چکیده: کاربری اراضی مفهومی مرکب از عملکرد عوامل طبیعی، فرهنگی، اقتصادی و سطح فن آوری یک جامعه است که در گذر زمان شکل می‏گیرد. در واقع،کاربری اراضی از روش‏های بهره‏برداری از زمین به منظور رفع نیازهای گوناگون انسان است.تغییرات کاربری اراضی یکی از فاکتورهای مهم در تغییر جریان هیدرولوژیک،فرسایش حوضه و انهدام تنوع زیستی می‏باشد.لذا می‏توان با اطلاع از روند تغییرات کاربری اراضی در راستای هدایت اکوسیستم به سمت تعادل قدم برداشت.در حال حاضر اطلاعات حاصل از سنجش از دور منبعی ایده آل برای تهیه نقشه پوشش و کاربری اراضی با استفاده از تصاویر ماهواره‏ای با قدرت تفکیک مکانی،طیفی و زمانی محسوب می‏شود.سنجش از دور امکانات لازم و کافی را جهت استخراج و به روز رسانی نقشه های پوشش زمین در اختیار کاربران قرار می‏دهد. در این تحقیق سعی بر آن است که تغییرات کاربری اراضی منطقه تالاب قره‏قشلاق مدل‏سازی شود. تالاب قره‏قشلاق با وسعت 48000 هکتار در جنوب استان آذربایجان‏شرقی و در ساحل جنوب دریاچه ارومیه در حدفاصل شهرستان‏های بناب و ملکان و رودخانه صوفی‏چای و زرینه‏رود، در موقعیت جغرافیایی 37 درجه و 13 دقیقه و 25 ثانیه عرض شمالی و 45 درجه و 51 دقیقه و 38 ثانیه طول شرقی قرار دارد. هدف اصلی در این تحقیق تهیه نقشه تغییر کاربری در این منطقه زیست محیطی می‏باشد. برای رسیدن به این هدف از روش طبقه‏بندی شی‏گرا در این تحقیق استفاده شده است.

یکی از مراحل اصلی در مطالعات منابع آب برآورد توزیع مکانی بارندگی در مقیاس های زمانی متفاوت می باشد. هرنوع کاستی در انتخاب روش مناسب برآورد تغییرات مکانی بارندگی می تواند از عوامل مهم ایجاد خطا در به کارگیری مدل های بارش در مراحل پیش بینی و طراحی باشد. با توجه به اینکه، مطالعه بارش به عنوان یک عنصر بسیار مهم و رکن اساسی در مطالعات بیلان آب و اساس برنامه ریزی های منابع طبیعی هر کشوری شناخته میشود؛ و همچنین به دلیل کمبود ایستگاه های باران سنجی و نقطه ای بودن این ایستگاه ها، استفاده از مدلی که بتواند علاوه بر مقادیر بارش ایستگاه ها از عوامل دیگری همچون توپوگرافی، رطوبت و جهت شیب، بارش را درون یابی کند که شباهت بسیاری با واقعیت داشته باشد ضروری می باشد. در این پژوهش داده های بارش و رطوبت از 9 ایستگاه سینوپتیک و 31 ایستگاه باران سنجی استان لرستان به مدت 12 سال آماری اخذ گردید. سپس با استفاده از روش کمترین مربعات روابط میان بارش با توپوگرافی و رطوبت به کمک نرم افزار maple استخراج گردید؛ و سپس با اعمال این روابط در محیط gis به کمک زبان برنامه نویسی پایتون مدل رقومی بارش را ایجاد گردید. نتایج حاصل از مدل رقومی بارش نشان می دهد که میزان بارش از 02/0 تا 6/11 میلی متر با مقدار اندازه گیری شده در ایستگاه ها اختلاف دارد. همچنین برای سنجش کارایی این مدل، داده های بارش در سوم اردیبهشت رادار trmm را با خروجی این مدل در همین روز مقایسه شد و این نتیجه بدست آمد که ضریب تعیین برای داده های رادار trmm، 79 درصد و برای مدل رقومی بارش 86 درصد می باشد.

منطقه آذربایجان به واسطه وجود گسلهای فعال متعدد در آن از جمله مناطق مستعد زلزله در کشور به شمار می رود. یک سیستم اطلاعات مکانی برای جمع آوری، ذخیره و تجزیه و تحلیل داده هایی استفاده می شود که موقعیت جغرافیایی آنها یک مشخصه اصلی و مهم محسوب شود. هدف از سیستم های اطلاعات مکانی، ارتقای عملکرد تصمیم گیران و مدیران به هنگام برخورد با مسائل نیمه ساختاریافته است. تعامل کاربران با یک سیستم کامپیوتری که در ارتباط با مجموعه ای از ابزار تحلیل داده های مکانی- توصیفی و مدلسازی مسائل تصمیم گیری مکانی قرار دارد جایگاه مهمی در سیستم پشتیبان تصمیم گیری مکانی دارد. روش مبتنی بر فرایند سلسله مراتبی تحلیلی که توسط ساتی (1980) طرح گردید، بر پایه ی سه اصل قرار دارد: تجزیه، قضاوت مقایسه ای و ترکیب اولویتها. در این روش مقایسه های دو دویی به عنوان سبک پایه ی مورد استفاده برای اندازه گیری به حساب می آیند. از مدل ahp برای وزندهی به معیارهای ارزیابی میزان آسیب پذیری و مکانیابی پایگاه های پشتیبانی مدیریت بحران استفاده شده است. وزنهای مربوط به معیارها و زیر معیارها با استفاده از نرم افزار expert choice محاسبه شده است. در مدل همپوشانی شاخص که از مدل های رایج جهت تلفیق لایه ها می باشد، به فاکتورهای موثر بر مکانیابی، بر اساس اهمیت و نقش آنها و با توجه به نظرات کارشناسی، وزن تعلق می گیرد. نتایج ارزیابی میزان آسیب پذیری در منطقه حاکی از آنست که 37% از منطقه دارای آسیب پذیری متوسط می باشد. نواحی نسبتا گسترده ای نیز در کلاس آسیب پذیری زیاد قرار می گیرند؛ این مکان ها اغلب در ناحیه شمال منطقه بوده و نیز به طور پراکنده در قسمتهای جنوبی منطقه دیده می شوند؛ و اینکه لزوم انجام عملیاتی چون تغییر کاربری، نوسازی ساختمان ها و کاهش تراکم جمعیت را در کوتاه مدت مشخص می کند.در نهایت 4 مکان به عنوان مکان مناسب برای برپایی پایگاه پشتیبانی مدیریت بحران معرفی می گردد. جهت آمادگی در برابر زلزله لازم است که تدابیر مدیریتی برای جلوگیری از آسیب های جدی در هنگام زمین لرزه اتخاذ گردد. فرایند سلسله مراتبی تحلیلی راهگشای مناسبی برای اقدامات مربوط به فازهای مختلف مدیریت بحران می باشد. برای اجرای دقیق تر طرح ارزیابی میزان آسیب پذیری منطقه، می توان پارامترهای زمین ساختی را نیز دخالت داده و میزان جامعیت طرح را افزایش داد. ایجاد پایگاه داده جامع و به روز جهت ارزیابی میزان آسیب پذیری در برابر بحرانهای متعدد.

در این پژوهش، روش هایی مناسب، جهت برآورد خشکسالی کشاورزی ارائه می گردد. منطقه مورد مطالعه شمال غرب کشور ایران می باشد. از داده های طیفی و حرارتی سنجنده modis ماهواره terra بین سال های 2000 تا 2011 (برای ماه های آوریل تا ژولای) جهت محاسبه شاخص وضعیت پوشش گیاهی(vci)، شاخص وضعیت دمایی (tci) و شاخص سلامت پوشش گیاهی (vhi)، استفاده گردید. همچنین برای محاسبه شاخص استاندارد شده بارش (spi)، از داده های بارش برای 15 ایستگاه در منطقه از سال 2000 تا 2011 (برای ماه های ژانویه تا ژوئن) استفاده گردید. شاخص spi در مقیاس زمانی سه ماهه، جهت ارزیابی موفقیت شاخص های سنجش از دوری، مورد استفاده قرار گرفت. برای محاسبه شاخص vci از شاخص نرمال شده پوشش گیاهی(ndvi) استفاده گردید. همچنین جهت محاسبه شاخص tci از دمای درخشایی (brightness temperature) استفاده گردید. در ادامه با شاخص های vci و tci، شاخصvhi محاسبه شد. سپس مقادیر شاخص های vci، tci و vhi برای 15 ایستگاه در منطقه و برای هر ماه از نتایج استخراج و در آخر همبستگی بین این مقادیر با مقادیر شاخص spi محاسبه گردید. نتایج نشان می دهد که در منطقه شمال غرب شاخص vhi، که خود ترکیبی از شاخص های گیاهی و دمایی می باشد، در هر چهار ماه بهتر از شاخص های دیگر عمل کرده است. همچنین شاخص vci روشی مناسب و شاخص tci شاخص بسیار مناسبی نمی باشد. طبق نتایج حاصله از این تحقیق از این دو شاخص می توان برای برآورد خشکسالی در سایر نقاط ایران استفاده کرد.

امروزه بشر با دو بحران بزرگ یعنی آلودگی هوا ناشی از مصرف سوخت های فسیلی و روبه پایان بودن منابع انرژی مواجه است. استفاده از انرژی هسته ای به عنوان جانشینی برای سوخت های فسیلی با توجه به صرف هزینه های هنگفت و پسماندهای خطرناکی که نیروگاه های هسته ای تولید می کنند چندان موفقیت آمیز نبوده است. اما انرژی خورشیدی به عنوان یک منبع انرژی پاک و ارزان و در دسترس مطرح است. برای برآورد میزان تابش در ایستگاههای فاقد آمار ساعات آفتابی تنها داده بلند مدتی است که اطلاعات مربوط به آن اندازه گیری شده، موجود و در دسترس است بنابراین برای تخمین صحیح و دقیق میزان تابش انرژی خورشیدی روی سطح زمین از آن استفاده می شود. داده های ساعات آفتابی برای 27 ایستگاه سینوپتیک با طول دوره آماری (2005-1996) و داده های تابش خورشیدی برای 4 ایستگاه مشاهداتی تبریز، زنجان، ارومیه و همدان با طول دوره آماری (2005-1986) از سازمان هواشناسی اخذ شد. در این پزوهش برای یافتن مکان هایی با بیشترین پتانسیل انرژی خورشیدی در منطقه مورد مطالعه با استفاده از روش تجربی آنگستروم و برنامه نویسی در محیط نرم افزار matlab میزان تابش با استفاده از ساعات آفتابی برای ایستگاههای فاقد داده محاسبه و مکان های با بالاترین پتانسیل انرژی خورشیدی مشخص و تابش در سطح منطقه توسط روش idw پهنه بندی شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که ایستگاه میانه دارای بالاترین میزان دریافت انرژی در سال می باشد و بعد از آن به ترتیب ایستگاههای همدان، اردبیل و خلخال می باشند. سپس با استفاده از روش تحلیل طیفی چرخه های تابش در ایستگاههای نمونه یعنی تبریز، زنجان، ارومیه و همدان بدست آمد که نشان دهنده عدم وجود چرخه در ایستگاههای تبریز و همدان و چرخه های 5/6 و 5 ساله در ایستگاه ارومیه و چرخه 20 ساله در ایستگاه زنجان می باشد که با سیکل لکه های خورشیدی انطباق دارد.

