بی گمان شریف رضی را باید یکی از شاعران برجسته ی عرب در عصر زرین فرهنگ و تمدن اسلامی یعنی قرن های چهارم و پنجم هجری به شمار آورد. آن چه شعر او را از شعر سایرین متمایز می کند طبع عربی و بدوی اوست به خصوص حجازیات او که در نجف و حجاز آن را به نظم کشیده است. حجازیات او شاهکار غزلی او به شمار می آید و نمونه ای از شعر نو و ابتکاری اوست که در آن به خلق تصاویر و مضامین منحصر به فردی پرداخته است. سعدی یکی از نادره های شعر فارسی است که با ظرافت و صراحت ویژه ای به بیان غزل های عاشقانه دست زده است. بررسی تطبیقی غزلیات سعدی با غزلیات شریف رضی به منظور شناخت غزل این دو شاعر و آشنایی بیشتر با آن می تواند بحثی نو در زمینه ی ادبیات تطبیقی باشد. هدف ما از این تحقیق علمی این است که به مقایسه و تطبیق غزل سعدی با غزل شریف رضی پرداخته، تصاویر و مضامین مشترک این دو را در غزل بیان کرده و همچنین به برخی از صور خیال به کار رفته در دیوان دو شاعر اشاره کنیم. روش تحقیق در این پایان نامه ابتدا از طریق فیش برداری از غزل های دو شاعر انجام شده، سپس مقایسه عناصر تصویر ساز و مضامین غزلی صورت گرفته و در نهایت به وجوه اشتراک و اختلاف این دو اشاره شده است. طبق مطالعات انجام شده بررسی تطبیقی غزلیات سعدی با غزلیات شریف رضی تاکنون در قالب یک بحث علمی و آکادمیک مطرح نشده است. و با اطمینان می توان گفت در زمینه تطبیق بین غزل این دو شاعر کار تطبیقی قابل توجهی صورت نگرفته است. مقایسه غزل سعدی که خود از بزرگ ترین غزل پردازان قرن هفتم است و بررسی و تطبیق آن با غزل شریف رضی که او نیز از بزرگ ترین غزل پردازان عصر عباسی است، مهم ترین هدف این تحقیق به حساب می آید. شریف رضی در غزل هایش بر جلوه های پاکی و عفت تأکید می کند و به خاطر این ویژگی او را از مکتب پاک سرایان به شمار می آورند. سعدی بی هیچ پرده پوشی به مسأله ی عشق انسانی پرداخته و در غزلش از توصیف زن و اندام های او چشم پوشی نکرده است. عشق سعدی عقل را فنا می کند. عشق او زمینی و مادی است. اما رضی در راه عشق عقل را به کار می گیرد و بر هوای نفس غالب می شود. غزل او غزلی عفیف و آسمانی است. شعر شریف به خاطر محیط بدوی حجاز، خشک و محدود و بی روح است. شعر سعدی به خاطر محیط متنوع شیراز، زیبا و دل نشین است. یکی از ویژگی های غزل شریف استفاده فراوان از نام اماکن حجاز است. در غزل سعدی از نام برخی از پیامبران و قهرمانان داستان های کهن یاد شده است. سعدی از تناسب هنری و فنی در قالب استعاره و تشبیه هنرمندانه بهره برده است. تشبیهات شریف رضی بیشتر به صورت تشبیه بلیغ به کار رفته و سعدی علاوه بر تشبیهات زیبا دارای استعاره و تشبیه های جذابی است.

چکیده «عبد الحمید جوده السّحّار» داستان نویس معاصر مصری است که آثار با ارزش فراوانی را به ادبیّات عرب هدیه کرده و آثارش متکی بر میراث اصیل اسلامی و ارزش های اخلاقی است. واقع گرایی، تعهد، هدفمندی و گرایش اسلامی از مهم ترین ویژگی های آثار ارزشمند اوست. وی داستان های خود را با قلمی روان و به دور از تکلّف و تکرار به زبان عربی فصیح نوشته است. بسیاری از ناقدان به داستان های کوتاه او توجه چندانی ننموده اند، در حالی که ارزش آثار او هم از نظر کمی و هم از نظر کیفی، از آثار برخی نویسندگان که مورد ستایش ویژه قرار گرفته اند، کم تر نیست. داستان های کوتاه سحّار، از ویژگی های هنری بالایی برخوردارند و مسائل مهم جامعهی معاصرش در آن ها باز تاب یافته است. از داستان های کوتاه او مجموعهی «همزات الشّیاطین»، بیانگر آگاهی فزاینده و نگاه تیز او به عوامل کشمکش درونی میان انگیزه های خیر و شر در وجود انسان است و به همین سبب این مجموعه به عنوان منبع اصلی نویسنده در این پایان نامه، انتخاب شده است. جدال و کشمکش، یکی از عناصر مهم و جذّاب در داستان کوتاه است که آن را سرشار از حرکت، جذابیت و هیجان می کند و می تواند به شکل بیرونی؛ یعنی خارج از شخصیّت ها و درونی؛ یعنی در اعماق شخصیّت ها صورت گیرد. جدال و کشمکش خیر و شر در داستان های کوتاه سحّار، نمود فراوانی دارد و او تصاویر مختلفی از این جدال ها را که زیباترینش به شکل درونی است، به نمایش می گذارد. سحّار در نمایش جدال خیر و شر، واقع گرا است؛ چون شخصیّت هایش را به صورت خیر مطلق یا شرّ مطلق نشان نمی دهد و هیچ قشر و گروهی در داستان هایش، نمایانگر خیر مطلق و یا شرّ مطلق نیستند. شر، در نگاه سحّار نافرمانی خدا و انگیزه های آن است و رذایل اخلاقی همچون: زنا، قتل، غفلت، سخن چینی، بد گمانی و... از مصادیق شرّی هستند که شخصیّت های داستان با آن درگیرند و عرصهی جدال قرار گرفته اند؛ چنان که ایمان، عقل، تقوی، توبه، بیداری، صبر و... از نماد های خیر در داستان های او هست

غزل از دیرباز از مهمترین شاخه های ادبیات غنایی به شمارمی آید. در عصر اندلس هر چند شاعران به تقلید از شاعران مشرق زمین پرداخته اند، اما اندلس در خود، شاعران بزرگی را پرورانده است که با نبوغ ادبی خود توانسته اند تا حدودی به ادبیات این دوره غنا بخشیده و آن را بارور سازند. ابن زیدون از زمره ی برترین شاعران این دوره است که مهارت و استادی وی در غزلسرایی می باشد. شاخصه ی بارز غزلیات شاعر، ترکیب غزل عفیفانه و وصف طبیعت است که بر اساس نقد ادبی نوین، این امر، وی را در شمار شاعران رمانتیک در قرن پنجم هجری قرار داده است. از مشخصه های بارز غزل عذری در نزد ابن زیدون، می توان به ذکر هجران محبوب و شور و اشتیاق و صدق عاطفه و امید به وصال وی، سوختن و فنا شدن شاعر در عشق، بی وفایی و پیمان شکنی محبوب و وفاداری خویش و عدم ذکر نام معشوقه در غزلیات و بسنده کردن به ذکر اوصاف وی و کینه توزی سخن چینان و... اشاره کرد.

