وقف به عنوان عملی انسانی و سودمند برای اجتماع بشری، تاریخی به درازای تمدن بشریت دارد. تاریخ و فرهنگ ایرانی نیز با وقف و خیر اندیشی و نیکوکاری واقفان در آمیخته است. در فرهنگ دینی- اسلامی پدیده وقف در مقابل فقر قرار دارد. با این وجود و علی رغم ظرفیت وسیع و بالای این پدیده در رفع معضلات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، کمتر مورد تحقیق واقع شده و نیز جایگاه واقعی آن در مراکز تصمیم گیری مغفول مانده است. پژوهش حاضر درصدد بررسی آثار و پیامدهای اجتماعی وقف در استان قم می باشد که در این راه ابعاد و ویژگی های وقف و رابطه آن با جامعه اسلامی نیز تبیین خواهد شد. در اهمیت موضوع می توان گفت که وقف همواره یکی از عوامل تاثیر گذار در شکوفایی تمدن اسلامی و توسعه جوامع بوده است و هدف از بررسی آن نیز پی بردن به آثار مادی و معنوی این پدیده و سنت حسنه در جامعه هدف است . در مبانی نظری به دیدگاه های اسلام از قبیل عدالت اجتماعی، تعاون و همکاری اجتماعی، مالکیت حقیقی و عاریتی و نیز دیدگاه های اندیشمندان مسلمان از قبیل فارابی، خواجه نصیرالدین طوسی، علامه طباطبایی، شهید صدر، امام خمینی و شهید مطهری اشاره گردید. تاکید این دیدگاه ها بر روی بروز تعاون و همکاری و عدالت اجتماعی است که در اثر نهادینه شدن پدیده های دینی از قبیل وقف در جامعه به وجود می آید. در ادامه به دیدگاه های اندیشمندان غربی از جمله دیدگاه دورکیم درمورد انسجام اجتماعی، نظریه وبر در اخلاق پروتستان و دیدگاه هایی از قبیل برابری فرصت ها، جان رالز و عدالت، مدل های رفاه اجتماعی اشاره شده است. تاکید پژوهش در چارچوب نظری نیز بر روی دیدگاه های اسلام است که با بهره گیری تلفیقی از آنها مدل تحقیق بدست آمد. سوال اصلی این است که آثار و پیامدهای اجتماعی وقف در استان قم چیست؟ روش تحقیق، پیمایشی و جامعه آماری آن استفاده کنندگان از موقوفات و کسانی که به نحوی با وقف در ارتباط هستند .. نمونه آماری 336 نفر و روش جمع آوری اطلاعات از طریق پرسش نامه می باشد و شیوه پردازش و تحلیل اطلاعات برنامه spss است. در یافته های تحقیق دیدگاه و نظرات مخاطبین پرسشنامه نسبت به فرضیه های شش گانه تحقیق بسیار خوب بوده است و حاکی از این است که وقف و موقوفات آثار مورد انتظار را در جامعه هدف بر جای گذاشته است.

نتایج این تحقیق نشان می دهد که بین شاخص های پایگاه اقتصادی (در آمد و میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی) همبستگی درونی وجود دارد اما بین این دو شاخص و میزان مشارکت اجتماعی رابطه معنا داری وجود ندارد. همچنین مشاهده شد که بین گستره شبکه ارتباطی که یکی از شاخص های پایگاه اجتماعی است و مشارکت اجتماعی رابطه مثبت و معنا داری وجود دارد. در مورد رابطه بین متغیرهای جمعیتی (وضعیت تاهل و بعد خانوار) و مشارکت اجتماعی رابطه معنا داری وجود نداشت. درمورد اعتماد به نفس و مشارکت اجتماعی رابطه مثبت و معناداری بدست آمد و نتایج نشان داد که بین اعتقادات سنتی و مشارکت اجتماعی رابطه منفی و معناداری وجود دارد. همچنین بین متغیر سیاسی (رضایتمندی سیاسی) و مشارکت اجتماعی رابطه معنا داری وجود نداشت.

برای انجام تحقیق از روش پیمایش و برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شده است. از میان کارکنان بانک سپه براساس فرمول نمونه گیری کوکران تعداد 282 نفر به عنوان پاسخگو انتخاب شدند. نتایج نشان داد که میزان سرمایه اجتماعی در میان کارکنان بانک سپه در حد متوسطی است و از میان شاخص های آن رعایت هنجارها بیش از سایر موارد است. همچنین از میان عوامل موثر بر آن عدالت سازمانی بیش از همه با سرمایه اجتماعی و شاخص های آن همبستگی مثبت و معناداری دارد.