این پژوهش به بررسی و تحلیل شخصیت های خلق شد? دو نویسند? صاحب نام ادب معاصر ایران و مصرو میزان تفاوت و شباهت میان آنها از حیث روانشناختی پرداخته است.مبنای تحلیل در این تحقیق سنخ های هشت گان? شخصیت کارل یونگ می باشد و با بررسی و تجزی? موردیِ شخصیت های اصلی در داستان های کوتاه نجیب محفوظ و هوشنگ گلشیری روشن می کند که از نظر روانشناختی چه میزان تفاوت و شباهت میان شخصیت های آن دو وجود دارد و ارتباط شخصیت های پرداخت شد? آنها با موقعیت فرهنگی، اجتماعی و سیاسیِ ایشان چگونه است، همچنین بررسی می کند که آیا آنها از ابزارهای یکسانی جهت آفرینش شخصیت هایشان بهره برده اند یا خیر.در بدن? اصلی پژوهش پس از ذکر خلاصه ای از داستان، شخصیت های اصلی هر داستان مشخص گشته و ویژگیها و اعمال وکردار، شیو? زندگی، روابط اجتماعی، زبان و شغل و.... آنها ارائه شده و با معیارهای تیپهای هشت گان? شخصیت یونگ مطابقت داده شده است. در نوشتار پایانی ویژگیهای عمد? مشترک میان شخصیتها با توجه به عوامل تأثیرگذار در محیط پرورش آنها در دو گروه متعلق به دو نویسنده بیان شده اند.درپایان این پژوهش درمی یابیم یک سری عوامل بین فضای آفرینش شخصیت ها در داستانهای گلشیری و محفوظ مشترک می باشند از قبیل: تنهایی، فقرو سرخوردگی اجتماعی، روابط شکست خورده، سرخوردگی روحی و روانی و کمبود نیروی ایمانی و ... که هم? این عوامل در نزدیک ساختن شخصیت های خلق شد? این دو داستان نویس از حیث روانشناختی بهم و جای گرفتن در تیپ های شخصیتی یونگ نقش کلیدی داشته اند.

تموز اسطوره احیاء و تجدید حیات است و نزد شاعران معاصر عرب نماد بازگشت به گذشته شکوهمند پس از دوره واپس گرایی است.عده ای از شاعران معاصر عرب از دهه پنجاه به بهره گیری از منبع غنی اسطوره بویژه اسطوره تموز روی آوردند که به شاعران تموزی "الشعراء التموزیون" معروفند. از جمله بدر شاکر سیاب و خلیل حاوی و ادونیس به همراه جبرا ابراهیم جبرا و یوسف الخال ، که این دسته از شاعران برای تفسیر نماد تموز در شعر خود کوشش نموده و در مجموعه آثار شعریشان این اسطوره را به شکلهای متفاوت بکار گرفته اند . آنان توانسته اند به شکلی هنرمندانه، اسطوره و مسائل تاریخی و فرهنگی را در شعر بکار ببرند، چنانکه خواننده اشعارشان این احساس را نمی کنند که این مفاهیم واقعی نبوده، و از خیال محض آنان تراوش کرده است. و وقتی سخن از جلوه میراث دینی در شعر شاعران تموزی به سخن می آید، شاعرانی همچون؛ بدر شاکر سیاب و خلیل حاوی و ادونیس را به یاد می آوریم که نمادگرایی دینی در شعر آنان بشکلی گسترده و بوضوح نمایان است و از میراث دینی همچون ثروتی هنگفت در شعرشان بهره گرفته اند. رساله حاضر با عنوان میراث دینی در شعر شاعران تموزی به پژوهش و تحلیل نمادگرایی دینی در مجموعه آثار شعری و قصاید تعدادی از شاعران تموزی مانند بدر شاکر سیاب و خلیل حاوی و ادونیس می پردازد. اینکه چگونه این شعرا از نیرومندترین عناصر میراث دینی به جهت بیان افکار و احساساتشان بهره برده اند. و در شعر و بیان خود، در حد توان از الفاظ و اصطلاحات دینی و آیات قرآن و نمادهای مذهبی در اشکال مختلف آن، استفاده کرده اند. در این پژوهش ابتدا معنای تراث دینی و موروث دینی و سپس شعرای تموزیین درشرح حال و آثار آنان مورد بحث قرار گرفته است سپس به تفکیک به شعر شعرای تموزیین یعنی بدر شاکر السیاب ، حاوی، أدونیس، یوسف الخال، و جبرا ابراهیم جبرا پرداخته شده و نمادهای مربوط به تراث دینی، اسلامی و مسیحی در شعر آنان رمز گشایی شده است و تأثیر قرآن و کتاب مقدس در شعر این شاعران نشان داده شده است. زندگی شعرای تموزیین و بررسی اشعار و آثار آنان در این رساله آمده است. و نیز به این موضوع پرداخته شده است که بیشترین تأثیر فرهنگ دینی اعم از اسلامی و مسیحی در شعر السیاب ، حاوی و أدونیس وجود دارد.لیکن یوسف الخال و جبرا ابراهیم جبرا بسیار کمتر از این مقوله تأثیر گرفته اند که شاید اشعار این دو شاعر در این زمینه موثر بوده است. و در چگونگی استفاده این شاعران از عناصر دینی اعم از نمادگرایی و یا شخصیتهای دینی و مذهبی در شعرشان، به روحیه آنان و دلایل و تأثیرات عاطفی و روانی و همچنین شرایط زمانی و مکانی اشان مربوط می باشد. سخن آخر اینکه در میان شاعران بزرگ معاصر عرب کمتر شاعرانی همچون این سه شاعر مذکور "بدر شاکر السیّاب، خلیل حاوی و أدونیس" می توان یافت که مسئله مهم و حساسی همچون نمادگرایی دینی را به بهترین شیوه به کار گیرد. و بر این اساس که تقریباً این شاعران بزرگ هر کدام به نحوی و به مناسب های گوناگون شعر خود را با مفاهیم و مضامین متفاوت و متعدد میراث دینی، رنگ و جلای خاص بخشیده و هر یک به زبانی و بیانی خود را تابع ارزشهای انسانی و دینی معرفی کرده اند. زیرا که این شاعران قادر نبوده اند که شعر خود را از بوی خوش و جان افزای میراث مقدس دینی محروم سازند.و اما درباره اهمیت موضوع می توان گفت که : با توجه به تحول و پیشرفتی که امروزه در جهان در زمینه علم و ادب صورت می گیرد، جوامع بشری نیازمند آنند که در جهت تأمین نیازهای علمی و فرهنگی و اجتماعی با فرهنگهای متفاوت و گوناگون ارتباط برقرار کرده و با ارزشهای فرهنگ جوامع از جمله فرهنگ اجتماعی، اخلاقی ، ادبی، و به ویژه فرهنگ دینی آشنا شوند. و مبالغه نیست اگر بگوییم که ادبیات انعکاس آینه فرهنگ و میراث هر ملت است. و آگاهی از فرهنگ و میراث هر کشور میسر نمی شود مگر با پرداختن به مطالعه ادبیات آن کشور.چه بسا بخشی از این میراث و فرهنگ را دین تشکیل می دهد. و میراث دینی منبع غنی و پربار برای علما و شاعران هر کشور و ملت و هر مرز و بوم است. زیرا اساس و بنیان هر ملتی را میراث عربی و نمادهای دینی در شعر شاعران معاصر، بر آن شدم که موضوه پژوهش رساله در زمینه میراث دینی در شعر شاعران تموزی نگاشته شود. و نظر به اهمیت و وسعت این پژوهش مطالعات فراوانی در این زمنیه انجام داده و بدان پرداخته ام. یا هدفی مبنی بر این که این تلاش برای گشودن رموز دینی در شعر شاعران تموزی به ثمر بنشیند، تا شاید در نهایت چند کلمه ای سخن و مطالبی تازه برای گفته عرضه کنم. و در رساله حاضر، از منابع ارزشمندی همچون ؛ المجموعه الشعریه الکامله؛ بدر شاکر السیّاب و دیوان خلیل حاوی و الأعمال الکامله ؛ أدونیس ، سود بردم. اما آن دسته از کتابهای تحلیلی و نقدی که برخی از اشعار بدر شاکر سیاب و خلیل حاوی و ادونیس را بررسی کرده اند، بسیارند؛ مانند أسطوره الموت و الإنبعاث فی الشعر العربی ؛ تألیف ریتا عوض ، مع خلیل حاوی فی مسیره حیاته و شعره « أحداث و أحادیث و دراسه» بقلم إیلیا الحاوی، حرکیه الإبداع و البحث عن الجذور؛ هر دو نوشته خالده سعید و کتابهای دیگر. پر واضح است که در این رساله از فرهنگها، دائره المعارف های متعددی بهره برده ام که مهم ترینشان لسان العرب إبن منظور و معجم العربی الحدیث "لاروس" تألیف خلیل جر است.