چکیده گسترش شهرنشینی و پیشرفت فعالیت های صنعتی از یک سو و افزایش جمعیت از سوی دیگر باعث ایجاد تغییراتی در خرد اقلیم مناطق شهری می شود. یکی از این تغییرات، تشکیل جزیره حرارتی شهری است. پدیده جزیره حرارتی عبارت از گرمای اضافی در سطح زمین و اتمسفر نواحی شهری در مقایسه با حومه آن می باشد. در این پژوهش به بررسی جزیره حرارتی تبریز بر اساس دمای سطح زمین پرداخته شده است زیرا ساخت و سازها و سطوح نفوذناپذیر شهری از طریق جذب و ذخیره انرژی خورشیدی اثر گرمایشی دارند. جهت تحلیل زمان های تشکیل جزیره حرارتی شهر تبریز از تصاویر سنجنده مودیس مستقر بر دو ماهواره ترا با دوره آماری (2010-2000) و با زمان های تصویر برداری در ساعت های 10:30 و 22:30 و ماهواره آکوآ با دوره آماری (2010- 2003) و با زمان های تصویر برداری در ساعت های 13:30 و 1:30، در دو فصل تابستان و زمستان استفاده به عمل آمده است. به کمک نرم افزارهای envi , arcgis و الگوریتم پنجره مجزا این تصاویر پردازش شده و حداقل، حداکثر و میانگین دمای سطح زمین برای کاربری های مختلف شهرستان تبریز برآورد گشته و با مقایسه دمای سطح زمین اراضی شهری با سایر کاربری های خارج از شهر، به مطالعه وجود یا عدم وجود جزیره حرارتی در زمان های مختلف پرداخته شده است. نتایج به دست آمده نشان می دهند که جزایر حرارتی بیشترین تأثیر را در حداقل دمای سطح زمین داشته و به عبارتی دیگر شدت جزیره حرارتی بر اساس حداقل دمای سطح زمین نسبت به مقادیر حداکثر و میانگین بیشتر بوده است. جزیره حرارتی شهر تبریز در طی دوره مطالعاتی روند افزایشی داشته است و در بین زمان های مورد مطالعه نیز شدت جزیره حرارتی در فصل تابستان بیش از فصل زمستان و در روز بیش از شب و در ساعت 13:30 به مراتب بیش از زمان های دیگر می باشد و سال 2010 سالی است که شدت این پدیده به حداکثر میزان خود رسیده است. با توجه به نتایج، ماهواره آکوآ و زمان تصویر برداری آن از سطح زمین جهت مطالعه جزیره حرارتی مطلوب تر می باشد و نتایج بهتری را نشان می دهد و سرانجام اینکه، روش استفاده از داده های سنجش از دور به ویژه تصاویر سنجنده مودیس برای ارزیابی پدیده جزیره حرارتی و تغییرات دمای سطح زمین و محیط های حرارتی، عینی و موثر است.

داده های مکانی به عنوان یکی از مهمترین و حساسترین عوامل تصمیم گیری و برنامه ریزی در اکثر سازمان ها مطرح می باشند. یکی از مشکلات مهم در این زمینه، عدم مدیریت مناسب داده های مکانی و نادیده گرفتن نقش اساسی این داده ها در بهبود فرایندهای مدیریت و برنامه ریزی می باشد.در این پایان نامه و در قالب یک مطالعه موردی در هواشناسی تبریز، مسائل و مشکلات موجود در ارتباط با مدیریت داده های مکانی و استفاده از آن ها در راستای بهبود روند تصمیم گیری، برنامه ریزی و اجرا در درون هواشناسی شناسایی شد. با تجزیه و تحلیل مشکلات موجود مشخص گردید که ریشه بسیاری از این مشکلات، عدم تولید، ذخیره سازی، بهنگام رسانی، به اشتراک گذاری و در نتیجه عدم توانایی در استفاده از داده های مکانی مورد نیاز در هواشناسی تبریز می باشد.بنابراین، جهت رفع مسائل و مشکلات موجود، استفاده از زیر ساخت داده مکانی( sdi) ، به عنوان فعالیتی در زمینه مدیریت داده های مکانی مورد توجه قرار گرفت. sdi قادر است تا با استفاده از مدل های خود به عنوان چارچوبی به منظور حل مسائل موجود در زمینه مدیریت داده های مکانی در هواشناسی مورد استفاده قرار گرفته و بستر اطلاعاتی مورد نظر را به نحوی شایسته فراهم سازد. در این راستا و با توجه به نتایج حاصل شده از مرحله شناخت وضع موجود سازمان هواشناسی و شناسایی مشکلات و مسائل موجود، تدوین مدل مفهومی sdi هواشناسی با استفاده از مدل uml انجام گرفت. سپس با در نظر گرفتن استانداردهای sdi، به منظور طراحی پایگاه داده، فرم های استاندارد طراحی و تمامی داده های مکانی و توصیفی جمع آوری گردید.

در چند سال گذشته، موضوع دریاچه ارومیه به عنوان یک زیست بوم باارزش و با اهمیت که متعلق به مردم جهان است و تأمین کننده تنوع زیستی غنی، ارزش های اقتصادی و ژئومورفولوژیکی می باشد به یک دغدغه عمومی تبدیل شده است. حوضه دریاچه ارومیه یکی از کوچکترین حوضه های منطقه ای ایران است که در مختصات جغرافیایی بین 37 درجه و 9 دقیقه تا 38 درجه و 12 دقیقه عرض شمالی و 45 درجه و 6 دقیقه تا 45 درجه و 54 دقیقه طول شرقی واقع شده است. سطح آن نسبت به سطح دریاهای آزاد، 1274 متر بالاتر قرار دارد. این دریاچه بیستمین دریاچه بزرگ دنیا و دومین دریاچه شور بعد از بحرالمیت محسوب می گردد و بطور متوسط مساحتی در حدود 5100 کیلومترمربع را در برمی گیرد. حداکثر عمق دریاچه 16 متر و عمق متوسط آن 5 متر می باشد. میانگین طول آن بطور تقریب 140 کیلومتر و پهنای آن بین 16 الی 63 کیلومتر متغیر بوده و حجم تقریبی آن 31 میلیارد مترمکعب برآورد گردیده است. در طی چند دهه اخیر بر اثر خشکسالی ها و اجرای طرح های عمرانی نظیر احداث بزرگراه و سدهای متعدد که همزمان به وقوع پیوسته اند، زمینه تبخیر بیش از پیش آب دریاچه ارومیه فراهم گردیده و وسعت دریاچه کاهش یافته در نتیجه خطوط ساحلی و نواحی پیرامون نیز دست خوش تغییرات قابل ملاحظه ای شده اند و مورفولوژی متفاوتی را در مقایسه با دوره های پرآبی بویژه در نیمه شرقی دریاچه ایجاد نموده اندکهمطالعهوبررسیاینپدیدههاازاهدافاصلیاینپژوهشمی باشد. از این رو، در این پژوهش ابتداکلیه آمار و اطلاعات اخذ شده از ایستگاههای سینوپتیک و سازمان های دولتی و تصاویر ماهواره ای لندست (شامل سنجنده های tmو etm+ ) در طی سال های 1989 تا 2012 برای بررسی نوسانات ارتفاع سطح آب دریاچه ارومیه مورد استفاده قرار گرفت و به منظور شناسایی دقیق تر تغییرات ایجاد شده در خطوط ساحلی دریاچه این تصاویر در محیط نرم افزار envi4.7 پردازش گردید.در مرحله بعد،بااستفادهازپردازشتصاویرماهوارهایمربوطبهمنطقهموردمطالعهدر یکدورهزمانی 20 ساله (1390 – 1370) نقشه تغییراتسطحآبدریاچهارومیهوجابجاییخطوطساحلیآندرشرقدریاچهدرسالهایمختلفدر محیطgisاستخراجوتغییرات ایجاد شده در اشکالژئومورفولوژیکی منطقه شناسایی و در نهایت نیز پیامدهای ناشی از پسروی آب دریاچه مورد بررسی قرار گرفت و تاثیرات فرسایش بادی در منطقه مورد مطالعه به عنوان یک پدیده شاخص معرفی گردید. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که کاهش ارتفاع آب دریاچه بویژه در چند سال اخیر تا 6 متر نیز رسیده که این فرایند به نوبه خود موجب ایجاد جابجایی های اساسی در خطوط ساحلی، بویژه در سواحل نیمه شرقی دریاچه ارومیه گردیده است. ظهور چنین تغییراتی باعث خشک شدن بیش از نیمی از سطوح آبی دریاچه شده که این امر نیز باعث ایجاد تغییراتی در واحدهای ژئومورفولوژیکی موجود در منطقه از قبیل دشتهای آبرفتی، مخروط افکنه ها و توسعه پلایاها و اراضی شوره زار، بیرون آمدن تعدادی از جزایر دریاچه از آب وگسترش مساحت و پیوستن آن ها به خشکی و ظاهر شدن اشکالی از قبیل دریابارهای ساحلی و زمین های کویری و تراس های دریاچه ای شده است.

در این پژوهش به منظور امکان سنجی استفاده از سامانه های روشنایی فتوولتائیک خورشیدی مقادیر تابش خالص رسیده به سطح زمین در جاده میانه- بستان آباد ( به طول 87 کیلومتر در محدوده 37 درجه و 23 دقیقه تا 37 درجه و 58 دقیقه عرض شمالی و 46 درجه و 55 دقیقه تا 47 درجه و 45 دقیقه طول شرقی در منطقه شمال غرب کشور در استان آذربایجان شرقی واقع شده است) با استفاده از دو روش مختلف سنجش از دور و gis محاسبه و اقدام به اعتبارسنجی مقادیر به دست آمده با روش های تجربی شد. از داده های طیفی و حرارتی سنجنده tm ماهواره لندست 5 در سال 2010 برای ماه های می تا سپتامبر و dem منطقه مورد مطالعه جهت محاسبه مقدار تابش خالص خورشیدی رسیده به سطح زمین با روش sebal (الگوریتم سنجش از دور) و تابع تحلیل گر خورشیدی یاsolar analyst نرم افزار arc gis استفاده شد. همچنین روش آنگستروم-پرسکات (a-p) به عنوان یکی از رایج ترین و فراگیرترین روش های برآورد تابش کل خورشیدی در مقیاس زمانی شش ماهه جهت ارزیابی موفقیت روش های سنجش از دور مورد استفاده قرار گرفت. نتایج مقادیر تابش خالص حاصل از دو روش sebal و solar analyst علاوه بر اینکه امکان به کارگیری سیستم های فتوولتائیک خورشیدی جهت تأمین روشنایی جاده را تأیید کرد، بلکه نزدیکی مقادیر به دست آمده از دو روش را نیز ثابت نمود. همبستگی این دو روش با معادله آنگستروم- پرسکات نیز محاسبه شد که نتایج به دست آمده نشان داد تابع solar analyst دارای همبستگی معنی دارتری نسبت به الگوریتم sebal بود. در بحث تعیین مهم ترین عامل موثر بر تابش خالص دریافتی، الگوریتم sebal بیش ترین همبستگی را با جهت شیب و کم ترین همبستگی را با ارتفاع، و تابع solar analyst بیش ترین همبستگی را با ارتفاع و کم ترین همبستگی را با جهت شیب دارد.

در این پژوهش به منظور برآورد تابش خالص برای مکان یابی نیروگاه های خورشیدی با پردازش تصاویر ماهواره ای در استان کردستان از دو روش sebal و روش solar analysis استفاده شده است در روش sebal از داده های تصاویر ماهواره ای مودیس 2000، 2003، 2006، 2009، 2012 داده های ساعات آفتابی در7 ایستگاه سینوپتیک در سطح استان کردستان ( داده های روزانه) و برای روش solar analysis از تصاویر دم منطقه با قدرت 30 و 90 متر استفاده شده است. بر اساس نتایج و یافته های تحقیق مدل sebal نسبت به مدل solar analysis به دلیل آنکه فقط دمای سطح زمین را محاسبه می کند و پارامتر های مهمی مانند ارتفاع و شیب و موارد دیگر را در نظر نمی گیرد دمای سطح زمین را به صورت واقعی نشان نمی دهد. این در حالی است که مدل solar analysis این برتری را که پارامترهای مهمی از جمله ارتفاع و شیب و جهت شیب را در خود نمایش می دهد نسبت به مدل sebal دارد که این دلیل مزیت مدل solar analysis است. عامل ارتفاع در فصل تابستان و شیب درفصل زمستان بیشترین تاثیر را در میزان تابش خالص رسیده به زمین دارند. بهترین مکان ها برای ساخت نیروگاه های حرارتی دامنه کوه ها می باشند و بهره برداری از این نیروگاه های حرارتی برای تولید برق با نرخ های حمایتی دولت در بلند مدت باعث تشویق سرمایه گذاری در این بخش از انرژی نمی شود.

