این تحقیق در ابتدا به چگونگی پیدایش داستان و مراحل تطور آن در دوره های مختلف ادبیات عرب پرداخته، و در ادامه با توضیح عناصر داستانی داستانهای نوین به بررسی تطبیقی تک تک آنها در مقامات بدیع الزمان می پردازد. شاید در نگاه اول به دلیل لفظ پردازی در مقامات به نظر برسد که این اثر فقط به قصد لغت نگاشته شده است، ولی بدیع الزمان همدانی با هنرمندی کم نظیر خود، تمام توانش را برای بیان آن در قالبی داستانی به کار بسته است. با وجود اینکه ادبا در مورد داستانی بودن این اثر نظرات متفاوت و گاه متناقضی دارند اما در این رساله ، با بررسی و تجزیه و تحلیل عناصر داستانی در مقامات بدیع الزمان، این نظر از دیدگاه علمی ارائه می گردد و ضمن ثابت کردن جنبه ی داستانی مقامات ، با برشمردن خصایص داستانهای امروزی ، جایگاه آن را در حوزه ی ادبیات داستانی مشخص می کند. در این تحقیق مشخص شد که مقامات بدیع الزمان اکثر عناصر داستانی داستانهای نوین ، مانند پیرنگ، شخصیت، گفتگو، کانون تمرکز ، زاویه ی دید، حادثه، سبک ، صحنه و حقیقت مانندی را داراست، هرچند که این عناصر دارای شدت و ضعف هایی هستند ولی روی هم رفته توانسته اند مقامات را به عنوان یک اثر داستانی مطرح سازند، و بدیع الزمان به خوبی توانسته است با تکیه بر خیال خویش، اوضاع اجتماعی، اقتصادی و سیاسی قرن چهارم حکومت عباسی را در قالبی داستانی به تصویر بکشد. کلمات کلیدی: بدیع الزمان همدانی، مقامات، ادبیات داستانی، داستان کوتاه

شاعران در طول تاریخ به اقتضای زمان ، محیط ، شرایط جامعه ی خود از زبانی خاص برای بیان اهداف خود و هدایت جامعه بهره برده اند . با توجه به تنش های عصر معاصر و حوادث تلخ آن و محیط خفقان در کشورهای عربی بهترین ابزار برای بیان اهداف ، زبان رمزی می باشد که این نوع گرایش دارای زبانی منتقد اما پنهانی و رمز گونه می باشد و رمز همان بیان سخن به روش غیر صریح و اشاره ای است که کاربردآن در میان شاعران معاصرعرب بسیار مشهود است . از پیشگامان این مکتب ادبی در ادبیات عرب می توان به «ادیب مظهر» ، «سعید عقل» ، «یوسف الخال» ، «ادونیس» و... اشاره کرد که ، جبرا ابراهیم جبرا شاعر فلسطینی نیز در زمره ی این شاعران رمزگرا است. هم چنین وی علاوه بر شعر در داستان ، رمان ، آثار نقدی ، موسیقی و نقاشی از شهسواران میدان هنروادب است .جبرا که از شاعران تموزی و رمز گرا شمرده شده است به دلیل اهتمام وافر به مسئله ی «مدینه» در ادبیات عرب به « شاعر المدینه » معروف گشته است. این پایان نامه به بررسی رمزگرایی و رمزهای اسطوره ای در کتابهایی شعری جبرا ابراهیم جبرا، «تموز فی المدینه» ، «المدار المغلق» و «لوعه الشمس» می پردازد . شاعر در آثار شعری خود زبان رمز را برای خود برگزیده است و نمادهای او شامل طبیعت ، رمزهای سیاسی ، تاریخی ، دینی ، اسطوره ای و رنگها و حتی رمزهای حیوانی می شود . اشغال فلسطین ، خفقان سیاسی ، دشمنان داخلی در کشورهای عربی و از دست دادن آرزوهای آرمانی در سرزمین مادری را می توان از عوامل گرایش وی به رمز برشمرد .

