معلقات نام هفت قصیده از شاعران فصیح و بلیغ عرب است که از روی تفاخر بر خانه کعبه آویخته بودند تا هر کس به سرزمین مکه وارد یا از آن خارج می گردد مشاهده نماید. عرب بر آن است که در عهد جاهلیت هفت قصیده از هفت شاعر مقبول همگان بود و این هفت قصیده بر جمیع اشعار دیگر شاعران رجحان داشت و در حقیقت معرّف روح و نشاط حیات عرب بود از این رو آنها را نوشته برخانه ی کعبه آویختند و بدین مناسبت آنها را معلقات سبع و گاه سبع طوال نامیده اند. با وجود اختلافات در تعداد و صاحبان این اشعار، بیشتر روایات بر این است که آن ها متعلق به امرو القیس، طرفه بن العبد، زهیر بن أبی سلمی، لبید بن ربیعه، عمرو بن کلثوم، عنتره بن شدّاد و الحارث بن حلزّه می باشند. به هر حال، همگان به اصالت و بالا بودن درجه ی فنّی معلقات اعتقاد دارند و در همه ی دوران ها مورد توجه واهتمام ادیبان قرار گرفته اند. با توجه به اینکه معلقات در پژوهش آثار جاهلی اصل و اساس است. شایسته دیدیم که به بررسی صرفی واژه های آن در حدود 400 کلمه، از حرف همزه تا حرف خاء پرداخته، و آن ها را از نظر ریشه، وزن، جامد و مشتق بودن ونوع آن، اعراب وبناء و منصرف وغیر منصرف بودن بررسی کرده و معنای عربی ومناسبترین مترادف فارسی آن ها را با شواهد شعری وقرآنی بیان کنیم و آن را به صورت یک واژه نامه در هفت فصل ارائه دهیم. إن شاء الله دانشجویان دیگری این پژوهش را تا پایان حرف یاء ادامه خواهند داد. کلید واژه ها: معلقات، جاهلیت، علم صرف، غریب.

معلقات نام هفت قصیده از شاعران فصیح و بلیغ عرب است که از روی تفاخر بر خانه کعبه آویخته بودند تا هر کس به سرزمین مکه وارد یا از آن خارج می گردد مشاهده نماید. عرب بر آن است که در عهد جاهلیت هفت قصیده از هفت شاعر مقبول همگان بود و این هفت قصیده بر جمیع اشعار دیگر شاعران رجحان داشت و در حقیقت معرّف روح و نشاط حیات عرب بود از این رو آنها را نوشته برخانه ی کعبه آویختند و بدین مناسبت آنها را معلقات سبع و گاه سبع طوال نامیده اند. با وجود اختلافات در تعداد و صاحبان این اشعار، بیشتر روایات بر این است که آن ها متعلق به امرو القیس، طرفه بن العبد، زهیر بن أبی سلمی، لبید بن ربیعه، عمرو بن کلثوم، عنتره بن شدّاد و الحارث بن حلزّه می باشند. به هر حال، همگان به اصالت یا بالا بودن درجه ی فنّی معلقات اعتقاد دارند و در همه ی دوران ها مورد توجه واهتمام ادیبان قرار گرفته اند. با توجه به اینکه معلقات در پژوهش آثار جاهلی اصل و اساس است. لذا شایسته دیدیم که به بررسی صرفی واژه های آن در حدود 400 کلمه، از حرف ضاد تا حرف قاف پرداخته، و آن ها را از نظر ریشه، وزن، جامد و مشتق بودن ونوع آن، اعراب وبناء و منصرف وغیر منصرف بودن بررسی کرده و معنای عربی ومناسبترین مترادف فارسی آن ها را با شواهد شعری وقرآنی بیان کنیم و آن را به صورت یک واژه نامه در هفت فصل ارائه دهیم. إن شاء الله دانشجویان دیگری این پژوهش را تا پایان حرف یاء ادامه خواهند داد. کلید واژه ها: معلقات، جاهلیت، علم صرف، غریب.