خشکسالی از جمله بلایای طبیعی است که به صورت متناوب، جوامع بشری را از طریق اثرات منفی بر روی منابع آب و کشاورزی و به تبع آن اقتصاد این جوامع را دچار مشکل می سازد. هدف از این پژوهش بررسی خشکسالی کشاورزی در سال های 2000 تا 2007 در استان تهران از طریق شاخص های پوشش گیاهی است. برای انجام این پژوهش از داده های بارش ایستگاه های استان تهران و تصاویر ماهواره ای لندست etm+ استفاده شده است. بدین منظور از شاخص خشکسالی کشاورزی spi و شاخص های پوشش گیاهی ndvi و savi استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد در سال اول با این که بارندگی چشمگیری، در ایستگاه های استان به وقوع پیوسته است ولی خشکسالی شدت بالایی را نشان می دهد اما در سال های بعد با وجود کاهش بارندگی، پوشش گیاهی افزایش قابل توجهی داشته و همبستگی بالایی میان شاخص های مورد مطالعه به دست آمده است. بیشترین همبستگی مربوط به سال 2006 میان دو شاخص spi و ndvi، به مقدار96% محاسبه شده و بیشترین مقدار بارندگی و پوشش گیاهی در سال های مورد مطالعه در ایستگاه فیروزپل مشاهده می شود.

چکیده : حوضه دریاچه ارومیه یکی از حوضه های منطقه ای ایران است که درمختصات 37 درجه و 9 دقیقه تا 38 درجه 12 دقیقه عرض شمالی و 45 درجه و 6 دقیقه تا 45 درجه و 54دقیقه طول شرقی واقع شده است. در چند سال گذشته بر اثر سوء مدیریت از جمله اجرای طرح های عمرانی نظیر احداث سدهای متعدد و همچنین بزرگراه وبرداشت بی رویه آب زمینه کم آبی دریاچه فراهم گردیده و وسعت آن کاهش یافته در نتیجه خطوط ساحلی و نواحی پیرامون دستخوش تغییرات قابل ملاحظه ای شده اند و مورفولوژی متفاوتی را در مقایسه با دوره های پر آبی به ویژه در قسمت جنوب ایجاد نموده اند که مطالعه و بررسی این پدیده ها از اهداف اصلی این پژوهش می باشد . از این رو در این پژوهش ابتدا تغییرات سطح دریاچه با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست ( شامل سنجنده های tm و etm) برای سالهای 2000 و 2010 بررسی و نوسانات ارتفاع سطح آب دریاچه ارومیه مشخص شد. در مرحله بعدی عوارض ژئومورفولوژیکی منطقه شامل پلایاها، نیمرخ طولی رودها و تالابها براساس تصاویر ماهواره ای بررسی و تغییرات آنها مشخص گردید. دریاچه در قسمت های مورد مطالعه تا بیش از ده کیلومتر پسروی داشته که متعاقبا این مساحت به پلایاهای منطقه افزوده شده است . تالاب های منطقه نیز کاهش مساحت چشمگیری را نشان می دهند و حتی دو تالاب از تالاب های منطقه ( قره قشلاق و یادگار لو ) به طور کامل خشک شده اند . با توجه به اینکه مورفولوژی رودخانه های تغذیه کننده دریاچه ها بر اثر تغییرات دبی آب تنظیم می شود این تغییرات به وسیله تحلیل نیمرخ طولی رودخانه ها قابل بررسی است. از این رو پروفیل های طولی رودخانه های جنوب و جنوب شرق دریاچه( شامل رودخانه های صوفی چای ، زرینه رود ، سیمینه رود و مهاباد چای و لیلان چای ) در محیط gis رسم شده و مورد تحلیل قرار گرفت . با توجه به کاهش بسیار زیاد حجم آب ورودی به دریاچه نتایج نشان می دهد که این کاهش، تاثیرات زیادی را در مورفولوژی پدیده های ژئومورفولوژی منطقه خصوصا در نیمرخ در افزایش مساحت پلایای منطقه و کاهش مساحت تالاب ها و همچنین وضعیت نیمرخ طولی رودها داشته است..

پوشش گیاهی، به دلایل مختلف طبیعی و انسانی به مرور زمان دچار تغییر شده و شرایط و عملکرد اکوسیستم را تحت تاثیر قرار می دهد. بنابراین نیاز به آشکار سازی و پیش بینی چنین تغییراتی در یک اکوسیستم از اهمیت به سزایی برخوردار است. جنگل های مناطق حفاظت شده نیز به همراه سایر منابع طبیعی در طول سال های اخیر به طور مداوم مورد تخریب قرار گرفته اند. پژوهش پیش رو با هدف بررسی تغییرات وضعیت خاک و پوشش گیاهی منطقه ی حفاظت شده ی ارسباران با استفاده از تکنیک های سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی انجام گرفته است. در این پژوهش از تصاویر tm ماهواره لندست 5 متعلق به سالهای 1987، 1999 و 2011 و نرم افزارهای envi 4.7، arcgis 10.1 و excel 2010 استفاده شده است. به منظور بررسی پوشش گیاهی، ابتدا شاخص ndvi برای هر یک از تصاویر محاسبه و سپس نقشه پوشش گیاهی منطقه مورد مطالعه با استفاده از روش density slice در 4 طبقه تهیه شده و همچنین از روش change detection جهت بررسی تغییرات پوشش گیاهی استفاده شده است و سپس نقشه های حاصل به محیط نرم افزار arcgis منتقل و مساحت هر یک از طبقات محاسبه شده است. تغییرات وضعیت خاک نیز با محاسبه آلبدو به روش الگوریتم سبال و اعمال تبدیل تسلد کپ و بررسی تغییرات بازتاب و مولفه های تبدیل تسلد کپ در محیط نرم افزار arcgis مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج حاصل از روش های بکار رفته در مجموع مبین بهبود وضعیت خاک و افزایش تراکم پوشش گیاهی در منطقه مورد مطالعه در طول دوره ی 24 ساله ی مورد بررسی می باشد.

بارش های رعدو برقی از پدیده های آب وهوایی حائز اهمیت منطقه شمالغرب ایران محسوب می شوند که از تنوع زمانی و مکانی ویژه ای برخوردار هستند، چرا که این نوع بارش ها نقش بسیار مهمی در آب و هوای منطقه مورد مطالعه بازی می کنند. هدف از این پژوهش بررسی توزیع مکانی بارش های رعدو برقی مناطق کوهستانی شمال غرب کشور به منظور مدلسازی بارش های مکانی مورد بحث در محدوده فلات شمالغرب کشور است. داده های متنوعی ازجمله تصاویر سنجنده مودیس، رادار trmm، محصولات رادار داپلر، داده های ایستگاه سینوپتیک،که در محیط نرم افزارهای , excel, edrisi, envi, arcgis وتوابع تحلیلی مختلف مورد تحلیل واقع شده اند. ضمنا ازفناوری gis به منظور اخذ ویراستاری داده ها، تحلیل، مدل سازی و کارتوگرافی مدل های مکانی استفاده شده است.در این تحقیق به این نتیجه رسیده شده است که داده های بارش با افزایش ارتفاع، افزایش پیدا کرده است و همچنین بارش های رعدوبرقی در بهار و تابستان از شدت زیادی برخوردار است

هدف اصلی سنجش از دور، شناسایی ویژگی های پدیده ها از طریق کشف، ثبت و آنالیز تابش یا انعکاس ساطع شده از آن ها است. روند تکاملی علم سنجش از دور به سمت استفاده از سنجنده های با قدرت تفکیک مکانی و طیفی بهتراست که با انگیزه کسب اطلاعات با جزئیات بیشتر انجام می شود. در حالی سنجنده های چندطیفی محدودیت زیادی در زمینه طبقه بندی کل پیکسل ندارند ، اما باتوجه به قدرت تفکیک طیفی پایین آن ها در زمینه تشخیص اجزای پیکسل با محدودیت های زیادی روبه رو هستند. تشخیص اجزای تشکیل دهنده یک پیکسل که یک ترکیبی از پدیده های مختلف هستند، استفاده از روش-های موسوم به جداسازی طیفی را ضروری می کند. جمع آوری داده ها در چند صد باند طیفی توسط سنجش از دور فراطیفی نشان دهنده توانایی این نوع داده ها در به کارگیری روش های جداسازی طیفی است. امروزه سنجش از دور فراطیفی به عنوان یک ابزار اصلی در شناسایی معادن محسوب می شود . در این راستا کانسار سرچشمه به عنوان یکی از بزرگ ترین ذخایر مس پورفیری جهان(در بین معادن رو باز) می تواند محل مناسبی برای پی جویی کانسار های مس باشد. در این پژوهش، از دو روش sub- pixel و pre-pixel برای جداسازی طیفی داده های فراطیفی و در نهایت شناسایی آلتراسیون کانسار مس پورفیری سرچشمه استفاده شد که شامل مراحل زیر می باشند: 1: تصحیح پیکسل های بد 2. تصحیح دوباره داده های سطح یک پردازش شده سنجنده hyperion. 3. حذف باندهای بد و غیرکالیبره 4- تصحیح اتمسفری 5- کاهش بعد داده ها یا تعیین زیر فضای سیگنال ها6-محاسبه شاخصfppi, ppi برای استخراج اعضای خالص تصویر که به کاهش بعد مکانی داده ها مشهور است 7- شناسایی endmember ها ( این کار با استفاده از خروجی fppi و ppi انجام می شود)8- شناسایی اجزا پیکسل ها و مشخص کردن سهم هر یک از این اجرا در پیکسل و در نهایت نتایج حاصل از الگوریتم های سنجش از دوری با بررسی های میدانی و نقشه های زمین شناسی مورد بررسی قرار گرفت و صحت زون های اکتشافی مورد تأیید واقع شد.

منابع آب زیرزمینی بدلیل ضریب اطمینان بالاتر و نواسانات کمتر بعنوان یک گزینه مطمئن ازدیر باز مورد استفاده بوده و در طی دهه ی اخیر در اثر برداشت بیش از تغذیه با کاهش کمی و کیفی روبرو شدهاست.بخاطر خشکسالی اخیر در منطقه موردمطالعه ساکنین برای تامین آب کشاورزی با مشکل کم آبی مواجه هستند و اقدام به برداشت آّب بیرویه از آبخوانهای آّبرفتی میکنند که از آن قبیل میتوان به حفر چاههای عمیق در این مناطق جهت مصارف کشاورزی اشاره نمود. آبخوانهای سازندسخت در منطقه خوشبختانه کمتر مورد توجه بوده و از گزند بهرهبرداری های بی رویه مصون مانده است . ولی مطالعه این سازندها بعنوان یک تحقیق آکادمیک و بعنوان یک منابع آب استراتژیک ازطرفدیگر لازم بنظرمیرسد. حوضه آبریز قلعه چاییکی از حوضههای کوهستانی سهند با مساحتی در حدود 249/22 کیلومترمربع که در شهرستان عجب شیر واقع شدهاست. هدف از این تحقیق ارزیابی پتانسیل یابی آب زیرزمینی در سازند سخت حوضه آبریز قلعه چای با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی می باشد. جهتانجام تحقیق ابتدا لایه های مربوط به سنگ شناسی شیب جهت شیب تراکم خطواره تراکم آبراهه بارش فرسایش پذیری و کاربری اراضی تهیه شد و سپس بر اساس روش ahp برای هر کلاس وزن و رتبه اختصاص داده شد و از تلفیق لایه های اطلاعاتی مختلف نقشه پهنه بندی منطقه دارای پتانسیل آب زیرزمینی با روش های منطق فازی fuzzy - ahp , owa و wlc تهیه گردید. روش owa بعنوان بهترین روش انتخاب شد ون تایجحاصلاز آن نشانداد که در حدود 43/2کیلومترمربع بعنوان منطقه ایباچتانسیلآب زیرزمینی بسیار بالا می باشد که و 56/1 ، 59/1، 73/2، 17/9کیلومترمربع به ترتیب پهنههایی با پتانسیلآّ زیرزمینی زیاد،متوسط،کم و بسیارکم است. همچنین برای واسنجی مدلاز موقعیت چشمه ها و مطالعات میدانی استفاده گردید.

