یکی از مباحث مهم که در حوز? زبان و ادب فارسی از گذشته های دور مورد توجه شاعران و نویسندگان بوده، تاثیر شاعران و نویسندگان نواحی مختلف در زبان رسمی بوده است. این موضوع تا بدانجا قابل اهمیّت است، که نمی توان به سادگی از کنار آن گذشت. در ادبیات معاصر، شاعرانی مثل نیما، اخوان و شفیعی کدکنی با حضور خود نشان داده اند که اقلیم و فرهنگ بومی و محلی تا چه حد در زبان معیار، تاثیر گذاشته اند. در گذشته های دور هم می توان آثار فرهنگها و گویشهای شاعران بومی را ردیابی و جستجو کرد. جلال الدین محمد بلخی به یقین واژگانی از سرزمین مادری و فرهنگ بومی خود را در شعر و هنر خویش نمایانده است. فردوسی نیز بسیاری از واژگان خراسانی را در شاهنام? خود برای همیشه زنده نگه داشته است. مدام دیرّی یکی از شاعران محلی است که در استان بوشهر می زیسته است. پیشین? شعر و ادب مکتوب در استان بوشهر، به صد و پنجاه سال پیش، یعنی دور? قاجار برمی گردد. در سالهای 1250تا 1300 هـ .ق شاعران بسیاری در مناطق مختلف استان بوشهر پا به عرص? شعر و شاعری می گذارند و بیشتر آنها در قالب دوبیتی ، آلام خود و مردم دیارشان را به تصویر می کشند . استان بوشهر، از دور? قاجار به این سو، از فرهنگی غنی ودرخشان برخوردار بوده است؛ویژگی های قومی و ملّی ساکنان این دیار که از قومیت های مختلف و متنوّع ایرانی؛ مهاجرین لر وکرد، عرب و حتی سیاهان آفریقا تشکیل شده، سبب نوعی تضارب فرهنگی شده است که در کمتر جای کشور این تنوّع جمعیتی و فرهنگی را می توان یافت. 1 از میان شاعرانی که در سال های 1250تا 1300 هـ .ق می زیسته اند، بی گمان معروفترین آنها فایز است که بیشترین توجه علاقه مندان به شعر بوشهر را به خود جلب کرده است. سبب توجه و علاقه به فایز و سروده های او این است که، شعر مورد علاق? مردم استان بوشهر ، دوبیتی است و فایز با توانایی و استعدادی که در سرودن این نوع شعر داشته، گوی سبقت را از همگنان ربوده است و بعد از بابا طاهر همه را متوجه خود کرده است .البتّه در این دوره شاعران توانایی مانند ملاحسن کبگانی ، محمد خان دشتی و .... می زیسته اند که به واسط? ذوق و قریحه ای که در شعر و شاعری داشته اند، این دوره از ادوار طلایی شعر استان بوشهر محسوب می شود. در این دور? طلایی که شاعران و نویسندگان زیادی در جای جای استان بوشهر، به عنوان شاعر و نویسنده پا به عرصه می گذارند سید عبدالقاهر موسوی حسینی متخلّص به مدام دیّری نیز در بندر دیّر، یکی از بنادر استان بوشهر، به عنوان شاعری صاحب ذوق، ظهور می کند. این شاعر بزرگ و توانای دیّری چون به دریانوردی و ملوانی اشتغال داشته، بیشتر اوقات عمر خود را در سفر گذرانده و شمال خلیج فارس، بصره و عراق تا دریای عمان، هندوستان و کشورهای عرب حوز? خلیج فارس را درنوردیده و سالیانی را در هندوستان اقامت کرده است. ایشان در بندر لنگه، در کنار مهم ترین ممدوح خود، سید محمد لنگه ای، به عنوان یکی از شاعران توانای این خطه، شهر? زبانها بوده است. امّا همین مدام دیّری در منطق? خود گمنام است، و اگر کتاب سرزمین های شمالی خلیج فارس و دریای عمان سدید السلطن? بندرعباسی نبود، چه بسا، مدام دیّری از یادها رفته بود و هیچ کس کوچکترین اطلاعی از وی نداشت . علاوه بر کتاب سدید السلطنه، در سال 1378هـ.ش صندوقچه ای در انبار حسینی? متعلق به نوادگان مدام دیّری پیدا شد که قسمتی از دیوان مدام دیّری همراه با کتاب کشکول، به همت نوادگان آن مرحوم به دست آمد که دوباره نام مدام را بر سر زبانها انداخت. و یکی دیگر از شاعران این خطّه و آثار او از دستبرد فراموشی رهایی یافت و آثار ادبی او به جامع? ادبی ایران و استان بوشهر معرفی شد. و این نوشته در ادام? پاسداشت زنده نگه داشتن نام و آثار وی است. در اینجا لازم است که به یکی از پرسش های مفروض پاسخ دهم وآن اینکه چرا از میان شاعران بومی به مدام دیرّی پرداخته ام؛ برای پاسخ به این پرسش چند دلیل، قابل اعتنا و توجه است. 1- از سال 1383 که دیوان مدام دیّری به زیور نشر آراسته شده و در دسترس علاقه مندان به شعر و ادبیات استان بوشهر و جامع? ادبی ایران قرار گرفت، به جز چند مقاله که در نشریات محلی استان بوشهر دربار? مدام چاپ شد، پژوهش چشمگیر دیگری که در جایی چاپ شود، یا به اتفاق خاصّی منجر شود، انجام نشده است. و نگارنده با توجه به مطالع? مختصری که در دیوان مدام دیرّی انجام داده و یکی از کارهای پژوهشی دور? کارشناسی ارشدم را به زیبایی های ادبی شعر مدام، اختصاص داده ام ، لازم دیدم که به بررسی زندگی و شعر این شاعر توانا و گمنام همشهریم بپردازم، تا شروعی برای بررسی های مفصّل دیگران در این زمینه شود . 2- همان طور که می دانیم زبان فارسی یکی از عوامل مهم و عمد? وحدت ملی و پیوند میان قومیت ها در گستر? سرزمین ایران بوده و هست . بر این اساس پرداختن به شاعران بومی که در گوشه و کنار این مرز و بوم بالیده اند و هنر و اندیش? خویش را در ظرف زبان و ادب فارسی ارائه کرده اند، یکی از ضروریات روزگار ما محسوب می شود. این نوشته و مکتوباتی از این دست می تواند جهات مختلف فرهنگ و زبان فارسی را در نزد اقوام و خرده فرهنگها به مخاطبین بنمایاند. بدیهی است که هرچه آثاری از این نوع به جامع? ادبی ایران عرضه شود، زوایای بیشتری از جایگاه و تاثیر و تاثّر متقابل فرهنگ های بومی وزبان فارسی آشکارتر و روشن تر خواهد شد. 3- توجه به آثار شاعران بومی باعث می شود که به جنبه های مشترک زبان رسمی و معیار با لهجه ها و گویش ها پی ببریم.ونیز واژگانی که ممکن است در زبان اصلی به دست فراموشی سپرده شده باشند، دوباره در عرص? زبان پدیدار شوند. این امر ضمن اینکه موجب تقویت و گسترش زبان فارسی می شود، از طریق آن می توان معادلهای زبانی برای موضوعات نوپدید استخراج کرد . علاوه بر اینها می توان فرضیات زیر را به عنوان دیگر دلایل این پژوهش برشمرد: 1- به نظر می رسد که از طریق شعر شاعران بومی می توانیم جنبه های مشترک فرهنگ ها و زبانها را بیابیم 2- با بررسی آثار شاعران بومی می توان به تاثیر ادبیات سنتی و اندیشه های شاعران بزرگ و ملی بر شاعران بومی پی برد . 3- شاید بتوان گفت که مبانی اندیشه های شاعران بومی، علاوه بر دریافتها و آموخته های شخصی، می تواند ریشه در ادبیات سنتی و شاعران گذشته نیز داشته باشد. برای رسیدن به پاسخی درخور اعتنا و توضیح و اثبات آنچه طرح کردم، مجموع? این پژوهش را به چهار فصل تقسیم کرده ام،که در ادامه کلیات آن طرح می شود. فصل اوّل، که با نام زندگی و روزگار شاعراست، تلاش کرده ام با استفاده از منابع موجود، بخصوص دیوان شاعر، به زندگی، آثار و احوال شاعر ومعاصران و ممدوحان وی بپردازم و وضعیت اقنصادی ، اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی استان بوشهر در زمان وی را شرح دهم. از این فصل می توان نتیجه گرفت که معرفی معاصران، ممدوحان و وضعیت اقنصادی، اجتماعی ، فرهنگی و سیاسی استان بوشهر در زمان شاعر به ما کمک می کند تا از زندگی و دور? او ذهنیت بهتر و روشن تری داشته باشیم. فصل دوم، با اندیشه های مدام آشنا می شویم که ، در چهار بخش تنظیم شده است. دربخش اول، آیات و احادیثی را که مدام به آنها استناد نموده و یا به آنها اشاره کرده است ، ذکر کرده ام. در بخش دوم، به نقش چهارده معصوم در شعر مدام پرداخته ام و ابیاتی را که در منقبت آن بزرگان سروده است ذکر کرده ام.در بخش سوم، به شرح مختصری دربار? عرفان و فلسفه در میان مسلمانان و نکاتی پیرامون عرفان و فلسفه در شعر مدام پرداخته ام و در ادامه واژگان واصطلاحات عرفانی و فلسفی را که در شعر مدام به کار رفته اند، به طور مختصر شرح داده ام. در بخش چهارم به تاثیر ادبیات سنتی و شاعران بزرگ فارسی بر شعر وی پرداخته ام.در این بخش نکت? بسیار زیبایی که توجه مرا به خود جلب نمود، این بود که وقتی برای معنی برخی از واژه های کهن سبک خراسانی به لغت نام? دهخدا مراجعه کردم، در کنار برخی از آنها نوشته شده بود که شاهدی برای آن یافت نشد و وآن واژه، در دیوان مدام موجود بود. از این فصل این گونه می توان نتیجه گرفت که با توجه به مسلمان و شیعه بودن مدام و آشنایی وی با زبان عربی، از آیات و احادیث ، خصوصاً احادیث شیعی در اشعار خود بهره برده است وهمچنین در اشعار خود از چهارده معصوم نام می برد و اعتقاد قلبی خود را به این بزرگان نشان می دهد و بارها از ولایت حضرت امیر(ع) سخن می گوید. مدام با توجه به مطالع?آثار گذشتگان و تاثیر از ادبیات گذشته در آثار خود از اصطلاحات عرفانی و فلسفی نیز استفاده نموده است، اما این بدان معنی نیست که مدام عارف و یا فیلسوف است. مدام در سرودن اشعار خود متاثر از شاعران بزرگ زبان فارسی از سبک خراسانی تا سبک هندی، خصوصاً نظامی و حافظ است فصل سوم که با نام عناصر و ویژگی های شعر مدام و در دو بخش است، به تاثیر محیط در شعر مدام و همچنین علوم مختلف، از جمله: نجوم ، موسیقی و عربی را در شعر مدام مطالعه کرده و به کنکاش دربار? آن پرداخته ام. در بخش علوم، اصطلاحات و واژه های نجومی و موسیقیایی را در شعر مدام استخراج کرده و با توجه به منابع اصیل به شرح این اصطلاحات پرداخته ام. به عنوان نتیجه گیری از این فصل می توان گفت که در شعر مدام می توان به تاثیر محیط شاعر بر شعر وی اشاره کرد و با توجه به بندری بودن مدام و داشتن شغل دریانوردی، واژه های دریا، کشتی، موج و اصطلاحات دریایی در دیوان شاعر بسآمد بالایی دارد. وی با توجه به تاثیر از ادبیات سنتی، از اصطلاحات نجومی و موسیقیایی در اشعار خود استفاده نموده و با توجه به تسلّطی که بر زبان عربی داشته است، واژه های عربی را بیش از حد معمول به کار برده است. فصل چهارم که با نام برخی زیبایی های هنری و آرایه های ادبی و در سه قسمت است، ابتدا کلیاتی از خیال را مطرح کرده ام. در ادامه به بحث بیان وصورخیال در شعر مدام پرداخته ام، سپس آرایه های لفظی را در شعر مدام بررسی نموده ام. در بحث بیان مدام توجه خاصی به تشبیه بلیغ داشته اند و در آرایه های لفظی به جناس بیشتر توجه کرده اند و با استفاده از جناس به خلق زیبایی های ادبی پرداخته اند . نتیجه ای که از این فصل می توان گرفت، این که مدام شاعری تشبیه گراست و از تصاویر عینی بیش از تصاویر ذهنی و انتزاعی استفاده نموده است و در بحث آرایه های لفظی ، به زیبایی های لفظی علاقه خاصی داشته است. شیو? کار من در نوشتن این پژوهش، بیشتر تحلیلی– توصیفی است. در ترجم? آیات قرآن از ترجم? بهاءالدین خرمشاهی استفاده نموده ام. ترجمه ها را در کنار آیات آورده ام و نام سوره و شمار? آیه رادر ضمن متن نوشته ام . یادداشتهای هر فصل را در پایان آن فصل ذکر کرده ام ودر ارجاع به دیوان مدام دیری از ذکر نام دیوان خودداری کرده ام و فقط شمار? صفحه و شمار? بیت را به ترتیب از سمت راست به چپ ذکر کرده ام.برای ارجاع ابیات دیگر شاعران، از ارجاع درون متنی استفاده کرده ام و به این ترتیب، ابتدا نام خانوادگی شاعر، تاریخ چاپ اثر و شمار? صفحه را نوشته ام . درآغازکار ازکمبود منابع آگاه بودم، مستندات آغازین این نوشته را بر اساس کتاب سرزمین های شمالی خلیج فارس و دریای عمان سدیدالسلطن? بندرعباسی و دیوان اشعار مدام دیری انجام دادم. مقالاتی راکه در نشریات محلی استان بوشهر دربار? مدام چاپ شده بود، ونیز ویژه نامه ای که آموزش و پرورش شهرستان دیّرتهیه کرده بود، جمع آوری کردم، به مطالع? آنها پرداختم؛ امّا این نوشته ها از پاسخ گویی به بسیاری از سوالاتم ناتوان بودند، به نوادگان مدام دیّری، خصوصاً سید فخرالدین قاهری مراجعه کردم و ایشان در حد توان به سوالات من پاسخ گفتند و شجره نامه و آثار مهر و دستنوشته های مدام را در اختیار اینجانب قرار دادند که کمک بسیار بزرگی بود. با هم? این موارد و کمبود منابع در مورد مدام و کمبود منابع در شهرستان محل زندگیم، بارها دیوان مدام را مطالعه کردم و از هم? کسانی که منابع و اطلاعاتی داشتند، کمک گرفتم تا این نوشته به شکل امروزین خویش ارائه شد. در اینجا از هم? استادان بزرگوار دانشگاه ایلام، خصوصاً آقایان دکتر سلطانی و دکتر بیگ زاده که بذل عنایت فرموده، با راهنمایی ها و هدایت های دلسوزان? خویش مرا در این راه یاری کرده اند، تشکر می کنم. و از هم? کسانی که به نحوی در آماده نمودن این نوشته مرا یاری داده اند، از مسئولین و کارکنان کتابخانه های دانشگاه ایلام، کتابخان? عمومی شهرستان دیّر، دوستان و همکاران فرهنگیم، خانواد? مدام دیّری و خانوده ام تشکر و قدردانی می کنم. در این نوشته هرجا بحث و مطلب به خوبی ارائه شده است، از لطف و عنایت خداوند متعال و راهنمایی های استادان بزرگوارم بوده است. بی شک این نوشته از کاستی ها خالی نیست که امیدوارم استادان ارجمند و مخاطبان گرامی مرا در رفع این نواقص یاری نمایند. غلامرضا زارعی تیرماه 1388