ناصیف یکی از شاعران نسل اول ادبیات معاصر عربی است که بیشتر از شاعران گذشته خصوصاً شاعران عصر عباسی تقلید نموده است. یازجی علاقه فراوان به سرودن اشعار حکمت داشت ودر این فن متنبی شاعر سر شناس عصر عباسی را الگوی خویش قرار داده است. یازجی پیرامون بیشتر موضوعاتی که در شعر حکمت رایج بوده از جمله صبر، قناعت، مذمت مال دوستی، کوتاهی عمر ومرگ شعر سروده است اشعار او بر خلاف دیگر شاعران گذشته از احساس فراوان برخوردار است. وی ابیات حکمی خود را بیشتر در ضمن مراثی سروده است. ناصیف تنها به سرودن شعر اکتفا ننموده وبه نوشتن کتابهای درسی در زمینه صرف ونحو ولغت وبلاغت برای دانش آموزان ودانشجویان همت گمارده است.کتابهای اوبخاطر بر خورداری از نثر ساده، اسلوب علمی، رعایت شیوه های آموزشی با استقبال زیادی در میان دانشجویان روبرو گشته است. ناصیف در حقیقت با آثار علمی خود انقلابی در زمینه کتابهای آموزشی ودرسی ایجاد نمود زیرا پیش ازاوبرای تدریس در مدارس ودانشگاه ها از کتابهایی استفاده می شد که اغلب فاقد شرایط لازم کتاب درسی بودند، ناصیف اگر چه شاعری نوآور نبود اما سهم در فراهم آوردن زمینه های نهضت معاصر داشت زیرا اودر زمانی که ادبیات عرب به علت حاکمیت عثمانیها روزهای ضعف وانحطاط را پشت سر می گذاشت با احیای اشعار زیبا وفاخر عصر عباسی جانی تازه به کالبد ادبیات عرب دمید واشعاری را پدید آورد که الگوی بسیاری از شاعران گردید.اشعار او باعث گردید شاعران معاصر وی ادبیات فاخر گذشته خصوصاً شعر عباسی را بشناسند واز آن تقلید نمایند . اشعار اواز لحاظ شکلی ومحتوایی بسیار ارزنده وشکوهمند است. الفاظ فصیح وشیوا،احساس سر شار وعاطفه جوشان ومحتوایی مملواز پند وموعظه وحکمت از جمله امتیازات شعر اوبشمار می رود. به همین جهت می توان اورا یکی از پیشتازان نهضت معاصر عربی نامید. ناصیف به شعر عباسی بویژه حکمت آن عشق می ورزید لذا در شعر او اکثر موضوعات شعر حکمی از جمله : صبر ، مذمت ثروت ، قناعت ، کوتاهی عمر ، مرگ و... دیده می شود . یازجی در حکمیات خود همچون شاعران گذشته از تجارب واقعی ومشاهدات وپندها وموعظه ها وضرب المثلهایی که سینه به سینه منتقل گشته است استفاده شایانی نموده است. نگاه یازجی به زندگی ومرگ به نظر می رسد با قدری بدبینی ونومیدی همراه است . امّا اشعار امید بخش وتوأم با خوش بینی در سروده های او فراوان است . یازجی از اسالیب قران ونهج البلاغه امام علی (ع) بهره های فراوان برده است ودر اغلب ابیاتش از عبارتهای قرانی یا مضامین آن توشه ای بر گرفته وبا زبان ذوق واحساس سرشار خود عجین ساخته وشعری را پدید آورده که هم از لحاظ شکلی وهم محتوایی مورد ستایش خاص وعام قرار گرفته است . حکمیات یازجی گنجینه ای ارزشمند از آموزه های دینی ، ارزشهای اخلاقی ، پندها وموعظه های مفید وسودمند ، سخنان محکم واستوار وتجربه های انسانی است . می توان گفت به خوبی ادبیات کهن عرب را به ادبیات معاصر پیوند زده وزمینه آشنایی نسل جدید را با میراث ادبی قرون گذشته فراهم آورده است ، به همین دلیل بسیاری اورا از پیشتازان نهضت ادبی جدید قلمداد نموده اند .

چکیده احمد وائلی یکی از بزرگان شعر معاصر شیعی عراق است. این شاعر متعهّد، توانسته است که محتوای شعر دینی خویش را در خدمت نیازها و چالش های موجود در جهان اسلام قرار دهد. شعر دینی ایشان از نظر محتوایی، در برگیرنده ی مضمون هایی همچون؛ ستایش پروردگار، تبیین فضیلت های اهل بیت(ع)، بیان دردها و آروزهای ملّت های اسلامی، تهذیب اخلاق عمومی و پرهیز از غلوّ و اغراق و ... است. افزون بر این، شعر دینی ایشان از نظر ساختاری در همان چارچوب های سنّتی شعر عرب بود. و شاعر گرایش ویژه-ای به بیان خطابی و بهره گیری از صور خیال، بویژه تشبیه و استعار، و نیز کاربرد معتدل برخی آرایه های ادبی همچون؛ طباق، مراعات النظیر، ردّالعجز علی الصّدر و ... دارد؛ چرا که وائلی علاوه بر فعالیت در زمینه ی شعری یکی از خطیبان برجسته و نامدار به شمار می رود. دیگر آنکه، وائلی هم شاعر تقلید است و هم شاعر نوآور، تقلید شعری وی بیشتر در پیروی از عروض سنّتی عرب و سبک شعری شاعران کلاسیک بوده و نوآوری شاعر نیز از آن جهت است که وی توانسته است مفهوم های روزمره و دشواری های کنونی جهان اسلام را در چارچوب شعر سنتّی عرب جای دهد.

اوحدالدّین محمّد بن محمّد انوری از شاعران بی بدیل فارسی در قرن ششم هجری به شمار می آید. این شاعر برجسته در دو عرصه ی زبان فارسی و عربی، استادی کم نظیر بوده است. آگاهی او از زبان و ادبیّات عربی، تصویری آشکار از داد و ستد و پیوند زبان فارسی و عربی در روزگار شاعر و همچنین نشان از چیرگی وی بر ادب عربی است. بهره گیری انوری از زبان عربی بیشتر درحوزه ی قرآن و احادیث و امثال تازی و تأثیرپذیری ازبرخی شاعران عرب، بویژه شاعران عصر عباسی، دیده می شود. یافته ی اساسی این پژوهش، چنین است که بازتاب فرهنگ و ادب عربی درشعر انوری در دو بُعد زیر تحلیل می شود: نخست مضمون هایی که شاعر به تأثیرپذیری و تقلید از ادیبان عربی سروده و دوم مضمون های مشترکی که نتیجه ی نوآوری شاعر و آزموده های وی در زندگی و از باب توارد خاطر و تناص شعری قابل تفسیر است. محورهای اصلی این پژوهش که در حوزه ی ادبیّات تطبیقی (مکتب فرانسه) نگاشته شده است، عبارتنداز: الف:بررسی نفوذ ادب عربی در شعر و زبان فارسی از سده های نخست و زمان انوری و معرّفی برخی از ادیبان و شاعران آن ادیبان و شاعران آن دوره که از زبان و ادب عربی اقتباس کرده اند و بیان زندگی انوری و زمینه های آشنایی وی با ادب عربی. ب: بررسی و تحلیل برخی از همسویی های انوری با فرهنگ و ادب عربی.

علامه دهخدا، در جلد سوم امثال و حکم، پس از آوردن ابیاتی از اسدی طوسی با این سرآغاز: مزن رای با تنگدست از نیاز................. که جز راه بد ناردت پیش باز به ناگهان افسار خامه از کفش برون می شود و به گزارش صد و هفتاد و شش صفحه ای از این ابیات می پردازد. این ابیات اسدی طوسی، بیانگر برتری ایرانیان بر دیگر ملل می باشد و آن صد و هفتاد و شش صفحه که از پس این ابیات می آید در واقع گزارش و تاییدیه ی است بر درستی و صحت ادعای آن ابیات که در پیِ اثبات فضل و برتری ملت ایران بوده است. این بخش 176 صفحه ای، ویژه ی فرهنگ و تاریخ ایران باستان می باشد، بخش انبوهی از این فراز به زبان عربی است که برخی از روایات قرآن کریم و سخنان اندیشمندان عربی نویس سده های نخستین اسلامی درباره فرهنگ ایران را در برمی گیرد که فاقد ترجمه و بازشناسی مراجع است. می توان با یقین بگویم، که دهخدا از همه ی منابع مربوط به فرهنگ ایران که در دسترس اش بوده، بهره گرفته و اطلاعات گرانبهایی را در این بخش از کتاب خود جای داده است اما احتمالا ایشان به دلیل حجم بالای آثار و تالیفاتشان، نتوانسته اند این متون را دسته بندی و بسامان کنند و تنها به نقل آنها بسنده نموده اند و به نشانی و شناسنامه ی کامل کتب مورد استفاده نیز اشاره نکرده اند. به همین سبب، ما نخست به بازشناسی مراجع مورد استفاده ی ایشان پرداخته و شناسنامه ی کامل آن ها را یافته و ثبت نمودیم. نیز با مراجعه و بهره گیر ی از دیگر مراجع فرهنگ ایران باستان که در دسترس دهخدا نبوده، تلاش کردیم تا این مجموعه را پر بارتر سازیم. متون عربی اش اگر ترجمه شده بود، ترجمه اش را یافته و بدان افزودیم و اگر برگردان نشده بود، خود به ترجمه آن دست زدیم. برای نمونه ما از ترجمه های آقایان مهدوی دامغانی و آذرتاش آذرنوش استفاده نمودیم. سپس برای تمامی متون، تا حد امکان، عناوینی درخور برگزیدیم و سپس متون هم موضوع را دسته بندی کرده و آنها را در سیزده فصل گنجانیدیم که به ترتیب زیر می باشند: طبقات، ارتش، حکمت، شادی و آبادانی، اخلاق، شکوه، دانش، هنر، ستایش ایرانیان در متون دینی، سیاست، دین، رابطه ایرانیان و اعراب و عدل در ایران باستان می باشد.