یکی از رویکرد های نقدادبی فمینیستی آثار مردان را بررسی می کند. این گروه از منتقدان معتقدند که بر ادبیات هنجارهایی مردانه حاکم است و خواست ها، علایق و عواطف زنان در زیر نقاب این هنجارها رنگ باخته اند لذا قصد دارند با بررسی و تحلیل دوباره آن با نگرشی زن محور این سنت های ادبی مرد سالار را آشکار سازند تا از این طریق بیان دارند که چگونه متون ادبی از تبعیض های جنسی در یک فرهنگ حمایت می کند. در این پایان نامه سه گانه نجیب محفوظ با گرایش نقد فمینیستی مورد بررسی قرار گرفته و با توجه به بررسی های انجام شده در این سه رمان دریافتیم که نجیب محفوظ چهره واقعی زنان مصری را در سه گانه اش به تصویر کشیده و سیر پیشرفت و تحول زندگی زنان را به خوبی نشان داده است و به مسائلی از قبیل مرد سالاری، خشونت روسپیگری، فقر زنان و خانواده پرداخته است.

عشق رخدادی معجزه گونه است که قلب و روح انسان ها را به یکدیگر می پیوندد، عاملی است که از طریق آن انسان ها احساساتشان را به همدیگر به هنرمندانه ترین وجه منتقل می نمایند. همانند اغلب شعرا ، ابراهیم ناجی و استاد محمد حسین بهجت تبریزی (شهریار) احساس عشق را در آثار گرانقدر خود با ظریف ترین بیانات استعاره ای بیان داشته اند. عشق همچنین دستمایه ی بیان حصول به حقیقت حق از طریق ارتقاء معنوی و کشف حقیقت بوده است. در پایان نامه حاضر تحت عنوان «بررسی تطبیقی عشق در آثار ابراهیم ناجی و استاد شهریار » مفاهیم عاشقانه ی این دو شاعر مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد. این پایان نامه شامل یک مقدمه، سه فصل و نتیجه گیری به شرح ذیل است: فصل اول : شرح حال و بررسی دیدگاهها و آثار ابراهیم ناجی فصل دوم : شرح حال و بررسی دیدگاهها و آثار استاد شهریار فصل سوم: بررسی مقایسه ای در مضامین عاشقانه آن دو شاعر در بررسی آثار این دو شاعر از روش کتابخانه ای استفاده شده است . در خلال بررسی پایان نامه ها ، مقالات گوناگون و کتابهای موجود در دانشگاههای علوم انسانی قزوین و تهران آثار مشابهی یافت نشد. بنابراین تحقیق حاضر دارای نمونه مشابهی در زمینه مورد نظر نمی باشد ومی تواند کوششی منحصر به فرد تلقی گردد. این پایان نامه اگر چه شاید کاستیهایی را در بر داشته، ولی می تواند دستمایه ای برای مطالعات و پژوهش های گسترده و جامع تر قرار گیرد.

نجیب محفوظ نویسنده و نمایشنامه نویس مصری برنده ی جایزه ی نوبل 11دسامبر 1911م، است.بن مایه ی داستان های وی هویت و روح مصری است . رمان تاریخی کفاح طیبه سعی دارد که در واقع استقلال مصر پس از استعمار رعایا به دست أحمس بزرگ را نمایانگر شود.که این رمان نشأت گرفته از جریانات واقعی تاریخ مصر باستان است که محغوظ علاوه بر استفاده از شخصیتهای واقعی در رمان و خیال و گرایش رومانسی را به کار گرفته تا در اذهان اشکال قهرمانی را بازگرداند و آن را رمزی برای واقعیت معاصر قرار داده که در این رمان روح و عزت ملی را در خواننده مصری برانگیخته است. رمان رادوبیس روایت زنی در مصر باستان که معشوقه فرعون است . نویسنده توجه اش را به کاهش دادن و از اهمیت افتادن سلطنت میانه در خلال دوره گذشته معطوف میکند.این روایت طرح قضیه رابطه انسان با خدایان وتلاش او برای رهایی از حکم خدایان و قرار گرفتن تحت تأثیر عواطفش است.در هر دو اثر مضامین سیاسی و اجتماعی معاصر را ازیاد نبرده بلکه در چهارچوب نوعی سمبولیسم شفاف تاریخی کار کرده است.

چکیده الف. موضوع و طرح مسئله (اهمیّت موضوع و هدف): ب. مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع، چارچوب نظری و پرسشها و فرضیه ها: پ. روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم، روش تحقیق، جامعه مورد تحقیق، نمونه گیری و روشهای نمونه گیری، ابزار اندازه گیری، نحوه اجرای آن، شیوه گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ها: ت. یافته های تحقیق: ث. نتیجه گیری و پیشنهادات: الف: موضوع این پایان نامه، زهد ورهبانیّت در نزد جبران خلیل جبران میباشد و از آنجا که شاعران مهجر، توانستند بر کشورهای عربی چه از نظر ادبیات و شعر و چه از نظر اصول اخلاقی و دینی و اعتقادی تأثیرگذار باشند، این مسأله مورد بحث قرار گرفت. ب: منابع مورداستفاده در این بحث شامل ادب المهجر، التجدید فی شعر المهجر، الشعر العربی المهجری، قصه الأدب المهجری، الفکر الدینی فی الأدب المهجری. ث: عده ای از شاعران و ادیبان لبنان و سوریه در اواخر قرن نوزدهم به امریکای شمالی مهاجرت کردند و در آنجا به فعالیت های ادبی و گاه? سیاسی نیز پرداختند و از این طریق به کشور خود خدمت شایان توجهی کرد ند. سپس شاعران معروف مهجر موردبحث و بررسی قرار گرفتند، شاعرانی چون جبران خلیل جبران، میخائیل نعیمه، ایلیا ابوماضی، نسیب عریضه و رشید ایوب. در پایان به مسأله گرایشات دینی و اعتقادی پرداختم و معانی مختلف آن را مانند انسانیت واقعی و سعادت حقیقی و زهد و عبادت حقیقی و محکوم کردن فاسد، تحریک مردم به قیام علیه ظلم و ستم حکام و مردان متزاهد،وحدت و یکپارچگی و بررسی نمودم و این معانی رااز افکار شاعران مهجر استخراج نمودم.