در این تحقیق ابتدا نام قائل ابیات پس از مراجعه به کتابهای گوناگون ذکر شده است و پس از آن مفردات آن توسط کتب لغت مشهور شرح و توضیح داده شده است و سپس به اعراب پرداخته شده و کلماتی که از نظر اعرابی دارای وجوه مختلفی بوده اند ذکر شده است.پس از آن معنای فارسی و عربی ابیات ذکر شده و در پایان موضع استشهاد قید گردیده است.

این وجوه نحوی از تفسیر کشاف مجموعه ای کامل از اعراب قرآن را تشکیل میدهد که به سائر محققان در زمینه علوم قرآنی کمک میرساند. این پژوهش به بیان وجوه اعرابی تفسیر کشاف از زمخشری پرداخته و از نیمه جزء 15 تا پایان جزء 16 قرآن مجید را بررسی کرده است.این رساله دارای سه محور اساسی است: اول: وجوه اعرابی برگرفته از تفسیر کشاف بدون تغییر وتصرف. دوم: شرح وجوه اعرابی با استفاده از آرای متخصصین در اعراب قرآن. سوم: تعلیقات و شرح ابیات واشعار.

بی شک دروازه ی ورود به ادبیات جهان عرب ، ادبیّات مصر است که بزرگ ادیبانی را در آغوش پر مهر خود پرورش داده است . یکی از این ادیبان ، نویسنده و پزشک پژوهشگر معروف مصر ، مصطفی محمود است که به حق می توان او را از جمله نویسندگان تأثیرگذار در ادبیّات مصر و بلکه جهان عرب قلمداد کرد . مصطفی محمود با نوشتن آثار زیادی بویژه کتاب " فی الحبّ و الحیاه " که ترجمه ی این کتاب موضوع پایان نامه ی مورد بحث است ، دغدغه ی خویش را از اوضاع اجتماعی روزگار خود منعکس کرده است . این کتاب به موضوعات مختلف اجتماعی ، خانوادگی ، چگونگی روابط صحیح زن و مرد ، انتظارات بجا و نابجای زن ، مشکلات انتخاب همسر وراههای برون رفت از مشکلات اجتماعی و بحرانهای خانوادگی که دامنگیر اقصی نقاط کشورش و فراتر از آن جهان عرب و جهان اسلام شده است را فرا روی ما قرارمی دهد . ایشان آسیب شناسی خانواده و جامعه را به نحو احسن مورد بررسی قرار داده و عوامل تأثیرگذار در ایجاد فقر ، بی عدالتی ، عشق های ظاهری ، تظاهر در اجتماع ، در دسترس بودن زن ، حضور پر رنگ زن در اجتماعات مردانه که به نوعی به نفع مرد و به ضرر بی حدّ و حصر زن انجامیده است را در این کتاب زیبا و روان به رشته ی تحریر درآورده است . مطالعه ی ترجمه ی این اثر برای خوانندگان فارسی زبان و ایرانی ، می تواند جوانان را از بسیاری بحرانهای اجتماعی فرا روی جامعه ی ایرانی – اسلامی که به حق جامعه ای جوان ، بانشاط و به شدّت مشتاق به ایجاد کانون گرم خانواده است ، آگاه ساخته و آنها را با چشم باز به سوی ساختن قفس طلایی ازدواج رهنمون سازد .

