موقعیت جغرافیایی و شرایط خوب اقتصادی مصر سبب شد تا فاطمیان برای رسیدن به اهداف سیاسی و تحقق آرمان های خود، سال ها برای فتح مصر تلاش کنند . سرانجام خلیفه چهارم فاطمی المعز لدین الله توانست در سال 358هـ.ق توسط سردار صقلی جوهر بر مصر تسلط یابد و با توجه به وضعیت آشفته سیاسی، اقتصادی و نارضایتی مردم مصر ، آنجا را به راحتی فتح کند. در پی استقرار حکومت خلفای فاطمی وضعیت نابسامان ساکنین مصر به خصوص اهل ذمه که به دشواری زندگی می کردند، تغییر یافت . پژوهش حاضر به بررسی عامل موثر و وضعیت سیاسی و اجتماعی اهل ذمه در مصر عصر فاطمی اختصاص یافته است . بدین منظور در این تحقیق با روش توصیفی ، تحلیلی تاریخ و با استفاده از منابع و متون موجود سعی شده عامل موثر و پیامد های آن بررسی شود. مطابق گزارش منابع ، ذمیان مصر به ویژه اقباط به دلیل تسامح و تساهل دینی و سیاسی فاطمیان جزء نخستین اقشار اجتماعی بودند که به حمایت از شعارهای عدالت خواهانه فاطمیان پرداختند . تسامح خلفای فاطمی در انتخاب نخبگان برجسته سبب مشارکت فعال اهل ذمه در اداره امور مصر شد . وزراء صاحب نام و رجال کار آمد ذمی در پیکره دیوانی فاطمیان جای گرفته و نقش بزرگی در تحکیم بنیاد های سیاسی آن ایفا نمودند و صاحب چنان نفوذ و قدرتی شدند که تا آن زمان بدان دست نیافته بودند. پیامد اجتماعی این تسامح نیز این بود که اهل ذمه مصر با بهره گیری از نفوذ و موقعیت سیاسی صاحب ثروت های کلان و جایگاه بالای اجتماعی شدند . آنها با توجه به تسامح دینی خلفای فاطمی با آزادی به انجام مراسم دینی و برگزاری جشن ها و ساخت کلیساهای جدید خود می پرداختند.

چکیده جنگ اول صلیبی به بهانه آزاد سازی بیت المقدس ازسلطه مسلما نان توسط مسیحیان آغاز شد.حکومتهای زنگی،ایوبی وسایر حکومتهای مستقل و نیمه مستقل به مدت طولانی درگیر این جنگ شدند.تداوم این جنگها به مدت دوقرن خسارات زیادی رابه جامعه اسلامی وارد ساخت.بیت المقدس دراغتقادات صلیبیان که شعله چنین جنگی رابر افروختند ازجایگاه والایی برخوردار بود اما در تداوم،آنان به تصرف بیت المقدس اکتفا نکرده وجنگ ابعاد گسترده تری یافت. این پژوهش بااتکا به روش تاریخی توصیفی تحلیلی بدنبال یافتن این پرسش است که موقعیت جغرافیایی منطقه چه تاثیری در شروع وتداوم جنگ اول صلیبی داشت؟پاسخ به این پرسشبر این فرض استوار است که موقعیت جغرافیایی منطقه باعث وقوع جنگ شد اما درتداوم آن،عوامل دینی واقتصادی در کنار هم نقش داشت. صلیبیان با آرمان تصرف بیت المقدس وسایر مناطق مسیحی نشین به این جنگ مبادرت ورزیدند.وجود مشکلات داخلی حکومتهای اروپا،پیوستنصلیبیان رابه این جنگ میسر ساخت ونفاق واختلاف بین مسلمانان،پیروزی های آنان را آسان نمود.باورود صلیبیان به سرزمینهای اسلامی ومشاهده منافع اقتصادی-سیاسی وغیره،تداوم حضور آنها رادر این مناطق دامن زد.سرزمینهای مطمع نظرصلیبیان ،نقطه انصال راههای تجارتی شرق وغرب بود وبه دریاهای آزاد دسترسی داشت.بنابراین صلیبیان توانستند با سلطه نظامی بر دریاها تا مدتها این جنگها راتداوم بخشند.هرچند در پایان جنگ،بیت المقدس توسط صلاح الدین ایوبی مجددا فتح گردید اما بروز جنگ خاندانی وبهره گیری مسیحیان این مناطق از این فرصت،موجب گردید جانشینان او با معاهده صلح،بیت المقدس رامجددا بدست صلیبیان بسپارند.بدین گونه جنگ بمدت یک قرن ونیم ادامه یافت. کلید واژگان:جنگهای صلیبی،شام،جغرافیای تاریخی، آسیای صغیر، سلجوقیان شام،ایوبیان ،زنگیان،مجمع کلرمون.