انچه از این تحقیق برمی اید این است که رمز یکی از مهمترین مکتبهای ادبی است که توانسته تاثیر بسیاری را بر شاعران عرب بگذارد به نحوی که شاعران دوره معاصر از ان به عنوان ابزاری برای بیان انچه که نمی توانستند به صورت مستقیم و روشن ابراز کنند استفاده نمودند.چنانچه نازک نیز از ان بهره برد و برای سیر اموزش مطالب مهمی عرصه داشت.

امروزه به کارگیری رمز و نماد، یکی از ویژگی های چشمگیر در شعر معاصر عربی در آمده و به آن عمق و جلوه ای تازه بخشیده است. ادبیات عرب بویژه شعر معاصر از این قائله مستثنی نبوده است. خلیل حاوی شاعر برجسته لبنانی از جمله شاعرانی است که از این ظرفیت هنری زبان، به خوبی استفاده نموده است. وی دین و کتب مقدس، تراث و فولکلور جهانی و همچنین طبیعت را مصدر و منشأ رمزهای شعری خود قرار داده است. خلیل حاوی با خلق تصاویری سرشار از عاطفه انسانی و با الهام از میراث گذشته و اسطوره های عربی و غیر عربی، آینه ای ساخته که در آن، همه آرزوهای شاعر و همه ناکامی های امروز جهان عرب، به وضوح نمایان است. در این مقاله «رمز در شعر خلیل حاوی» به بیان رموز به کار رفته در شعر خلیل حاوی می پردازد.

رمان «عصفور من الشرق» از توفیق الحکیم و داستان بلند «قندیل ام هاشم» از یحیی حقی هر دو از آثار به نام ادبیات معاصر عرب هستند که اتفاقا هر دو، چالش های روابط میان شرق و غرب ر ا به تصویر کشیده اند. اما علی رغم نگارش این دو رمان به فاصله ای نزدیک از یکدیگر (دهه 40 و آغاز دهه ی 50) و همچنین محوریت روابط شرق و غرب در هر دو، تفاوت های زیادی در ساختار هر دو رمان و نحوه ی ارائه ی مضمون اصلی در آنها، به چشم می خورد. پژوهش پیش رو با عنوان: «بررسی تطبیقی دو رمان «قندیل ام هاشم» و «عصفور من الشرق» از نظر ساختار و محتوا» در 4 فصل گردآوری شده است. نگارنده ابتدا در دو فصل اول، مختصری از زندگی ادبی و آثار دو نویسنده مورد نظر ارائه داده و سپس در دو فصل دیگر به بررسی ساختار (شخصیت، عنوان، زبان، توصیف، زمان و مکان) و محتوای دو اثر (تقابل فرهنگی میان شرق و غرب، دین وسنت و عشق و زن) پرداخته است.

چکیده پژوهش حاضر به بررسی ساختار و مضمون رمان عوده الروح از توفیق حکیم؛ نویسنده ی معاصر مصر، اختصاص دارد، و در سه فصل تنظیم شده است: در فصل اول با مروری بر تاریخچه ی داستان به مباحث مختلفی درباره ی رمان از جمله: پیشینه ی رمان، پیدایش رمان در جهان، و سیر رمان-نویسی در مصر پرداخته شده؛ و در فصل دوم، زندگینامه ی توفیق حکیم و آثار او در زمینه های مختلف ادبی چون: نمایشنامه، قصه ی کوتاه و رمان مورد بررسی قرار گرفته است؛ سرانجام در فصل سوم که قسمت اصلی پایان نامه می باشد، ضمن ارائه ی خلاصه ی رمان عوده الروح، به تحلیل مضمون و ساختار این رمان در سطح رئال، رمزی و اسطوره ای پرداخته شده است. حاصل پژوهش نشان می دهد رمان عوده الروح واکنش توفیق حکیم به انقلاب 1919م مصر است؛ اما نویسنده هدف خود را در قالب رمز و اسطوره در معنای والاتری چون تجلیل از نقش ارزنده ی کشاورز دنبال می کند؛ زیرا اوست که پیوسته عامل رویش و باروری مصر بوده است.

یکی از علل رویکرد شاعران معاصر عرب به شیوه نقاب/قناع پنهان شدن در پشت شخصیت های گوناگون بیان غیر مستقیم افکار و احساسات می باشد. این گونه تعبیر و ساختار در شعر عربی دارای عوامل متعددی است که می توان به عوامل سیاسی، اجتماعی، روحی، فرهنگی، فنی و قومی اشاره کرد. نقاب با استفاده از تکنیک بنیامتنی یا به کارگیری ضمائر المتکلم، مخاطب و غایب یک اثر ادبی خلق میشود. به سه صورت ساده، مرکب و اختراعی می باشد و بر اساس شخصیت های انتخاب شده به انواع دینی صوفی تاریخی ادبی اسطوری و ملی تقسیم می شود. به نظر می رسد بیاتی بیش از شاعران دیگر از این ابزار استفاده کرده است و می توان او را آفریننده این فن دانست. نقاب بیاتی شامل اشخاصی مانند حلاج، معری، خیام و ... و شهرهایی چون بابل، دمشق، نیشابور و ... است. وی این نقاب ها را به کار گرفته است تا از واقعیت موجود زمانه پرده بردارد. این پایان نامه در صدد است تا ضمن نگاهی اجمالی به موارد گفته شده، شیوه به کار گیری آن را بر مجموعه آثار عبد الوهاب البیاتی با تأکید بر به کارگیری شخصیتها و شهرها بررسی نماید.

با پایان جنگ جهانی دوم و سیطره استعمارگران بر کشورهای عربی، شرایط اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جهان عرب رو به وخامت گذاشت. این شرایط باعث شد تا ادبیات داستانی سهم بسزایی در بازتاب وقایع داشته باشد. به دلیل این که بسیاری از مشکلات مردم، از اوضاع سیاسی کشور نشأت می گرفت، رمان نویسان با الهام از مضامین سیاسی سعی داشتند تا برای حل مشکلات چاره-ای بیندیشند. حنا مینه یکی از معروف ترین رمان نویسان سوریه است که درون مایه اصلی آثار او مسائل سیاسی می باشد. او به رمان نویسی پرداخته تا مصائب مردم را با هدف تحقق عدالت و آزادی به نمایش بگذارد. وظیفه ادبیات را یک وظیفه سیاسی و اجتماعی می داند و افکار واندیشه های سیاسی و اجتماعی خود را به شکل گسترده ای در آثار خود به کار گرفته است. یکی از آثار او که مبارزات سیاسی یک روشنفکر را به تصویر کشیده، داستان «الثلج یأتی من النافذه» است. نویسنده ایدئولوژی و افکار انقلابی خود را به شیوه منحصر به فردی با عقاید دینی خود تلفیق نموده و عناصر داستان را هم در خدمت بیان مضامین مورد نظر خود قرار داده است.

