پژوهش حاضر با عنوان «نقش روسای ساواک در رویارویی با نهضت اسلامی مطالعه موردی نعمت الله نصیری» در پاسخ به این پرسش است که نصیری به عنوان رئیس ساواک در رویارویی با آیت الله خمینی و مبارزان اسلامی چه اقداماتی انجام داد؟ با استفاده از اسناد و منابع کتابخانه ای و پس از مقایسه داده ها و اسناد در نهایت این نتیجه حاصل شد که نعمت الله نصیری از سال 1343 تا اواسط سال 1356 توانست با سیاست های مختلف خود علیه مخالفان به حفظ و بقای حاکمیت رژیم پهلوی کمک کند و با اعمال شکنجه های جسمی و روانی مبارزان اسلامی، پخش شایعات و تبلیغات دروغین، ایجاد جو اختناق و رعب و وحشت و شناسایی و سرکوب نیروهای مخالف مذهبی به سان چشم وگوش شاه نوعی امنیت ظاهری اما شکننده ایجاد نماید. اما با بالا گرفتن اعتراضات مردمی به ویژه اوج گیری انقلاب اسلامی دیگر نتوانست به تداوم حیات رژیم کمک کند و نصیری برخلاف عملکرد خود در سال های متمادی(1356-1343) در آستانه پیروزی انقلاب عملاً از صحنه فعالیت دور شد و از کار بر کنار گردید. واژه های کلیدی: ساواک، نهضت اسلامی، نعمت الله نصیری، آیت الله خمینی، نیروهای مذهبی، روحانیون انقلابی.

چکیده: آشنایی و برخورد فرهنگ ایرانی ـ اسلامی با فرهنگ غرب و دستاوردهای تمدنی آن، موجب گردید که در محافل آن روز بحث نحوه برخورد با این فرهنگ مطرح شود. در بین متفکرین ایرانی سه نوع واکنش شناخته شده نسبت به تمدن غرب مطرح گردید: دیدگاه غربگرا، دیدگاه سنتگرا، دیدگاه احیاگرا. عده ای از متفکرین و اندیشمندان دوره رضاشاه تحت تأثیر فضای ایجاد شده دراین دوره، در راستای عرفی سازی دین شروع به فعالیت و نظریه پردازی پیرامون اصلاح قرائت موجود ازدین نمودند. تأکید بیش از حد آنها بر تصفیه و پیرایش اسلام به خصوص مذهب تشیع موجب گردید که در برخی از عقاید و اصول بطور غیر تخصصی وارد گشته و به انتقاد و ایراد و شبهه افکنی بپردازند. آنان با تکیه بر عقل فردی، به عنوان معیاری معتبر برای سنجش احکام الهی، بسیاری از اعتقادات شیعی را به چالش کشیدند. از جمله این افراد احمد کسروی، علی اکبر حکمی زاده، شریعت سنگلجی را می توان نام برد. دراین راستا مطالعه عملکرد و نظریات و اندیشه های تجدید نظرطلبان دینی این دوره و تسامح حکومت در قبال جریانات اصلاح دینی از دو جهت قابل تأمل است؛ یکی آزادی این جریانات در انجام فعالیتهای تبلیغی و چاپ بدون منع آثارشان از سوی حکومت، و دیگر وجود فضای فعالیت آزادانه در جهت نقد دین و سعی دولت در راستای ارائه قرائتی سکولار از دین. به نظر می رسد این عوامل می تواند نشانگر ارتباطی، هر چند تصادفی، بین طرح آراء و دیدگاههای متفکرین جریان اصلاح دین و سیاستهای نوسازی حکومت پهلوی باشد. موضوع ورود غیرتخصصی به دین و خدشه دارشدن آن و مقام روحانیت، مخالفت شدید روحانیون و از جمله امام خمینی(ره) را موجب گردید. در این میان، نقش امام خمینی(ره) به عنوان یک روحانی آگاه به مسائل جامعه، و مدرس حوزه علمیه قم از اهمیت بالایی برخوردار است. وی با نگارش کتاب کشف الأسرار با استناد به آیات قرآن و احادیث معتبر واستدلالهای منطقی به مواجهه بااین تفکرات برخاست. این پژوهش با رویکردی تطبیقی وبا استفاده از روش «توصیفی ـ تحلیلی» در صدد است با طرح افکار و اندیشه های کسروی، حکمی زاده وشریعت سنگلجی و مطابقت آن با آراء و نظرات امام خمینی(ره)، تحلیلی از تقابل اندیشه های اصلاح دینی در دوره پهلوی اول ارائه دهد.