چکیده: ملک الشعرای بهار و شیخ ناصیف یازجی از شاعران معاصر ادبیات ایران و عرب بوده، که از دو زبان و فرهنگ متفاوت برخاسته، و از مضامین اخلاقی و حکمی در دیوانشان، به وفور استفاده کرده اند، تا آنجا که ناصیف یازجی به عنوان شاعر حکمت شناخته شده است. و در این فن پیرو متنبی شاعر بزرگ و سرشناس عصر عباسی است. و بیشتر اشعار حکمی خویش را در ضمن مراثی و مدائح بزرگان با هدف تنبیه و آگاه نمودن اطرافیان ذکر نموده است. ملک الشعرای بهار هم در جای جای دیوان خود مضامین حکمی فراوانی را، به ویژه در ضمن و پایان داستان ها به عنوان نتیجه گیری بکار برده است. بین این دو شاعر بزرگ زبان و ادبیات فارسی و عربی قرابت و مشابهت های فکری، روحی، فلسفی و... وجود دارد. هر دو شاعر وابسته به مکتب کلاسیک و سنت گرا بودند. و خصوصیت بارز اسلوب ناصیف یازجی در بازگشتی است که آگاهانه به سبک شاعران قرون وسطی، به خصوص عصر عباسی دارد. در دیوان بهار آهنگ کلام قدما طنین وانعکاس بارزی دارد. در شیوه ی شعر قدیم، باید اورا احیا کننده ی سنت های بزرگ کهن در روزگار ما شمرد. هر دو حافظ قرآن و دست پرورده ی مکتب قرآن و نهج البلاغه بوده و از این آبشخور زلال بهره ها گرفته اند. هر دو از کودکی و نوجوانی شعر گفته اند. هر دو شاعر در دوره های سخت استعمار و فقر و فساد زندگی خود را آغاز کردند. در همان دوره ای که ما جنبش مشروطیت و آزادی خواهی داریم، اعراب نیز همین تلاش را به عنوان رهایی از قلمرو فرمانروایی عثمانی دارند. در مسائل علمی قدم های مثبی برداشته اند. هر دو شاعر در عصر خود از جایگاه اجتماعی و علمی ویژه ای برخوردار بوده اند، بهار با لقب«ملک الشعراء» و ناصیف به عنوان «کاتب» اغناطیوس پنجم کشیش بزرگ کاتولیک، و «کاتب» امیر بشیر پادشاه لبنان مشهور گردیده اند. دیوان بهار و یازجی در بردارنده ی مسائل اخلاقی، موعظه، نصیحت، پند و اندرز است. در گنجینه های حکمت این دو حکیم، به موارد متعددی از جمله: قضا و قدر، صبر، قناعت، تواضع و فروتنی، سکوت، دانش و دانش اندوزی، مذمت حرص و آز، نکوهش دنیا، مذمت مال و ثروت، زیر بار منّت دیگران نرفتن، مرگ و نیستی، فقر و... بر می خوریم که در معنا و یا در لفظ به هم شباهت و احیاناً تفاوت هایی دارند. به همین دلیل تلاش ما در این رساله، مقایسه ی اشعار حکمی این دو قلّه ی بلند ادب فارسی و عربی با روی کرد مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی است. که به ذکر شواهد و بیان دیدگاه های دو شاعر در این زمینه پرداخته می شود. کلید واژه ها: ملک الشعرای بهار، شیخ ناصیف یازجی، شعر، ادبیات تطبیقی، ادبیات فارسی، ادبیات عربی

چکیده بنی امیه یکی از تیره های بزرگ قبیله قریش؛ ساکن مکه ، بود. رهبری این طایفه را بعدازاسلام ابو سفیان بر عهده داشت. او از همان آغاز رسالت ، دشمنی و کار شکنی اش را با پیامبر (ص) و نو مسلمانان آغاز،وجنگ های(بدر،احد ، احزاب) را برای نابودی اسلام راه اندازی کرد. در روند این نبرد ها نیرو های مشرکین شکست خوردند . در سال هشتم هجرت ، مکه به تصرف سپاه اسلام در آمد و ابو سقیان با فرزندانش به ظاهر مسلمان شدند ، لیکن پیامبر(ص) به آنها عنوان « طلقاء»را دادند. در دوره ی خلیفه اول و دوم فرزندان ابو سفیان (یزید و معاویه) در مناطق شام همراه سپاه اسلام در فتوحات شرکت کردند. آنها در زمان خلافتِ عمر، بعنوان حاکم شام و اردن انتخاب شدند . خلیفه سوم نیز ؛ معاویه را در مقامش ابقا کرد. معاویه در حوزه ی شام ، با فرهنگ مسیحی آشناگردید. او هنگامی که علی (ع) از طرف مردم به عنوان خلیفه ، انتخاب شد از بیعت با وی خوداری کرد ، و به عنوان ولی دم عثمان موجب تفرقه در میان مسلمین شد. و به همین جهت گروه های بنام قاعدین ، خوارج و مارقین تشکیل شد. پس از شهادت امام علی و صلح امام حسن (ع) خلافت را به سلطنت تبدیل کرد و مرکز فرمانروای اش را شام قرار داد. در دوره ی حکومتِ بنی امیه شاخه سفیانی ، مسیحیان حضور چشمگیری در شام داشتند و به عنوان مشاور، و نیروی نظامی به خدمت آنان در آمدند .نفوذ شاعران مسیحی به دستگاه آنها ، ضربه سنگینی به فرهنگ و تفکر دین اسلام وارد کرد . اینان مشوقان اصلی یزید ، در شهادت امام حسین (ع) ، واقعه ی حرّه و حتک حرمت مدینه، آتش زدنِ کعبه ،و قیام توابین بودند . یهودیان که در خدمت بنی امیه بودند ، نیز فعالیت فرهنگی شان را با رواج قصه خوانی و تطبیقِ آیات قرآن با داستان های تورات و تلمود، شدت بخشیدند. فعالیت این گروه باعث رواج«اسرائیلیات»درتفکردین ارائه گردید؛که نقش اساسی در انحراف فکر و فرهنگ جامعه اسلامی داشت . بنی امیه با کمک اهل کتاب انتقام شکست شان را در جنگ های بدر و خندق ، از بنی هاشم و به طور کلی از اسلام گرفتند رواج بی حجابی ، شراب خواری ، بی بند باری از دیر های مسیحیان به مسلمین ساده اندیش موجب انحراف فرهنگی وفکری آنان گردید . موسیقی نیز در مدینه رواج ، و مورد حمایت بنی امیه قرار گرفت . کلید واژه : بنی سفیان ـ یهودیان ـ مسیحیان ـ انحرافات دینی