تعاریف مختلفی برای کلمه رمان وجود دارد، اصل کلمه «رمان» در زبان عربی به معنای جریان آب ، وجود آب به مقادیر زیاد ، ظاهر شدن آن به هر شکل ممکن و یا تبدیل شدن آن از حالتی به حالت دیگر است. رمان در اصطلاح به معنای داستان بلند خیال پردازانه است. درباره رمان در ادبیات عرب دو نظریه وجود دارد بسیاری از متخصصان ، رمان را هنری نو در ادبیات می دانند که برگرفته از ادبیات غرب از طریق ترجمه و تقلید است اما برخی دیگر از جمله «فاروق خورشید» معتقدند رمان در اصل ریشه در غرب دارد زیرا منطقی به نظر نمی رسد که امتی همچون امت عرب با چنین سوابق ادبی در همه زمینه ها از چنین هنری یعنی رمان برخوردار نبوده باشد. آنها معتقدند که اکثر متخصصان و نویسندگان عرب اگر به همان میزان که به شعر اهمیت می دادند به رمان اهمیت قائل می شدند ، حتما" این هنر در آنها کشف می شد که در این زمینه کوتاهی کردند. از عواملی که باعث شکوفایی هنر رمان نویسی در ادبیات عرب شد می توان به گسترش تعلیم و تعلم و وجود تعداد زیادی از روشنفکران اشاره کرد. در ادبیات عرب نیز گسترش علم و موضوع زن نقش مهمی در شکوفایی رمان نویسی ایفا کرد. رمان نویسی در ادبیات عرب در اواخر دوره عثمانی از سوی مهاجرانی که از لبنان به کشورهای غربی رفته بودند، آغاز شد. آنها ابتدا به ترجمه رمان های رمانتیک مبادرت کردند و بدین سان رمان رمانتیک در اولویت کارهای ادبی قرار گرفت. آغاز تغییر و تحول در ادبیات عرب به عصر رنسانس یعنی زمان حمله ناپلئون به مصر باز می گردد ، حمله ناپلئون به مصر باعث دگرگونی و پیشرفت در همه امور از جمله علم و ادبیات شد و در این مقطع «محمدعلی پاشا» ، پادشاه وقت مصراقدام به ساخت مدارس زیادی کرد که این مساله از مهمترین عوامل روی آوردن مردم به خواندن و نوشتن بود. عوامل ظهور و گسترش رمان مدرن در ادبیات غرب، شامل جنگ جهانی دوم ، اختراع سلاح های اتمی ، سفر به فضا و در ادبیات عرب افزایش توانایی های هنری وادبی و استفاده از تجارب نویسندگان غربی است. رمان ها از نظر موضوعی هم به چند دسته تقسیم می شوند که می توان به رمان های تاریخی ، اجتماعی ، سیاسی ، جنگی ، نفسانی و غیره اشاره کرد. رمان سیاسی: یکی از انواع رمان های کلاسیک از نوع مضمون است ، برخی این نوع رمان را مبتنی بر حوادث سیاسی و مسائل داخلی ، ملی و وطنی می دانند اما مفهوم رمان سیاسی بسیار وسیعتراز آن چیزی است که برخی آن را از نظر مضمون محدود به سیاست می دانند و درحقیقت به مسائل ملی مردم می پردازد که می توان به رمان «الحرب فی بر مصر» از «یوسف عقید» و «الکرنک» از «نجیب محفوظ» اشاره کرد. رمان سیاسی در غرب محصول درگیری های ایدئولوژیک و درگیری های نظام سرمایه داری و نظام سوسیالیسم است و در ادبیات عرب با پایان جنگ جهانی دوم در سال 1945 یعنی بعد از سلطه استعمار در کشورهای عربی شکل گرفت و بطور کلی از آن زمان سیاست به مهمترین دغدغه مردم در زندگی انسان معاصر تبدیل شده است که می توان به رمان «حرام» نوشته «یوسف ادریس» با موضوع زندگی کارگران قربانی فقر اجتماعی ، اشاره کرد. رمان سیاسی سوریه با پیدایش جنبش های ملی گرایانه برای رهایی از سلطه عثمانی ها آغاز شد ، بسیاری از ادباء و نویسندگان سوریه و لبنان در زمان جنگ عثمانی ها به مناطق مختلفی از اروپا کوچ کردند و در آنجا پس از آشنایی با فرهنگ و ادب غرب از جمله رمان ، به ترجمه رمان های مختلف مبادرت کردند که ترجمه های آنها ابتدا در مجلات مختلفی مانند « الجنان» چاپ می شد و در سال های 1958 و 1959 رمان های «براق بن روحان» و «وی اذن لست بافرنجی» از «خوری» منتشر شد که نخستین رمان های منتشر شده در سوریه به شمار می رود. «حنا مینه» در سال 1924 در خانواده فقیری در شهر بندری «لاذقیه» سوریه چشم به جهان گشود. پدرش «سلیم حنا مینه» کارگری همیشه مست و لاابالی بود که زندگی ناموفقی داشت و به سبب ترس و گرسنگی ، اکثر اوقات خانواده اش را ترک می کرد. حنا در محیطی بسیارعقب مانده و بیسواد رشد کرد ، به طوری که کسی در محله آنها قادر به خواندن و نوشتن نبود. حنا مینه در هفت سالگی به مدرسه ارتودکس ها رفت و به آرزوی مادرش برای درس خواندن جامه عمل پوشاند. پس از گرفتن مدرک ابتدایی ، به علت دوری راه مدرسه و وضعیت بد زندگی ، تحصیل را کنار گذاشت و کارگری حرفه های متعدد را تجربه کرد با این حال از خواندن کتاب های مختلف دست نمی کشید. وی از سال 1939 در تظاهرات ضد فرانسوی سوری ها شرکت می کرد و بیانیه هایی ضد اشغالگران می نوشت و بدین ترتیب استفاده از قلم را آغاز کرد ولی نوشته هایش چیزی بیش از «انشاء» نبود. او در یکی از روزها که به تظاهرات رفته بود ، بازداشت شد و نخستین بار به زندان افتاد و بعد از آن زندانی شدن هایش تکرار شد ، سال 1946 در جستجوی کار به بیروت و سال 1947 به دمشق رفت و روزنامه نگاری را آغاز کرد. با پیشرفت در کارش به درجه سردبیری نائل شد و سپس از نوشتن اخبار و مقالات کوچک در روزنامه های سوریه و لبنان به نوشتن داستان های کوتاه روی آورد. بعد از کودتای نظامی «حسنی زعیم» در سال 1949 ، از ترس اینکه به علت فعالیت سوسیالستی دستگیر شود بار دیگر به بیروت مهاجرت کرد و بعد از مدتی به اروپا ، ژاپن و چین رفت و در دانشگاه های مختلف به تدریس پرداخت. بعد از شکست اعراب از اسرائیل در سال 1967 به کشورش بازگشت. حنا مینه که سابقه تدریس در دانشگاه های کشورهای مختلف را داشت ، به مدت دو سال در کشورش بیکار بود و سپس با پیشنهاد دوستش «سعید حورانیه» یک سریال رادیویی با اقتباس از رمان «الشراع و العاصفه» (بادبان و طوفان) ساخت. او سپس کارمند وزارت فرهنگ سوریه شد. درباره ادبیات حنا باید گفت وی از دوران مدرسه نوشتن نامه برای همسایه ها و عریضه های دولتی را آغاز کرد و قصائدی می گفت که چنگی به دل نمی زد و داستان کوتاه «مرد یا این مرد» را که درباره تجربه عاطفی وی با یکی از دختران همسایه بود نوشت. او عملا" از سال 1952 نوشتن رمان را آغاز کرد و نخستین داستان بلند خود «المصابیح الزرق» (چراغ های آبی) را در سال 1954 نوشت که از استقبال خوبی برخوردار شد. « جنگ شد و آثار ناشی از آن مردم سوریه را فرا گرفت. مصابیح الزرق» نخستین رمان بلند حنا مینه و از مهمترین آثار او به شمار می رود که در سال 1954 منتشر شد. نوشتن این کتاب 3 سال به طول انجامید. این کتاب از سه فصل تشکیل شده و رمان کاملا" رئالیستی است. این رمان با آغاز جنگ جهانی دوم شروع می شود و با پایان جنگ و آغاز تظاهرات مردمی برای خروج استعمارگران پایان می یابد. در این رمان مشکلات ناشی از جنگ جهانی دوم در شهر لاذقیه سوریه به تصویر کشیده شده است ، سوریه که مستعمره فرانسه بود با آغاز جنگ جهانی دوم مجبور به مداخله در درباره وجه تسمیه کتاب باید گفت مصابیح جمع مصباح به معنای چراغ و زرق جمع ازرق به معنای آبی است. چراغ های آبی نشانه ای از جنگ به شمار می رود زیرا مردم با رنگ کردن چراغ ها به رنگ آبی سعی می کردند از حملات هوایی دشمن در امان باشند. این رمان به زندگی فارس - پسری شانزده ساله – می پردازد که خانواده فقیری دارد و در مغازه معلم فرانسویش مشغول به کار است. خانواده فارس در یک اتاق از خانه بزرگی در محله «القلعه» زندگی می کنند. در دیگر اتاق ها کارگران دیگری زندگی می کنند که از آن جمله می توان به «ام صقر» خدمتکاری که برای گذران زندگی در خانه های مردم کار می کرد ولی پسرش بیکار بود و نیز مریم و شوهر بیکارش «نایف» اشاره کرد. با آغاز جنگ فرانسه و آلمان و ملحق شدن معلم فارس به ارتش ، وی بیکار می شود. سختی زندگی بر اثر جنگ باعث افزایش مخارج زندگی و کم شدن مواد غذایی از جمله نان می شود. مسوولان محلی که با استعمارگران فرانسوی همکاری می کردند از جیره مردم می کاستند و حتی در دادن کوپن و کالاهای کوپنی به مردم سختگیری می کردند و در نتیجه فشار وارده بر مردم افزایش یافت. فشار زندگی سبب مشاجره هایی بین مردم و مسوولان محلی می شد که در یکی از همین مشاجره ها که بین فارس و نانوا روی داد و به تظاهرات ضد فرانسوی تبدیل شد ، فارس دستگیر و روانه زندان شد. فارس در زندان با افراد زیادی آشنا شد ، افرادی که سعی می کردند از آزادی و حقوق خود دفاع و با برخوردهای خشن دولت مقابله کنند. فارس بعد از گذشت 16 ماه و تحمل سختی های زیاد در زندان ، آزاد شد و نزد خانواده اش رفت. با دختر همسایه «رنده» که قبل از زندان مهر او را به دل گرفته بود دیدار کرد و عاشق وی شد. رنده به همراه مادر فارس در کارگاه تنباکو سازی «ریگی» کار می کرد. فارس پس از آزادی در جستجوی کار به هر جایی سر زد. آرزو داشت پس از یافتن کار با رنده ازدواج کند. نزد همسر معلمش رفت تا از او کمک بگیرد. به تحریک همسر معلم و وعده پیدا کردن شغلی مناسب با او همبستر شد و به سفارش همسر معلم در کارگاه پناهگاه سازی فرانسوی ها به عنوان ناظر مشغول به کار شد. روابط پنهانی او و همسر معلمش، روزانه تکرار می شد ولی پس از مدتی به علت عذاب وجدان و عشق رنده ، رابطه اش را با همسر معلم قطع کرد. با این کاراز ناظری به درجه کارگری تنزل یافت و بعد از مدتی بیکار شد. یکی از کارگران به نام «نجوم» وی را تحریک کرد که داوطلب خدمت در کنار فرانسوی ها ضد آلمان ها شوند و به لیبی بروند تا بتوانند برای ازدواج پولی دست و پا کنند. فارس پس از کشمش های فراوان با خود و مشورت با «کدخدا جریس» که کینه پدر فارس را به دل داشت تصمیم به رفتن گرفت و با این کار سبب غافلگیری و ناراحتی پدر، خانواده و همه دوستان و آشنایان شد طوری که پدر برایش پیغام فرستاد «دیگر هیچ کس و کاری نداری و به خانه بازنگرد». فارس که توان مخالفت با پدر را نداشت رهسپار جنگ شد. مدت ها گذشت و جنگ به پایان رسید و خبری از فارس نشد. اعضای خانواده به شدت نگران و چشم انتظار وی بودند تا این که پدر از دوست فارس (نجوم) خبر گلوله خوردن فارس به محض رسیدن به لیبی و مفقود شدن وی را شنید. پدر این خبر و احتمالا" مرگ فارس را به کسی نگفت تا مادر فارس را ناامید نکند. داستان با شرکت مردم در تظاهرات ضد فرانسویان استعمارگر برای عملی شدن وعده های آنها برای خروج از سوریه و مرگ رنده به علت بیماری سل ناشی از کار در کارگاه تنباکو و سوء تغذیه به پایان رسید . جنگ و زندگی سخت انسان های فقیر و متوسط جامعه مهمترین موضوع رمان المصابیح الزرق است. حنا در تلاش برای به تصویر کشیدن حوادث سیاسی سوریه موضوع این رمان را از واقعیت آن زمان جامعه سوریه گرفت.