راهها شبکه ارتباطی یک کشور جهت تداوم زندگی و توسعه روابط اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی میباشند. از آنجایی که احداث مسیرهای ارتباطی مستلزم صرف هزینه های کلان گوناگون میباشد و عدم بررسی های لازم در هنگام طراحی و ساخت راهها همواره هزینه گزافی را بر بودجه ملی تحمیل می نماید، از این رو ایجاد راه، توسعه و نگهداری آن از موارد ضروری و اجتناب ناپذیر بوده و از اهمیت قابل ملاحظه ای برخوردار میباشد. در یک مساله طراحی مسیر هدف اصلی یافتن اقتصادی ترین و امن ترین مسیر برای اتصال دو شهر با رعایت مسایل سیاسی ، اجتماعی و استراتژیک و ... میباشد. اولین قدم برای طراحی یک مسیر بدست آوردن اطلاعات لازم از شرایط منطقه مورد نظر میباشد که بصورت سنتی بیشتر این اطلاعات از طریق نقشه های کاربری و توپوگرافی اصلاح شده برپایه عکسهای هوایی در اختیار طراحان قرار میگیرد. در این روش بدلیل عدم امکان درنظر گرفتن تمامی شرایط، محدودیتها و همه عوامل هزینه و منافع، و ... مسیر حاصل از این طریق لزوما یک مسیر بهینه نیست و در دنیای امروز جهت استفاده بهینه از امکانات و منابع موجود و یافتن مسیر بهینه ، استفاده از فناوری های نوین ضرورت اساسی دارد. بنابراین در این پژوهش سعی شده که قابلیتهای سنجش از دور با استفاده از تصاویر ماهواره landsat و irs aster ویا spot5 با نرم افزارenvi و سیستم اطلاعات مکانی با نرم افزار arc gis و همچنین استفاده از google earth برای بررسی و مطالعه بیشتر ودر نهایت با شبیه سازی بزرگراه توسط نرم افزار civil 3d land در مطالعه و طراحی مسیر ارزیابی شده و در نهایت بعد از اتمام و طراحی مسیر برای مقایسه این بزرگراه با مسیر فعلی توسط gps (leica viva gs15 gnss professional) با دقت hz:10mm+0.5ppm 20mm+1ppm rtk v: برداشت شد که نتیجه گرفت چند درصد مسیر را میتوان با عریض کردن وتبدیل به بزرگراه و کاهش هزینه ها و صرفه جویی در وقت و زمان و غیره استفاده کرد و نهایتاً قابلیتهای این تکنولوژیها به صورت کاربردی ارائه شود.

در این پژوهش به منظور بررسی تغییرات دمای سطح زمین در شهرستان ارومیه، ابتدا تصاویر دمای سطح زمین (lst) ماه آگوست سالهای 1998 و 2013 استخراج گردید. سپس تصاویر پوشش گیاهی با اعمال شاخص ndvi برای هر دو سال تهیه گردید. جهت تحلیل و بررسی تغییرات زمانی و مکانی دمای سطح زمین و بررسی ارتباط آن با پوشش گیاهی ، روش های change detection به کار گرفته شد. روش های مورد استفاده عبارتند از تهیه تصاویر تفاضل و طبقه بندی نظارت شده از نوع حداکثر احتمال ودرخت تصمیم گیری. به دلیل وجود ارتباط و تاثیر عوامل توپوگرافی از جمله شیب و جهت شیب بر پوشش گیاهی و دما این دو عامل در طبقه بندی درخت تصمیم گیری دخالت داده شد. نتایج حاصل از روش های آشکارسازی تغییرات change detection) )همراه با تصاویر lst بدست آمده مورد بررسی قرار گرفته و تحلیل گردید. نقشه های lst بدست آمده حاکی از روند افزایش دما ازمقطع زمانی اول به مقطع زمانی دوم در سطح شهرستان بوده است.در سطح منطقه ی شهری توزیع دماهای خنک تر در آگوست سال 2013نسبت به آگوست سال 1998 تایید شدکه علت بیشتر مربوط به ویژگی های طیفی پدیده ها می باشد. از جمله به دلیل تغییرات عمده ای که دربافت منطقه ی شهری رخ داده ازجمله پوشیدگی بام اغلب ساختمان ها باعایق ،افزایش تعداد وسیله ی نقلیه وبه تبع آن افزایش آثار سایه سبب تاثیر گذاری در بروز دماهای کم شده است. سپس دمای نواحی افزایشی و کاهشی در روش تفاضل ، استخراج گردید.با استفاده از روش طبقه بندی درخت تصمیم گیری، آستانه های مورد نظر برای بررسی ارتباط دما و پوشش گیاهی،اعمال شد.در طبقه بندی حداکثراحتمال تغییرات کاربری ها طی دوره ی زمانی مورد مطالعه بررسی و همراه با دمای سطحی آنها مورد بررسی قرار گرفت. ارتباط بین دما و پوشش گیاهی توسط ترانسکت های ترسیم شده تایید گردید اما در روش طبقه بندی درخت تصمیم گیری، تاثیرگذاری دو عامل شیب و جهت شیب بر دمای سطح زمین ، علاوه بر تاثیر عامل پوشش گیاهی استخراج گشت.

چکیده با توسعه شهرنشینی، و تبدیل اراضی کشاورزی و جنگلی، به خانه¬ها، مناطق صنعتی، دمای مناطق شهری نسبت به دیگر مناطق افزایش یافته و در نتیجه پدیده جزیره¬ی¬گرمایی (uhi) ایجاد می¬شود. جزایر گرمایی شهری نه تنها روی محیط شهر¬ها و ساکنان آنها اثر منفی گذاشته¬اند، بلکه حتی اکوسیستم¬هایی را که در فاصله ی زیادی از شهر¬ها قرار دارند تحت تاثیر قرار می¬دهند. همان طور که پدیده شهرنشینی سهم بیشتری در گرمایش کره زمین داشته، بر اقلیم محلی و منطقه¬ای، محیط زیست و حتی توسعه اجتماعی و اقتصادی نیز اثر گذاشته است. در این تحقیق، وضعیت جزیره¬ی گرمایی شهرستان ارومیه که مهم¬ترین مرکز جمعیتی استان آذربایجان غربی به شمار می¬رود، مورد بررسی قرار گرفته است. برای تحلیل جزیره¬ی گرمایی از تصاویر سال2013 لندست8 با سنجنده¬های (oli و tirs) استفاده شده است. هدف از انتخاب این شهرستان مرکزیت استان و به تبع آن وجود آمار چندین ساله برای پژوهش مورد نظر و هم¬چنین کمبود مطالعه در این زمینه می¬باشد. در این پژوهش با استفاده از نرم افزارهای 8/4 envi و gis arcوالگوریتم سبال دمای سطح زمین ماه¬های بهمن ومرداد محاسبه شده، هم¬چنین مقادیر حداقل ، حداکثر دمای سطح زمین در کاربری های مختلف شهرستان برآورد شده و با مقایسه دمای سطح زمین اراضی شهری با سایر کاربری¬های خارج از شهر به مطالعه جزیره¬ی گرمایی پرداخته شده است. نتایج نشان داد که جزیره¬ی گرمایی در فصل تابستان بیشتر از زمستان است و اراضی بدون پوشش گیاهی و بایر به عنوان کاربری مشخص در ایجاد جزیره¬ی گرمایی به شمار می¬روند.

بعد از یک زلزله بزرگ، تصاویر حاصل از ماهواره¬های سنجش¬ازدوری می¬توانند روشی مفید برای تعیین توزیع آسیب باشد. در 11 آگوست 2012 زلزله¬ای به بزرگی 6.4 ریشتر در آذربایجان شرقی، تقریباً 60 کیلومتری شمال¬شرقی تبریز، در نزدیکی اهر و ورزقان رخ داد. تعداد زیادی ساختمان در شهرهای اهر و ورزقان تا شعاع 20 کیلومتری لرزه¬های اصلی آسیب دیدند. در اینجا، روشی برای آشکارسازی خطر زلزله در منطقه ورزقان را ارائه می¬دهیم. داده¬های مورد استفاده در این مطالعه، تصاویر سنجش¬ازدوری گرفته شده بوسیله ماهواره لندست 5 و 7 در 23 سپتامبر 2011 و 29 می 2011 برای قبل از زلزله و تصویر لندست 8 در 10 جولای 2013 برای بعد از زلزله هستند. تصاویر ماهواره¬ای قبل و بعد از زلزله را با محاسبه اختلاف در شدت بازتاب (dn) دو تصویر بررسی کردیم. مناطق آسیب¬دیده، روی واحد پیکسل، بر پایه توزیع فراوانی به¬دست آمده از اختلاف در ارزش¬های سنسور تخمین زده شده است؛ که تغییرات قابل¬توجه در بازتاب به علت بحران زلزله را نشان می-دهد. دقت و صحت نتیجه تجزیه¬وتحلیل¬ها را با استفاده از روش آشکارسازی تغییرات برپایه روش-های طبقه¬بندی با نمونه¬های تعلیمی مورد بررسی قرار دادیم. نتایج بدست آمده حاکی از آن است که مساحت مناطق مسکونی به میزان 662106/1330 هکتار و محیط آن 8292418/629 کیلومتر افزایش یافته است. دو روش آشکارسازی خطر نتایج بسیار مشابهی را نشان می¬دهند.

دریاچه¬ی ارومیه به عنوان یکی از پدیده¬های آبی مهم ایران است که طی دهه گذشته براثر یک دوره خشک سالی و طرح های احداث سد که همزمان به وقوع پیوسته اند، زمینه¬ی تبخیر بیش ازپیش آب دریاچه فراهم گردیده و کاهش قابل توجهی در سطح آب و همچنین کیفیت آن (دما، املاح، شوری) به وجود آمده است؛ میانگذر دریاچه ارومیه(میانگذر شهید کلانتری) به دلیل اتصال استان های آذربایجان شرقی و غربی به لحاظ اقتصادی و اجتماعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ اما موجب تأثیراتی بر کاهش ارتباط آب در دو سمت دریاچه شده است؛ بنابراین در این تحقیق سعی شده تا تأثیر میانگذر بر تغییرات کیفی آب شامل دما، شوری و املاح موردمطالعه قرار گیرد. اندازه گیری پارامترهای ذکرشده با روش¬های معمولی باوجود نسبتاً دقیق بودنشان به علت گستردگی و همچنین متغیر بودن آن¬ها، کاری هزینه بر و وقت¬گیر است، درصورتی که در سال¬های اخیر استفاده از فناوری ماهواره¬ای و علم سنجش ازدور در دریافت و تحلیل پارامترهای هواشناسی و اقیانوس¬شناسی گسترش روزافزونی یافته است. هدف از این تحقیق مطالعه کارایی تصاویر ماهواره ای در تشخیص تغییرات کیفیت آب دریاچه ارومیه (با تأکید بر تأثیرات میانگذر شهید کلانتری)در طی سال های قبل از احداث میانگذر (????) و پس ازآن تا سال ???? است. برای این منظور و طی این دوره ?? ساله از ? سری تصاویر ماهواره لندست سنجنده¬های (tm, tirs و oli) استفاده شده است. به منظور تعیین شوری آب و مواد جامد معلق به ترتیب از مدل های تعیین شوری و مواد جامد معلق استفاده می نماییم و برای تهیه لایه مربوط به دمای آب از باند حرارتی سنجنده مربوطه استفاده نموده¬ایم و تابع دمای آب (sst) محاسبه می¬گردد. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که تغییرات قابل ملاحظه ای در طی این سال¬ها و با احداث میانگذر شهید کلانتری در کیفیت آب دریاچه ارومیه رخ داده است ازجمله اینکه دما، شوری و مواد جامد معلق همگی افزایش داشته و روند توزیع آن ها به هم خورده است. همچنین تصاویر ماهواره¬ای لندست قابلیت خوبی برای محاسبه¬ی دما، شوری و مواد جامد معلق دارا می¬باشند.