در این پایان نامه، اشعار سید قطب، در دو حوزه مضمون و ساختار، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. در حیطه محتوا و مضمون، ابتدا به مضامین رمانتیکی در شعر وی پرداخته شده است که غزل و اشعار عاشقانه، مهم ترین درون مایه رمانتیکی در شعر او را تشکیل می دهد؛ البته غزل عرفانی، یکی از مهم ترین ویژگی های غزل اوست؛ این نوعِ از غزل، بیشتر به دلیل تأثیرپذیری شاعر از سرایندگان مشرق زمین به ویژه حافظ شیرازی است. موضوعات دیگری همچون وصف طبیعت، اندوه، غربت، نوستالژی دوری از وطن، خاطرات دوران کودکی و ...، از دیگر درون مایه های رمانتیکی در اشعار «سید» بوده که مورد بررسی قرار گرفته است. مضامین سیاسی، از دیگر مضامین شعری «سید» است که البته، محتوای پایداری و مقاومت در آنها، جلوه خاصّی به اشعارش داده است. پرداختن به موضوع فلسطین، تشویق به مبارزه و جهاد، توصیف جنایت ها، عشق به وطن، وصف شهادت ها و ...، مهم ترین مضامین شعر پایداری در سروده های سید قطب است. ژرف اندیشی و سرودن اشعار تأملی، از دیگر درون مایه های شعری اوست؛ سرگشتگی روحی و روانی «سید» در دوران جوانی و پیش از برخورداری از اندیشه های قرآنی، از مسائلی است که تأثیر مستقیم آن را در اشعار وی نیز مشاهده می کنیم؛ در این گونه اشعار، تأثیرپذیری شاعر از افکار خیام، روشن و ملموس است. علاوه بر موارد یاد شده، مضامین اجتماعی و انسانی به ویژه مرثیه سرایی، تأثیر از اندیشه های عقّاد، و وارد شدن در شعر و ادب کودک، از دیگر مضامین شعری سید قطب بوده که مورد واکاوی قرار گرفته است. در زمینه ساختار نیز، موضوع قابل توجّه در آن، بینامتنی شاعر از قرآن کریم است که به اشعارش، معنویت خاصی بخشیده است. بررسی قالب های شعری، بررسی صور خیال و نیز پرداختن به پاره ای آرایه های بدیعی در اشعار «سید»، از دیگر مباحث مطرح شده در این قسمت است. به طور کلی در یک ارزیابی جامع از شعر سید قطب، می توان گفت که سروده های وی در محدوده سال 1930م تا 1938م، مستحکم تر و زیباتر سروده شده است؛ اما قصائد آغازین وی، از انسجام لازم برخوردار نیست و در پاره ای مواقع، شاهد بی نظمی در اوزان آنها می باشیم. شاعر در بیشتر مضامین خود، مقلّد است؛ ولی نوآوری هایی نیز در حوزه محتوا و ساختار، در شعرش به چشم می خورد.

چکیده؛ شیخ صفی الدین ابوالفضل عبدالعزیز السنبسی حلی در سال 677هجری بدنیا آمد ودر سال 750 وفات یافت طبیعت زیبای مصر از باغ ها و کوه ها و مناظر دلربای طبیعت گرفته تا تفریحگاه ها و صحنه های شکار و باده-گساری در طبیعت، جان شاعر را به سرودن اشعار زیبای وصفی سوق داده است.ولی این طبیعت زیبا تنها دلیل سرودن اشعار وصفی صفی الدین نیست، بلکه زندگی مرفه و مجتمع عصر مملوکی نیز در پدید آمدن این نوع شعر تاثیر گذار بوده است و در حقیقت زیبایی طبیعت در عصر مملوکی الهام دهنده شاعر جهت سرودن اشعار وصفی زیبا است. انزیاح یا هنجار شکنی از موضوعاتی است که به تازگی در مباحث زبان شناسی جدیدمطرح گردیده و در شعر و ادبیات نیز جای خود را باز کرده است هنجار شکنی بیشتر معلول عواملی هم چون شرایط فرهنگی، اجتماعی حاکم، و هم سو نشدن شاعر با عادت ها و هنجارهای جامعه می باشد. هنجارشکنی عادت ها و باورهای معمول را می زدایدو دریچه ای جدیدرا بر روی مخاطبان می گشاید .در عصرهای جاهلی و عباسی توصیف پدیده های طبیعی و تمدنی تقریبا ثابت و با معانی واحدی بودند و تغییرنحوه زندگی وشرایط موجودجامعه تغییراتی در این روند ایجاد کرده اند.هنجار شکنی شاعران عصر انحطاط باعث خلق آثار جدید و ابداع سبک های جدیدی شده است. فن وصف در دیوان صفی الدین حلی به صورت مستقل آمده است و وحدت موضوعی در آن نمود بارزی دارد. وصف او، وصفی زیبا، روشن و با الفاظی روان است و در این راه از قدرت تخیل خود بهره جسته است و عاطفه او قوی وموسیقی درونی او زیبایی خاص به آن بخشیده است. و از صنایع بدیعی و بیانی علی الخصوص استعاره و انواع تشبیهات و جناس استفاده کرده است و با آن ها توصیفات خود را آراسته است.

نویسنده گمنام معاصر و شیعی عراق است. وی از جمله شاعران متعهّدی است که همواره و همگام با مردم مظلوم و بی دفاع عراق قدم در عرصه مبارزات ضد استبدادی و استعماری گذاشته و با سلاح خود که همان کلمه و کلام است، هموطنان خود را در راه دستیابی به استقلال، آزادی و رهایی از بند استعمار یاری داده است. محتوای پایداری و مقاومت از مهمترین درون مایه های شعر جودت است که جلوه خاصی به شعرش داده است. ستایش عالمان و مبارزان شیعی عراق ، نکوهش سران عرب و ستم های رژیم بعث، ستایش فداکاری های امام خمینی(ره) در راه بیداری مردم برای رهایی از چنگال استعمارگران، وحدت و پایداری مسلمانان از مضمون های برجسته شعر پایداری وی به شمار می آید.موضوعات دیگری چون رثاء مادر، غربت، وطن، از دیگر درون مایه های شعر جودت است که مورد بررسی قرار گرفته است. در زمینه ساختار نیز، مشخّصه ی بارز سبک شعری او بینامتنی یا اقتباس از قرآن کریم است که به اشعارش معنویّت خاصی بخشیده است. بکارگیری ساختارهای خطابی و پرسشی استوار، استفاده از زبان رمز، بررسی قالب های شعری، بررسی صور خیال بویژه استعاره و تشبیه و نیز کاربرد معتدل برخی آرایه ها ی ادبی چون«طباق»، «رد العجز علی الصدر»، «مراعات النظیر» و....از دیگر مباحث مطرح شده در این قسمت است. که از خلال آنها قدرت فنّی شاعر در ارتباط با لغت و چگونگی ساخت متن شعر رخ، می نماید.

نام : آمنه نام خانوادگی :ولی پور رشته: زبان و ادبیات عرب گرایش: ----- استاد راهنما: دکتر تورج زینی وند استاد مشاور: دکتر جهانگیر امیری مقطع تحصیلی: کارشناسی ارشد تاریخ فارغ التحصیلی: تیر ماه 1392 عنوان پایان نامه به فارسی: بررسی سبک شناسی شعر دینی سید رضا موسوی هندی عنوان پایان نامه به انگلیسی : رساله جامعه للنیل علی شهاده الماجستیر فی اللغه العربیه و آدابها چکیـــده سید رضا هندی یکی از شاعران برجسته ی معاصر عراق به شمار می آید. این شاعر متعهّد شیعه، شعرش را در خدمت دین و معتقدات مذهبی قرار داده است. وی با برشمردن فضیلت ها و منقبت های اهل بیت (ع) در ساختارهای تقلیدی، مضمون های تازه ای را در حوزه ی شعر شیعه ابداع نموده است. بیان مصیبت ها و فضیلت-های اهل بیت(ع) و معرّفی چهره ی واقعی استبداد و استعمار و مدح و رثای عالمان دینی، از مضمون های برجسته ی شعر ایشان به شمار می آید که در ساختارهایی همچون؛ استفاده از صور خیال و آرایه های گوناگون، گزینش زبان خطابی استوار، اقتباس از قرآن کریم و حدیث شریف و... آمده است. از دیگر ویژگی های سبکی ایشان می توان به تقلید از ساختارهای شعر کلاسیک، وحدت مضمونی قصیده ها، برقرار نمودن ارتباط میان مضمون و شکل ظاهری قصیده با موسیقی موجود در آن، عاطفه ی صادقانه و راستین شاعر در مدح و رثا، پایبندی به اصول قدیمی بحرهای عروضی و وحدت قافیه و کاربرد الفاظ روشن و سلیس اشاره نمود. این پژوهش که با بهره گیری از روش توصیفی – تحلیلی گردآوری و تدوین شده است؛ بر آن است تا به تحلیل ساختاری شعر این شاعر متعهّد بپردازد. واژه های کلیدی: سید رضا موسوی هندی، شعر دینی، تحلیل ساختاری، شعر شیعی، عراق.