جاحظ از جایگاه برجسته ای در فرهنگ و زبان و ادبیات عرب برخوردار است.. به گونه ای که تاریخ ادبیات عرب تا کنون نویسنده ای پرکارتر و دانشمند تر از وی به خود ندیده است. در این پایان نامه نویسنده به این نتیجه میرسد که جاحظ هر چند به صورت منظم به مباحث مذکور نپرداخته و خواننده را دچار سردرگمی کرده است. با شرح و تبیین نظریه های موجود گام بلندی در توسعه و پیشرفت علوم ادبی و بلاغی برداشته است.

عنوان این پایان نامه عزالدین اسماعیل و شیوه نقدی وی همراه با ترجمه قسمت اول کتاب الشعر العربی می باشد.محور اصلی این پایان نامه بررسی شیوه های نقدی عزالدین اسماعیل و ترجمه کتاب وی است.منابع اصلی این تحقیق، کتابهای نقدی است که به دو زبان عربی و فارسی وجود دارد. از جمله پرسشهایی که درباره این موضوع وجود دارد می توان به دو سوال اساسی اشاره کرد:1- آیا عزالدین از پیشگامان نقد ادبی معاصر است؟2-عزالدین در کار نقد خود از یک شیوه استفاده میکند یا از شیوه های زیادی مدد می جوید؟این پایان نامه در پنج فصل نگاشته شده است که مقدمه ای در ابتدا و خاتمه ای در انتها، این پایان نامه را در بر می گیرد. فصل اول شامل تاریخچه نقد ادبی از عصر جاهلی تا عصر عباسی است. فصل دوم نقد به بررسی نقد ادبی معاصر می پردازد و در فصل سوم برخی از شیوه های نقدی توضیح داده می شود. فصل چهارم در مورد شیوه های نقدی است که عزالدین اسماعیل در کار نقدی خود به کار می برد و در فصل آخر، با هدف ارائه ی ترجمه ای روان و دور از ابهام، متن ترجمه گردیده است.تحقیق حاضر به روش کتابخانه ای صورت پذیرفته است.