انسان کامل، ستون فقرات عرفان اسلامی و یکی از بنیادهای استوار در ادب عرفانی است که در گذر زمان به دلایل مختلف و با نام های گوناگون ، مورد توجّه و تمجید همه ی ادیان و آیین ها بوده است. انسان کامل از نگاه عارف بزرگ، شیخ محمود شبستری انسانی است که از تعلقات مادی و جسمانی رهیده و دیو منیّت و ریا را زندانی کرده است. انسان کامل برای رسیدن به این نام نیکو باید به عنایت الهی و مجاهده بشری در سلوک طریقت گام نهاده و با جذبه الهی و ریاضت سلوک به منزل مقصود نائل آید. ریشه گرایش انسان به کمال او را به پیروی انسان کامل وا می دارد و برای اصلاح و بهبود ضعف های درونی به پیروی پیری راه شناس فرا می خواند. این پایان نامه با عنوان «سیمای انسان کامل در گلشن راز شیخ محمود شبستری» بر آن است تا سیمای انسان کامل را از نگاه شیخ محمود شبستری معرفی کند و به ضرورت پیروی سالک طریقت از انسان کامل بپردازد. بر این پایه در شش فصل تنظیم شده که فصل اول: در بیان مسأله، فرضیات، تاریخچه ی تحقیق، هدف و پیشینه ی آن، فصل دوم: سابقه ی انسان کامل در آیین ها و ادیان پیش از اسلام، فصل سوم: انسان کامل در عرفان اسلامی و بیان دیدگاه های برخی عرفای اسلامی درباره ی او، فصل چهارم: سالک و سلوک طریقت، ولایت از نگاه اسلام، ولی و نبی، فرق ولی و نبی و تفضیل نبی بر ولی، فصل پنجم: وجوه برجسته فکری و عرفانی شیخ محمود شبستری و فصل ششم: انسان کامل از نگاه شیخ محمود شبستری، ضرورت پیروی سالک از انسان کامل و راههای کمال گرایی را بررسی کرده است.

