در کتب رجال و تراجم معمولا پس از ذکر نام و معرفی مردانی که از رسول خدا (صلی الله علیه و آله) و ائمه معصومین (علیهم السلام) به نقل روایت پرداخته اند، از بانوانی نام برده شده است، که به نقل احادیثی از معصومین (علیهم السلام) پرداخته اند و در بعضی از مواقع ایشان را در زمره اصحاب معصومین (علیهم السلام) معرفی نموده اند. در کتب رجالی فریقین در میان هر طبقه از روات به نام و شرح حال تعدادی از این بانوان بر می خوریم، که منسوب به حب اهل بیت (علیهم السلام) می باشند. رساله حاضر به بررسی شرح حال تعدادی از این بانوان که در قرن اول زیسته و از دوستداران اهل بیت علیهم السلام بوده اند، پرداخته و با تقسیم بندی این افراد بنا بر اینکه از کدام معصوم به نقل روایت پرداخته اند، روش متفاوتی برای معرفی آنها در پیش گرفته است، که منجر به شناخت بیشتری در مورد این افراد می شود. در ضمنِ نقل شرح حال این بانوان، که بسته به میزان اطلاعات در منابع موجود کم و زیاد می شود، فضایل این بانوان نیز نقل می شود تا به جهات امتیاز و برتری آنها نسبت به دیگر محدثات مسلمین اشاره شده و فعالیتهای ایشان در زمینه خدمتگذاری به اهل بیت (علیهم السلام) (حجت های زمانشان)، و دفاع از حقوق ایشان هم اشاره شود. همچنین تحت عنوان «احادیث» به بررسی کمی روایات فرد پرداخته می شود، در ضمن اینکه اطلاعاتی از قبیل کسانی که او از ایشان روایت نقل نموده، کسانی که از او روایت نقل نموده اند و موضوعات احادیث فرد به همراه ذکر نمونه ای از احادیث راوی، در اختیار خواننده قرار داده می شود. سعی شده است که در این رساله در عین معرفی، ذکر شرح حال محدثات شیعه در قرن اول هجری، ذکر موضوعات احادیث آنها و نمونه ای از آن احادیث، به شرح فضایل این بانوان عالی قدر نیز پرداخته شود، تا رساله حاضر علاوه بر فایده تاریخی، متضمن نکاتی اخلاقی و کابردی نیز باشد و بانوی فرهیخته امروز با مطالعه این شرح حالها به نکاتی مثبت در مورد اصول خدمتگذاری به امام عصر ( عجل الله تعالی فرجه ) پی برده، با روش دینداری فعال، که مورد تائید معصومین علیهم السلام بوده است، نیز آشنا شود. به این ترتیب در رساله حاضر تعداد 49 نفر از بانوان فعال در عرصه نقل حدیث شناسائی شده و مورد بحث قرار گرفته اند.

چکیده تفسیرآیات الاحکام به عنوان شاخه ای از علم تفسیر، همزمان با نزول قرآن، مورد توجه پیامبر (ص)، صحابه و دیگر مفسران قرار گرفت. مفسران فریقین نیز هریک براساس روش و مبانی مورد پذیرش خویش، به تفسیرآیات الاحکام، اهتمام ورزیدند، به گونه ای که کتب متعددی با عناوینی هم چون آیات الاحکام و احکام القرآن تدوین نمودند، از طرف دیگر تفاسیرمتعددی با رویکرد فقهی، توسط ایشان به رشته تحریر درآمد. با بررسی اقوال دانشمندان در باب تعداد آیات الاحکام، مشخص گردید افرادی مثل قطب الدین راوندی، محمد بن سائب کلبی، جمال الدین و فخرالدین متوج بحرانی و... معتقدند تعداد آیات الاحکام پانصد آیه است و این همان نظریه مشهور است. اما افرادی مثل ابن عربی، آیت الله معرفت، قرطبی و... تعداد آیات الاحکام را بیش از پانصد آیه می دانند و این نظر ناشی از آن است که آیات را چند بعدی دانسته و آیات مربوط به قصص، تاریخ الأنبیاء و... را قابل استناد در مباحث فقهی می دانند. گروه سوم مبنای شمارش را آیاتی می دانند که شأن نزول فقهی داشته نهایتا تعداد آیات الاحکام را کمتر از پانصد آیه می دانند و افرادی مثل خضری بک ، فاضل مقداد، محقق اردبیلی از این گروه هستند. هدف اصلی این پژوهش، پس از تبیین جایگاه تفسیر آیات الاحکام و شناخت روش تفسیری و مبانی تفسیرآیات الاحکام، کشف علل اختلاف تفسیر، در موارد اختلافی آیات الاحکام، از جمله آیه وضو (مسح پا)، نماز مسافر، روزه مسافر و ازدواج موقت می باشد. با بررسی تطبیقی تفاسیر فریقین، ذیل آیات الاحکام اختلافی مورد نظر، مشخص گردید عوامل عمده اختلاف تفاسیر مربوط به سه حوزه اصلی روایات، قرائات و ادبیات می باشد .گرچه عوامل دیگری به صورت مقطعی و محدود نیز در تفسیر هر آیه ، موجبات اختلاف تفسیر را فراهم کرده است. پس از تحقیق و بررسی انجام شده مشخص گردید روش تفسیر آیات الاحکام، روش اجتهادی است، از طرف دیگر برخی مباحث مانند "حجیت ظواهر"،"جواز فهم وتفسیر قرآن"و "توجه به شرایط و ضوابط فقهی، تفسیری" به عنوان مبانی تفسیرآیات الاحکام شناخته شده است.