ادبیات و فرهنگ عربی جایگاه ویژه ای برای اسطوره ها اعم از اسطورهای کهن ونو اختصاص داده است . در این رساله پژوهنده کوشیده است به تعریف لغوی و اصطلاحی اسطوره و نشأت آن آن بپردازد و بعد از اسباب اهتمام به آن و کاربرد آن در ادبیات جهانی وادبیات معاصر عرب سخن به میان آورده است.

چکیده عصر جاهلی دوره ای است که در آن زندگی اعراب بسیار ساده و ابتدائی بوده است و شاعران برای سرودن شعر موضوعاتی جز چیزهای ساده اطراف خود نداشتند، یکی از این موضوعات شکار می باشد که از عناصر همیشگی موجود در شعر عرب بوده است و این ویژگی را می توان در شعر جاهلی بررسی نمود و نمونه های فراوانی را از شعر شاعران آن دوره، استخراج کرد که هر کدام به اسلوب خویش در این موضوع اشعاری سروده اند. از دیگر اغراض موجود در شعر عرب خمر است که در بیشتر شعر شعـرای جاهلـی به صورت وصف و کیفیت آن و تأثیرش بر روان شـاعر جلوه گـر می باشد. شراب و شکار از جمله لذّات و تفریحات عرب جاهلی است که با آن روزگار خود را می گذراندند. بررسی دیوان های شاعران جاهلی نشان می دهد که انعکاس صحنه ی شکار و توصیف شراب در شعر آنان توصیفی زنده و متحرک بود ولی وصفی که از شراب و شکار ارائه دادند، تکراری و شبیه به هم بود و کمتر شاعری یافت می شد که صورت نو و تازه ای آورده باشد. مهمترین شاعران جاهلی در زمینه ی شکار امروالقیس، زهیر بن أبی السلمی و لبید بن ربیعه العامری بودند و در مورد شراب مهمتر از همه أعشی بود که شاعر شراب نامیده شده است.

در بررسی تطبیقی رمان های تاریخی سباق المسافات الطویله و مومیایی ، از دستاوردهای مکتب تطبیقی آمریکایی بهره گرفته شده است . مکتبی که بر خلاف مکتب فرانسوی توجه چندانی به روابط بیرونی اثر ( تاثیر گذاری و تاثیر پذیری ) ندارد و تمرکز اصلی و اساسی آن روی تحلیل بن مایه و ساختار آثار واقع می شود . و در واقع از طریق تحلیل و نقد دو اثر میان آن ها بررسی تطبیقی صورت می گیرد . پر واضح است که در این شیوه جوهره ی فنی و زیبایی آثار مورد بررسی واقع می شوند .و اهمیت پژوهش تطبیقی نیز در همین است که باعث شفاف سازی احسن و صحیح در ارزش و بنیه ی ادبی یک کار شود . رمان های تاریخی سباق المسافات الطویله عبدالرحمن منیف و مومیایی جواد مجابی ، با تفاوتهایی در نحوه ی پردازش ، دوره ی دکتر محمد مصدق را بازتاب داده اند . در رمان مومیایی فرم گزارشی و آوای سوم شخص غالب است اما رمان سباق المسافات الطویله با چرخش به موقع میان زوایه دید اول شخص و سوم شخص روایت می شود . یعنی در سباق المسافات الطویله آوای سوم شخص ، اول شخص ، زاویه وصفی گزارشی و گفتگوها همگی در فرایندی که یکپارچگی رمان را حفظ می کنند حرکت کرده و آن را روایت می کنند .

این پژوهش بر آن است که سیر پیشرفت و تکامل نمایشنامه ی منظوم در جهان عرب بویژه در مصر را به تصویر بکشد . در آغاز نمایشنامه های منظوم در مصر و سایر کشورهای عربی بر اوزان متداول خلیل بن فراهیدی سروده می شد ، در حالی که تاریخ و میراث گذشته الهام بخش نمایشنامه نویسان بود و آنان خود را ملزم به رعایت اصول و قواعد کلاسیکی شعر یعنی پایبندی به وحدت قافیه و وزن شعری می دانستند . گر چه بسیاری از نمایشنامه نویسان سعی بر این داشتند که پیشرفتی در جهت ارتقاء نمایشنامه ها بصورت جدید و امروزی بدست بیاورند ، اما بدلیل غلبه ی غناء و موسیقی بر آثارشان که از شوقی و اباظه و عدنان مردم بک به ارث برده بودند ، موفقیت چندانی را کسب نکردند. عزیز اباظه نمایشنامه نویس منظوم ، مقلد و دنباله روی شوقی بود و همانند شوقی از تاریخ اسلامی و عربی و اسطوره ها در موضوعات خود بهره جست و به وحدت های سه گانه نمایشنامه (موضوع، زمان، مکان) در مکتب کلاسیک مقید نبود ، بطوری که گاهی تراژدی را با کمدی در می آمیخت. قابل ذکر است که بیشتر شخصیات نمایشنامه های او از طبقه ی اشرافیان و یا افراد مشهور بودند . با تمام این تفاصیل اباظه پیشرفت قابل ملاحظه ای را در این زمینه بدست نیاورد . همچنین این پژوهش به بررسی دو نمایشنامه منظوم "العباسه" و "غروب اندلس" از اباظه پرداخته است ، بطوریکه پژوهشگر به تکنیک های مختلف به کار رفته در این دو نمایشنامه از قبیل: موضوع ، زمان ، مکان ، شخصیت ، نزاع و گفتگو پرداخته است و از این منظر پژوهشگر قضایای کلی و مهمی را که اباظه بدان پرداخته ، بررسی نموده است .

زبان عربی یعنی همان زبان قرآن، از دید گاه زبان شناسان، زبانی پویا و زنده به شمار می آید ؛ زبانی که در زیر مجموعه ی آن علوم زیادی از جمله دانش سبک شناسی و بلاغت عربی نیز از جمله ی این علوم قرار دارد که نظریات زیادی نیز پیرامون این دو دانش، چه در دنیای غرب و چه در جهان اسلام در میان نظریه پردازان نقد و زبان شناسی و بلاغی مطرح است. در کتاب«الاسلوبیه و البیان العربی» که در قالب یازده فصل تدوین شده ، سعی شده است دانش سبک-شناسی و ارتباط آن با بلاغت عربی و زیبایی کلام در سایه ی نظریه ی نظم عبد القاهر جرجانی بررسی شود. سه نویسنده ی معاصر مصری زبان این کتاب که در میان آن ها چهره ی «عبد المنعم خفاجی»، نویسنده ی بنام جهان عرب می درخشد، به خوبی توانسته اند این موضوع را بررسی کنند. با توجه به این که در کشور ایران کتاب های زیادی با این موضوع به رشته ی تحریر در نیامده است، هدف از ترجمه ی این کتاب، شناساندن سبک شناسی و بیان عربی و رابطه ی این دو دانش به مخاطبان فارسی زبان مـی باشد.