چکیده • بدون شک، قرآن کریم معجزه ی جاویدان اسلام و معجزه ی رسول اعظم محمّد(ص) است. بسیاری از دانشمندان تلاشهای طاقت فرسایی در جهت تفسیر و بیان إعجاز قرآن کریم و ترجمه ی آن به زبان های دیگر مبذول داشته اند. قرآن کریم با شگفتی بیانش، و دقّت الفاظش بسیاری از پژوهشگران را به تعجّب واداشته است، خداوند جن و إنس را به مقابله فرا خوانده تا به مانند قرآن یا ده سوره و یا تنها یک سوره مانند آن بیاورند. همه می دانیم که إنسانها در سرزمین های گوناگون و در چهارگوشه ی جهان زندگی می کنند، و زبان همه ی آنها عربی نیست. پس برای إرتباط با دیگران به ترجمه نیازمندیم. به خاطر همین امر مهم و اساسی برای رسیدن به سرچشمه ی قرآن دو راه وجود دارد. 1-شناخت زبان عربی. 2-ترجمه. اسم فاعل و اسم مفعول از موضوعاتی است که علمای صرف و نحو درباره اش بسیار نوشته اند، وشاید اسم فاعل و اسم مفعول بیشترین توجّه را از میان مشتقّات دیگر به خود إختصاص داده است ولی تازگی این پژوهش از جهت مقایسه میان دو مترجم در زبان فارسی است. آقای مهدی الهی قمشه ای و آقای ناصر مکارم شیرازی. این پژوهش مقایسه ای است میان اسم فاعل و اسم مفعول از لحاظ ترجمه میان دو مترجم و چگونگی ترجمه ی آن دو در زبان فارسی. پژوهش شامل چهار فصل است: 1- فصل اول –کلیات بحث: سخن پیرامون اصول بحث و چگونگی انتخاب موضوع وهدف از انجام این پژوهش. 2- فصل دوم – ترجمه و اصول و ارکان ترجمه میان دو مترجم. 3- فصل سوم- اسم فاعل در قرآن کریم و مقایسه ی آن میان دو مترجم. 4- فصل چهارم- اسم مفعول در قرآن کریم و مقایسه ی آن میان دو مترجم.

عمر ابوریشه (1908-1990م.) یکی از شاعران معاصر سوری است که شعرش آینه ی تمام نمای آزادی انسان معاصر است. اشعار او درباره ی آزادی را می توان به سه بخش آزادی انسانی و بشری، آزادی سیاسی و آزادی اجتماعی تقسیم کرد. کرامت انسانی، اسیر تن نبودن، دوری از طمع، غفلت، دنیاپرستی، مادّیگرایی و ... آزادی های انسانی و بشری در شعر ابوریشه هستند. امّا ابوریشه شاعری سیاسی است و حجم زیادی از شعر خود را در راستای آزادی وطن و مبارزه با استعمار سروده است. شیوه ی او در آزادی وطن مقایسه ی گذشته ی درخشان آن با ذلّت و خواری امروز است، وی همچنین با افتخار به گذشته ی درخشان عرب و اسوه های رشادت و مردانگی صدر اسلام، تشویق جوانان انقلابی، تمجید شهیدان راه وطن و ستایش آزادی و آزادگان، به دنبال رهایی وطن از دست استکبار است. علاوه بر آزادی سوریه، شاعر با شناساندن چهره ی واقعی صهیونیسم، توبیخ مردم و رهبران مزدور، دعوت به اتّحاد و همدلی، تقدّس فلسطین، ستایش سرباز فدایی، مژده ی آزادی و ... برای آزادی فلسطین نیز تلاش می کند. ابوریشه در زمینه ی آزادی اجتماعی عامل مشکلات اجتماعی همچون فقر و عقب ماندگی، گسترش فحشا، ایجاد فاصله ی طبقاتی و فرهنگی را استعمار معرّفی می کند و به همین خاطر بُعد سیاسی شعر او بر بعد اجتماعی آن غالب است. دفاع از یتیم و طبقه ی زحمتکش، مسأله ی زن و تلاش برای از بین بردن موانع آزادی و بالا بردن ارج و قرب او در جامعه، بخش دیگری از آزادی اجتماعی در شعر ابوریشه است. شاعر بخشی از آزادی خواهی خود را با زبان رمز بیان می کند که شامل هر سه نوع آزادی است. رمزهایی که ابوریشه برای آزادی انتخاب می کند، بیشتر برگرفته از طبیعت صامت، همچون کوه اورست، طلل و ... طبیعت زنده از جمله پرندگانی مثل بلبل، عقاب، پروانه، پرنده غمگین و ... است.