چکیده در هر زبانی ادبیات را با توجه به گروه های سنی مختلف با عنوان هایی خاص دسته بندی کرده اند از جمله : ادبیات کودکان، ادبیات نوجوانان و جوانان و ادبیات بزرگسالان. که از این میان ادبیات کودکان در په نه ی زندگی اجتماعی و فرهنگی خانواده ها نقشی بسیار مه?م دارد، چرا که کودکان بزرگسالان آینده می باشند و یکی از راه های فراگرفتن و حفظ فرهنگ و آداب و رسوم توجه به ادبیات کودکان است . کرمانشاه سرزمین آداب و رسوم گوناگ ون با فرهنگی کهن است که دربار ه ی تاریخ و جغرافیای این دیار کارهایی انجام شده و آثاری به چا پ رسیده است؛ اما دربار ه ی ادبیات کودکان آن کار قابل توجهی انجام نگرفته است زیرا نیرویی دو چندان می خواهد. ث از نوع تحقیق نظری « بررسی ادبیات کودکان در فرهنگ عام ه ی کرمانشاه » این پژوهش با عنوان و کاربردی است که به دو روش میدانی و توصیفی - تألیفی انجام گرفته و در هشت فصل تدوین شده است که عبارتند از : فصل اول : کلیات، فصل دوم : معرفی استان، فصل سوم : تعاریف و اهداف، فصل چهارم: افسانه ها و متل ها، فصل پنجم : شعر و لالایی، فصل ششم: ترانه ها، فصل هفتم : بازی ها، فصل هشتم: چیستان ها و ضرب المثل ها و سرانجام واژه نامه و نتیجه گیری می باشد.

???????????????????????????? ???????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????? ???????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????? (?????????????? ) ???????????????????????????????????? .???????? ????????????????????: ?????????????????????????????????????????????????????????????? 5 ?????????????????????????????????? .?????????????????????????????????????????????????????????????????????????? ???????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????? : ???????????????????????????????????????????????????????????????? :?????????????????????????????????????? ?????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????? :?????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????? ?????????? :???????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????? ???????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????? ????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????.???????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????? .??????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????????

مقدمه وجود آدمی با فطرت الهی سرشته شده است و همین سرشت الهی باعث شده که آدمی همواره در جستجوی حقیقت و اعتلای خویش گام بر دارد . با توجه به آموزه های اسلامی ، یکی از راههای شناخت پروردگار ، عرفان است که در آن سالک از طریق مراحل سیر و سلوک به تهذیب نفس خویش می پردازد . عرفا برای رسیدن به حقیقت به منازل و مقاماتی قائلند که عملاً باید طی شوند و بدون عبور از آن منازل وصول به حقیقت را غیر ممکن می دانند زیرا عارف کمال را در رسیدن می داند نه در فهمیدن . برای رسیدن به لقاءالله باید مراحلی را طی نمود که این مراحل با توجه به پیشینه تاریخی عرفان ، در نزد عرفا متعدد و متنوع است . در چند قرن اوّل اسلامی ، عرفا حقایقی را که از طریق کشف و شهود بدانها رسیده بودند برای شاگردان خویش بازگو می کردند که همین امر باعث شد مسائل عرفانی طرح شود و تا اینکه در قرن هفتم هجری عرفان توسط محیی الدین عربی به صورت رسمی تدوین گشت و عرفان بعد از این زمان در حوزه ها و مدارس در کنار سایر علوم تدریس می شد و با حمله مغول و از بین رفتن خلافت عباسی ، زمینه روی کار آمدن صفویان و قوّت گرفتن شیعیان مهیا شد و به تبع آن عرفان شیعی در حوزه های دینی مورد توجه قرار گرفت در بررسی مقامات از نظر سیر تاریخی ، کتب عرفانی متعددی که در این زمینه نوشته شده اند از جمله منازل القاصدین الی الله از حکیم ترمذی ، اللّمع فی التصوف از ابونصر سراج ، منازل السائرین از خواجه عبدالله انصاری و مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه از عزالدین محمودکاشانی و ... که در هر کدام از این آثار در مورد مقامات و چگونگی آن سخنانی گفته شده است که با توجه به نوع سلوک آنها ، تنوع و تعدد مقامات در این آثار مشهود است . امام خمینی نیز به عنوان یکی از عرفای سر شناس معاصر به مراحل سیر و سلوک در آثار منثور و منظوم خویش پرداخته است . در این پژوهش مقامات را در ده مرحله در دیوان اشعار بررسی شد ، و مراحلی را به عنوان مقدمات مقامات پیش از این مراحل ده گانه قرار داده ایم زیرا امام خمینی در آثار منثور خویش برای مرحله اول ، سه مرحله در نظر گرفته است که عبارتند از : تفکر ، یقظه و عزم که ما آنها را تحت عنوان « مقدمات مقامات » بررسی نموده ایم . بررسی مراحل سیر و سلوک بدین صورت انجام پذیرفته است که ابتدا از نظر لغوی و اصطلاحی بررسی شده است ، آنگاه آنها را از نظر قرآنی و روایی بررسی کرده ایم و سپس اشعار عرفانی را با توجه به آثار منثور امام و عرفا بررسی و تحلیل نموده ایم . این پژوهش بر مبنای دیوان امام خمینی (ره) با تعلیقات علی اکبر رشاد انجام پذیرفته است و تمامی ارجاعات ابیات تحقیق در آن بدین صورت است : دیوان / شماره صفحه / شماره بیت .

عنوان این پژوهش، تحلیل نمادهای بخش اساطیری شاهنامه می باشد. لازمه ی شناخت نمادهای شاهنامه، شناخت بستر و نحوه ی آفرینش و پیدایش نماد، اسطوره و حماسه است. نماد با ضمیرخودآگاه و ناخودآگاه آدمی در ارتباط است و سازنده ی زبان اساطیر، افسانه ها و حماسه هاست و زبان آثار اسطوره ای و حماسی نمادین است. اساطیر ایران، در قالب آفرینش دوازده هزار ساله ی زردشتی یا نه هزار ساله ی زروانی تبیین می شوند. ویژگی این اساطیر، ثنویت و کران مندی است. مسأله اصلی در اساطیر ایرانی، سرشت دوگانه ی خلقت است و در جریان گذر از اسطوره به حماسه، نبرد دو نیروی نیک و بد در جنبه های مختلف هستی نمایان می شود و برخی از شخصیت ها که بیش از سایر عناصر، بیان گر مفاهیم رمزی و نمادین هستند، نماد تحول ایزدان به شاهان هستند و در برابرآنان پادشاهان اهریمنی که نماد خشکسالی(اَپوش) اند، قرار دارند. از دیگر عناصر نمادین که در این پژوهش به آن ها پرداخته شده است: داستان های عشقی– حماسی، موجودات موهوم، خواب های نمادینِ شاهان و قهرمانان، اعدادرمزی، نگاره ی نمادین درفش ها، نمادینگی آب و آتش و فرّه می باشد. این تحقیق، به روش توصیفی – تحلیلی و بر پایه ی منابع کتابخانه ای نگارش شده است و یافته های تحقیق چنین است که اشخاص بیشتر از هر عنصر دیگری، عنصر سازنده نمادهای اساطیری را در شاهنامه ی فردوسی تشکیل می دهند و کنش این عناصر انسانی تقابل دوگانه ی میان خیر و شرّ را در شاهنامه به نمایش می گذارد. واژگان کلیدی: فردوسی، شاهنامه، اسطوره، نماد، شخصیت.