در کلام الهی که از لحاظ بلاغت بی همتاست، کاربرد هر واژه و ساختار در هر یک از آیات بر اساس حکمت و بیانگر لطائف و دقائقی است که بدون علم به ظرائف واژگان و نکات بسیار دقیق ساختارها، دستیابی به معنای والای این کلام متعالی ممکن نیست. حصر که یکی از مباحث دانش معانی در علم بلاغت است و به مفهوم اختصاص دادن چیزی به چیز دیگر به شیوه ای خاص می باشد، شامل اقسام و شیوهای متفاوتی است که هر یک ساختار خاص خود را داشته و کاربرد هر قسم و هر شیوه از آن در هر یک از آیات، هدف ویژه ای در بر دارد. موضوع این رساله بررسی ظرافتهای ساختاری و معنایی آیات در بردارنده حصر در جزء 29 و 30 قرآن کریم است. فصل اول این رساله به کلیات تحقیق از قبیل چکیده، بیان مسئله، اهداف، سوالات، پیشینه، فرضیه تحقیق وروش تحقیق پرداخته است. در فصل دوم مشخصات کلی حصر از جمله مفهوم لغوی و اصطلاحی و اهداف کاربرد آن بیان شده و اقسام حصر از جمله حصر حقیقی و غیر حقیقی، تحقیقی و مبالغه ای، موصوف در صفت، صفت در موصوف، افراد، قلب و تعیین و همچنین شیوه های مختلف حصر از قبیل عطف به لا، لکن و بل، نفی و استثناء، إنما، تقدیم ما حقه التأخیر، ضمیر فصل، تعریف مسند و مسندالیه و شیوه های غیر معمول حصر، به همراه نمونه آیات الهی و با استناد به تفاسیر و کتب بلاغی تبیین گردیده است و برخی نظرات جمهور بلاغیون و مفسرین از جمله اختصاص اقسام افراد، قلب و تعیین به حصر اضافی نقد گردیده است زیرا بررسی برخی آیات دربردارنده حصر حقیقی نشان می دهد که حصر حقیقی نیز در برخی موارد قابل تقسیم به اقسام افراد، قلب و تعیین می باشد. فصل سوم به بررسی آیات دربردارنده حصر در جزء 29 و 30 قرآن کریم پرداخته و ظرافتهای ساختاری و معنایی حصر در این آیات را بیان داشته است. فصل چهارم به بیان نتایج تحقیق از جمله تأثیر کاربرد حصر در تعالی مفاهیم آیات و تفاوت برداشت تفاسیر ادبی و بلاغی از این آیات و همچنین تأثیر کاربرد شیوه های متفاوت حصر در ایجاد سبک بلاغی متفاوت در جزء 29 و 30 قرآن کریم پرداخته است.

در این پژوهه کوشیده ایم تا در ابتدا با استفاده از کتب لغت به فهم معنای ظاهری الفاظ و آیات این سُوَر پی برده و با بهره گیری از دیدگاهها و آراء مفسران قرون مختلف اعم از مکتب شیعه و اهل سنت و در انتها با مبنا و منبع قرار دادن احادیث و روایات تفسیری ائمه معصومان ^ از کتب تفاسیر شیعه و اهل سنت به تفسیر روایی این دوسوره بپردازیم، و نظر نهایی و برگرفته از روایات معصومان ^ در تفسیر عمیق و دقیق این آیات را بطور روشن و مجزا بیان نماییم. در این میان به بیان نوع و گونه های روایات تفسیری پرداختیم که اقوال معصومان ^ در این دو سوره از 5 گونه از گونه های تفسیری بهره گرفته شده است: یا در صدد «ایضاح لفظی» واژه قرآنی آیه بوده یا «ایضاح مفهومی» آیه، یا در صدد بیان یکی از «بطون » آیه و یا «بیان مصداق» و یا «استناد به آیه » می باشد. مجموع این مباحث ما را به این سمت رهنمون می سازد که اغلب احادیث معصومان ^ در منابع شیعه از بطون آیات بوده و تفاوت آن با روایات اهل سنت بیشتر به اختلاف در مبانی اعتقادی دو مکتب منتهی می شود. همچنین آسیب های محتمل وارد بر متن روایات بررسی شد و در انتها به برخی از آموزه ها و پیامهای بلند قرآنی این سُوَر اشاره نمودیم که عبارتند از: توجه و اشاره به معاد و قیامت، عبرتگیری از اقوام طغیانگر پیشین، یادآوری عذاب آنان، ترغیب به انفاق و عمل صالح، ذکر اهل ایمان و ... .