یکی از مهمترین کتاب‏هایی که در ابتدای قرن پنجم هجری در زمینه‏ نقد و علوم بلاغی نگاشته شده ، کتاب العمده فی محاسن الشعر وآدابه ونقده، اثر ارزشمند ابن رشیق قیروانی است. این کتاب به بررسی اشعار و نقد آن‏ها می‏پردازد، نقدی که با بلاغت در آمیخته است و مثال‏ها وشواهد شعری و قرآنی فراوانی در بر دارد که در بسیاری از مواقع نیازمند شرح و توضیح بیشتر است تا خواننده از معنا و محل شاهد آن آگاهی یابد. این رساله بر آن است تا در حد امکان به این مهم بپردازد، و شواهد این کتاب را در ده فصل، از ابتدای «استثناء» تا انتهای «نفی الشیء بإیجابه» بررسی و شرح نماید. روش بحث به این صورت است که ابتدا بحر عروضی ابیات، وسپس نام گوینده‏ آن ذکر می‏گردد، و در ادامه موقعیتی که در آن سروده شده، و اختلاف موجود در نقل آن شاهد آورده می‏شود. معنا و ترجمه‏ فارسی آن از دیگر مواردی است که پس از بررسی وا‍ژگان مهم، از طریق مراجعه به لغتنامه‏ معروف لسان العرب بیان گردیده، و در انتها توضیح کاملی درباره‏ محل شاهد بیان شده، و در ضمن آن نکات مهم بلاغی و نحوی دیگری که احیاناً موجود بوده ذکر گردیده، و منابع مورد استفاده برای مراجعه‏ محققان آورده شده است. در ابتدای هر فصل برای آگاهی خواننده از موضوع آن فصل، و کسب آمادگی برای بررسی شواهد آن، توضیحی مختصر درباره موضوع فصل، انواع آن و نکات ضروری پیرامون آن بیان گردیده است. رهاورد این بحث، آگاهی از روش نویسنده‏ کتاب العمده، و تفاوت‏های نظرات بلاغی وی با نظرات دیگر ناقدان، در کنار شرح شواهدی است که در تبیین آراء خود بدان تمسک جسته است.

چکیده: تحقیق حاضر، شرح یکصد وسه (103) بیت از شواهد شعری به کار رفته در تفسیر بحرالمحیط اثر ابوحیان اندلسی و از صفحه 94 تا صفحه 182 جلد اول است، واز تفسیر آیه 21 تا تفسیر آیه 44 سوره بقره است. گفتنی است این کار ادامه کار آقای کمال دهقانی اشکذری است که از بیت 1 تا بیت 119 وازصفحه 1 تا صفحه 94 توسط ایشان انجام گرفته است. ابیات استناد شده به آنها در این تفسیر، بیشتر مربوط به سه دور? جاهلی، اموی وعباسی است، اما این اشعار از سوی مولف شرح و توضیحی داده نشده اند. در این تحقیق ابتدا نام سرایند? هر بیت- پس از مراجعه به کتابها و دواوین مختلف- به همراه وزن عروضی آن ذکر شده است، همچنین کتابهایی که بیت مورد استشهاد در آنها آمده است، ذکر گردیده است، سپس کلمات مبهم با استفاده از کتب لغت مشهور توضیح داده شده است و برای درک مطلوب تر این شواهد، به ذکر نکات نحوی آن پرداخته شده و معنای عربی و فارسی ابیات قید شده است و در پایان موضع استشهاد و دلیل استناد به آن ذکر گردیده است. نتایج این تحقیق ازدو جنبه برای پژوهشگران سودمند است، اول آن که آراء صرفی، نحوی ولغوی ابوحیان مطرح شده است و دوم این که اسلوب مولف در تالیف این اثر باارزش مشخص گردیده است. کلید واژه: قرآن کریم، أبوحیان، بحر المحیط، تفسیر، شواهد شعری.