با توجه به خسارات بسیار زیاد ناشی از شکست سد، بخصوص سدهایی که در نزدیکی شهرهای بزرگ احداث می¬شوند، لازم است که همزمان با مطالعه و طراحی بخشهای مختلف سد پدیده شکست نیز در نظر گرفته شود. برای این کار می-بایستی هیدروگراف خروجی ناشی از شکست سد با توجه به ابعاد شکست مشخص گشته و سپس بر اساس توپوگرافی و مورفولوژی پایین دست روندیابی سیل مشخص و پهنه سیلاب ناشی از شکست سد تعیین گردد. این مهم با تلفیق مدلهای هیدرولیکی و سیستم اطلاعات جغرافیایی حاصل می¬گردد. در این تحقیق شکست سد شهرچای بر روی رودخانه شهرچای ارومیه که در 12 کیلومتری جنوب غربی شهر ارومیه واقع گردیده، مورد بررسی قرار می¬گیرد. با استفاده از برنامهhec-geo ras در محیط arcgis داده¬های هندسی رودخانه و مخزن سد شهرچای جهت مدلسازی سیلاب، استخراج ¬گردید. از برنامه hec-ras 4.1 برای آنالیز شکست، به منظور تعیین ابعاد رخنه به وجود آمده در سد و گسترش آن در طول زمان، همچنین روند یابی سیلاب ناشی از شکست سد بر اساس داده¬های هندسی آماده شده، استفاده شد. نتایج حاصله نشان داد که روستای بند که در 12 کیلومتری پایاب سد شهرچای واقع گردیده است، در اثر شکست سد بطور کامل در پهنه سیلاب قرار می¬گیرد. زمان رسیدن امواج به منطقه بند 120 دقیقه پس از شروع شکست سد و زمان رسیدن این امواج به شهر ارومیه 140 دقیقه بدست آمده است. سرزمین پهناور ایران در منطقه¬ای خشک و نیمه خشک قرار گرفته و توزیع ناموزون جریانهای سطحی محدودیت¬های عمده¬ای را در امر استفاده بهینه از آب، این عنصر حیاتی به وجود آورده است. بعلاوه قسمت اعظم این جریانها قبل از اینکه مورد استفاده قرار گیرند، از دسترس خارج شده و بسوی دریا سرازیر می¬گردند. از آنجایی که تامین آب همواره نیاز اساسی بشر برای استفاده¬های کشاورزی، صنعتی و آب شرب شهرها بوده است، لذا مهار سیلابها و آبهای جاری از طریق احداث سد، از کارهای اساسی و زیربنایی محسوب می¬شود و برای نیل به خودکفایی اقتصادی از اهمیت ویژه¬ای برخوردار است. این امر در کشور ما با توجه به اهمیت مساله و لزوم دستیابی به توسعه پایدار، در سالهای اخیر رشد چشمگیری به خود گرفته است (حسن¬زاده، 1383). سیل حاصل از شکست سد از جمله حوادث غیرمترقبه بوده و تهیه اقداماتی در جهت مهار آن همواره مورد توجه مهندسین و محققین بوده است. با شکست یک سد آب، پهنه وسیعتری از زمینهای مجاور رودخانه در پایین دست را فرا می¬گیرد و این پهنه به عوامل متعددی از جمله نوع شکست سد، مدت زمان شکست سد، شرایط توپوگرافی پایین دست و ضریب زبری رودخانه دارد. لذا در این مناطق لازم است از احداث سازه¬ها و تاسیسات مهم دوری کرد. سیستم¬های اطلاع رسانی سریع در هنگام شکست سد می¬تواند از زیانهای این فجایع بکاهد. برای جلوگیری از این خسارت می¬بایستی در ابتدا پهنه¬ی سیل مشخص گردد تا بتوان تمهیدات لازم را اتخاذکرد. امروزه به کمک نرم¬افزارهای پیشرفته¬ای نظیر hec-ras و arc gis و با استفاده از اطلاعات مدل رقومی ارتفاعی زمین می¬توان به تجزیه و تحلیل اطلاعات و پهنه¬بندی سیل پرداخت (مصباحی، 1386). سدهای خاکی نظیر سدهای بتنی تمایل به شکت ناگهانی ندارند. باشکست یک سد خاکی شکافی ایجاد می¬شود و این شکاف با فرسایش منظم و پیوسته بزرگ شده و موجب رها شدن آب درون مخزن می¬شود. همچنین این شکاف دارای عرض و عمقی بوده که هرچه زمان ایجاد شکاف کمتر باشد حجم آب در مدت زمان کمتری رها شده و پهنه سیل گیر بیشتری بوجود خواهد آمد. بنابراین بزرگی دبی جریان وابسته به مدت زمان شکل¬گیری شکاف داشته و ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت بسته به ارتفاع سد، نوع مصالح بکار رفته و بزرگی جریان طول بکشد (ابارشی، 1388). افزایش روز افزون تعداد سدهای بزرگ با ابعاد عظیم، گرچه از نظر اقتصادی، اجتماعی و سیاسی برای جوامع بشری از منافع حیاتی برخوردار است ولیکن در صورت بروز حوادث ناگوار از جمله شکستگی سدها و رها شدن ناگهانی توده عظیم آب انبار شده در پشت سدها که هرگز با حدوث دبی¬های سیلابی و پیش بینی شده معمولی قابل مقایسه نمی¬باشد، در پایین دست سد می¬تواند خطرات جانی و مالی فراوانی را ایجاد نماید. از جمله این سدها می¬توان به سد تیتان در آمریکا، سد اوروس در برزیل، سد وایونت در ایتالیا، سد جون استون در پنسیلوانیا اشاره کرد. علیرغم اعمال ضریب اطمینان بالا در طراحی و ساخت سدها، احتمال خطر شکست آنها همانند سایر تاسیسات ساخت بشر منتفی نبوده بلکه تجارب عینی از بروز این گونه حوادث در طول تاریخ هیدرولیک حکایت می¬کند. اغلب شکستگی سدها را می¬توان ناشی از بروز حوادثی نظیر رگبارهای شدید و طغیان رودخانه¬ها، ناکافی بودن ظرفیت تخلیه کننده سدها، وقوع زلزله، نارسائی¬های موجود در پی، وقوع پدیده رگاب و بالاخره بمباران دانست. پیشروی امواج ناشی از جریانهای سیلابی سهمگین در دره پایین دست محل شکستگی سدها وگسترش آنها در دشتهای مجاور، خسارتهای جانی و مالی فراوانی را بدنبال دارد. بمنظور کاهش خسارتهای ناشی از شکست سدها لازم است قبل از طرح و احداث این تاسیسات عظیم، تدابیر ایمنی کافی اتخاذ گردیده و ضمن نصب علائم هشدار دهنده در محل سدها، نقشه مناطق سیل گیر پایین دست آنها تهیه گردیده و آموزش¬های لازم نیز به کاربران و ساکنین مجتمع¬های پایین دست داده شود. یکی از روشهای مدیریتی مواجهه با سیل پهنه بندی سیل می باشد. نقشه های پهنه¬بندی سیل اطلاعات ارزشمندی را در رابطه با طبیعت سیلابها و اثرات آن بر اراضی دشت سیلاب و تعیین حریم رودخانه¬ها ارائه می¬دهند. درنتیجه امکان ارسال هشدارهای مناسب در مواقع خطر سیل و تسهیل عملیات امداد و نجات فراهم می شود (ولیزاده کامران، 1386). کاربرد نقشه های پهنه بندی در مدیریت سیلاب عبارتند از: تعیین حریم و بستر رودخانه ها، مطالعه و توجیه اقتصادی طرح¬های عمرانی، پیش بینی، هشدار و عملیات امداد و نجات و بیمه سیل (jenson,1998). کاربرد نقشه¬های سیل در اقدامات مقابله با سیل عبارتند از: تدوین طرح مقابله اضطراری با سیل، احداث سامانه هشدار سیلاب، تهیه طرح تخلیه مناطق سیل¬زده و اجرای آن، کمک¬رسانی اضطراری و امداد (سازمان مدیریت و برنامه¬ریزی کشور و وزارت نیرو، 1384). با رشد و توسعه فنّاوریهای نوین، روشهای موجود تهیه نقشه های پهنه بندی سیل و محیط، ارائه و نمایش این نقشه ها نیازمند استفاده از ابزار کاراتری می باشد. از یک سو مدلهای ریاضی جدید وپیشرفته، امکانات زیادی جهت تحلیل دقیق تر جریان سیلاب در اختیار می گذارد و از سوی دیگر سامانه های اطلاعات جغرافیایی (g.i.s) توانایی زیادی جهت تولید نقشه¬های پهنه بندی سیل و نمایش بصری آنها در اختیار کاربران قرار می دهد. در صورت برقرای ارتباط مناسب بین مدل ریاضی مورد استفاده و سامانه اطلاعات جغرافیایی، امکان اعمال تغییرات مورد نظر، اصلاح و بروزآوری این نقشه¬ها بسادگی و باصرف هزینه و زمان اندک میسر خواهد شد. چنین سیستمی توانایی قابل ملاحظه جهت مدیریت سیلاب¬ دشت پیش از وقوع سیل و حتی مدیریت بحران و امداد و نجات در حین وقوع سیل و بازسازی پس از سیلاب در اختیارات مدیران و کارشناسان مربوطه قرارمی دهد. با گذشت زمان و تولید نقشه های پهنه بندی سیل برای رودخانه مذکور، در صورت لزوم و نیاز به هرگونه تغییر در این نقشه ها باروشهای موجود مستلزم صرف وقت و هزینه زیادی است. همچنین نگهداری و انتشار نقشه های کاغذی بسیار دشوار و پر هزینه بوده و این نقشه ها نمی توانند جزئیات زیادی از پهنه سیل¬گیر را نمایش دهند. درحالیکه نقشه های تولید شده در محیط g.i.s این امکان را به کاربر میدهد تا با تلفیق لایه¬های مختلف و فعال یا غیر فعال سازی این لایه¬ها جزئیات گسترده¬ای از منطقه سیل¬گیر را نمایش دهد. ضمن اینکه نگهداری، بازیابی و انتشار نقشه¬ها در این حالت بسیار ساده، مطمئن و کم هزینه خواهد بود. 1-3- اهداف تحقیق ? روندیابی سیلاب ناشی از شکست سد شهرچای در پایاب سد ? تهیه نقشه پهنه¬بندی سیلاب ناشی از شکست سد شهرچای در محیط gis 1-4- سوالات تحقیق گام اول در پژوهش علمی، پرسش یا پرسش های اولیه است که فرضیه سازی، روش‎شناسی و چارچوب اصلی پژوهش برمبنای آن استوار است و با توجه به موضوع پژوهش، پرسش‎های آغازین مطالعه جاری به شرح زیر می‎باشد: ? آیا با استفاده از gis و مدل هیدرولیکی hec-ras می¬توان مدل دقیقی از مناطق سیل¬گیر شهر ارومیه ارائه نمود؟ ? حداکثر تراز سیلاب ناشی از شکست احتمالی سد شهرچای در نواحی مختلف شهر ارومیه چه خواهد بود؟

درجه حرارت سطح زمین فاکتور مهمی در مطالعات تغیرات جهانی، در تخمین مقادیر تابشی، در مطالعات تعادل گرمایی و بعنوان یک ابزار کنترلی برای مدل های آب و هوایی است. آگاهی از درجه حرارت سطح زمین جهت انجام فعالیت ها و مطالعات علوم زمین، از قبیل تغییرات محیط زیست جهانی و مخصوصا آب و هوای شهری ضروری است. در مناطق شهری بسته به نوع کاربری زمین و پوشش گیاهی، مناطقی با درجه حرارت متفاوت از سایر نواحی بوجود می آید. در این تحقیق سعی خواهد شد مقدار گسیلمندی و درجه حرارت سطح زمین در شهر کرمانشاه با استفاده از داده های ماهواره ی لندست 8 به روش sebalدر فصل تابستان و پاییز تخمین زده شد. برای این کار از نرم افزار های envi وarc gis استفاده شد و در نهایت تغییرات درجه حرارت سطح بدست آمده نسبت به انواع کاربری های زمین وعوامل توپوگرافی مورد ارزیابی قرار گرفت و نقش هر کاربری و عوامل توپوگرافی(شیب و جهت شیب) در ایجاد دمای سطح زمین مشخص شد. نتایج تحقیق نشان داد دما در کاربری های بایر ، صنعتی و حمل ونقل شهری بیشترین مقدار را دارد که علت آن وجود پوشش های گیاهی ضعیف در این کاربری ها می باشد. این جزایر حرارتی در فصل تابستان از لحاظ وسعت و تعداد بیشتر از فصل پاییز است. پوشش گیاهی در هر دو فصل نقش تعدیل کننده دما را دارد بطوری که در تابستان دارای رابطه ی منفی با دما و در فصل پاییز رابطه مثبت با دما را دارد. نقش عامل جهت شیب به گونه ایی عمل می کند که در هر دو بازه زمانی بررسی شده، دما در شیب های جنوبی بیشتر از شیب های جهات دیگر است که دلیل آن واقع شدن ایران در نیمکره شمالی می باشد. عامل شیب نیز تاثیر خود را در منطقه مورد مطالعه گذاشته است و شیب های بین 18-10 در فصل تابستان و شیب های بین 45-30 درجه در فصل پاییز دارای بیشترین مقدار دما را دارند که دلیل آن اختلاف زاویه تابش در این دو فصل می باشد. در نهایت نتایج حاصل از استخراج جزایر حرارتی با داده های هواشناسی مورد بررسی قرار گرفت و صحت نتایج مورد تایید قرار گرفت.

