات ساختاری آن ها با پژوهش پراپ و کمک به شناخت بهتر قصّه ها در دیگر زبان های ایرانی، از اهداف آن است . روش پژوهش، توصیفی است و داده ها به شیو? کتابخانه ای گردآوری شده و بر اساس الگوی ولادیمیر پراپ در ریخت شناسی قصّه های پریان، تجزیه وتحلیل شده است.

شوقی و بهار با دو زبان متفاوت و در دو کشور غیر همسایه زندگی کرده اند ولی مفاهیم و مضامین مربوط به آزادی خواهی در اشعار آنها بسیار مشترک است و این نشان دهنده ی اشتراکات فرهنگی و اجتماعی دو ملت ایران و مصر است. این پژوهش بر آن است تا با تحقیق و تفحص دیوان این دو شاعر برجسته به بررسی مفاهیم آزادی از قبیل: آزادی سیاسی، آزادی زنان، آزادی از قید جهل، آزادی بیان و اندیشه، آزادی معنوی و آزادی فراملی بپردازد و اشتراک و تفاوتهای فکری این دو شاعر را بررسی نماید.