سفر خیالی در شعر عربی نمونه¬ای است که برخی از جوانب و دیدگاه¬های فکری و هنری مرتبط با واقعیّت¬های عربی را که در نهضت فرهنگ عربی معاصر حائز اهمیّت بوده¬اند، به تصویر می¬کشد. انسان از زمان خلقت با بهره جستن از این سفرها و با به کارگیری آن به عنوان فنی ادبی توانسته است احساسات و تصاویر زندگی¬ خویش را ترسیم نماید .جمِل صدقی الزهاوی ِیکی از شاعران بلند آوازه¬ی ادبیات معاصر عراق, با قصیده بلند «ثوره فی الجحیم» در زمینه حماسه و ادبیات مقاومت و به تبع آن, سفرخیالی گام نهاد. این اثر متشکل از 435 بیت می¬باشد که شاعر آن را بر وزن و قافیه یکسانی سروده است. زهاوی موضوع این حماسه را از کتاب¬های دینی، در مورد اوصاف بهشت و جهنم و از کمدی الهه دانته و رساله الغفران ، روایات و همچنین وضعیت اجتماعی که شرق عربی در آن به سر می¬برد، الهام می¬گیرد. حماسه < ثوره فی الجحیم> در برگیرنده¬ی اندیشه¬ی حاکم زمانه زهاوی در مورد دنیا وآخرت، اعتقادات و باورها است. شاعر تلاش نموده تا این مسائل را مورد کنکاش قرار دهد و آسیب شناسی نماید. این پژوهش که به شیوه¬ی کتابخانه¬ای و روش توصیفی-تحلیلی صورت گرفته است به دنبال تحلیل و بررسی هرچه بیشتر سفرهای خیالی در ادبیات عرب و سبک ادبی قصیده¬ی ثوره فی الجحیم و تأثیر تأثرات آن است. یافته¬های پژوهش حاکی از آن است که واقعیت¬های تلخ اجتماعی باعث پناه آوردن شاعر به درون خویش شده وجوهره وجودی خود را نمایان می¬سازد. وی همچنین برای بیان تصویر¬های جامعه و رسوا ساختن مفاسد آن به جهان دیگر سفر می¬کند. در واقع شاعر تمام مسائل و اموری که باعث ترس، تعصب، خرافه¬گویی، فساد و بیماری¬های اجتماعی می¬شود را به صورت رمزگونه در فضای آن جهان به تصویر می¬کشد و منظور وی جامعه¬ی خویش است.