چکیده شرایط سیاسی، اجتماعی و درگیری های فرقه ای جامعه اسلامی تأثیر مستقیمی بر نگرش مورخان نسبت به جنگ های صلیبی داشت. با وجود تقابل دو دنیای متفاوت به لحاظ لحاظ ایدولوژیکی، تغییری در مسیر یکی از مهم ترین ابعاد تاریخی این جنگ ها؛ یعنی تاریخنگاری صورت نگرفت و روند حاکم بر تاریخنگاری اسلامی؛ یعنی حولیات نگاری، هم چنان ادامه یافت. با این اوصاف بررسی دیدگاه و نگرش مورخان مسلمان یعنی همان تاریخ نگری در قالب بینش مشیتی، انتقادی، هویت جویی اسلامی در مقابل هویت جویی مسیحی و حماسی نتایج موجه تری را پیش روی نگارنده قرار داد. هرچند این نوع تلقی، تنها در منابع معاصر با جنگ های صلیبی قابل پیگیری است، اما با گذشت زمان و پس از پایان جنگ های صلیبی، نه تنها برداشت های متفاوتی از این واقعه شکل نگرفت، بلکه سکوتی معنادار، بر کتب تاریخی درباره جنگ های صلیبی سایه انداخت و مورخان، تنها به تکرار روایت های مورخان پیش از خود اکتفا کردند. اما بررسی تاریخ نگری منابع این دوره پژوهشی برخلاف تاریخنگاری، جنگ های صلیبی را از حالتی بی روح، جامد و فاقد هرگونه عنصر محرک عاطفی و احساسی خارج ساخت و حالتی پویا و جذاب به جنگ های صلیبی داد. براین اساس، دراین پژوهش تحلیل و بررسی تاریخنگاری و تاریخ نگری متون تاریخی عصر پژوهش مورد بررسی قرار گرفت و مشخص شد در نیمه ی صده اول جنگ های صلیبی، موفقیت صلیبی ها در پیشروی های نظامی و تصرف سرزمین های اسلامی، متأثر ازشرایط سیاسی جامعهاسلامی بود اما احساس خطر روزافزون نسبت به کوتاهی و سستی دولت مردان اسلامی، سبب توجه طیف وسیعی از آحاد جامعه به موضوع جنگ شد و از قالب موضوعی سیاسی و فرعی خارج و به یکی از اصلی ترین دغدغه های سیاسی و نظامی جهان اسلام تبدیل شد. موضوعی که رابطه مستقیمی با نقش، عملکرد و مدیریت برخی از فرماندهان مسلمانان در جنگ های صلیبی داشت. فرماندهانی که برای تحرک بیشتر در این جنگ ها، با تأکید بر جنبه های مذهبی و هویتی، جامعه را به تکاپو واداشتند و توانستند به موفقیت هایی قابل توجه در جنگ های صلیبی دست یابند. البته این نگرش با مرگ این فرماندهان و آغاز حملات مغولان بار دیگر فروکش کرد. کلید واژه: جنگ های صلیبی، تاریخنگاری، تاریخ نگری.