کشاورزی و منابع طبیعی بعنوان بخش های مهم اقتصادی هرکشور بشمار م?رود که در هنگـام خشکـسال? آسـ?ب می بینند. وجود شاخصهای مناسب و قابل اعتماد بنحو? که بتوانند خشکـسال? را بطـور مـوثری مـورد ارز?ـاب? و پـا?ش? قرار دهند امری ضروری و اساس? است. اندازهگ?ری های م?ـدان? بـرای تول?ـد شـاخصهـای خشکـسال? از دقـت? با??? برخوردار است. از طرف? ته?ه ا?ن شاخصها در پهنههای وس?ع بس?ار پرهز?نه اسـت. مـشاهدات فـضا?? از? طر?ق قابل?ـت در?افـت اط?عـات بـا قـدرت تفک?ـک مکـان? و زمـان? در سـطح وسـ?ع? از زمـ?ن، امکـان پـا?ش? ?خشکسالی ها را با اسـتفاده از تکنولـوژی سـنجش از دور فـراهم مـ?آورد. دقـت ب?ـشتر در پـردازش? ?تصاو?ر جهت استخراج شاخصها مـ?توانـد ک?ف?ـت آنهـا را ارتقـاء بخـش?ده و در نها?ـت باعـث کـارائ? ب?ـشتر? ?مدل های پ?شب?ن? خشکسال? شود. روش الگوریتم توازن انرژی سطحی برای زمین (سبال) روشی مبتنی بر سنجش از دور بوده که با استفاده از تصاویر ماهواره ای، تبخیر- تعرق (et) روزانه و حتی ساعتی را محاسبه می کند. برآورد میزان تبخیر- تعرق در یک دوره زمانی به عنوان یکی از شاخص های ارزیابی خشکسالی مورد استفاده قرار می گیرد. در این پژوهش با استفاده از مقادیر محاسبه شده تبخیر- تعرق روند خشکسالی در منطقه مورد مطالعه بررسی قرار گرفت. در نهایت نتایج بدست آمده با شاخص spi مورد صحت سنجی قرار گرفت. نتایج نهایی بدست آمده حاکی از آن است که در منطقه خشکسالی اتفاق افتاده است. برای این منظور از تصاویر ماهواره لندست 5 (tm) و اطلاعات هواشناسی ناحیه مورد مطالعه در یک دوره 11 ساله (2000 تا 2011 میلادی) استفاده شد و محاسبات روش سبال به کمک نرم افزار envi 5.1 و erdas imagine 2014 بر روی تصاویر اعمال گردید. نقشه های نهایی در نرم-افزار arcgis 10.2 خروجی گرفته شده است.

. هدف از این پژوهش ارزیا بی همبستگی بین داده های زمینی موجود در ایستگاه های آلودگی هوا و داده های ماهواره ای تصاویرمودیس بوده است. روش پژوهش از نوع تحلیلی بوده و داده های مورد نیاز از طریق سازمان ها و اطلاعات کتابخانه ای و نیز استفاده از منابع فارسی و خارجی و سایت ها تهیه شده اند. محدوده مورد مطالعه شهر تبریز ، ایستگاه های باغشمال، آبرسان، راسته کوچه، راه آهن می باشد که داده های زمینی آلودگی هوا را ارزیابی می کند می باشد. برای انجام این پژوهش ابتدا در محیط نرم افزارarc gis10.1 داده ها استخراج شد وسپس با استفاده از نرم افزار آماری spss نرمال بودن آنها مشخص گردید ، آنگاه مقدارهمبستگی داده ها برآورد گردید و درمحیطexcel نمودار پراکنش آنها ایجاد شد. مقدارهمبستگی درچهار ایستگاه مثبت بود و رابطه معناداری بین ایستگاه ها وجودداشت.که اعداد مربوطه درقالب4جدول تنظیم گردید و پراکندگی و فراوانی آن ها نیز در نمودار ها مشخص شد. بیشترین مقدارهمبستگی در ایستگاه باغشمال و کمترین آن در ایستگاه راه آهن بدست آمد. علاوه بر موارد فوق تاثیر عوامل محیطی دما ، سرعت باد و بارش نیز در پراکندگی ازن شهر تبریز بررسی شد. نتایج نشان می دهندکه در این تاثیر گذاری رطوبت نسبی در رده اول و بقیه عناصر در رده های بعد قرار دارند. و سپس در مکانهای مختلف میزان همبستگی متغیر بدست آمد. با توجه به فرضیات پژوهش مشخص شد که همبستگی معناداری بین ایستگاه ها وجود داردکه در صورت حذف داده های پرت مقدار همبستگی افزایش می یابد. در مکانهایی که مناطق صنعتی بیشتر است تراکم گاز ازن وجود دارد و در دوره های گرم سال نسبت به دوره های سرد تراکم ازن تغییر می یابد.

بخشی از آب مورد استفاده در کشاورزی در جهان از ذوب برفهای باریده شده در زمستان تامین میشود. علاوه بر کشاورزی برف در تامین آب شرب نیز نقش مهمی دارد. مسئله تامین آب شرب در سالهایی که خشکسالی در منطقه حاکم باشد یا شرایط کلی آب و هوایی منطقه خشک و نیمه خشک باشد اهمیت بیشتری پیدا میکند. اگرچه بخش کوچکی از کره زمین را مناطق کوهستانی در بر می گیرد، اما همین مقدار اندک در چشم انداز هیدرولوژیکی حوضه آبریز نقش بسزایی دارد. بارش برف قسمت عمده نزولات جوی در مناطق کوهستانی و در عرض جغرافیایی بالا را تشکیل می دهد و با داشتن عکس العمل کند هیدرولوژیکی، نقش خاصی از لحاظ تغذیه سفره های آب زیر زمینی و تاخیر در جریان آب رودخانه ها را ایفا می کند و هر گونه تغییرات در مقدار، توضیع و زمان ریزش برف، ممکن ایت در دراز مدت عواقب زیست محیطی و اقتصادی داشته باشد. توضیع مکانی ذخایر برفی به منظور برآورد هر چه دقیقتر روانآب حاصل از آنها، اهمیت خاصی در آب شناختی برف دارد. حوضه آبخیز آجی چای واقع در آذربایجان شرقی به دلیل نقش مهم در تامین آب دریاچه ارومیه و هم چنین در دسترس بودن داده های هواشناسی و ایستگاهای متعدد هیدرومتری در سال آبی 91-92 در این تحقیق مورد مطالعه قرار گرفته است. در این تحقیق تصاویر modis با قدرت تفکیک 500 متری برای به دست آوردن سطح برف و داده های هواشناسی و هیدرولوژی و همچنین مدل srm برای شبه سازی و جریان حاصل از برف ذوبان استفاده شد. ابتدا تصویر سنجنده modis در نرم افزار matlab وenvi پردازش شد تا سطح پوشش برف مشخص شود و سپس با استفاده از نرم افزار arcgis فایل dem حوضه مشخص گردید. در نهایت با استفاده از نرم افزار matlab و arcgis بر روی تصاویر پوشش برف و dem حوضه، پردازش تصویر بر روی پیکسل ها صورت گرفت، تا میزان مساحت برف را در هر ارتفاعی مشخص گردد. کل حوضه به 4 زیرحوضه بر اساس ارتفاع و مساحت برف مربوطه تقسیم شده و به عنوان ورودی مدل بکار رفت. شبیه سازی با مدل srm نتایج موفق و قابل قبولی را نشان داد بطوری که نتایج حاصل از ارزیابی مدل با استفاده از دو شاخص ضریب تبیین دقت بالای مد ل را در برآورد رواناب حاصل از ذوب برف را برای حوضه مذکور نشان می دهد. میزان تخمین پارامتر r2 بدست آمده توسط مدل srm برای حوضه آجی چای در حدود 0/73 و میزان تفاوت حجمی بین مقدار برآورد شده و تخمین شده 1/83% می باشد.

در خدمات رسانی شهری تنها افزایش تعداد مراکز خدماتی دلیلی بر خدمات رسانی بهتر نیست بلکه آنچه در این زمینه بیشتر حائز اهمیت است، توزیع بهینه این مراکز می باشد. توجه به مساله توزیع مناسب و مکان یابی صحیح مراکزخدمات عمومی از موضوعاتی است که در سالهای اخیر مورد توجه برنامه ریزان کشورهای مختلف قرار گرفته است. یکی از این مراکز خدماتی، بیمارستانها هستند که با توجه به نقش بسیار حساس آنها در بحرانهای ناشی از حوادث غیر مترقبه و همچنین کاهش قابل توجه مرگ و میر، ضرورت توزیع مناسب و کافی و همچنین مکان یابی صحیح آنها در جهت دسترسی راحت و آسان به این مراکز بیشتر آشکار می گردد. در این پژوهش هدف ارزیابی نحوه توزیع مراکز درمانی بیمارستان و مشخص کردن نواحی محروم از این خدمات در تبریز با توجه به استانداردها و ضوابط مکان یابی بیمارستان بوده است . سپس با بهره¬گیری از امکانات سامانه¬های اطلاعات جغرافیایی و با تحلیل شبکه در تعیین شعاع عملکردی و توزیع فضایی بیمارستان ها و تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از شاخص همپوشانی برای مکان یابی بهینه فضاهای شهری میباشد. نتیجه این بررسی ها بیانگر آن است که در شهر تبریز احداث و مکان گزینی بیمارستان ها در شرایط موجود مطابق با معیارهای مکان گزینی نیست . این موضوع با بررسی نقشه های توزیع مکانی جمعیت، توزیع و پراکنش خدمات بهداشتی و درمانی در شهر تبریز، سرانه و جمعیت تحت پوشش هر بیمار ستان و ارزیابی نهایی حاصل از gis در این پژوهش به خوبی نشان دهنده این نکته مهم است، به طوری که در نواحی مرکزی و تا اندازه ای نواحی شرقی شهر نسبت به نواحی غربی و شمالی شهر از خدمات درمانی بهره بهتری می برند.

آلودگی های زیست محیطی از جمله آلودگی هوا یکی از مشکلات قرن حاضر بوده و تهدیدی برای جامعه بشری محسوب می شوند . در این راستا مدیریت بهینه در کنترل و پیشگیری آلودگی بمنظور بهبود شرایط سهم به سزایی دارد. فناوری پیشرفته سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) از جمله سیستم های مدیریتی کارا در این زمینه به شمار می رود. شهر تبریز یکی از کلان شهر ها است که دچار بحران آلودگی می باشد.ایستگاه های سنجش آلاینده ها در شهر تبریز به صورت نقطه ای در مناطقی از شهر پراکنده هستند، بنابراین فقط میزان آلاینده در همان نقطه تا شعاع محدودی مشخص است. ولی در مورد میزان آلاینده ها در شعاع های دورتر اطلاعی در دست نیست که یکی از مشکلات عمده در مدیریت کیفیت هوا بشمار می رود. در پژوهش حاضر از روش درون یابی بمنظور تبدیل اطلاعات نقطه ای به اطلاعات سطحی استفاده شده است. در این پژوهش الگوریتم های کریجینگ و idw بهترین الگوریتم درون یابی برای آلودگی هوای شهر تبریز مورد ارزیابی قرار گرفت. بدین ترتیب که پس از گردآوری اطلاعات آماری از ایستگاه های هواشناسی و داده های مربوط به آلاینده های )ذرات معلق هوا( pm10 )، ازن( o3 )، دی اکسید گوگرد(so2 )، دی اکسید نیتروژن( no2 ) و منواکسیدکربن( co )( از سازمان محیط زیست، تجزیه و تحلیل داده ها انجام یافت و با معیارهای کیفیت هوا از جمله psi آلودگی هوا مقایسه گردیده و وضعیت کیفیت هوای شهر در ایستگاههای مورد نظر تعیین شد. سپس با توجه به همه ی این اطلاعات و با استفاده از نرم افزار arc gis آلودگی هوای شهری تبریز از روش های درون یابی در حالت های مختلف بررسی شد، نتایج نشان داد که پهنه بندی آلودگی هوای تبریز، با روش ordinary kiriging و شاخص mae ، خطای کمتری نسبت به روش idw و شاخص rmse ارائه می دهند. همچنین مشخص شد که کاربری های تجاری و اداری، صنعتی در کنار سرانه پایین معابر و فضای سبز از عمده ترین عوامل ایجاد آلودگی در نواحی مرکزی و غربی شهر تبریز می باشند.