چکیده: این پایان نامه برآن است تا روندحوادث ورخدادهای منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی درشهرهای شوشتر وگتوندرا مورد بررسی قرار دهد.دراین رابطه نقش اقشار مختلف از جمله روحانیون ، بازاریان ، فرهنگیان وزنان با استفاده از مصاحبه و اسناد ومنابع کتابخانه ای توضیح داده شده است. براساس یافته های این پژوهش ، موقعیت خاص مذهبی واعتقادی مردم منطقه وپیروی از آموزه های دینی موجب گردید که اکثریت مردم با موج انقلاب همراه شوند .در این میان نقش فرهنگیان ودانش آموزان بسیار پررنگ تر از دیگرگروه ها بوده است .در ابتدای نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی بخصوص تا پائیز 1357 فعالیتهای ضد رژیم از حمایت تعداد کمی از روحانیون برخوردار بود . با این حال وجود همین تعداد ونیز گرایش عمومی مردم موجب شد تا جهت گیری فعالیتهای ضد رژیم صبغه دینی داشته باشد .

پایان نامه حاضر با عنوان «انقلاب اسلامی در تاریخ نگاری نهضت آزادی» درصدد بررسی این مسأله است که پدیده انقلاب اسلامی چگونه در تاریخ نگاری نهضت آزادی بازآفرینی شده است. برای پاسخ گفتن به این مسئله نگارنده کوشیده است با بهره گیری از نظریه گفتمانی لاکلا و موفه، نحوه بازآفرینی انقلاب اسلامی سال 1357 را در تاریخ نگاری نهضت آزادی تبیین کند و روایت نهضت آزادی را از فرایند شکل گیری انقلاب، سیمای حکومت پهلوی، بازیگران و رهبران انقلاب و نیز آرمان های انقلاب اسلامی بازگو کند. پایان نامه در نهایت با ارائه نمایی کلی از روایت انقلاب اسلامی 1357 در تاریخ نگاری نهضت آزادی و بررسی بینش و روش حاکم بر این تاریخ نگاری به این نتیجه می رسد که نهضت آزادی به عنوان یک بازیگر اصلی در پدیداری انقلاب اسلامی از تاریخ نگاری خاص خود برخوردار بوده و با رویکرد مخصوص خود در صدد بازآفرینی انقلاب اسلامی سال 1357 برآمده است. واژگان کلیدی: گفتمان نهضت آزادی، تاریخ نگاری نهضت آزادی، انقلاب اسلامی 1357، امام خمینی، روحانیت، استبداد

یکی از موضوعات قابل توجه در عرصه مطالعه تاریخ انقلاب اسلامی، بررسی عملکرد و واکنش شهرهای مختلف در مقابل سیاستهای نظام حاکم و مشارکت آنان در حوادث انقلابی است. پژوهش حاضر برآن است تا حوادث و رخدادهای منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی در شهر بروجن را مورد بررسی قرار دهد. در این رابطه پس از توصیف تحولات و رخدادها به نقش اقشار مختلف از جمله روحانیون، بازاریان، زنان و فرهنگیان با استفاده از اسناد و مصاحبه پرداخته شده است. براساس یافته های این پژوهش بافت مذهبی این شهر، مسافرت تنی چند از آنها به قم و ورود روحانیون متعهد به آنجا باعث آشنایی مردم بروجن با جریان کلی انقلاب شد روحانیون مدعو با سخنرانی های روشنگرانه و موسسان کانون جوانان اسلامی با آموزش و تربیت نیروهای آگاه و انقلابی در ایجاد فضای انقلابی در بروجن موثر بودند و مخالفت آنها با رژیم در نهایت با اعتراض فرهنگیان جلوه خود را آشکار کرد. مردم این شهر تحت تأثیر جریان و حوادث دیگر شهرها به سیل عظیم انقلاب پیوسته اند و بخشی از اعتراضات سراسری را بر عهده گرفتند

این پژوهش در صدد بررسی «عملکرد بنیاد پهلوی و مواضع نیروهای انقلابی نسبت به آن» می -باشد. مسئله اصلی این پژوهش بررسی مواضع نیروهای انقلابی نسبت به بنیاد پهلوی درسال اوج گیری نهضت انقلابی مردم ایران نسبت به این نهاد بزرگ اقتصادی و فرهنگی است. یافته های این پژوهش حاکی از این است که؛ بنیاد پهلوی به عنوان یک نماد در خدمت رژیم پهلوی بوده است و دستگاه حاکم می کوشید با استفاده از نام این بنیاد و برخی اقدامات خیریه بنیاد پهلوی برای خود کسب اعتبار و مشروعیت کند، حال آن که مواضع نیروهای انقلابی و بالطبع مردم در قبال این بنیاد هیچ نشانی ازموفقیت این برنامه برای رژیم پهلوی ندارد. در این پژوهش برای دستیابی به پاسخ سئوالات مطروحه از روش تحلیلی - توصیفی استفاده می گردد و منابع این پژوهش از طریق مطالعات اسنادی و کتابخانه ای جمع آوری گردیده است.