چکیده پایان نامه(شامل خلاصه،اهداف،روش های اجراونتایج به دست آمده): بررسی زندگی وزمینه ها ی شکل گیری اندیشه های سیاسی حسن صباح نشان می دهدوی ضمن گرایش به مذهب اسماعیلی وتلاش درتکمیل دانش،وطّی مراحل دعوت درمأموریت مصر،وسپس بازدیدازشهرهای مختلف ایران ومشاهده زمینه های مساعدفعالیت سیاسی،بخصوص درمنطقه دیلمان،اقدام به قیام مسلحانه وتسخیرقلعه الموت بعنوان پایگاه دولت جدیدنمود.وپس ازقطع رابطه بافاطمیان،استقلال خودرااعلام کرد.دکترین وی شامل دومحورمهم بود:یکی ایدئولوژیکی(نظریه تعلیم)ویکی هم سیاسی(تسخیرقلاع ومبارزه باسلجوقیان).جوهره اصلی اندیشه های سیاسی وی تأکیدبرنقش امام بمنزله ی قطب عالم امکان ونیاز به اطاعت از او،یادرغیاب وی جانشین تامّ الاختیارش (حجّت)،بعنوان مرجع دینی ودنیایی جامعه (تئوکراسی)ومهدویت دارد.زبان وخط فارسی هم نمادهویت حکومت جدیدبود.حسن مبانی مبارزاتی خودرادرقالب سازمان دعوت،به منظوربرقراری عدالت،آزادی،برابری ومبارزه باسلجوقیان شکل وانسجام بخشیدوبارهبری مدبّرانه،هوش،ذکاوت وجاذبه عمیق معنوی خودوشگردهای سیاسی نوین،همچون ایجادساختاروتقسم سلسله مراتب قدرت،ترورنخبگان سیاسی مخالف،ایجادارتش،وتربیت داعیان ومبلغان،توانست دولتی کامل وماندگار تأسیس نماید. کلیدواژه ها: حسن صباح، اسماعیلیه، اندیشه های سیاسی اسماعیلیه، سازمان دعوت، تعلیمات جدیده

اواخر قرن اول هجری / اوایل قرن هشتم میلادی ،مسلمین بر شبه جزیره ایبری ( اسپانیا و پرتغال ) استیلا یافتند و تا هشت قرن ، با فراز و فرود ، بر تمام و یا بخشی از این سرزمین حکمرانی نمودند و تمدنی نوین را در زمانی که اروپا در قرون وسطی به سر می برد ، در جنوب غربی اروپا برپا کردند . اما عواملی باعث شد این تمدن بزرگ اسلامی ، به مرور و در طی هشت قرن افول کرده و در پایان قرن نهم هجری / پایان قرن پانزدهم میلادی ، مسیحیان بر مسلمانان بطور کامل چیره شده و درنتیجه حکومت اسلامی در اندلس فروپاشید . عواملی باعث این اضمحلال گردید از جمله : 1- اختلاف و تفرقه بین مسلمین : که اختلاف بین اقوام عرب از جمله بلدی - شامی و همچنین قیسی - یمنی باعث درگیریهای خونین بین آنان گردید . و همچنین اختلاف بین عرب و بربر از سویی و عرب و مولدین از سویی دیگر که باعث جنگهای فراوان شد . 2- فروپاشی حکومت یکپارچه امویان و تشکیل دولتهای کوچک و ضعیف در اندلس هم عاملی دیگر در این امر بود . 3- قدرت یافتن تدریجی مسیحیان در پرتو ضعف درونی مسلمین نیز از دلایل اصلی آن بوده است . 4- تاثیر جنگهای صلیبی بر تهییج مسیحیان اندلس برای غلبه بر مسلمین هم به عنوان عاملی موثر می توان نام برد . در این تحقیق ، این عوامل مورد واکاوی قرار گرفته شده است .