دکتر یوسف حسین نایف بکار اردنی، محقق، نویسنده و منتقد ادبی از جمله شخصیت های برجسته معاصر جهان عرب می باشد. آثار بکار در حوزه زبان وادبیات عربی نشان از آن دارد که وی همانند بسیاری از محققان دیگرعرب،سخت به دنبال پرده برداشتن از واقعیت های موجود در زبان و ادبیات عربی است. نویسندگان زیادی شخصیت وآثار وی را مورد تحلیل قرار داده اند که همگی آنها به تمجید وی پرداخته اند. خدمات یوسف بکار تنها به ادبیات عربی خلاصه نمی-شود. حضور وی در ایران وآشنایی با مرحوم دکتر غلامحسین یوسفی سبب شد تا از نزدیک با سرچشمه های زلال ادب فارسی آشنا شود. بکار آثار بسیاری در حوزه های مختلف ادب فارسی از خود به یادگار گذاشته است. اما آنچه باعث شهرت وی شده است، مطالعات وی در حوزه عمر خیام است.گرچه پژوهشگران عرب بسیاری در این حوزه به مطالعه پرداخته اند اما کسی جز بکار به نقد آثار نگاشته شده پیرامون خیام نپرداخته است. وی همچنبن به تالیف آثار ارزشمندی درحوزه ی ادبیات تطبیقی پرداخته است.این نوشتار سعی کرده است تا خدمات دکتر یوسف حسین بکار را به دو ادب فارسی و عربی معرفی و تحلیل نماید. در این راستا ابتدا زندگینامه و پژوهش های ادبی او را معرفی می نماییم سپس به بررسی آثار وی در طی حضورش در ایران می-پردازیم. در ادامه جایگاه او را در دو حوزه ادب فارسی و عربی مورد بررسی قرار می دهیم و در پایان، آثار وی در دو حوزه ی ادب فارسی و ادبیات تطبیقی را معرفی و بررسی می نماییم.

چکیده هنر نمایش را می توان پدر سایر هنرها به شمار آورد و هر ملتی با استفاده از این هنر می تواند در رشد و تعالی فرهنگ جامعه ی خود سهیم باشد. به نظر پژوهشگران، نمایش از هنرهای فطری است که همراه با خلقت انسان با او متولد گشته است. این هنر می تواند به ما آگاهی، تهذیب نفس و درک عمیق درباره محیط پیرامونمان ببخشد. در عین حال ما را در رفع هموم و ناراحتی ها یاری کند. باید توجه داشت که هر ملت و قومی هنر نمایش را به نوعی تجربه کرده است و بعضی اشکال آن تقریبا در بین همه ی ملل دیده می شود، ولی شکل غربی گونه ی آن یا به اصطلاح "نمایش فرنگستان" یک قرن و اندی است که وارد کشورهای اسلامی از جمله ایران و مصر شده است. در این رساله سعی شده است، ضمن شناسایی مختصر هنر نمایش، ادبیات نمایشی و نمایشنامه نویسان معروف و معاصر در ایران و مصر، به ریشه یابی این هنر در هر دو سرزمین و خط سیر تحول و پیشرفت آن توجه شود، همچنین به نوشته های این عرصه در دوره های تاریخی متفاوت بویژه عصر معاصر به همراه تحلیل و بررسی نسبی آثار و مضامین آنها اشاره شده است. نویسنده ی این نوشتار به شرح حال، بررسی آثار و ساختار مضامین نمایشی دو نمایشنامه نویس بنام ایران و مصر، بهرام بیضایی و احمد شوقی پرداخته است و با مقایسه و تقابل دو نمایشنامه از هر دو، به وجوه تشابه و افتراق آن دو اهتمام ورزیده است. نمایشنامه ها عبارتند از: "مرگ یزدگرد" و "سلطان مار" از بهرام بیضایی و "مصرع کلیوپاترا" و "علی بک الکبیر" از احمد شوقی. علت برگزیدن این نمایشنامه ها از میان سایر آثار این دو نویسنده، برجسته بودن جنبه ی تاریخی و اجتماعی آنها نسبت به سایر آثار ایشان است. هر چند این دو نویسنده از جهت زمانی، فرم هنری و تنوع مضامین، تفاوت هایی دارند، ولی نگارنده توجه به مضامین مشترک انسانی را در آثار این دو شخصیت قابل توجه دانسته و بدان پرداخته است. آن دو در خلق نمایشنامه های خود به تحولات سیاسی-اجتماعی عصر خود توجه داشته و بیداری اذهان و دعوت مردم به اندیشیدن و آگاهی را می توان از محتوای آثار ایشان دریافت.

ابن مقفع از نویسندگانی است که در اواخر عصر اموی و در اوایل عصر عباسی می زیست که در 25 سال اول از عمرش برای عمر بن هبیره و داود بن عمر بن هبیره نویسندگی می کرد و در 11 سال بعدی از عمرش به عیسی بن علی پیوست و برای او نویسندگی می کرد. دو کتاب ابن مقفع سرشار از مفاهیم والایی است که اسلوب آن دو کتاب از سه ناحیه ادبی و لغوی و فکری بررسی شده است ؛ در فصل پایانی ، سرچشمه های فکری این نویسنده بزرگ که بیشترین تأثیرش از امام علی (ع) در نهج البلاغه می باشد همراه با ذکر مثال آورده شده است.

محدوده ی پژوهش در این کار، رمان های زقاق المدق از نجیب محفوظ و همسایه ها از احمد محمود است،آثاری که در مکتب رئالیسم و با رویکردی واقع گرایانه نوشته شده اند. از آن جا که هر دو نویسنده، در دوره ای از زندگی شان به اندیشه های مارکسیستی توجه داشته اند، در این بررسی ها نیز به مکتب رئالیسم سوسیالیستی، نیم نگاهی شده است. تمامی عناصر داستانی، مانند: پیرنگ، شخصیت پردازی، توصیف، درونمایه و ... در دو دسته ی کلی، تحت عنوان ساختار و محتوا، ، مورد تحلیل و بررسیِ تطبیقی قرارگرفته اند. همانندی ها و تفاوت ها، با توجه به نگرش هر دو نویسنده، مشخص گردیده و فضای رمان ها، تشریح شده است. در این نقدگونه ی پژوهشی، آن چه حاصل آمده است، اوضاع سیاسی و اجتماعی تقریباً مشترکی است که منجر به ظهور آثاری شده است با ویژگی هایی نسبتاً همانند. نجیب محفوظ به عنوان سردمدار رمان مدرن عربی و احمد محمود به عنوان برجسته ترین رمان نویس رئالیست فارسی، توانسته اند دغدغه های نسلی برآمده از تنگناهای سیاسی و آشفتگی های فرهنگی را منعکس نمایند و بازگوکننده ی دوره ی گذارِ ایران و مصر، از سنت به مدرنیسم باشند. هر دو چالش های تجدد و سنت را پیش رو می گذارند و خواننده را به یک بازخوانی داستانی، از جریان حاکم بر سرنوشت مردم، در زمانه ای نه چندان دور دعوت می کنند. آن چه نتیجه می شود، رگه های مشترک عدالت خواهی، آزادی و ظلم ستیزی است که هم چون آرمانی مشترک و دور از دسترس، در بستر داستان هایی واقع گرایانه و متعلق به توده ی مردم شکل گرفته است.