توفیق زیّاد و نصرالله مردانی، شاعران متعهّد و مبارزی هستند که در زمانه ای پر از ظلم و آشوب می زیستند. اوضاع آشفته ی فلسطین و ایران، این دو شاعر را به سوی ادبیات مقاومت سوق داد و از آن ها شاعرانی مبارز ساخت که هنر خود را وسیله ای برای مبارزه و پاسداری از سرزمینشان قراردادند. بررسی تطبیقی دیوان آن دو نشان می دهد که شرایط اجتماعی و سیاسی موجب گردید که در سروده های آن ها همانندی های زیادی دیده شود. معضلاتی همچون جنگ، فقر، جهل، کم رنگ شدن ارزش های معنوی و رواج فساد در جامعه، روح بلند آن ها را به خشم و درد آورد و آن ها را بر آن داشت تا قلم خود را در خدمت بیداری و هوشیاری مردم و احیای ارزش های اخلاقی، برای نجات جامعه ی خود قرار دهند. قلب هر دو شاعر لبریز از عشق به وطن بود. آن ها در سروده های خود بر استعمار بیگانگان و زیاده طلبی دشمنان اشغالگر شوریدند و با دمیدن روح اعتراض در کالبد کلمات، مردم را به همبستگی و مبارزه فراخواندند. این دو شاعر به استفاده از نام اساطیر و قهرمانان گذشته ی خود علاقه ی فراوان داشتند. توفیق زیّاد پس از شکست 1967 م اعراب در برابر اسرائیل و مردانی در دوران حکومت پهلوی و در جریان جنگ تحمیلی به طور گسترده به ادب مقاومتی روی آوردند که این اساطیر و قهرمانان به شعر این دو روح حماسی بخشید. عشق به وطن و دشمن ستیزی و... از ویژگی های مهم این دو شاعر است که آن ها را در میان شاعران هم عصرشان متمایز و برجسته ساخته است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که احساس تعلق به سرزمین، دفع تجاوز و اشغال خارجی از عوامل اصلی بروز عناصر مقاومت در شعر این دو شاعر هستند. سرزمین، جنگ زدگان و آوارگان، قیام علیه متجاوز و اشغالگر، انگیزه های دینی و قومی، شهادت، دشمن، آرمان گرایی و اعتراض به نادیده گرفتن ارزش های جریان مقاومت، از مهمترین درون مایه های اشعار این دو شاعر است، خاستگاه بیشتر نمادهای مردانی دین و مذهب است، اما اعتقادات مذهبی در دیوان توفیق بسیار کم به چشم می خورد در حقیقت شعر مردانی رنگی قدسی و آسمانی دارد، اما بر شعر توفیق زیّاد جنبه های زمینی غلبه دارد. توفیق نسبت به دیگر ملت های ستمدیده، دیدی جهانی دارد؛ اما مردانی بیشتر اشعارش در مورد کشور خودش است.

شعر شیعی در بسیاری از دوره های ادبیات عرب، به عنوان بهترین نمونه‏های عربی که توسط شاعران متعهد شیعه سروده شده، درخشیده است. شاعران شیعه تنها، برای اطاعت از دستورات قرآن کریم و پیامبر گرامی اسلام به مدح اهل بیت? پرداخته اند. شعر شیعی در بسیاری از دوره‏ها، بازتاب و پژواکی از عقاید حقه شیعیان نسبت به خاندان گرامی پیامبر? می باشد. در عصر مملوکی تعدادی از شاعران به مدح و ستایش اهل بیت? پرداختند و شعر آنها سرشار از محبت و دوستی به خاندان گرامی پیامبر? است. مهمترین مضامینی که در اشعار شیعی عصر مملوکی تجلی یافته است، عبارتند از: اظهار عشق و محبت به اهل بیت? و دعوت به آن، امید به نجات و رستگاری در قیامت به واسطه دوستی با ایشان، بازتاب رویداد غدیر، رثای امام حسین و گریه و اندوه بر مصیبت های ایشان، مدح اهل بیت? و بیان فضیلت ها و منقبت های بی نظیرآنان، هجو و نکوهش دشمنان ایشان و ... . می توان گفت اشعار شیعی در عصر مملوکی تقریباً همین مضامین دوره های پیشین را در خود جای داده است؛ با این تفاوت که در این عصر سروده های شاعران شیعی، با مضامین عرفانی در‏آمیخته است. افزون بر این، شعر شیعی از لحاظ شکل و ساختار ویژگی هایی دارد که مهمترین آنها عبارتند از: بهره گیری از اسلوب ندا در مطلع قصیده، اقتباس از قرآن کریم و احادیث شریف و استدلال و احتجاج به رویدادهای تاریخی برای اثبات حقانیت ائمه اطهار?. شایان ذکر است که شاعران این دوره، در برخی از آرایه ها از جمله اقتباس از قرآن کریم و احادیث شریف و اشاره به حوادث تاریخی، بسیار بهره برده اند.

چکیده: این پژوهش باارائه تعریفی از اسباب نزول ، تفسیر مأثور و اهمیت تفسیر روایی و جایگاه آن میان محققان ،به بررسی روایات اسباب نزول درتفسیر جامع البیان تألیف محمد بن جریر طبری پرداخته است. روش کار طبری چنین است که در ذیل هر آیه روایت یا روایت های موجود را ذکر کرده و سپس رجال آن را بیان کرده است .ایراد عمده این اثر چون دیگر کتاب طبری یعنی تاریخ طبری این است که تمام روایت ها را بدون در نظر گرفتن صحیح و ضعیف آن نگاشته است ،واین کار باعث شده که خواننده نتواند مقصود اصلی از سبب نزول آیه را دریابد، دراین پژوهش ضمن ترجمه روایت های ذیل هر آیه ، با بررسی سند روایات ،رجال ثقه از افراد غیر قابل تمییز داده شده اند و روایت های ضعیف از روایت های صحیح. و در واقع یکی از ضعف های عمده طبری دراین اثر برطرف شده است .و از سویی دیگر با تخریج سند روایت ها و منابعی که هر روایت در آنها ذکر شده است و با ارائه حکم نسبت به سند هر روایت ،صحیح و ضعیف بودن آن روایت بیان شده است،به همین خاطر این پژ وهش توانسته است راهی روشن را برای محققان درآینده هموار سازد.

وام گیری ادبی، دانشی ارزشمند در کتاب های مربوط به بلاغت و نقد است، که قرن های متمادی شاعران و نویسندگان مسلمان در آثار خود از آن استفاده کرده اند. ادبای معاصر نیز وام گیری قرآنی را به شکل گسترده در آثار خود به کار برده اند. یحیی سماوی شاعر عراقی، شاعری سیاسی و اجتماعی است که در اشعارش به وام گیری از قرآن توجه خاصی دارد. وی ازجمله شخصیت هایی است که از مفاهیم والای قرآنی شناخت جامع وکاملی دارد، شعر او اثرپذیری شاعر از قرآن کریم به شکل عمیق و الهام از معانی بلند آن را منعکس می کند. بررسی اشعار او گواه این است که او گاه مضمون آیه یا آیاتی از قرآن کریم را منبع الهام خویش قرار می دهد و در بعضی از اشعار خود عبارات و یا واژه های قرآنی را استفاده می کند و گاه به حوادث و شخصیت های قرآنی اشاره کرده است، تا به اثر ادبی خود صفت ماندگاری ببخشد. بسیاری از اشعارش با این زیور های قرآنی به طریق مختلف از جمله اقتباس، تلمیح، حلّ به شکل هنری زینت یافته است، هر کس در دیوان های او تأمل کند، نورهای قرآنی را می یابد که شعر او را نورانی می-کند، او با این اشعار تلاش های سیاست شکست خورده ی نظام سلطه و اشغالگران را رسوا می سازد. این پایان نامه برآن است که با روش توصیفی- تحلیلی به وام گیری قرآنی در دو دیوان سماوی بپردازد و از دیدگاه نقدی جنبه های مختلف آن را مورد بررسی قرار دهد.