پژوهش حاضر به منظور «بررسی تأثیر زیست شناسان مسلمان قرون 4 و 5 بر علوم طبیعی » و تأثیر آن بر غرب به روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است؛ و لازم به ذکر است که زمینه مورد مطالعه بیشتر زیست شناسان مسلمان قرون 4 و 5 در ارتباط با رشته های پزشکی و داروسازی بوده است. در این راستا، با پاسخگویی به سوال تحقیق، یافته های حاصل را چنین بیان می نماید: جندی شاپور یکی از مهم ترین مراکزی بوده است که در اعتلای علم پزشکی نقش داشته و در راهیابی بسیاری از دانسته های علم پزشکی به جهان اسلام تأثیر بسزایی داشته است. الحاوی رازی از جمله کتاب هایی است که با عنوان لیبر کو نتینتس به لاتین ترجمه می شود. این کتاب معتبر ترین کتاب طبی و مهم ترین مرجع کتاب طبّی اروپا در آن زمان به شمار می رفت و یکی از 9 کتابی بود که در سال 1359 کتابخانه دانشکده طب پاریس در اختیار داشت. کتاب علی بن عباس اهوازی با عنوان الصناعه در کنار دو کتاب قانون ابن سینا و الحاوی رازی تا قرن شانزدهم در دانشگاه های اروپا تدریس می شد. آثار پزشکی زهراوی در زمینه ی تقسیم بندی امراض به ویژه سرطان و بیماری های زنان و گیاهان طبی بارها به زبان لاتین ترجمه شد و مقالات متعددی از آن ها استخراج گردید و در مجلات معتبر اروپایی قرن شانزدهم به چاپ رسید. کتاب غافقی با نام «الادویه المفرده» بعدها پایه و اساس کار داروسازان متأخر قرار گرفت و تحولی عظیم در امر داروسازی به ویژه در اروپا ایجاد نمود. دستاوردهای نخبگان و دانشمندان مسلمان ایرانی در تولید علم در ایران و جهان طی چندین قرن، که هر یک در رشته ی مربوطه ی خود سرآمد دوران بودند، علم را فعالانه در بسیاری از سرزمین های جهان اسلام پی ریزی کردند که بعدها غرب و اروپا از آن استفاده برد. نکته دیگر آنکه در جمع دانشمندان اسلامی که خدمات آنها به جامعه بشریت توانست تاکنون از تمدن و فرهنگ پاسداری کند، سهم و نصیب دانشمندان شیعه چشمگیر است.

در سال هفده هجری مسلمانان مجموعه وسیعی از فتوحات را تحت سیطره خود داشتند که قسمت قابل توجهی از آن در منطقه عراق و مرزهای ایران یا امپراطوری ساسانی بود. برای محافظت از این فتوحات و ادامه آن ها به صورت هدفمند نیاز به پادگانی نظامی احساس می شد که این پادگان در زمان خلافت عمر ساخته شد. پادگانی که مراحل رشد و تکوین خود را پله پله و مرحله به مرحله طی کرد تا تبدیل شد به شهر کوفه. شهر هزار قبیله هزار رنگ. کوفه از همان ابتدا بافت اجتماعی خاصی داشت. بافتی پراکنده و متشکل از قبیله هایی مختلف با ریشه های متفاوت. اعراب بادیه و شهر نشین. قبایل یمنی و نزاری و حتی ایرانیان. حال در این تحقیق قصد بر آن است که تاثیر این جامعه را بر افرادش بررسی شود و به طور جزییتر باز یافته شود که ساختار اجتماعی کوفه چه تاثیری بر پیمان شکنی کوفیان داشته است و در این راستا عوامل موثر بر این ساختار نیز از نظر گذرانده شده اند. از جمله موقعیت جغرافیایی کوفه و ترکیب جمعیتی اولیه آن. همچنین مصداق هایی از رفتارهای فردی و اجتماعی اهل کوفه در زمان سه خلیفه اول و والیان منصوب از طرف آن ها بر کوفه. و نظام مالی و اداری و ساختار مذهبی آن که در شکل گیری ساختار اجتماعی این شهر موثرند. با کنار هم قرار دادن همه این موارد تصویری کلی از ساختار اجتماعی کوفه حاصل می شود. که می توان تاثیرش را بر پیمان شکنی کوفیان مورد بحث و بررسی قرار داد.