مضمون آفرینی آن جا که با تخیل پیوند دارد، جوهر اصلی شعر است که در شعر شاعران سبک خراسانی و بیش تر از آن در سبک عراقی وجود داشته است؛ امّا این ویژگی در شعر سبک هندی به لحاظ اصرار شاعران این عهد به باریک اندیشی و نازکی خیال، خصیصه عمده این سبک گشته است. از میان شاعران این دوره صائب تبریزی(1010ـ1081هــ .ق) از ظرافت خیال بالایی برخوردار بوده و با قدرت خیال و شگردهای معنی آفرینی و مضمون سازی، مضامین اخلاقی ، دینی، اجتماعی و... را با بهره گیری از عناصر و پدیده های آسمان بیان کرده است. یکی از وجوه تمایز صائب تبریزی با دیگر شاعران همین بهره گیری متفاوت وی از طبیعت است که نوعی آشنایی زدایی در تخیل او وجود دارد و با اسلوب معادله و حسن تعلیل های شاعرانه شعر خود را مزین به عناصر آسمانی نموده و در سبک هندی جایگاه والایی به خود اختصاص داده است. این پژوهش که در چهار فصل فراهم شد، پس از کلیات، نگاهی اجمالی به کاربرد عناصر آسمانی در شعر شاعران مطرح سبک های خراسانی، بینابین، عراقی و هندی دارد. در فصل سوم، مضامین شعری صائب با تکیه بر عناصر آسمانی شرح و تحلیل شده، سپس تصاویر ساخته شده با این عناصر در صور مختلف بیانی و پیوندهای زیبای بدیعی بررسی گردیده است.

خواجو از جمله شاعران فارسی زبان است که از اشارات و تلمیحات در حدّ چشمگیری استفاده نموده است به طوری که می توان دیوان غزلیات او را جنگی بزرگ از اشارات و روایات دانست.غزلیات خواجو سرشار از تلمیحات واشارات روایی،اساطیری،ملی،قرآنی،اسلامی وعرفانی می باشد که به خوبی چشم و نظر هر خواننده ای را به خود جلب می کند.به نظر می رسد که مایه ی اصلی این اشارات ،معلومات وسیع و گسترده شاعر در این موضوعات باشد.نگارنده با این باور که گستره تلمیحات در غزل خواجوی کرمانی وسیع خواهد بود،بر آن شد تا پژوهشی بسامان و توصیفی- تحلیلی بر پایه منابع کتابخانه ای در اندیشه خواجوی کرمانی انجام دهد تا علاوه بر شناخت ژرف ساخت اندیشه ی این شاعر توانا، میزان توانایی او را در پرداختن به انواع عناصر تلمیح ساز از قبیل داستان ها و حکایات اساطیری ،ملی ،قرآنی ،اسلامی،عرفانی و...نشان دهد.

چکیده الماس خان کندوله ای، از سرهنگان سپاه نادرشاه افشار، پس از گذراندن دوران سپاهی گری، آثار حماسی و غنایی ارزشمندی را به گویش کردی گورانی به نظم کشید. این آثار اکنون به صورت دست نویس در جزوات گوناگون در میان مردم کرمانشاه، جنوب کردستان، شمال ایلام و غرب لرستان وجود دارند. یکی از این داستان ها، منظومه ی غنایی خورشید و خرامان می باشدکه به احتمال برگرفته از روایات عامیانه ی عصر شاعر است، اما شاعر آگاهانه آن را در چارچوب آثار غنایی مشابه در ادب فارسی سروده است. موضوع این رساله تصحیح انتقادی این داستان براساس نسخه های موجود است که در یک مقدمه و چهار فصل تدوین شده است. فصل اول مشتمل برکلیات تحقیق، شرح احوال و آثار شاعر، تاثیر فرهنگ عامه ی کرد در این اثر غنایی، معرفی نسخه ها ، شیوه ی تصحیح و برگردان داستان به نثر فارسی است. فصل دوم شامل متن تصحیح شده بر پایه ی چهار نسخه به زبان و رسم الخط کردی گورانی است که به شیوه ی رایج تصحیح انتقادی فراهم شده و موارد اختلاف در حاشیه ذکر شده است، به علاوه در روایات مختلف اجتهاد شده و نتیجه ی این اجتهاد به شکل علایم و عبارات موجز ارائه شده است. فصل سوم به تعلیقات اختصاص یافته است در این بخش دشواری های متن از قبیل معنای لغات و ترکیب ها ، باورها و تصاویر خاص و نیز ویژگی های سبکی توضیح داده شده است. فصل چهارم شامل نمایه هاست که فهرست لغات و ترکیب ها با معنای معادل آن در زبان فارسی ، فهرست اشخاص، جای ها ، ابزارها، آلات موسیقی، حیوانات، گل ها ، گیاهان و سنگ های قیمتی را در بردارد. واژه های کلیدی : الماس خان کندوله ای، خورشید و خرامان، منظومه ی غنایی، شعر کردی، تصحیح.

حافظ غزل سرای شگفت آور و شیرین سخن ادب پارسی است که گستره ی غزل او عرصه ی درگیری دو نیروی عظیم خیر و شر است. ریاکاری و فساد اخلاقی جامعه ی روزگار او برخی را داعیه دار صلاح کرده است، چنانکه با ریاکاری و ظاهرسازی بر مرکب دغل بازی خویش سوارند و برخی نیز به دلیل رفتار این ریاکاران گوشه نشین خرابه ها شده اند و از ریا و نیرنگ گریزانند که این دو نگرش گروه های مثبت و منفی اجتماع عصر حافظ را تشکیل می دهند. البته دسته ی سومی هم در غزل خواجه یافت می شود که همانا شخصیت های بینابینی در پندار و کردار هستند که گاه به سوی بدی لغزانند و گاه به سمت بدی گرایانند. این سه دسته ی شخصیتی که هم در زمانه و عصر حافظ زندگی می کنند و هم در دنیای ذهنی و فکری شاعر جایگاهی ویژه دارند، شخصیت مثالی (typical) نامیده می شوندکه جریان های فکری عصر او را رهبری می کند. حافظ سعی دارد با این طیف های شخصیت اوضاع زمان خود را تشریح کند در عین حال دیدگاه خود را نیز نسبت بهع دنیای آرمانی مطرح نماید. بر اساس آمار به دست آمده حافظ شخصیت های مثبت را در تشریح آرمان و دنیای مثالی خویش به کار می برد و بسامد این شخصیت ها نشان می دهد که حافظ با وجود تلخی اوضاع زمانه مثبت نگر و امید وار به آینده است.

چکیده اعلام از جمله واژگانی است که شاعران پهنه ی ادب فارسی ، به ویژه شاعران عارف مسلکی چون عطار نیشابوری با آن تصویر ساخته اند و مضمون های نو آفریده اند . این پایان نامه با عنوان « تصویرسازی و مضمون آفرینی در مثنوی های الهی نامه ، منطق الطیر ، مصیبت نامه و اسرارنامه ی » عطار نیشابوری ، تصویر و مضمون را در این مثنوی ها بر پایه ی اعلام اساطیری ، دینی ، تاریخی و طبیعی بررسی کرده و بسامد آن ها را به روش توصیفی ، تحلیلی و آمار بسامدی بیان کرده است و نتایج آن نشان می دهد که عطار برای بیان و انتقال اندیشه های عرفانیش از اعلام بیش از دیگر عوامل مضمون آفرین و تصویر ساز استفاده کرده است و بسامد اعلام دینی بیش از اعلام اساطیری ، تاریخی و طبیعی است. این پایان نامه دارای پنج فصل می باشد که به ترتیب عبارتند از : کلیات و تعاریف ، اعلام اساطیری ، اعلام دینی ، اعلام تاریخی و اعلام طبیعی . واژه های کلیدی : عطار ، الهی نامه ، منطق الطیر ، مصیبت نامه ، اسرار نامه ، اعلام ، تصویر ، مضمون

چکیده: پژوهش های تطبیقی شاخه ای مستقل و تازه از پژوهش در گستره ی ادبیات است که به بررسی و شناخت روابط و پیوند های ادبیات ملل گوناگون با یکدیگر می پردازد. شاهنامه ی حکیم ابوالقاسم فردوسی از جمله آثار حماسی مشهور در ایران و جهان است که اندیشمندان بسیاری به آن نظر داشته اند و آثاری به تقلید از آن خلق کرده اند. از جمله ی این اندیشمندان، الماس خان کندوله ای کرمانشاهی ـ شاعر توانای کرد زبان ـ است که آثار حماسی فراوان و برخی آثار غنایی را به تقلید از شاهنامه ی حکیم طوس به نظم کشیده است. ساختار داستانی و محتوایی آثار الماس خان با شاهنامه ی فردوسی شباهت ها و تفاوت هایی دارد. این پژوهش به منظور تحلیل تطبیقی ساختار و محتوای سیاوش نامه ی فردوسی و سیاوش نامه ی الماس خان کندوله ای به شیوه ی توصیفی و تحلیل تطبیقی انجام شده است و شامل کلیات و تعاریف، معرفی عناصر داستان، خلاصه ی دو داستان به نثر فارسی، بررسی ویژگی های ساختاری و محتوایی دو اثر و نیز تحلیل تطبیقی آنها می شود؛ همچنین به ویژگی های مشترک و متفاوت این دو اثر و تأثیر پذیری الماس خان از فردوسی پرداخته شده و این تأثیر پذیری در مواردی مانند قالب، وزن، قافیه و ردیف، صور خیال و عناصر داستانی همچون شخصیت، طرح، زمان، مکان و ... نشان داده شده است. واژه های کلیدی: فردوسی، الماس خان کندوله ای، سیاوش نامه، ادبیات تطبیقی، تحلیل ساختار و محتوا، عناصر داستان.