چکیده یکی از فنون شعری که قسمت قابل توجهی از شعر همه ی عصرهای ادبی و از جمله عصر مملوکی را به خود اختصاص داده, فن هجو است. این غرض شعری در گذشته غالبا در پی نبردهای شخصی و قبیلگی به وجود می آمد و یکی از راه های مبارزه و کسب درآمد بود. همراه با گذر زمان هجو نیز دچار تغِیراتی شد و در هر دوره ای ویژگی-های خاص خود را پیدا کرد. هجو ابتدا با قطعاتی کوتاه آغاز گردید و برای دفاع از فرد و قبیله بکار می رفت؛ پس از ظهور اسلام به حوزه ی دین و سیاست وارد شد و در نبردهای دینی و سیاسی نقش پیدا کرد؛ سپس در عصر عباسی, با پیشرفت جامعه و رنگ باختن تعصبات قبیلگی, این غرض شعری نیز از قبیله دور شد و گرایش فردی پیدا کرد. اشعار هجو در عصر مملوکی، گاه بیانگر مسائل اخلاقی و شخصی است و گاه از اجتماع و سیاست حرف می زند. شاعران این دوره در هجویه هائی که می سرایند از رذیلت های اخلاقی بسیار می گویند اما هجو عیوب جسمانی در میان آنان رواج چندانی ندارد. شاعران, بی کفایتی طبیبان و ریا و فساد فقیهان و زاهدان را مورد هجو قرار می دهند و بر متولیان امور می تازند و از نیرنگ, ریا, خیانت, کثرت رشوه, شیوع فساد و بی عدالتی در میان آنان شکایت می-کنند. پس دستاورد اشعار هجو در این دوره به تصویر کشیدن ظلم و ستم و مفاسد اخلاقی و اقتصادی و سیاسی اقشار مختلف جامعه و صاحب منصبان است اما به ندرت از ظلم حاکمان حرف می زنند یا به آنان اعتراض می کنند و در اندک مواردی حاکمان را سرزنش می کنند و بیشتر هجو آنان بر متولیان امور متمرکز است. با گسترش فرهنگ دینی و جنگ های صلیبی در این دوره، هجو دینی نیز از جایگاه خاصی برخوردار گردید. از ویژگی های بارز هجو در عصر مملوکی، گرایش فردی آن است و نیز گرایش به هجو طنزآمیز و تمسخرآمیز, که در این موارد ادامه دهنده ی هجو عصر عباسی است؛ هجو این دوره به سادگی, صراحت در بیان و عامیانه بودن گرایش دارد و دشنام دادن و سخنان زشت از شاخصه های آن است اما نسبت به دوره های قبل از گزندگی و خشونت آن کاسته می شود؛ واقع گرائی بر هجو غلبه دارد, لذا واقعیات جامعه و اتفاقات پیرامون منشأ آن است. کلیدواژگان: هجو، عصر مملوکی، اغراض شعر، ادب انحطاط.

موضوع «حزن» یکی از مهمترین و درونی ترین موضوعات نقد به شمار می رود، زیرا به مجموعه ای از واقعیت ها مربوط می شود که از طبیعت این پدیده و دلایل و نمودهای آن پرده برمی دارد و معنی جدید زندگی را از دو منظر غم و شادی آشکار می سازد. شعر معاصر به لحاظ رویارویی با اوضاع نامساعد سیاسی و اجتماعی عصر خود، سرشار از مضامین حزن انگیز است. در عصر حاضر دردها و رنج های انسانی فراوان و علل این دردها بسیار است. به یقین اصلی ترین علل افزایش حزن و اندوه در جوامع امروزی، در کنار مشکلات شخصی، ناشی از ناکارآمدی حکومت های حاکم در کنترل درست امور و اجرای به حقّ عدالت اجتماعی و اقتصادی در بین مردم است. در این میان حزن در دیوان حسین منزوی و صلاح عبدالصبور جایگاه ویژه ای دارد به گونه ای که بیشتر حجم اشعار آنها را به خود اختصاص داده است. آنها از جمله شاعرانی اند که از رهگذر پدیده ی حزن و اندوه، دغدغه ای انسانی را در تجربه ی شعری خود بیان کرده اند. از همین روی، محور اصلی بیشتر شعرهای این دو شاعر را، مفاهیمی چون یأس و امید، دریغ و درد، شکست و پیروزی و عشق و نفرت تشکیل داده است. اصلی ترین ویژگی مشترک در اشعار این دو شاعر اصالت بخشی به غم و اندوه در جهان هستی است. عشق، تنهایی، مرگ عزیزان در سطح حزن فردی و نیز مشکلات اجتماعی، فساد اخلاقی و فقر از مهمترین دلایلی است که این دو شاعر را به سمت حزن و اندوه کشانده است. با این تفاوت که حزن در دیوان منزوی، گرایشی شخصی دارد و در بیشتر موارد زمینه ای فردی شاعر را به سمت اندوه می کشاند هر چند که اشعار اجتماعی خصوصا در زمینه ی وطن در شعر وی دارای ارزشی بالا هستند؛ در حالی که عبدالصبور شاعری اجتماع گرا است و حتی زمانی که از اندوه های فردی خود سخن به میان می آورد از مشکلات جامعه نیز غافل نمی شود. هدف اصلی این تحقیق بررسی حزن در شعر منزوی و عبدالصبور است و می کوشد تا عوامل راهیابی حزن در شعر این دو شاعر را مورد ارزیابی قرار دهد و مشخّص نماید که این دوشاعر چگونه اندوه را در اشعارشان بازگو نموده و به چه صورت از نماد برای بیان اندوه خود بهره بهرده اند.

ادبیات مقاومت چهره¬ای انسانی و جهانی دارد و تلاش¬های یک نسل مبارز را که برای رهایی سرزمین، دین، فرهنگ و سنت¬های خود از چنگال تجاوزگران به پا خاسته است، برای همگان در شعر و ادب ترسیم می¬کند. حوادثی مانند اشغال عراق و حمله عراق به ایران، باعث آفرینش آثاری یگانه در حوزه ادبیات مقاومت ملل شد. آثار شاعر عراقی«یحیی سماوی» و شاعر دفاع مقدّس ایران«قیصر امین¬پور» میراثی ارزشمند در عرصه شعر مقاومت دو سرزمین است. پژوهش حاضر بر آن است که به بررسی مضامین مقاومت و پایداری در شعر دو شاعر مورد نظر بپردازد. یافته¬های پژوهش نشان می¬دهد که احساس تعلق به سرزمین، دفع تجاوز و اشغال خارجی از عوامل اصلی بروز عناصر مقاومت در شعر یحیی سماوی و قیصر امین پور است. وطن¬دوستی، شهادت، آزادی، حماسه عاشورا و اعتراض به نادیده گرفتن ارزشهای جریان مقاومت و بیان جنایات دشمن از مهم¬ترین درونمایه¬های شعر مقاومت شاعران مورد نظر به شمار می¬رود. این دو شاعر از نماد و اسطوره در شعرشان استفاده کرده¬اند. روش این پژوهش تحلیلی- توصیفی و با رویکرد تطبیقی(مکتب آمریکایی) است که با تحلیل شواهد درون متنی انجام می¬گیرد.

چکیده: بدون شک ادبیات آیینه تمام نمای فرهنگ و افکار بشری، در هر زمانی است. ادبیات هر قوم و ملتی، نوع گرایشها و ارزشهای آنرا در هر دوره ای به خوبی منعکس می کند. سعدی و ابن وردی دو شاعر بزرگ هستند که با آموزه های خود در ادبیات فارسی و عربی نقش بسزایی ایفا کرده اند. محوری ترین موضوع شعر و گفته ی این دو شاعر، موضوع حکمت است، که راه رسیدن ا نسانها به سعادت دنیوی و اخروی است. و این دو شاعر در ادای آن نهایت تلاش خود را بکار گرفته اند تا راه نجات را از دریچه ی حکمت آموزی به بشر نشان دهند. هم سعدی و هم ابن وردی به حکمت نظری و حکمت عملی باهم توجه داشته اند. حکمت، هم در ادبیات عرب و هم در ادبیات فارسی دارای پیشینه و تاریخچه است؛ که در ادامه خواهیم دید که چگونه راه تکامل و تحول خود را در این دو ادبیات می پیماید. در این پایان نامه سعی شده است که این موضوع مهم ادبی در حیطه ی شعر این دو شاعر بررسی گردد و به مضامین مشترک و هم طراز آن پرداخته شود. کلیدواژه: ادبیات تطبیقی، مضامین مشترک، حکمت، سعدی، ابن وردی.