صلاح الدین یک پدیده تاریخی, فرهنگی ,دینی, سیاسی و نظامی است که تحت تاثیر آموزه های خانوادگی و جامعه به شدت دینی خود می باشد . او مسلمان است اما همین اسلام را در هیئت سنی و شیعی یا فاطمی و یا عباسی در پیش رو داریم که تربیت شدن در هریک از حوزه های دینی می تواند به تنهایی موضوع ملاحظات ما در شناخت صلاح الدین باشد. ضمن اینکه از صلاح الدینی سخن به میان آورده ایم که از کودکی شاهد جزم اندیشی ها و تجاوزهای صلیبیون علیه دین و ملک و ملت ( منظور جهان اسلام ) خود بوده است .در کالبد شکافی و بازنگری مقولات تاریخی مخصوصاً تاریخی مذهبی که نسبت به همسان های ملی ، خود از غفلت بیشتری برخوردارند ، سهل انگاری ها و بی دقتی ها حتی گاهی در کمترین حد خود در موقعیت های خاص تر و حساس تر می توانند ما را به خطاها و انحراف-هایی دچار سازند که نه تنها مخاطب های غیر حرفه ای بلکه حتی مخاطب های حرفه ای ما را دچار سردرگمی ها و واژگونه انگاره هایی گاهی در حد خیانت به آیین خود کنند چرا که صلاح الدین فاتح اولین قبله مسلمین بوده است و در واقع فاتح دومین نماد وحدت مسلمانان بوده است . کلید واژه ها : راهکار های سیاسی، نظامی و فرهنگی صلاح الدین ایوبی ، فاطمیان ، بیت المقدس ، جنگهای صلیبی .

چکیده: روی کارآمدن عباسیان و تسلط آن ها بر جهان اسلام، از جمله حوادث مهم تاریخ اسلام به شمار می رود. خلفای عباسی پس از به دست گرفتن قدرت و مستحکم ساختن پایه های حکومت خود، و با اعتقاد به این که علویان را سرسخت ترین رقبای خود می دانستند به حبس و توقیف آنان پرداختند. مذهب شیعه از مذهب های بزرگ اسلامی است که تأثیر چشم گیری بر جامعه اسلامی داشته است. این گروه در طی حرکت تاریخی خود با مراحل گوناگونی از سختی ها، اذیّت ها، دشمنی ها و جنگ ها روبه رو بوده است. اما علی رغم همه این فشارها و با وجود مشکلات و موانع بسیار، افکار و عقاید شیعه با تلاش امامان انتشار یافت که آثار فرهنگی به جا مانده از این دوران گویای رشد فرهنگی شیعیان در این دوران است. برای انجام این پژوهش منابع تاریخی و روایی قدیم و جدید مورد تحقیق قرار گرفته است و آنچه که حاصل این پژوهش است این است که شیعیان در دوره اول خلافت عباسی، با وجود مشکلات فراوان در دستگاه حکومت عباسیان نفوذ کردند و با راهنمایی ائمه توانستند به گسترش افکار و اندیشه های شیعی کمک کنند. امامان(ع) که تبیین کننده فرهنگ شیعی بودند از راه های مختلف، مثل تشکیل مجالس درس و بحث و تربیت شاگردان تأثیرگذار در علوم مختلف، به تقویت شیعه و گسترش اندیشه آن پرداختند. واژگان کلیدی: عباسیان، شیعه، ائمه، شیعیان.

تشکیل حکومت لاتینی درشرق ازدستاوردهای اولین جنگ صلیبی می باشد . پایان نامه حاضر تلاش براین دارد تاروند تشکیل این حکومت رااز ظهورتاسقوط آن بااستفاده از منابع غربی وشرقی مورد مطالعه قراردهد. سابقه روابط بین مسلمانان ومسیحیان قبل از شروع جنگ بین آنهارابیان کرده ، سپس چگونگی شروع جنگ تحت تاثیر عوامل مختلف ، نحوه تشکیل حکومت لاتینی در بیت المقدس ، وقایع دوران هریک از پادشاهان آن وسیاستگذاری آنها رامطرح می نماید ، همچنین وضع زندگی اجتماعی مردم درجامعه لاتینی ، نقش فئودالها وسازمانهای نظامی- مذهبی واثرگذاری هریک از آنها رادرحاکمیت بیان می نماید. بالاخره به نقش عوامل مختلف در انحطاط ونابودی آن می پردازد ،