این پایان نامه با محوریت مواضع مجلس بیست و یکم با تأکید بر تحولات انقلاب اسلامی در پی پاسخ گویی به این سوال است، مجلسی که پس از آغاز نهضت روحانیون و قیام 15 خرداد و تحریم انتخابات از سوی علما برپا شد و در راستای اهداف انقلاب سفید بود چه مواضعی در قبال نهضت اسلامی اتخاذ کرد و متقابلاً مواضع نیروهای اسلامی در قبال این مجلس چه بود؟ بر این اساس با استفاده از روش توصیفی و بهره گیری از منابع کتابخانه ای (اعم از کتاب، اسناد، روزنامه، صورت مذاکرات مجلس و...) به بررسی شکل گیری این مجلس، نحوه ی انتخابات و مواضع و عملکرد آن در قبال تحولات نهضت اسلامی پرداخته شده است. در نهایت پس از بررسی های صورت گرفته این نتیجه به دست آمد که انتخابات مجلس بیست و یکم همانند مجالس پیشین تحت مداخلات عناصر دولتی برگزار شده و با تشکیل جمعیت هایی چون کانون مترقی و حزب ایران نوین که اعضای آن از سیاستمداران دارای گرایش به سیاست ایالات متحده آمریکا بودند و فراکسیون اکثریت مجلس را نیز به دست گرفتند، با تصویب لوایحی چون کاپیتولاسیون، چرخش سیاسی ایران به سمت آمریکا را کامل نمود.

چکیده موضوع این پایان نامه «مجلس دوم شورای اسلامی و منازعات سیاسی نیروهای انقلاب در آن» است. دوره دوم مجلس شورای اسلامی در حالی تشکیل شد که تجربه یک دوره مجلس در نظام جمهوری اسلامی را در اختیار داشت. انتخابات این دوره از مجلس در فروردین 1363 برگزار گردید و از خرداد 1363 تا خرداد 1367 به مدت 4 سال به فعالیت پرداخت. با کناره گیری لیبرال ها فضای این دوره از مجلس در اختیار نیروهای مکتبی قرار گرفته بود. به تدریج این نیروها که دیگر درگیر چالش با لیبرال ها نبودند؛ دریافتند که طرز تفکرها و تلقی های متفاوتی از مسائل نظام دارند. ریشه های این اختلافات را می بایست کمی پیش از آغاز مجلس دوم جستجو کرد. اما اوج گیری این جناح بندی ها که معروف به «چپ» و «راست» گردید، در طول مجلس دوم شورای اسلامی و در جریان انتخابات، رأی اعتماد به نخست وزیر، تصویب لوایح و طرح ها و در تعامل با شورای نگهبان خود را نشان داد. این پژوهش در پی پاسخ به این پرسش است که منازعات سیاسی نیروهای انقلاب در مجلس دوم شورای اسلامی درباره چه موضوعاتی است؟ با توجه به نقش و جایگاه مجلس شورای اسلامی شناسایی منازعات سیاسی نیروهای انقلاب که منجر به چالش های اساسی در نظام جمهوری اسلامی گردید در این پژوهش حائز اهمیت فراوان است. این پایان نامه دارای رویکردی توصیفی است و گردآوری داده ها مبتنی بر منابع کتابخانه ای و مصاحبه است. نتیجه به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد که عامل اصلی در وجود جناح بندی ها و اختلافات سیاسی مجلس؛ در بحث اقتصاد نهفته بود. دیدگاه های متفاوت اقتصادی در میان نیروهای مکتبی آن ها را به صف بندی در مقابل هم واداشت. در کنار این عامل مهم مسائلی چون حدود اختیارات ولی فقیه نیز منجر به تضارب آراء در میان آن ها گردید. در نهایت این چالش ها، مجلس شورای اسلامی را تا پایان به خود مشغول داشت و منجر به عتاب و خطاب های متعدد امام خمینی گشت. لذا در عمل این مجلس محفلی برای صف آرایی دوجناح درمیان نیروهای معروف به خط امام گشت. واژگان کلیدی: مجلس شورای اسلامی، جریان های سیاسی، منازعات، دولت، شورای نگهبان.