مدایح نبوی از مهمّترین جلوه های شعر دینی است که با آغاز رسالت پیامبر گرامی اسلام (ص) اوّلین جرقه های آن زده شد و در عصر مملوکی بنا به شرایط سیاسی، اجتماعی و ... به اوج شکوفایی خود رسید و به صورت فن شعری مستقلی درآمد. عبدالرحیم البُرَعی یکی از شاعران عصر مملوکی است که در سرودن مدایح نبوی از توانمندی و مهارت بالایی برخوردار بوده به طوری که حدود یک سوم دیوان خود را با مدح و ستایش نبیّ اکرم (ص) مزیّن نموده است و در آن بسیاری از حوادث تاریخ صدر اسلام و معجزات پیامبر (ص) از جمله معراج، شق القمر، تسبیح سنگریزه و ... را به تصویر کشیده است. در این رساله با شیو? توصیفی-تحلیلی به بررسی ساختاری و محتوایی مدایح نبوی او می پردازیم. از مضامین برجست? اشعار وی در زمینه مدح و ستایش پیامبر (ص)، بازتاب مضامین قرآن کریم و احادیث شریف است به گونه ای که زیبایی و شیوایی اشعار او در پرتو الهام گیری وی از این میراث گرانبهای دینی نمود می-یابد، علاوه بر میراث دینی شاعر از میراث ادبی که شامل اشعار نغز و دلکش شاعران برجست? گذشته و ضرب المثل-های عربی است وامگیری نموده است، وی همچنین از مضامین صوفیانه در ستایش نبیّ اکرم (ص) به خوبی بهره جسته است. از ویژگی های ساختاری مدایح نبوی برعی در حیط? عناصر ادبی، عاطف? صادقانه و عمیق شاعر نسبت به نبیّ اکرم (ص)، استفاد? هنرمندانه و طبیعی از صنایع بلاغی به ویژه آرایه های قرآنی، تناسب میان موسیقی کلام و مضمون ابیات و اسلوب ساده و غیر متکلّفانه است و از ویژگی های ساختار فنی مدایح نبوی او بهره گیری از مقدّمه غزلی از نوع تقلید و تجدید است، وی در مقدّم? غزلی از نوع تقلید از اسلوب شاعران عصر جاهلی به ویژه امروء القیس به خوبی بهره جسته است، از دیگر ویژگی های ساختاری مدایح نبوی برعی، کاربرد عنصر حماسه، بهره گیری از عناصر هستی و اسلوب قصصی است. عبدالرحیم البُرَعی، مدایح نبوی، عصر مملوکی، ساختار و محتوا.

ابراهیم طوقان شاعرفلسطینی یکی ازشعرای مشهورشعرمقاومت درادب معاصرعربی بشمارمی رود.هرچند طوقان قبل ازاشغال فلسطین می زیسته است وپایان زندگی او(1941م) تقریباً با آغازاشغال رسمی آن سرزمین درسال1948م. مصادف است.اما وی ازهمان ابتدای نوجوانی که شاهد خشونت های استعمارگران با اهالی فلسطین و فروش بخش هایی ازاراضی آن سرزمین به تعدادی از یهودیان ساکن آنجا بود،احساس خطرنمود وبا تمام وجود در برابرآن ایستاد. شعرطوقان بسیارساده وروان است. وصدق عاطفه درآن موج می زند. محال است کسی از شعرمقاومت که امروزبخش عظیمی ازشعرعربی معاصررابه خود اختصاص داده است ، سخن بگوید ونامی ازابراهیم طوقان وشعروی به زبان نیاورد. اودر دروان کودکی قرآن کریم را حفظ نمود، لذا درلابلای شعروی همواره رایحه معطرکلام الهی به مشام می رسد . روح رمانتیک وی ابیات دیوانش را به انواع زیباییهای بیانی و صورتهای خیالی آراسته کرده است .سبک کلام وی به خصوص در اشعار وطنیش که بیشتر دیوانش را تشکیل میدهند طنز آلود و تهکم آمیزاست اما نه با الفاظی رکیک بلکه با بکارگیری تعابیر قوی در اسلوب تضادو تقابل ... .رمز نزد ابراهیم سمبلیست بنیادین که همه آن را می شناسند و در عالم واقع با آن زیسته اند لذا او از بکارگیری رمزهای غریب پرهیز می کند

چکیده صفی الدین حلی یکی از بزرگترین شاعران عصر مملوکی است. این شاعر توانا به اغراض شعری فراوان پرداخته و در این میان رثا یکی از اغراض اصلی و مهم دیوان وی به شمار می رود که از نظر محتوایی در برگیرنده ی مضمونهایی همچون؛ نشان دادن بزرگی حادثه، حکمت، تأمل در باره ی مرگ و بی اعتباری دنیا، تبیین فضیلتها و صفات نیکوی متوفی، اشاره به شاهان و سرزمین های گذشته، ستایش جانشینها و فرزندان، تحریک بازماندگان برای گرفتن انتقام و دعای باران و ...است. علاوه بر این شعر رثای حلی از نظر ساختاری در همان غالب و سبک سنتی شعر عرب جریان دارد. وی ازصور خیال پیچیده پرهیز نموده و از تشبیه و استعاره به صورتی معتدل استفاده کرده است، با توجه به اوضاع ادبی حاکم بر این دوره یعنی پرداختن به آرایشهای لفظی و بازی با الفاظ که مشخصه ی اصلی این عصر به شمارمی رود شاعر ما نیز از این اوضاع متأثر شده و با تمامی توان پا دراین عرصه گذاشته و در صنایع بدیعی مانند؛ مراعات النظیر، ردالعجز علی الصدر و طباق هنر نمایی کرده و به خصوص در زمینه ی جناس این اهتمام به الفاظ را به اوج خود رسانده تا جایی که برای برخی از این صنایع نمی توان نامی پیدا کرد، البته این بازی با الفاظ را می توان نتیجه ی تأثیر ادب این عصر بر شاعر و راهی برای پوشاندن ضعف آفرینش شعری دانست، همچنین با توجه به آگاهی فراوان از مفاهیم و الفاظ قرآنی به شدت تحت تأثیر قرآن کریم بوده است.

چکیده: بدون تردید احادیث نبوی، مقدس‏ترین متون عربی بعد از قرآن کریم به شمار می‏آید . ارزش‏های بیانی و محتوایی آن دارای جوانب متعددی است و ظهور آن در عرصه ادبیات، غنای خاصی به درونمایه ‏و سبک هنری ادبیات بخشیده است. عظمت گفتار نبوی را می‏توان در آیات مبارکه زیر دریافت که خداوند درباره‏اش می فرمایند: ?وَمَا یَنطِقُ عَنِ الْهَوَی. إِنْ هُوَ إِلَّا وَحْیٌ یُوحَی?(نجم،53/ 3-4) و (پیامبر) از روی هوس سخن نمی‏گوید. این سخن چیزی به جز وحی نیست. لذا تدبّر و تفکّر در احادیث و روایات آن حضرت (ص)، جهت درک و فهم آنها ضرورتی اجتناب ناپذیر است. در این راستا، تأثیر علوم بلاغی، به حدی است که می توان گفت، بدون در نظر گرفتن وجوه بلاغی، درک درست و دقیق احادیث امکان پذیر نیست. بنابراین یکی از ویژگی های ممتاز تعابیر پیامبر خدا (ص) که به روشنی از اندیشه ژرف و روح لطیف و تخیل دامن گستر ایشان پرده برمی دارد، فهم تصاویر هنری و جذّابی است که تنها به کمک الفاظ و جملاتی ظاهراً ساده و معمولی خلق گردیده اند، و تابلوهای نفیس و خیره کننده ای را در برابر دیدگان، به نمایش گذارده اند. سخنان پیامبر اسلام (ص)، سرشار از تشبیهات و تمثیلاتی جذّاب و استعاره هایی بی بدیل و توصیفاتی دقیق و صحنه‏پردازیهایی بی مانند است که در پرتو این هنر، الفاظ و جملات از دایره تنگ معانی خود، خارج گردیده‏اند و به صورت تصاویری زنده و زیبا و تابلوهای جذّاب و گویا تجلی یافته‏اند. پیامبر اسلام (ص)، معارف ژرف و اندیشه های ملکوتی خویش را با استفاده از این گونه عناصر، در سطح فهم همگان، تنزّل بخشیده، و معنویات را به قلمرو محسوسات در آورده واسلوب را در خدمت انتقال پیام قرار داده است تا مخاطبان، پیام آسمانی وی را بهتر و عمیق تر دریابند. در این رساله با روش تحلیلی توصیفی تلاش شده است تا برخی از روش هایی که پیامبر گرامی اسلام (ص) برای مجسم جلوه دادن و به تصویر در آوردن حقایق در دو کتاب مهم «ریاض الصالحین» و «نهج الفصاحه» اشاره شود و احادیث آن مورد بررسی زیبایی‏شناسی و بلاغی قرار گیرند.