این پژوهش با بررسی یک دوره ی مهم تاریخی، که سال های 232 ـ 334ه. ق را در بر می گیرد، آغاز شده و با هدف دستیابی به پیامد های آزادی های سیاسی و اجتماعی در دوره ی یاد شده، نگاشته شده است. در این پژوهش نگارنده برای بررسی پیامد های آزادی های سیاسی و اجتماعی در عصر دوم عباسی، ضمن بیان شرح حال خلیفگان عصر دوم عباسی و دوره های مختلف حکومت عباسیان، به بررسی موقعیت سیاسی، دوره ی مرکزیت سامراء، نفوذ و تسلط ترکان، آزادی بیان ومذهب و تسامح اسلامی، تحت عنوان آزادی های سیاسی در عصر دوم عباسی پرداخته است. فرقه ها و نهضت هایی چون شیعه، معتزله، اهل سنت، شعوبیه، قرامطه، صاحب الزنج وصوفیان را معرفی می نماید و در ادامه ضمن بررسی وضعیت اجتماعی این دوره، یعنی دو قطبی شدن جامعه و تقسیم آن به لحاظ مالی و اقتصادی به زندگی خلفا، وزرا ، امرا و اقشار تهیدست و توده ی مردم، فساد و نابسامانی اجتماعی، آزادی زنان، نفوذ کنیزان و خواجگان در دستگاه خلافت، به موسیقی و هنردر دوره ی مذکور پرداخته است . موضوع پژوهش به لحاظ آشنا شدن با این پیامد ها حائز اهمیت است. از آن جا که پژوهش دارای ماهیت تاریخی است، در تدوین آن شیوه ی تحقیق کتابخانه ای مورد نظر بوده است که ضمن گردآوری اطلاعات از منابع و بررسی و تلفیق آن ها به تدوین و نگارش پایان نامه ی حاضر پرداخته و با بهره گیری از منابع و کتاب های تحقیقی موجود به انجام رسیده است. به نظر می رسد دوران دوم عباسیان امتیازات خاصی دارد که تمدن اسلامی در اثنای آن راه کمال پیمود. در این دوران برخی از خلفا برای تجدید عظمت دیرین تلاش کردند. پیدایی برخی دولت ها در قلمرو اسلام، در پیشرفت و تکامل تمدن اسلام و رواج علم و ادب و هنر سهمی شایسته داشتند و در عین حال مقدمه ی سقوط دولت عباسی را نیز فراهم نمودند. کلید وازگان: آزادی های سیاسی، آزادی های اجتماعی، خلافت عباسی، عصر دوم عباسی، نهضت ها

چکیده ندارد.

اسماعیلیه یکی از شاخه های مذهب تشیع است که به دنبال اختلاف بر سر جانشینی امام جعفر صادق (ع) امام ششم شیعیان بوجود آمد. اسماعیلیان برای گسترش عقاید خود که آن را "الدعوه" و "الدعوه الهادیه "می نامیدند تشکیلات ویژه ای را سامان دادند، آنان سرانجام موفق به تأسیس خلافت فاطمیان در شمال آفریقا شدند. مبنا عقاید اسماعیلیه بر مبنای اصول اساسی دین اسلام و پاره ای عقاید فلسفی است. آنان مدت دو قرن در مصر حکم راندند و آثار فراوان اجتماعی و مدنی از خود به جای گذاشتند. عقاید اسماعیلیه در زمان الحاکم بامرلله ششمین خلیفه ی فاطمی مصر دچار دگرگونی و تغییراتی عمده شده به این ترتیب که عده ای از داعیان دعوت فاطمی درمصر در مجالس سری خود اظهاراتی را مبنی بر الوهیت خلیفه بیان کردند و سپس همان عقاید را به صورت علنی در میان مردم آشکار کردند که منجر به تحول و تغییرات اساسی در اصول عقیدتی فاطمیان شد، شخصیت ویژه ی الحاکم و رفتارهای متغیر و متفاوت وی و زهد و تقوای افراطی وی یکی از عوامل شکل گیری را عقاید جدید در میان داعیان بود و علاوه بر آن در میان دعوت فاطمی داعیانی وجود داشتند که به دلیل پتانسیل درونی مذهب اسماعیلی پذیرای عقاید غلو آمیز در مورد خلفای خود بودند این عوامل موجب تحولاتی در این مذهب و به دنبال آن شکل گیری فرقه ای شد که به طور اساسی با عقاید دعوت رسمی اسماعیلی در تناقض بود. این پژوهش با استفاده از روش کتابخانه ای و تحلیل محتوای کتب و منابع تاریخی به بررسی چگونگی این تحولات و عوامل موثر بر آن می پردازد.