شاعران ایرانی از آغاز شکل گیری شعر فارسی، موضوعات و مضامین متنوّعی را در شعر خود گنجانده اند. با تطوّر و تکامل شعر فارسی، تنوّع موضوعی نیز روی در فزونی داشته است، به گونه ای که از سده های ششم تا هشتم موضوعاتی چون عشق، عرفان، شکواییه، هجو، هزل، طنز و...در شعر فارسی رواج یافته است. در قرن نهم نیز که مقدّمه ای برای شروع سبک هندی و آغاز صنعت سازی و مضمون پردازی فراوان و انتزاعی در ادب فارسی است، تنوّع موضوع و مضمون در دیوان شاعران به چشم می خورد. ابن حسام خوسفی(م: 875) شاعر برجسته و شیعی مذهب قرن نهم در بیشتر موضوعات شناخته شده ی شعر فارسی از قبیل توحید، نعت رسول اکرم(ص)، منقبت، مدح شاهان و درباریان، مرثیه، موضوعات اخلاقی، عرفان، عشق مجازی، وصف، شکواییه، مفاخره و خودستایی و موضوعات انتقادی طبع آزمایی کرده است که این رساله در پی بررسی این موضوعات است. مباحث مربوط به رساله در چهار فصل تنظیم شده است: فصل اوّل مربوط به کلیّات و تعاریف تحقیق است. فصل دوّم که به قرن نهم و زندگی شاعر می پردازد از سه بخش تشکیل شده است، در بخش نخست به اهمّیّت قرن نهم و شعر این دوره پرداخته شده است. در بخش دوّم اوضاع سیاسی، اجتماعی، دینی و ادبی ایران در قرن نهم و انعکاس آن در شعر شاعر بررسی گردیده و در بخش سوّم به زندگی وی اشاره شده است. فصل سوّم که قسمت اصلی رساله را در بر می گیرد، موضوعات شعری است شامل دوازده بخش که در هر بخش یکی از رایج ترین موضوعات در دیوان شاعر معرّفی و تحلیل شده است. فصل چهارم شامل مضمون سازی شاعر با علوم، هنرها، بازی ها، اعداد و حروف است که در چهار بخش بررسی شده است، بدین گونه که بخش نخست آن به علوم، بخش دوّم به هنرها، بخش سوّم به بازی ها و سرگرمی ها و بخش چهارم به اعداد و حروف اختصاص یافته است. با توجّه به اوضاع ایده آل دینی و اعتقادی سده ی نهم و آبشخورهای فرهنگی و مذهبی شاعر، بیشتر موضوعات شعر وی حول محور مدح و منقبت ائمّه ی اطهار به ویژه امام علی(ع) شکل گرفته است. بیشترین مضمون سازی شاعر در ضمن موضوعات نیز مربوط به آیات قرآنی و احادیث نبوی و ائمّه ی اطهار (ع) است.

گفتمان از بطن گفت وگو و شرایط حاکم برآن بیرون می آید. مثنوی معنوی به عنوان اثری داستانی از عنصر گفتمان برخوردار است که چگونگی شکل-گیری آن قابل بررسی است. گستردگی جامعـه ی مثنوی به وسعت دنیا از آغاز تا عصر شاعر است که در این اجتماع وسیع علاوه برحق، اشخاص بسیـاری اعم از پیامبران از آدم تا خاتم، خلفا، حاکمان، عارفان، عالمان و ... حضور دارند و هریک گفتمانی منحصربه خود دارند . این پژوهش گفتمان شخصیت ها را در حکایت های مثنوی به تأثیر از جایگاه گوینده، مخاطب و موضوع گفت وگو تحلیل و بررسی کرده است؛ چنان که ابتدا با غربال کردن شخصیت ها، شخصیت های گفتمان مدار مشخص شده و به تأثیر از جایگاه خویش به تیپ های گوناگون دسته بندی شده اند. پس از تیپ بندی شخصیت ها، گفتمـان آن هـا بر اساس بیت های مربوطه تحلیل شده است. اگرچه تفکیک این سه عامل دخیل و موثر در گفتمان (جایگاه گوینده، مخاطب و موضوع گفت وگو) ناممکن می نماید، اما تسهیل در تحلیل ملاک تفکیک آن ها در این پژوهش است. پس از تحلیل گفتمان هرتیپ ، دقت مولوی در رعایت گفتمان آن ها آشکار شد؛ چنان که به تأثیر از جایگاه گوینده، گفتمان حاکمان با گفتمان زیردستان یا گفتمان عارفان با عوام متفاوت است؛ جایگاه مخاطب نیز بر گفتمان شخصیت ها موثر است و گفتمان های صمیمانه و خصمانه زاده ی این تأثیرند. موضوع گفت وگو اعم از تنبیه، تشویق، تحریک، گلایه/آزمون و ... نیز در شکل گیری گفتمـان موثر است. مولوی شخصیت های حکایت ها را از جامعـه ی اطراف گرفتـه است و به خوبی می داند که هر تیپی از چه گفتمانی بهره می گیرند . البته گاهی به تسامح مولوی نیز برمی خوریم که در دریای عظیم شخصیت-ها و گفتمـانشان سهو ناچیزی رخ نموده است؛ امّا بطور کلی انتخاب گفتمـان شخصیت ها در حکایت های مثنوی، به درستی و در نهایت دقت انجام گرفته است.

ادبیات بومی و محلی میراث ماندگار از گذشته و حال است که به صورت منظوم و منثور به زبان محلی در یک جغرافیای زبانی تدوین می گردد. این ادبیات بایدها، اعتقادات، سلایق و علایق مردمان یک جغرافیای زبانی را در خود پژواک می دهد که مجموعه ی آن ها در گسترش وتقویت زبان و ادب ملی از ارزش چشمگیری برخوردار است. الماس خان کندوله ای کرمانشاهی از سرهنگان سپاه نادرشاه افشار ویکی از شاعران حماسه سرای بومی و محلی در کرمانشاه است که پس از گذراندن دوران سپاهی-گری، آثار حماسی و غنایی ارزشمندی را به گویش کردی گورانی به نظم کشیده است. این آثار به صورت دست نویس در جزوات گوناگون در میان مردم کرمانشاه، جنوب کردستان، شمال ایلام و غرب لرستان پراکنده است. یکی از این داستان ها، منظومه ی حماسی رستم و ببربیان است که الماس خان این مـنظومه را با توصیف های زیبا و فضای کاملاً اساطیری و حماسی به نظم کشیده است. تصحیح انتقادی این داستان بر اساس نسخه های موجود شامل شرح احوال و آثار شاعر، معرفی نسخه ها، برگردان داستان به نثر فارسی، متن تصحیح شده بر پایه ی سه نسخه به زبان و رسم الخط کردی گورانی به شیوه ی رایج تصحیح انتقادی با ذکر موارد اختلاف در حاشیه، تعلیقات، لغات و ترکیب ها با معنای معادل آن در زبان فارسی، نمایه ی اشخاص، جای ها، ابزارها، آلات موسیقی، حیوانات می باشد.ویژگی های یک داستان حماسی بر ساختار، مـحتوا و درون مـایه ی این داستان حـاکم است و در ردیف داستان های حماسـی بـومی و محلی قرار می گیرد.