ادب عصر مملوکی(923-656 هـ ق) که اکثر مورّخان، حمله‏ی مغول(656هـ ق) را نقطه‏ی آغاز آن می‏دانند، لبریز از مرثیه‏هایی حُزن انگیز است. در این دوره حوادثِ طبیعی مانند سیل ،زلزله ، خشکسالی و در نتیجه‏ی آن بیماری و قحطی .ونیز حوادث انسانی از جمله جنگ‏هایی که در داخل وخارج از مرزهای سرزمین‏های تحتِ حکومت ممالیک رخ داد،مانند جنگ‏های صلیبی و حملات مغول ،سبب شد، میزان مرگ ومیر و کشته شدگان بسیار زیاد شود.آن‏گونه که هیچ خانواده‏ای نبود مگر این‏که بخاطرِ مرگِ یکی از عزیزانِ خود می‏گریست. هم‏چنین ویرانی شهرها و کوچ‏هایی که شاعران به اجبار انجام می‏دادند، سبب ‏شد که آنان برای شهرهای ویران شده وگاه برای خود وغربت نشینی‏اش، اندوهناک، مرثیه سرایی کنند . در کنار این عوامل،برای زنده نگه داشتنِ یاد فرماندهان وامیرانی که در دفاع از وطن کشته‏می‏شدند مرثیه‏هایی ماندگار از این عصربرجا ماند. در نتیجه تعداد مرثیه‏ها در این دوره بسیار افزایش یافت به طوری که در این دوره، شاعری نیست مگر اینکه در رثا ،قصیده‏ای دارد. مرثیه‏هایی که گاه سرشار از اندوه وعاطفه است وگاه عاطفه در آن رنگ خود را می‏بازد. ابن نباته(768-686هـ ق) امیرالشعرای مشرق،از بزرگترین شاعران در عصر مملوکی است که مرگ همسر ، کودکان ودوستان نزدیک و آشنایان دور را چشیده‎‏است. همین امر سبب برجای ماندنِ مرثیه‏های زیادی در دیوانش شده‏است. وی گاه برای فرزند وهمسر ودوستان نزدیکش، مرثیه‏هایی صادقانه و پُر اندوه می‏سراید که مرثیه خاص نامیده می‏شود وگاه برای دیگر شاعران وآشنایان مرثیه‏هایی شبیه به مدح، با شدّت حُزنِ کمتر می‏‏سراید،که مرثیه عام نامیده می‏شود.با این‏که در هر دو نوع مرثیه آرایه‏های بدیعی و صور بلاغی فراوان به‏کار رفته‏است امّا کمیت وتعداد آن‏ها در مراثی عام بسیار بیشتر است که این خود از ضعف عاطفه در مراثی عام و تلاش ابن نباته برای هنرنمایی بیشتر و دور شدن از احساس حکایت می‏کند.

حسن عبدالله قرشی، یکی از شاعران متعهّد و مبارز عربستان است. همراهی با کشورهای مظلوم و ستمدیده و احساس مسئولیت نسبت به آن ها، او را به شعر پایداری سوق داد. مسأله فلسطین، مهمّترین مسأله در جهان اسلام است و بخاطر همین اهمیّت، شاعر به انتفاضه فلسطین در بیشترین قصائدش پرداخته است تا جایی که می توان گفت این امر (شاه بیت) را در دیوانش تشکیل داده است. این شاعر بزرگ از نوگرایان قصیده شعری در ادبیّات عربستان است. وی به صورت عام در بسیاری از نمونه هایش و بخصوص غزل، شاعری رمانتیکی است. غزل جایگاه گسترده ای از اشعارش را تشکیل داده است، که این امر دلالت بر گرایش رمانتیکی شاعردارد. البته این امر مانع از آگاهی او در زمینه ی مسائل سیاسی نشد. بلکه روح مبارزه طلبی او را به دفاع از ملّت های آزاده سوق می دهد. او با اشعار انقلابی اش نظام های ظالم را هدف قرار داده و آنها را به لرزه در می آورد. این شاعر مبارز فقط به بیان درد و رنج های کشور خود نمی پردازد بلکه درد و رنج همه ی کشورهای جنوب شرقی آسیا و کشورهای آفریقایی را نیز به تصویر می کشد؛ و زبان شعر را به این دلیل برگزیده است که شعر تأثیر گسترده تری در برانگیختن روحیّه ی مبارزه در بین مردم دارد. دیوان (فلسطین و کبریاء الجرح) در همه ی سطرها و ابیات و قصائدش نماینده فصلی از تراژدی فلسطین است. قرشی نسبت به ملّت های تحت ظلم و ستم، دیدی جهانی دارد. او معتقد است که تنها راه رسیدن به آزادی مقاومت و مبارزه و انقلاب است. دعوت به مبارزه و پایداری، امید به آزادی و اعلام نارضایتی از سکوت سران کشورهای عرب در برابر تجاوز متجاوزان، مهمّترین مضامین و درون مایه ی شعر پایداری این شاعر را تشکیل می دهند. وی عشق و علاقه¬ی خود را نسبت به وطن ابراز داشته¬ و برای نشان دادن این علاقه به گذشته هم باز می گردد. به ذکر مجد و شرف گذشته¬ ی عرب پرداخته و به آن افتخار می¬کند. اساطیر و نمادهای کهن، شخصیّت¬های تاریخی و مذهبی عرب، و اسلام جایگاه ویژه¬ای در ادبیّات مقاومت این شاعر بزرگ دارد. قرشی در بیان مضامین پایداری خود، از اعتدال خارج نشده و از تشبیه ها و آرایه های ساده و قابل فهم استفاده کرده است. به این ترتیب با مفاهیم و واژگانی ساده، مفهوم اصلی اشعار پایداری اش را که همان بیداری مردم و ادامه ی مبارزه تا پیروزی نهایی است ، به مخاطبانش إلقا می کند.

یکی از موضوعاتی که امروزه در عرصه ی بررسی و تحلیل متون ادبی بشر مطرح است بحث بینامتنی می باشد، یعنی این که هر متنی از متون ادبی وامدار میراث ادبی و فرهنگی عصرهای پیشین است و به دیگر عبارت متون حاضر به اشکال مختلف از متون غایب تأثیر می پذیرد. اشعار مظفرنواب شاعر شیعی و انقلابی معاصر عراق، نیز از این قاعده مستثنی نیست. مظفر نواب در بغداد به دنیا آمد، وی یکی از مهمترین شعرای شیعی و متعهد عرب است که به مسائل مهمی همچون استعمار خارجی، استبداد داخلی، سلطه طلبی امریکا، خودکامگی و بی کفایتی سردمداران عرب و مشکلات کشورهای اسلامی وعربی پرداخته است. او تقریباً از همه ی اسلوب های رایج در شعر عربی استفاده نموده است که یکی از بارزترین این شیوه ها تناص یا بینامتنی قرآنی است که شاعر به طور چشمگیری از آن بهره برده است. شاعر برای بیان افکار و اندیشه های انقلابی، آرمانی و اصلاح گرایانه ی خویش از همه ی اشکال و شیوه های بینامتنی قرآنی استفاده نموده است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.