در شروع هزاره سوم، فناوری مشارکتی، به عنوان عمده ترین محور تحول و توسعه در جهان مطرح شده و دستاوردهای ناشی از آن نیز به گونه ای با زندگی مردم عجین گردیده است که روی گردانی و بی توجهی به آن بخصوص از سوی مدیران ، اختلالی عظیم را در جامعه به وجود می آورد. با این دیدگاه، پژوهش جاری با هدف ارزیابی یکپارچه سازی، امکان مدیریت و دسترسی متمرکز به داده های مکانی و توصیفی، اسناد و فرآیندها صورت گرفت. برای این منظور سه معیار تعامل، تجسم و قابلیت استفاده، تعیین و توسط نردبان مشارکتی اسمیت و آزمون کروسکال والیس مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان می دهد با توجه به سیستم نامتمرکز برنامه ریزی و اجرای قوانین آزادی اطلاعات در آمریکا، وب های مشارکتی آمریکا در معیارهای تحقیق رتبه نخست را آورده و اروپا و ایران در رده های بعد قرار می گیرند. هر چند نزدیکی هایی در بعضی معیارها دیده می شود ولی این بیشتر بدلیل اهداف متفاوت بین وب های مشارکتی سه منطقه مورد مطالعه می باشد. در آمریکا و اروپا در زمینه gis مشارکتی و تهیه وب های مربوطه تفاوت معنادار چندانی با یکدیگر ندارند و مدت کمی است که بسوی توسعه آن رفته اند ولی در ایران این امر در نقطه عدم آگاهی و در حالت تعلیق قرار دارد. همچنین در پایان محقق نمونه ای از وب مشارکتی تحت پلتفرم مشترک arcgis و sharepoint ایجاد کرده که ارائه می گردد.

خشکسالی یک رخداد طبیعی است که به صورت مکرر یا متناوب اتفاق می افتد و تقریبا در هر نوع آب و هوایی وقوع آن محتمل می باشد. خشکسالی نتیجه کاهش طبیعی مقدار بارشی است که به طور متوسط در یک دوره معین، مثلا یک فصل، سال و یا دوره طولانی تر می بارد.کشور ما در عین گستردگی در یکی از مناطق خشک و نیمه خشک جهان قرار گرفته و خشکسالی با شدت و ضعف های مختلف از ویژگی های اصلی آب و هوای آن محسوب می شود.یکی از فاکتورهای بسیار مهم در مدیریت کشاورزی ، پیش بینی خشکسالی و کم آبی و خطرات ناشی از آنها برای مناطق تحت زراعت می باشد که با پیش بینی و آگاهی از احتمال وقوع این حالات، می توان قبل از وارد آمدن انواع خسارات به محصولات زراعی ، اقدامات مقتضی را در برابر این پدیده ها انجام داد. تحقیق حاضر در مورد استفاده از تکنیک های سنجش از دوری مانند استفاده از شاخص پوشش گیاهی ndvi و استفاده از آن در شاخص vciو تصاویر ماهواره ای لندست از سال 1999 تا 2007 در محاسبه خشکسالی می باشد که نتایج بدست آمده در مورد حوضه آبریز شیرامین استان آذربایجان شرقی نشان داد که میزان خشکسالی بسیار شدید و شدید بیشتر بخش های غربی این حوضه را در برگرفته و میزان همبستگی آن با شاخص spi که معنی دار بدست آمده را تایید می کند.

بشر درسال های اخیر شاهد افزایش روزافزون بروز حوادث و بلایای طبیعی بوده است؛ که در این میان سیل یکی از پررخدادترین این بلایا به شمار می رود. از دلایل افزایش سیلاب ها، می توان به « گسترش و توسعه روزافزون شهرها» و « افزایش دامنه فعالیت های شهری» اشاره نمود. میزان خطرات و خسارات ناشی از چنین تغییراتی در هنگام بارندگی های وسیع و وقوع سیل، بسیار بالا بوده و موجب بروز صدمات گاه جبران ناپذیری بر تاسیسات شهری و مسکونی و نیز آسیب های جانی و مالی بر شهروندانی می شود که به نحوی به این آبراهه ها در ارتباط هستند. هدف از این تحقیق بررسی میزان خطرپذیری بارش و سیلاب در مناطق 2 ، 4، 5، 6 و10 شهرداری تبریز در حاشیه شمال شهر می باشد. متغیّرهای موثر بر وقوع سیلاب بسیار متنوع می باشند، امّا میزان تاثیرگذاری آنها یکسان نیست. از میان متغیّرهای موثر، پارامترهای خاص موضوع این تحقیق شامل؛ شدت بارندگی، تراکم جمعیت، مسیل ، طبقات شیب، تراکم مسکونی، ضریب cn، ضریب رواناب، پوشش گیاهی وکاربری اراضی یا فضای باز بوده و سپس با تهیه لایه های مورد نیاز محدوده و مناطق ذکر شده، اقدام به تعیین وزن هر لایه بر اساس میزان اهمیت آن در بروز سیلاب گردید. پس از وزن دهی نهایی، لایه ها به صورت دو به دو (ahp) توسط نرم افزار expert choice مقایسه و ماتریس حاصل از این محاسبات به نرم افزار idrisi منتقل و ضریب نهایی برای هر لایه تعیین شد. در نهایت با اعمال این ضرایب از طریق منوی raster calculate در نرم افزار arc gis نقشه پهنه بندی خطر سیلاب در مناطق 2 ، 4، 5، 6 و10 شهر تبریز تهیه گردید.

آب های زیرزمینی از نفوذ نزولات جوی به داخل زمین از طریق خلل و فرج موجود در سطح آن تشکیل می گردند. به طورکلی این آب ها مهم ترین منابع تأمین آب شرب می باشند. رشد روزافزون جمعیت، عدم دسترسی کافی و آسان به آب های سطحی و بهره برداری بیش از اندازه از آب های زیرزمینی باعث وارد آمدن خسارات جبران ناپذیری به این منابع طی سال های گذشته شده است. نتایج کاهش کیفیت آب های زیرزمینی را می توان به صورت آلودگی آب شرب و آب مورد استفاده در کشاورزی، ایجاد مسمومیت و بیماری های مختلف در بین انسان ها ، دام و آبزیان مشاهده نمود. در این تحقیق برای دشت عجب شیر واقع در شهرستان عجب شیر در جنوب غرب استان آذربایجان شرقی و جنوب شرق دریاچه ی ارومیه با استفاده از داده های مربوط به چاه های پیزومتری و لوگ های حفاری و بهره گیری از مدل دراستیک (drastic) و شاخص حساسیت (si)، پتانسیل آسیب پذیری آب های زیرزمینی مورد بررسی قرار گرفت.

نوسان های عناصر آب و هوایی در دوره های نسبتاً طولانی اتفاق می افتند و تأثیرات زیادی بر زندگی انسان، محیط زیست و به ویژه پوشش گیاهی دارند. در بین عناصر مختلف آب و هوایی ، دما و بارش به دلیل تأثیر گسترده ای که بر پوشش گیاهی دارند از اهمیت خاصی برخوردار می باشند. پوشش گیاهی منطقه ی ارسباران به دلیل نوسان های آب و هوایی دما و بارش کاهش یافته و این مسئله به ویژه در سال های اخیر به دلیل روند سریع نوسان عناصر آب و هوایی بحرانی تر شده است. در این پژوهش ابتدا روند نوسان های داده های 10 ساله (1381-1390) دما و بارش ایستگاه های سینوپتیک و باران سنجی منطقه بررسی شد و در مرحله بعد تأثیر نوسان های این عناصر بر پوشش گیاهی منطقه ارسباران با شاخص پوشش گیاهی ndvi بر روی تصاویر ماهواره ای لندست مطالعه گردید و میزان تغییرات پوشش گیاهی در منطقه ارسباران مشخص شد. در نهایت میزان تأثیر نوسان های مذکور بر پوشش گیاهی منطقه در طول دوره آماری 1385 ،1381 و 1390 بررسی گردید و مشخص شد که پوشش گیاهی منطقه ارسباران در سال 1385 نسبت به سال 1381 کاهش داشته است ولی در سال 1390 به علت افزایش بارش در منطقه پوشش گیاهی نیز افزایش یافته است.

مدل های رقومی ارتفاعی، یکی از مهم ترین داده های اولیه در محیط gis می باشد که مبنایی برای تحلیل-های مکانی محسوب می شوند. تحلیل های مکانی متعددی، با توجه به کاربرد مدل های رقومی ارتفاعی انجام می گیرد. امروزه توجه زیادی به اعتبار تحلیل های gis شده و موضوعاتی مانند کیفیت و صحت داده ها بیش از هر زمان دیگری احساس می شود. امروزه تحقیقات مربوط به کیفیت داده شامل موضوعاتی مانند خطا، مدل های عدم قطعیت، انتشار خطا، حذف خطا و عدم قطعیت در داده هاست. این پژوهش، با هدف بررسی عدم قطعیت مدل های رقومی ارتفاعی srtm30، srtm90، aster، envisat و مدل های ارتفاع رقومی حاصل از نقشه های توپوگرافی در حوضه آبریز گرم چای انجام پذیرفت. بنابراین برای رسیدن به این هدف، ابتدا با استفاده از شاخص های آماری me، std و rmse مقدار خطای داده های مدل های ارتفاع رقومی شناسایی و عدم قطعیت خطای داده ها با روش مونت کارلو شبیه سازی و سپس الگوی انتشار خطا با روش درونیابی idw به دست آمد. با کسر الگوی انتشار خطا از مدل های رقومی، dem ثانویه حاصل شد. نتایج نشان داد که مدل ارتفاع رقومی بعد از حذف الگوی انتشار خطا دقت بالاتری را نشان می دهند.

- چکیده جاده ها جزئی از توسعه تمدن و حامی فعالیت های اقتصادی می باشند، بر این اساس زیر بنای زندگی جدید، جاده ها هستد. رخداد حوادث در جاده ها که بخشی از آن مربوط به وقوع بلایای طبیعی مانند انواع حرکات دامنه ای، وقوع و ریزش بهمن، جاری شدن سیلاب در جاده ها، احتمال وقوع زلزله و... می باشد. این نکته نشان می دهد که مسیر جاده ها به درستی و با نگرش یک پارچه بر بلایای طبیعی انتخاب نشده است. بنابراین به جز امنیت در عبور و مرور که باید بر راه های کشور حاکم باشد لازم است تا مسائل فنی و مهندسی ترافیک به طور دقیق مد نظر قرار گیرد، همچنین ضروری است که راه ها در برابر تأثیر عوامل جغرافیایی و مخاطرات محیطی مخرب هم هر چه بیشتر ایمن شوند تا بستر مناسب و مطمئنی برای توسعه به ویژه توسعه پایدار فراهم آید. نقش بسترهای جغرافیایی در احداث شبکه راه های ارتباطی از اهمیت قابل توجهی برخوردار است. جاده مراغه _ تبریز یکی از مسیر هایی است که هر ساله تصادفات زیادی در آن رخ می دهد و شاهد حوادث ناگواری در این مسیر می باشیم. باتوجه به این که نگهداری و تعریض و اصلاح جاده ها از ضروریات اساسی در جهت حفظ ارتباط بین مناطق به شمار می رود. هدف از نگارش این پایان نامه شناسایی و مدیریت نقاط حادثه خیز در مسیر جاده مراغه_ تبریز می باشد، برای این منظور از نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی و کاربری اراضی و تصاویر ماهواره ای و داده های هواشناسی و هیدرولوژی استفاده شد. لایه های مربوطه به کمک نرم افزارهای arc gis, envi استخراج و مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند. نقاط حادثه خیز شناسایی و راهکارها و پیشنهادهایی جهت پیشگیری و ایمن سازی جاده تهیه شد.