رنگ یکی از پدیده های آفرینش است که به نحوی بر حرکت تمام موجودات زنده موثر می باشد و بدون شک در میان هنرمندان و دوست داران زیبایی جایگاه ویژه ای دارد . در این میان ، شاعران که به توصیف و تشریح هستی می پردازند از رنگها درآفرینش تصاویر رنگارنگ در قالب سخن ، برای انتقال عواطف و احساسات خود به خوانندگان بهره می برند . صائب تبریزی نیز به عنوان یکی از سرایندگان زبان فارسی از رنگها در ملموس و محسوس کردن تصاویر خود استفاده کرده است . بررسی عنصر رنگ در شعر این شاعر ، انگیزه ای برای نگارش این رساله گردید . این پایان نامه مشتمل بر شش فصل می باشد . فصل اول مقدمه و اهداف و فصل دوم به اخـتصار شـرح حـال صائب ، اندیـشه و سـبک شعری او را بیان می کند . فصل سوم کـلیات رنـگ را شامل می شـود . در فصل چهارم از رنگهای به کار رفته در دیوان اشعار صائب از لحاظ آماری سخن به میان آمده و میزان استفاده ی شاعر از هر رنگ به همراه نمونه هایی از کاربرد آنها ذکر و جدولها و نمودارهای مربوط به هر رنگ ترسیم و تنظیم شـده است . نکته ی قـابـل ذکر در این بخـش ، کـثرت کاربـرد رنـگ سـفـید و بعد از آن ، سـیاه ، توسط صائب می باشد. در فصل پنجم به تحلیل روانشناسانه ی اشعار با توجه به بسامد استفاده ی شاعر از هر رنگ پرداخته شده؛ بر این اساس ، صائب از وضعیت موجود ناراضی است و از سرکوب کردن آرزوها و خواسته های خود ناراحت است . این موضوع حاکی از آن است که هر چند شاعر از عرفان صحبت می کند اما عرفان او نظری و اکتسابی است . در فصل ششم از تصویر سازی صائـب با عنصر رنگ و کاربرد غیر مستقیم آن در عناصر خیال سخن به میان آمده است . همچنین به مواردی از حس آمیزی که رنگ در آنها نقش دارد اشاره شده است . در مجموع باید گفت که رنگها در شعر صائب نمود خاصی دارد و به صورت غیر مستقیم در تصویرها و تابلوهای شعری به کار رفته است

چکیده توفیق موهبتی الهی است که انسان را به خواسته های معقول و منطقی که داشته باشد، می رساند و راه سعادت او را هموار می سازد. اشتیاق به کسب توفیق الهی برای رسیدن به هدف بیش از هر چیزی در کانون نگاه متکلمین، عرفا واهل دل است که همواره آنها را به تلاش و تکاپو وا داشته است. هدف این پژوهش، شناخت توفیق در اندیشه ی حافظ شیرازی، یکی از برجسته ترین شاعران عارف و عارفان شاعر پارسی گوی است. امید به توفیق الهی در شعر حافظ موج می زند؛ چنان که عناصر دینی (دعا، راز و نیاز، اشک و آه و ...)، صوفیانه (پیر، مرشد، مراد، خضر، طایر قدس و...)، اخلاقی (همت، آزادگی، پرهیز از ریاو...) و دیگر عناصر را به کار می گیرد؛ تا شاید دری از توفیق بر او گشوده گردد. بررسی توفیق از نگاه حافظ در این پژوهش به شیوه ی توصیفی و تحلیلی و بر پایه ی مطالعات موردی و منابع کتابخانه ای است. حافظ نگاهی عارفانه و عاشقانه به مقوله ی توفیق و کامیابی دارد؛ چنان که نگاه او به توفیق مبتنی بر عشقی رندانه است که نتیجه ی آن دیوانی از عشق و رندی است و امید به توفیق الهی برای رسیدن به مقصود در آن اهمیت ویژه ای دارد.

دو موضوع عمده ی دنیا و آخرت در این رساله بررسی شده است و در اهمیت و ارتباط دنیا و آخرت این نکته کافی است که دنیا به عنوان مزرعه ی آخرت معرفی شده است. معاد نیز یکی از اصول ادیان توحیدی محسوب می گردد و در دین اسلام هم یکی از اصول جهان بینی به شمار می آید. ایمان به دنیای پس از مرگ شرط مسلمانی است که هر کس آنرا انکار کند از زمره ی مسلمانان خارج است. از این رو بحث در مورد دو مقوله ی دنیا و آخرت بسیار حائز اهمیت است. شاعران و نویسندگان در ادوار مختلف ادب فارسی نیز از این امر غافل نبوده و در آثار منظوم و منثور خویش به آن پرداخته اند. از جمله این شاعران، فردوسی شاعر بلند آوازه و حماسه سرای ایران است که در جای جای شاهنامه به این امر پرداخته است. این رساله نشان می دهد که فردوسی در شاهنامه تا چه اندازه به امور دنیا و آخرت توجه داشته و کدام یک در شعر وی جلوه ی بیشتری یافته است. در فصل اول مقدمه و کلیات آمده و فصل دوم به زندگی و فکر فردوسی اختصاص یافته است. فصل سوم بیان گر دنیا و آخرت از دیدگاه سایر ملل و ادیان آسمانی می باشد و در فصل چهارم دنیا در شاهنامه و در فصل پنجم آخرت در شاهنامه بررسی شده است. نتیجه ی حاصل از پژوهش نشان می دهد که فردوسی با دیدی روشن بینانه آدمی را از دوستی دنیا و مکر و حیله ی آن برحذر می دارد؛ چون از دید او دنیا سرای ناز و نوش نیست؛ بلکه آکنده از درد و رنج است؛ فردوسی به دنبال ترویج عزلت از دنیا و تبلیغ رهبانیت مسیحی نمی باشد؛ بلکه در شاهنامه کار و فعالیت و کوشش و جوشش و رزم، در کنار بزم و شادی به وضوح دیده می شود و آدمی را به تحرک و جنبش وا می دارد. فردوسی چنان که آدمی را از دوستی و دل سپردن به دنیا برحذر می دارد، وی را به بهره گیری از زندگانی و دنیای گذران برمی انگیزاند. او به مسأله ی مرگ و حیات اخروی نیز با دیدی حکیمانه نگاه می کند. وی معتقد است که مرگ ادامه ی زندگی و مکمل و مرتبه ی کمال هستی آدمی است که اگر مرگ نباشد رشته ی هستی می گسلد و نظام زندگی دچار یک نوع از هم پاشیدگی و بی نظمی می شود.

رمانتیسم از بزرگترین نهضت های جهان است که در اواخر قرن هیجدهم و اوایل قرن نوزدهم میلادی، در نتیجه ی تحولاتی که در جامعه ی اروپایی رخ داد، فرهنگ و اندیشه و سیاست و اجتماع و ادب اروپا را دچار تحول کرد. رمانتیسم ابتدا از کشورهای آلمان، انگلیس و فرانسه آغاز شد و سپس به نقاط مختلف اروپا راه یافت. این نهضت علاوه بر اروپا در فرهنگ و اندیشه ی ملل مختلف جهان تأثیر نهاد. ورود رمانتیسم به ایران در اثر آشنایی ایرانیان با فرهنگ اروپایی، به ویژه آشنایی با ادبیات فرانسه در عهد مشروطه رخ داد. مکتب رمانتیسم در ایران به شکل یک مکتب فراگیر وجود نداشت بلکه به صورت یک گرایش در کنار سایر گرایش ها دیده می شد. رمانتیسم در ایران به سه دوره ی عهد مشروطه، عصر رضاخانی و دهه ی سی تقسیم می شود. نمودهای کم رنگی از آثار رمانتیک در دوره ی مشروطه وجود دارد. اما عموم منتقدان افسانه ی نیما و در مواردی نیز ایده آل عشقی را به عنوان اولین آثار رمانتیک در ایران معرفی کرده اند. رمانتیسم در هر دوره از ادبیات معاصر به شکل های مختلفی دیده می شود. در دهه ی سی نیز انواعی از رمانتیسم وجود دارد. مشیری از شاعران تغزل سرا و از گروه چهارپاره سرایان است که در اثر تحولات سیاسی و اجتماعی دهه ی سی و با تأثیرپذیری از شاعران رمانتیکی چون توللی و نادرپور اشعاری سروده است که با مولفه های رمانتیک همخوانی دارد. اکثر شاعران دهه ی سی در اوایل این دهه به رمانتیسم سیاه گرایش نشان دادند. اما فریدون مشیری به دور از فسادهایی که شعر در این دوره به آنها دچار شده بود، در سرودن اشعارش متعادل رفتار کرده وشعری رمانتیک، ساده و همه پسند ارائه کرده است. از جمله نتایج این تحقیق یافتن مولفه هایی از «رمانتیسم فردی» از جمله طبیعت گرایی، عشق، تخیّل، فردیت، غم و اندوه و تیره بینی در شعر مشیری است. از دیگر نتایج این تحقیق، یافتن مولفه های «رمانتیسم اجتماعی» چون بیان رنج و فقر مردم وعلاقه به وطن در شعر مشیری است. کلیدواژه ها: رمانتیسم، فریدون مشیری، رمانتیسم فردی، رمانتیسم اجتماعی.