ادبیات کودک در متون ادبی سابقه طولانی دارد؛اما به طور خاص در قرن هفدهم در جهان غرب مورد توجه ویژه قرار گرفته است؛ در ادبیات عرب نیز در نیمه دوم قرن نوزدهم کسانی چون احمد شوقی مصری و عثمان جلال مصری به ادبیات کودک پرداخته اند؛ ولیکن کامل کیلانی)1897م-1959م( در این زمینه پیشگام ادبیات کودک به حساب می آید و نام پدر ادبیات کودک در جهان عرب را به خود اختصاص داده است. آثار وی مشتمل بر دویست قصه و نمایش نامه است که همه در حوزه ادبیات کودک هستند. نگارنده در این پایان نامه با روش توصیفی- تحلیلی ابتدا به بررسی چگونگی پیدایش ادبیات کودک و راه یافتن آن به کشورهای عربی پرداخته و پس از آن به بررسی زندگی فردی و ادبی کیلانی که پدر ادبیات کودک و نوجوان است اشاره کرده است و در ادامه عناصر داستانی این نویسنده در نه داستان که شامل«الأرنب الذکی»، «بابا عبدالله و الدرویش»، «بدرالبدور»، «شنطح و صیدح»، «هامز و لامز»، «العرندس»، «العلبه المسحوره»، «عبدالله البری و عبدالله البحری» و «شمشون الجبار» است به بحث و تحلیل آن پرداخته است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که کیلانی در داستان های خود غالباً از زبانی ساده و قابل فهم بهره برده و به علایق کودکان توجه کرده است.او در داستان های خود بیشتر از پیرنگ بسته استفاده کرده، بدین ترتیب به واقع نمایی داستانهایش افزوده است. کیلانی شخصیت پردازی را در داستان هایش قوت بخشیده و در آنها به مضامین اخلاقی و تربیتی داستان ها اهمیت داده است که اغلب آنها جدال بین حق و باطل است که در پایان به پیروزی حق بر باطل می انجامد.

نقد روان شناختی، یکی از انواع رویکردهای نقد ادبی معاصر است که در قرن بیستم پس از آن که زیگموند فروید، علم روان کاوی را بنا نهاد و به تبیین ساختار روان و شخصیت انسان پرداخت، در حوزه ی ادبیات مطرح شد. این گرایش نقدی علمی است که در دو بُعد، از یک سو به انسان و خصوصیّات شخصی و روانی او، و از سوی دیگر، به انسان و ارتباط وی با افراد دیگر جامعه می پردازد. بُعد اوّل در حوزه ی روان کاوی شخصیت و بُعد دوّم در حیطه ی روان شناسی اجتماعی که هر دو از شاخه های علم روان شناسی است، وارد می شود. لیلی بعلبکی، یکی از نویسندگان معاصر لبنانی است که توانسته است در زمینه ی رمان نویسی و داستان کوتاه به منزلت والایی برسد. یکی از رمان هایی که از صد رمان برتر عربی در دوره ی معاصر به حساب می آید، رمان «أنا أحیا» اثر بعلبکی است. این رمان از نوع رمان هایی است که می کوشند تا از هر حیث، واقعی و مطابق با جهان بیرون جلوه کنند. این پژوهش که به شیوه کتابخانه ای و روش توصیفی – تحلیلی صورت گرفته است، قصد دارد پس از بررسی زندگی فردی و ادبی لیلی بعلبکی و عناصر رمان «أنا أحیا» به نقد روان شناختی در ادبیات معاصر عرب و ارزیابی رمان از دو بُعد فردی و اجتماعی که در مقوله ی روان کاوی و روان شناسی اجتماعی می گنجد، بپردازد. یافته های این پژوهش بیانگر این می باشد که لیلی بعلبکی در بررسی واقعیت های جامعه نه تنها به روساخت نمایان و آشکار، بلکه به معانی ژرف و پنهان نیز روی آورده است که حتّی گاهی اوقات به نظر می رسد که این معانی به شکل ناخودآگاه از ضمیر نویسنده در رمان نمود پیدا کرده است. پس در واقع این پژوهش سعی دارد با رویکرد نقدی به بررسی مسائل فردی شخصیتِ اوّل رمان، بر اساس اصول روان کاوی شخصیت و هم چنین به بررسی مسائل اجتماعی رمان، بر اساس نظریه های روان شناسی اجتماعی بپردازد.