باتوجه به اینکه برف یکی از مهم ترین منابع آب شیرین درجهان محسوب می شود و آب حاصل از ذوب برف تامین کننده بخش زیادی از آب شرب و کشاورزی می باشد لذا پایش سطح پوشش برف از اهمیت زیادی برخوردار است. بخش عظیمی از بارش درحوضه های شمال غرب ایران به صورت برف می باشد و پوشش برف معرف میزان آب ذخیره شده در حوضه های کوهستانی می باشد که درمباحث مختلف زیست محیطی ، اقلیمی ، هیدرولوژی،کشاورزی و مخاطرات محیطی از اهمیت زیادی برخوردار است. بنابراین سطح پوشش برف به عنوان داده پایه ای مهمی برای علوم محیطی محسوب می شود. روش های مختلفی به منظور پایش سطح پوشش برف مورد استفاده قرارمی گیرد دراین میان ،استفاده از تصاویر ماهواره ای درمطالعات برف سنجی جایگاه ویژه ای را دارا می باشد. تصاویر سنجنده مودیس به دلیل دوره بازگشت روزانه و امکان دسترسی آسان تر نسبت به تصاویر سایر ماهواره ها ، بیشتر از تصاویر سایر ماهواره ها مورد استفاده قرارمی گیرد. در این تحقیق ، سطح پوشش برف کوهستان میشو واقع در شمال غرب ایران با استفاده از تصاویر ماهواره ای سنجنده مودیس و با استفاده از شاخص ndsi و آستانه گذاری باندهای 2و4 در طی ماه های دسامبر تا می درسال های 2003 الی2014 میلادی مورد پایش و ارزیابی قرارگرفت. بررسی نتایج حاصل از تحقیق حاضر، با بهره گیری از آزمون آماری من کندال ،نشان داد سطح پوشش برف کوهستان میشو در سال های اخیر همواره نوساناتی داشته است اما این تغییرات درحالت کلی، روند معنی داری را دارا نبوده و ازلحاظ زمانی و مکانی همواره متغیر بوده است. تحقیق حاضر که به بررسی و مقایسه پوشش برفی6ماهه درطی ماه های آذر تا اردیبهشت هرسال پرداخته است، نشان می دهد بیشترین میانگین سطح پوشش برفی درکوهستان میشو مربوط به دی ماه بوده است و سال آبی 87-86 با میانگین پوشش برف ماهانه 44296 هکتار ، دارای بیشترین سطح پوشش برف و سال آبی 88-87 با میانگین پوشش برف ماهانه 17050 هکتار دارای کمترین سطح پوشش برف بوده است. همچنین به منظور بررسی تاثیر تغییرات سطح پوشش برف بر وضعیت هیدرومتری منطقه، بررسی هیدرومتری رودخانه دریان چای به عنوان نمونه ای از رودخانه های سرچشمه یافته از کوهستان میشو نشان داد تاثیر تغییرات و نوسانات سطح پوشش برف کوهستان میشو ، بر دبی این رودخانه، مشهود می باشد. همچنین به منظور بررسی دقت سطح پوشش برف استخراج شده از تصاویر سنجنده مودیس، شبیه سازی رواناب ذوب برف برای حوضه دریان چای با استفاده از مدل srm در نرم افزار winsrmانجام گرفت.دراین شبیه سازی ازسطح پوشش برف استخراج شده ازتصاویر مودیس و از آمار بارش روزانه ایستگاه دریان ، داده های دمای روزانه ایستگاه بنیس، و داده های ایستگاه هیدرومتری دریان چای استفاده گردید. نتایج شبیه سازی رواناب برای سال های آبی 1384 تا 1389، با استفاده از سطح پوشش برف استخراج شده ازتصاویرمودیس، توانست ضریب تعیین و تفاضل حجمی قابل قبولی را به همراه داشته باشد. باتوجه به اینکه مساله تامین آب از مهم ترین دغدغه های دنیای امروز به شمار می رود نتایج این تحقیق نشان می دهد که تلفیقی از مدلsrm با سنجش ازدور و سیستم اطلاعات جغرافیایی می تواند به عنوان ابزاری برای برنامه ریزی های محیطی و مدیریت منابع آب مخصوصا درمناطق کوهستانی که ذوب برف ، فاکتور اصلی ایجاد رواناب است مورد استفاده قرارگیرد.

ایران از جمله کشورهایی است که گسل فراوان دارد و حرکت این گسل ها باعث رها شدن انرزی ذخیره شده و بروز زلزله مکرر می شود.منطقه ی مورد مطالعه قسمتی از استان اذربایجان شرقی است که مهم ترین عارضه ی تکتونیکی موجود در ان ,گسل شمال تبریز می باشد.تصاویر اپتیکی یا انعکاسی را می توان با مدل های split window وmono window و همچنین شواهد ژئومورفولوژی به همراه تشخیص بصری جهت شناسایی گسل های فعال استفاده نمودیم و در این پژوهش سعی شده است با استفاده از روش های ذکر شده به شناسایی گسل ها نایل شویم. همچنین گسل های فعال به دلیل قطع کردن اب های زیر زمینی نسبت به مناطق بیرونی خود سردترند و این موضوع در مورد گسل تبریز نیز صادق است لذا با استفاده از الگوریتم مجزا split window, mono window نسبت به استخراج دمای سطح زمین اقدام نمودیم و کاربرد ان را در شناسایی گسل نشان دادیم و مشخص گردید که با توجه به محاسبات صورت گرفته بر روی تصاویر دو سنجیده etm+ و aster و اعمال الگوریتم های پنجره تکی و پنجره مجزا بر روی تصاویر و بدست آوردن پنج تصویر دمای سطح زمین با این دو روش و مقایسه آنها با دمای اندازه گیری شده در ایستگاه های زمینی، مشخص گردید که تصاویر حاصل از روش پنجره تکی (mono window) مربوط به سنجنده etm+ کمترین انحراف را از داده های اندازه گیری واقعی داشته و نتایج بهتری را ارائه می دهد.

علیرغم گسترش فنون و تکنیک های مختلف برای مقابله با بلایای طبیعی، تاکنون بشر نتوانسته است که به طور کامل آن را مهار و مقهور خود نماید. زلزله و زمین لغزش از عوامل خطرزای طبیعی بوده که به عنوان مخرب ترین بلایای طبیعی در طول تاریخ بشر شناخته شده اند. متاسفانه در تعدادی از شهرهای کشور (همانند تبریز، منجیل، رودبار،سلماس، بم و...) این بلایای طبیعی سبب مرگ بسیاری از هموطنان عزیزمان شده است.

برآورد دقیق میزان تبخیر- تعرق پتانسیل (etp) در مدیریت منابع آب، کشاورزی، زراعت، جنگل و مرتع از اهمیت فراوانی برخوردار است. در سالهای اخیر استفاده از تکنولوژی gis برای برآورد دقیق آن، مورد استفاده قرار گرفته و نتایج مطلوبی از آن حاصل شده است. در این تحقیق با استفاده از روشهای تشعشع اقدام به برآورد تبخیر- تعرق پتانسیل در منطقه آذربایجان غربی (شهرستان خوی) گردیده است.

از آنجایی که هر واحد ژئومورفولوژی در یک منطقه مطالعاتی، محدوده ای نسبتاً همگن با بسیاری خصوصیات فیزیومتریک یکسان است، بنابراین برنامه ریزی ها و اقدامات توسعه ای یکسانی را ایجاب می-کند. به همین دلیل شناسایی و طبقه بندی این واحدهای همگن اهمیت و کاربرد فراوانی در مطالعات حوزه علوم منابع طبیعی دارد. در این تحقیق، ما به بررسی توانمندی پردازش شیءگرا در شناسایی و طبقه بندی اشکال ناهمواری های حوضه آبریز شرق دریاچه ارومیه پرداختیم. در این روش، با تاکید بر خصوصیات ژئومتریک لندفرم ها، از مدل رقومی ارتفاع استفاده شده است. بطوریکه با استفاده از پارامترهای آماری میانگین و انحراف معیارِ شیءهای تصویری ایجاد شده، به تفکیک و طبقه بندی اشکال ناهمواری ها در سطوح سه گانه پرداختیم. جهت این کار پس بهینه سازی مقیاس در فرآیند سگمنت سازی، مقیاس های مناسب جهت ایجاد سگمنت ها در سطوح مورد نظر، محاسبه شده و شیءهای تصویری حاصل شدند. سپس در سطح اول، پس از تعیین آستانه ارتفاعی در منطقه(1440متر)، منطقه مورد مطالعه در دو کلاس اراضی مرتفع و اراضی کم ارتفاع، طبقه بندی شد. در سطح دوم با هدف تفکیک دو کلاس قبلی به واحدهای کوچکتر، پارامترهای میانگین و انحراف معیار برای شیءهای تصویری ایجاد شده، محاسبه و با در نظر گرفتن آستانه ی آماری انحراف معیار، کلاس اراضی مرتفع به دو کلاس کوهستان(انحراف معیار>میانگین انحراف معیار) و فلات(انحراف معیار<میانگین انحراف معیار)، و همچنین کلاس اراضی کم ارتفاع به دو کلاس، تپه های کم ارتفاع و دشت مسطح، تفکیک شدند. در سطح سوم، جهت تفکیک کلاس کوهستان به دو کلاس کوهستان مرتفع و کوهستان کم ارتفاع، از میانگین ارتفاعی شیءهای تصویری این کلاس استفاده شده است. کلاس فلات نیز با استفاده از پارامتر انحراف معیار به دو کلاس فلات ( انحراف معیار < میانگین انحراف معیار)و تپه های مرتفع (انحراف معیار>میانگین انحراف معیار )، تفکیک شد. تحلیل خود همبستگی فضایی موران، بیانگر تفکیک پذیری نسبتا بالا در بین کلاس های سطح سوم است. بطوری که در همه کلاس ها، مقادیر مثبت برای این شاخص، ثبت شده است. بررسی مقادیر این شاخص نشان می دهد که کلاس های کوهستان مرافع، دشت مرتفع و دشت مسطح، به ترتیب دارای بیشترین تفکیک پذیری هستند. نتایج این تحقیق نشان می دهد که استفاده از پردازش های مبتنی بر شیء (شیءگرا)، با تاکید بر خصوصیات ژئومتریک پدیده های سطح زمین، می تواند در تهیه نقشه ناهمواری ها در مقیاس منطقه ای و ناحیه ای، بسیار کارآمد و موثر باشد.

بارش یکی از عناصر مهم آب و هوایی است که از دیر باز مورد توجه انسان بوده است. اهمیت زیاد این عنصر از یک طرف و نوسانات فراوان آن از طرف دیگر باعث شده که آب و هواشناسان شناسان به دنبال یافتن روش هایی برای بیان ویژگی های بارش باشند. شناخت شرایط آب و هوائی و چگونگی عمل پارامترهای شاخص هواشناسی مانند دما وبارندگی در یک مکان از عواملی هستند که تعیین‏کننده‏ی آب و هوای آن منطقه در دراز مدت می باشند. این پارامترها از عواملی می باشند که تغییرات آن ها از روند خاصی پیروی نمی کند و عوامل زیادی از قبیل شرایط همدیدی، وضعیت توپوگرافی، دوری و نزدیکی به منابع آب، عرض جغرافیایی و غیره در تغییرات آن ها دخیل می باشند.

الگوریتم svmیا ماشین بردار پشتیبان، به عنوان یکی از روشهای غیرپارامتریک بر پایه تئوری یادگیری آماری بنا شده است. بر اساس این تئوری، میتوان کران نرخ خطای ماشین یادگیری را برای داده های طبقه بندی نشده، به عنوان نرخ خطای تعمیم یافته، در نظر گرفت. در این تحقیق، با استفاده از توابع حلقوی، چند جمله ای، شعاعی وخطی در الگوریتم svm و معیارهای موثر در شناسایی مناطق حساس به زمین لغزش: فاصله از گسل، شبکه زهکشی، لیتولوژی، شیب، سطح ارتفاعی به ارزیابی قابلیت وقوع زمین لغزش در منطقه ورزقان پرداخته شده است. بدین منظور لایه های مکانی معیارهای شش گانه مذکور به پایگاه داده مکانی وارد و سپس استانداردسازی بروی معیارها انجام خواهد شد و در نهایت توابع ماشین بردار پشتیبان اجرا خواهد گردد تا پهنه های حساس به زمین لغزش مشخص گردد.