از دیرباز، انسان با طبیعت و جلوه های متنوع آن در ارتباط بوده است و همه ی مظاهر و زیبایی های طبیعت بر اندیشه-ی آدمی تأثیر گذاشته است و به ویژه در آثار ادبی و هنری، نمود چشمگیری یافته. در این میان، ارتباط شاعران ایلامی با طبیعت و عناصر خیال انگیز آن به گونه ای است که نمی توان شعرآنان را جدای از طبیعت دانست؛ چرا که شاعران ایلامی در دامان طبیعت سبز ایلام با گل ها ی رنگارنگ و کوه های سر به فلک کشیده ی آن، بالیده و زندگی کرده اند و این جلوه های طبیعت به گونه ای زیبا و به صورت آرایه های ادبی استعاره، تشبیه، مجاز و کنایه درشعر آنان نمود یافته است. این پژوهش با عنوان تصویرسازی و مضمون آفرینی با عناصر طبیعت در شعر شاعران معاصر ایلامی، بر آن است تا گوشه ای از جلوه گری های طبیعت در شعر شاعران معاصر ایلامی پس از انقلاب را بیان نماید؛ لذا تصویر و مضمون طبیعت را در شعر این دوره و در چهار محور عناصر آسمانی، عناصر زمینی، عناصر اربعه، عناصر زمانی و در چهار قالب استعاره، تشبیه، مجاز، کنایه در شعر ده تن از شاعران معاصر استان ایلام مورد مطالعه و بررسی قرار داده است. این بررسی ها نشان می دهد، شاعران ایلامی، طبیعت را چون ابزاری برای بیان رویدادها و وقایع گوناگون اجتماعی و مضامین انسانی و عاشقانه به کار برده اند؛ در واقع از عناصر طبیعت، چون: ماه، خورشید،گل،گیاه و . . . در جهت بیان اندیشه ها و تجربیات خویش بهره گرفته اند و کمتر به توصیف خود طبیعت پرداخته اند. از مهم ترین این اندیشه ها، اندیشه ی مربوط به جنگ و ویرانی حاصل از آن است که روح شاعران را آزرده و آنان را متعهد کرده است که به بازتاب درد و رنج ها یی که در هشت سال نبرد با دشمنان متحمل شده اند، بپردازند و مشقت ها و صبری راکه مردم ایلام در روزهای دفاع مقدس از خود نشان داده اند، با زبان شاعرانه به تصویر بکشند و این مضامین را در دو قالب استعاره وتشبیه که در مقایسه با کنایه و مجاز، نمود بیشتری یافته اند، بیان نمایند.

هدف از این پژوهش شناخت تأثیر عنصر رنگ در اسکندر نامه نظامی و آیینه ی اسکندری امیر خسرو دهلوی است . رنگ در زندگی یکی از عناصری است که کارکرد بسیار برجسته ای داشته است و در همه زمان ها و نزد همه ی ملت ها جایگاهی درخور و شایسته دارد. در هر فرهنگی برخی از رنگ ها گویای نگرش ها و احساس ها و عواطف درونی مردمان آن جامعه است. اهمیت رنگ تا بدانجاست که در روان شناسی امروز برای پی بردن به شخصیت و منش هر کس از رنگ بهره می برند.شاعران نیز در سروده های خویش، عاطفه و احساس خود را با رنگ به تصویر می کشند؛ لذا به جهت شناسایی بیشتر عنصر رنگ در تصاویر شاعرانه و شناخت قدرت خلاقه ی نظامی گنجوی و امیر خسرو دهلوی دو مثنوی اسکند نامه از نظامی و آیینه ی اسکندری از امیر خسرودهلوی به عنوان منبع اصلی انتخاب و با استخراج دقیق موارد کاربرد رنگ و شاهد مثال های مربوطه، به مقایسه بسامدی ( آماری ) رنگ در شعر دو شاعر پرداختیم که نتایج حاصل از این تحقیق به قرار ذیل می باشد. در اسکندرنامه نظامی 731 بار عنصر رنگ استفاده شده است. از این تعدرد با واژه رنگ 89 بار بیان شده و 319 بار با واژه های بی فام (سیاه، سپید، تیره، روشن، قیرگون، نور، مشک و روشنایی) و323 با واژه های فامی(سرخ، زرد، آبی،بنفش و...)به کار رفته است. و با بررسی رنگ در آئینه ی اسکندری 166 بار عنصر رنگ مورد استفاده قرار گرفته است.که از این تعداد 36 بار با واژه رنگ و 81 بار با واژه های بی فام و 49 بار با واژه های فامی مورد استفاده شده است.نتایج حاصله نشان می دهد که هر دو شاعر از رنگ سیاه بیشترین استفاده را کرده که گویای نارضایتی شاعران نسبت به وضع اجتماعی آن دوران می باشد و نظامی هم بیشتر به عنصر رنگ توجه نموده است و بسامد آن در شعرش بسیار بیشتر است که بیانگر روح سر زندگی شعر اوست.

مجموعه ی حاضر تلاش و کوششی است در جهت احیا و معرّفی آثار و اقوال مکتوب شاعران بنام کلهر، ترجیحاً در منطقه ی گیلان غرب. اشعار کُردی از دیرباز در محافل و مجالس بر سر زبان ها بوده امّا به ندرت در جایی ثبت شده اند و بسیاری از این اشعار گران قدر به مرور زمان از حافظه ها محو شده و یا خواهدشد. لذا مبنای این کوشش بر آن است تا ضمن ارائه ترجمه و شرحی مختصر بر اشعار مکتوب موجود در این منطقه، چهره ای روشن و شفّاف از آثار کردی کلهری به جامعه پژوهشگر و محقّقان علمی و فرهنگی کشور عزیزمان، ایران، عرضه نماید. این پایان نامه، در هفت فصل فراهم گردیده که در آن در باره ی مردم کرد و زبان کردی و ایل کلهر سخن به میان آمده است و در فصل دوم به معرّفی چند تن از شاعران این خطّه که دارای آثاری مکتوب هستند، پرداخته ایم. از فصل سوم تا فصل هفتم، به ترتیب تجلّی و نمود طبیعت گرایی، دین و اعتقادات، دفاع مقدّس، روزگار و عبرت های آن و در آخر انعکاس فرهنگ عامّه در شعر شاعران کلهری سرای این شهرستان بررسی شده است. وجود شاعران توانا و برجسته در خطّه ی گیلان غرب از استان کرمانشاه و هم چنین شهرستان های اطراف، گنجینه ای ماندگار و قابل پژوهش برای جویندگان معرفت و دانش است و وجود چندین شاعر توانا در این منطقه با اشعار ارزشمند که بن مایه ی فکری و اجتماعی مردم منطقه را در آثار خود متجلّی ساخته اند، به لحاظ زیبایی شناسی و هنر شاعری نیز قابل بحث و مطالعه هستند.

نماد یکی از آرایه های ادبی است. ویژگی بارز نماد، ابهام، عدم صراحت، غیر مشروح و غیر مستقیم بودن معنی و مفهوم آن است، به این معنا که مراد و مقصود نهایی در زبان نمادین ظاهر نیست، بلکه فراتر و عمیق تر از ظاهر آن است. در شعر معاصر ایران به دلایل متعددی به نماد توجه شده است، سپهری از شاعران معاصر است که برای بیان اندیشه های عرفانی خود، از زبان نمادین بهره برده و همین امر یکی از رازهای پیچیدگی و ابهام شعر اوست. هدف اصلی این پژوهش بررسی و تحلیل حوزه مفهومی نمادهای شعر سپهری است و به این منظور، این پایان نامه در چهار بخش تنظیم شده است: بخش اول شامل دو فصل است که در آن، به کلیات، احوال، آثار، زندگی، عرفان سپهری، نماد پردازی در دوران معاصر، مکتب سمبلسیم، خاستگاه و پیشوایان آن به طور خلاصه پرداخته شده است؛ بخش دوم، عناصر طبیعت در سه فصل تقسیم بندی شده است که نمادهای حیوانات (چهارپایان، پرندگان، خزندگان، آبزیان، حشرات)، گیاهان (درختان، گل ها، گیاهان، میوه ها) و نمادهای سایر عناصر طبیعت (نمادهایی که قابلیت تقسیم بندی در ذیل عنوان های ذکر شده را ندارند)، در آن توضیح داده شده اند؛ در بخش سوم طی دو فصل، نمادهای شخصیت ها و نمادهای رنگ ها؛ و در بخش چهارم نیز، در دو فصل، نمادهای ابداعی و نمادهای غیر شخصی شاعر بررسی شده اند. این نمادها اغلب برگرفته از عقاید و اندیشه های عرفانی، فلسفی و به ندرت اجتماعی سپهری است. فرهنگ های مختلف ایران، چین باستان، مسیحیت، یهود و بخصوص بودایی بر شعر و نمادهای شعری او اثر داشته است و باعث شکل گیری نگاه عارفانه او به هستی شده است.