از زمان نزول قرآن کریم تا امروز دانشمندان مسلمان از قبیل متکلمان، فلاسفه، مفسران، اصولیان، عرفا و علمای بلاغت در زمینه ی تبیین ویژگی ها و أسرار این معجزه ی بیانی تلاش کرده اند. یکی از مواردی که در کانون توجه آنها بوده، مسأله مجاز و استعاره است. چیزی که در میان همه ی ملل از ارکان مسائل زیبا شناختی در حوزه ی ادبیات به شمار می آید. نکته قابل توجه در باب پژوهش های مربوط به مجاز و استعاره در قرآن کریم این است که در این زمینه بیشتر رویکردهای کلامی، فلسفی و منطقی حاکم بوده، و غالباً این مباحث منشأ بسیاری از مشاجرات و مجادلات کلامی گشته است، و در نتیجه به وجوه زیبا شناختی آن کمتر پرداخته شده است. از این روی نگارنده بر آن شد تا در حد دانش، توان و امکانات محدود خود در باب زیبا شناسی استعاره در قرآن که کار مستقلی هم تاکنون در این زمینه صورت نگرفته، قدمی بردارد و به مطالعه و تتبع بپردازد، و حاصل کار خود را عرضه بدارد. در این راه یکی از مسائلی که توجه نگارنده را به خود جلب کرد، و قرن ها پیش نیز عبدالقاهر جرجانی بدان تفطن یافته بود؛ این بود که در بعضی از مهم ترین عبارات استعاری قرآن کریم، راز زیبایی و جمال فقط در کانون استعاره نیست، بلکه به ویژگی های سبکی و اسلوبی دیگری نیز وابسته است، و تمرکز ما در این رساله بیشتر بر این جنبه ها بوده است. این ویژگی ها هم در کانون استعاره یافت می شوند و هم در فضای پیرامون آن. از آن جمله است دلالت های ضمنی و جنبی واژه ها در سطوح و حوزه های گوناگون و نیروی تخییلی، القایی و عاطفی آنها، سایه های معنایی، موسیقی سیاق، گفتگو، حرکت، پویایی تصاویر و تداعی تصویرها؛ و نیز آشنایی زدایی، حس آمیزی، پارادکس، و جنبه های دراماتیک، دلالت های صوتی واژگان و حروف... و بالأخره اسلوب تقابل که برای نخستین بار در زمینه ی زیبا شناسی استعاره در قرآن کریم در این رساله به کار گرفته شده است، و پژوهنده معتقد است که تقابل های متضاد در مقایسه با تقابل های متناسب و همخوان بر شدت تنش در کانون استعاره می افزاید، و در مجموع منظومه ای جمالی فراهم می آید که در مرکز آن خورشید منظومه ی قرآنی، یعنی رحمت الهی که در ارکان جمیع کائنات سریان دارد، می درخشد. همان که به همه چیز وجود و به هر عبارت و استعارتی معنی می بخشد، و همه ی تقابلات در آن حل و محو می شود، و بدین گونه نشانه ها به معنی حقیقی خود تأویل می گردند. باری نگارنده کوشیده است در این رساله از منظری تازه به امهات استعاره های قرآنی که از دیر باز در بین علمای بلاغت مطرح بحث بوده، بنگرد و دریچه ای دیگر از زیبایی شناسی قرآن کریم را به روی خواننده بگشاید. این منظر هم زیبایی شناسی دریافت را مد نظر داشته و هم زیبایی شناسی تأثیر را. و در نهایت امیدوار است بدین وسیله گامی هر چند کوچک و ناچیز در نشان دادن نظم معجزه آسای قرآن کریم برداشته باشد .

الزیاده ظاهره لغویه تشمل الاسم والفعل والحرف. هذه الرساله فی الحروف المستزاده فی القرآن الکریم أغراضها وأسبابها. فالحروف الزائده فی کل من الرسم والتصریف والنحو لها معان مختلفه و أغراض منوعه. إن الحروف المستزاده الکتابیه زیدت فی القرآن الکریم لأسباب لغویه وتاریخیه ولیست لخطأ الکتاب أو لکون الرسم توقیفیاً وفی النحو زیدت لأغراض فضلاً عن التوکید والتقویه وفی التصریف زیدت لإلقاء معان أو لفوائد لفظیهفإن الزیاده لا تعنی أن الزائد تخلو عن الفوائد اللفظیه والمعنویه والجمله مسغنیه عنها.