چکیده اعداد و حروف از جمله عناصری هستند که در زندگی انسان پرکاربرد می باشند و آموزه های دینی و انسانی به آن رنگی نمادین داده اند . این کارکرد ، در شعر شاعران همچون آیینه پژواک تصویر زندگی بشر ، کاربردی شگفت انگیز دارد . نظامی گنجه ای از جمله شاعرانی است که این عناصر را در خمسه بکار گرفته است و به آفرینش مضامین و تصاویری رنگارنگ و زیبا دست زده است . نگارنده در این پژوهش - که با نام « تصویر سازی و مضمون آفرینی با اعداد و حروف در خمسه نظامی » تهیه گردیده و به روش کتابخانه ای ، فیش برداری و تحلیل محتوا انجام شده است - دریچه ای بسوی اشعار نظامی باز می کند و نشان می دهد که نقش اعداد و حروف در تصویرسازی و مضمون آفرینی شعر نظامی چگونه است ، کدام یک بیشترین بسامد را از این حیث در شعر او دارند و چه نقشی در بیان اندیشه هایش ایفا می کنند ؛ رسیدن به این مهم در کنکاش لایه ها ی افکار ، اعتقادات ، فرهنگ ، اندیشه و زندگی نظامی ممکن است که بدین سبب اوضاع اجتماعی ، احوال ، آثار و اندیشه های شاعر بررسی و عناصر تصویر ساز و مضمون آفرین اعداد و حروف با شواهد ی از خمسه نشان داده شده است . این رساله شش فصل دارد که در فصل اول : کلیات ، در فصل دوم : شرح احوال ، آثار و اندیشه نظامی ، در فصل سوم : اعداد و حروف پرکاربرد در تصویرسازی و مضمون آفرینی ، در فصل چهارم : تصاویر بیانی اعداد و حروف و مضمون آنها ، در فصل پنجم : اعداد و حروف در آرایه های بدیعی و مضمون آنها و در فصل ششم اهم موضوعات و مضامین تصویر سازی و مضمون آفرینی با اعداد و حروف در خمسه بررسی شده است . واژگان کلیدی : اعداد و حروف ، تصویر سازی ، مضمون آفرینی ، خمسه ی نظامی و نظامی گنجوی .

از دیدگاه مولانا ، انسان اهل ،کسی است که فطرت الهی خود را از شائبه ی رذایل پاک نموده و فضایل اخلاقی را در وجود خود ثابت نموده است . مولانا لازمه ی اهلیّت را خالی شدن از صفاتی چون تکبّر ، بدخلقی ، قــیاس، عیب جویی ، ریا و ... می داند پس از این مرحله آراستگی به صفاتی چون تواضع ، مدارا ، صبر ، توبه و ... . از منظر مولانا ، انسان با فطرت پاک متولّد می شود ولی گروهی این فطرت پاک را با ناپاکی و زشتی آلوده کرده و در زمره ی نااهلان قرار می گیرند . مولانا هم چون پیر و مرشدی تلاش دارد با توصیف ویژگی های مثبت و منفی انسان ، بینش و آگاهی و قدرت تشخیصی به مخاطب خود بدهد که راه درست را برگزیند .

زندگی نامه و تحلیل اشعار فارسی و کردی میرزا نادر هرسینی

یکی از مسایلی که از دیرباز در ادیان آسمانی و به ویژه در دین اسلام مورد توجّه بوده، مفهوم قضا و قدر، سرنوشت و تقدیر است که می توان آن را یکی از مباحث پیچید? الهیّات به شمار آورد. مسأل? قضا و قدر یک بحث کلامی است و نگاهی گذرا به تاریخ، گویای اهمیت این بحث در میان متکلّمین و جنجال فرقه های کلامی در این مسئله می باشد، انسان می تواند به قضا و قدر معتقد باشد و در عین حال اراد? آزاد و نقش خویش را نیز در تعیین سرنوشتش بپذیرد. مولوی از شاعران قرن هفتم است که دیدگاه تقدیرگرایی در مولفه های گوناگون حیات بشری مرگ، زندگی، عقل و عشق، علم و جهل و... دارد، به طوری که تلاش و کوشش بشری را مرهون عنایت الهی می داند. پایان نامه حاضر شامل شش فصل است: فصل اول کلیات و تعاریف که شامل بیان مسأله، پرسش ها، اهمیت، هدف، ضرورت، پیشین? موضوع و روش کار می باشد. فصل دوم شامل: تقدیرگرایی در ادیان و مکاتب و تقدیرگرایی در ادب فارسی می باشد. فصل سوم مبانی نظری تقدیر و تقدیرگرایی در تمثیل های مثنوی معنوی را در حوز? جبر و اختیار بررسی، نقد و تحلیل کرده است. فصل چهارم مربوط به مولفه های عملی تقدیر و تقدیرگرایی در حوزه های تدبیر و تقدیر تمثیل های مثنوی است. فصل پنجم به ارتباط میان دو عنصر موثر جبر و اختیار در تقدیرگرایی از نگاه مولانا اختصاص یافته است. فصل ششم به کارآیی تدبیر در برابر تقدیر از نگاه مولانا پرداخته است. نگارنده در این پایان نامه دسته بندی موضوعی و تحلیلی تأثیر تقدیر بر کمال گرایی انسان را در تمثیل های مثنوی معنوی انجام داده و نشان داده است که مولوی چگونه و در چه حالی انسان را مرهون تقدیر می داند و در چه شرایط و مراحلی از جهات او را مرهون تلاش و کوشش بشری می شناسد. همچنین نشان داده است که جایگاه کوشش و کشش در نگاه مولوی چگونه است. چه چیزهایی در سیر حیات بشر و تکامل مادی و معنوی او تقدیر شناخته می شوند. تکلیف انسان به عنوان یک موجود مختار مجبور در روند تکاملی خویش چگونه و چیست؟

کاربرد تمثیل در زبان و ادب فارسی سابقه ای طولانی دارد و محل اختلاف نظر میان اهل ادب بوده است و در تفهیم مفاهیم عقلی،ذهنی و انتزاعی به مخاطبان بسیار موثر و کارآمد بوده است.قصه و تمثیل مقدمه اولین گام در شناخت به تمام معنی مثنوی های منطق الطیر و مصیبت نامه عطار نیشابوری و راه ورود به دنیای ناشناخته آن هاست.البته مفهوم درونی و نهفته در حکایت های عطار به روشنی معلوم است و با توجه به ترتیب عناصر و توالی حوادث و عبارات،حکایت های تمثیلی عطار به گونه ای است که در اکثر موارد مخاطب را به مفاهیم نهفته در بطن حکایت ها راهنمایی می کند.توجه به ساختار و محتوای تمثیل در حکایت ها راهی برای درک بهتر و بیشتر مفاهیم آن هاست.پایان نامه ی حاضر از گذر بررسی عناصر ساختاری تمثیل(راوی،شخصیت ها و گفتگو ها) و تحلیل محتوایی(موضوع،عاطفه و دلالت های تمثیلی) به نگاهی جدید و جامع در ساختار و محتوای تمثیلی در این دو مثنوی عطار نیشابوری دست یافته است.

شعر عاشورایی در دوره معاصر به عنوان یک نوع ادبی، در ادبیات این دوره، گستردگی فراوانی یافته است به گونهای که شاعران کرمانشاهی زیادی در این طرز معنایی دارای شعر هستند. در این پژوهش کوشیدهایم با مطالعه اشعار عاشورایی شاعران ویژه سرای عاشورایی در کرمانشاه مفاهیم و مباحث غالب و مطرح در این سوگوارهها را شناسایی و استخراج نماییم. سپس به تحلیل ساختاری سوگسروده ها و انواع آنها از منظر سبک شناسی اشارهای داشته و پس از آن این اشعار را از جایگاه محتوایی بررسی کرده و در پایان مقایسهای میان سبک این دست از شاعران صورت گرفته است.