چکیده فارسی: بخش عمده ای از آثار مربوط به جنگ ومقاومت را در هر کشوری که با این مقوله در گیر بوده است. رمان ها وداستان ها به خود اختصاص داده اند ودر بین شماری از این داستان ها ورمان ها جنگ یا به عنوان محور داستان به طور مستقیم یا به طور غیر مستقیم به ایفای نقش می پردازد ، در نگاهی به دو اثر از نویسندگان ایرانی وفلسطینی که در این رساله بررسی می شوند ، علی رغم شباهات زیاد دارای تفاوت هایی نیز می باشد که این تفاوت ها می تواند بر خواسته از دیگاه دو نویسنده نسبت به مقاومت باشد این رساله به بررسی ادبیات مقاومت در ایران و فلسطین می پردازدکه این موضوع را باتو جه به یکی از اثار قاسمعلی فراست به نام "نخل های بی سر " وهمچنین یکی از آثار غسان کنفانی به نام "ام سعد" بررسی کند. به همین منظور مختصری از زندگی نامه هرکدام را یادآور می شویم ودر ادامه به تحلیل دو رمان مذکور می پردازیم. قاسمعلی فراست: قاسمعلی فراست متولد سال 1338 وزاده گلپایگان است .ایشان تحصیلات ابتدایی ومتوسطه را در زادگاهش گذراند وبرای ادامه تحصیلبه تهران رفت ودر دانشکده هنر های زیبا ،در رشته ادبیات دراماتیک تحصیل کرد ودر کنار آن به نویسندگی پرداخت که آثار بسیاری در حوزه رمان وداستان نگاشت که رمان "روز های برفی" وی به سریال تلوزیونی تیدیل شده است.از جمله آثار او:نخل های بی سر،روزهای برفی،گلاب خانم ،نیاز و... هستند. غسان کنفانی در شهر عکا در سال 1936 به دنیا آمد.وی نویسنده وروزنامه نگار مشهور فلسطینی ویکی از اعضای جبهه مردمی برای آزادی فلسطین بود.غسان کنفانی در یک حادثه تروریستی( که توسط موساد انجام شد) در بیروت در هشتم ژوئیه 1972 بر اثر انفجار بمب همراه خواهر زاده اش از دنیا رفت.از جمله آثار او:ارض البرتقال الحزین،رجال فی الشمس ،ماتبقی لکم ، جسر الی الابد ادبیات مقاومت ایران را می توان به چهار دوره تقسیم کرد: 1-دوران جنگ ایران وروس2-دوران مشروطه3-دوران انقلاب اسلامی4-دوران جنگ ایران و عراق ادبیات مقاومت فلسطین به سه دوره تقسیم می شود: ه 1. دوره ی حکومت عثمانی ها در شام 2. دوره ی قیومیّت بریتانیا بر فلسطین. 3. دوره ی حکومت اسرائیل یا صهیونیست بر فلسطین و آغاز آوارگی فلسطینیان. تشابه واختلاف دو داستان: قاسمعلی فراست حضور زن در مقاومت را در قالب شخصیت هایی به تصویر می کشد که دارای ویژگی های منحصر به فرد هستند واین در صورتی است که "غسان کنفانی" تمام ویژگی هارا در یک شخصیت زن که همان ام سعد باشد گرد آورده است. فضایی که قاسمعلی فراست برای داستان خود ایجاد کرده به دوره اول داستان های جنگ بر می گردد –به سال های بین 1359 تا 1368اما فضایی که غسان کنفانی برای داستان خود ایجاد کرده به دوره دوم داستان های مقاومت در فلسطین بر می گردد-به سال های بعد از جنگ 1948. در ادبیات مقاومت فلسطین مخصوصا در آثارغسان کنانی زن نماد فلسطین است. اما در ادبیات مقاومت ایران، وطن به زن تشبیه شده است. داستان قاسمعلی فراست سراپا دینی –مذهبی است وعلی رغم اینکه فلسطین یک کشور مسلمان محسوب می شود ولی آموزه های دینی در داستان ام سعد دیده نمی شود و نویسنده با حس ناسیونالیستی، داستان سرایی می کند در داستان "نخل های بی سر " شهناز زن معلمی است که در جنگ شرکت دارد ودر راه وطن به شهادت می رسدودر داستان ام سعد پسر عموی ام سعد معلمی است که شرایط مقاومت را به درستی درک نمی کند واگر هم قضایا را می فهمد دست روی دست گذاشته و کاری نمی کند. کلید واژه: ادبیات مقاومت ایران،ادبیات مقاومت فلسطین،قاسمعلی فراست،غسان کنفانی،نخل های بی سر،ام سعد.

مکتب رمانتیسم از مهم ترین مکاتب ادبی است. این مکتب با تکیه بر احساسات و عواطف انسانی در تقابل با مکتب خردگرای کلاسیسم قرار گرفت و باعث دگرگونی های بسیار در ادبیات شد. این تحولات و دگرگونی هایی که مکتب رمانتیسم سبب آن ها شد زمینه ساز مکاتب و جریان های دیگر ادبی مانند سور رئالیسم و سمبولیسم و… شد. در سال های پایانی قرن نوزدهم به دلیل گسترش روابط فرهنگی شرق با غرب، و با ترجمه ی آثار نویسندگان و شاعران غربی، نسل جدیدی از شاعران عرب پا به عرصه ی وجود نهادند که در مقابل قالب ها و مضامین تقلیدی شعر عربی ایستادگی کردند و خواستار اصلاحات نوین و جدیدی در زمینه ی ادبیات شدند تا مطابق با نیازهای عصر و همسو و هم جهت با آزادی و اختیارات شاعر باشد. این مکتب در قرن بیستم نیز وارد زبان و ادبیات فارسی شد. ترجمه ی آثار نویسندگان و شاعران معروف رمانتیک اروپایی در دوره ی مشروطه و آشنایی ادیبان آن روز به زبان های اروپایی و ظهور و گسترش مباحث رمانتیکی در مجلات ادبی و نیز عدم کار آمدی و تطابق شعر سنت گرای فارسی با اقتضائات عصر، باعث ظهور جریان جدیدی از شعر شد که از امتیازات محتوایی و ادبی جدیدی برخوردار بود که از آن به عنوان شعر میانه رو و یا رمانتیک تعبیر می کنند. فریدون مشیری و نادرنادرپور دو شاعر معاصر فارسی و ابوالقاسم شابی شاعر تونسی در اشعار خود چه از لحاظ محتوایی و چه از لحاظ صوری تحت تاثیر مکتب رمانتیسم هستند. نگارنده درصدد نشان دادن متاثر بودن این شاعران از این مکتب ادبی و تطبیق اشعار ایشان از این منظر می باشد.

چکیده ندارد.

ادبیات تطبیقی از شاهکارهای نقدادبی است که به سنجش آثار، عناصر، انواع، سبک ها، دوره ها، جنبش ها و چهره های ادبی و به طورکلی، مقایسه ی ادبیات در مفهوم کلی آن در دو یا چند فرهنگ و زبان مختلف می پردازد. در واقع ادبیات تطبیقی به دنبال یافتن رشته های اتصال دو ملت و درک ریشه های جریان های فکری و تاثیرگذار بر دو یا چند فرهنگ است. از سوی دیگر اگر مبنای ادب تطبیقی مکتب فرانسوی یا آمریکایی باشد، شرط اشتراک تاریخی و زبان، اثبات و نفی می شود. در واقع ادبیات تطبیقی به دنبال موضوعاتی است که یک فرهنگ از فرهنگ دیگری گرفته و با شرایط تاریخی و جغرافیایی و تمدنی خود آن را بومی کرده و تغییر داده است. در این پایان نامه سعی برآن شده است که داستان های صمد بهرنگی (ف 1348 ش) نویسنده ی ایرانی که در حوزه ی ادبیات کودک و نوجوان جای دارد با مجموعه داستانی "النمور فی الیوم العاشر "از زکریا تامر (ت 1931 م) نویسنده ای از سرزمین سوریه مورد نقد و تطبیق قرار گیرد. اهمیت این موضوع به سبب اشتراکات در اندیشه های این دو نویسنده است، که باعث شده، داستان های" بهرنگی "و "تامر" در مکتب آمریکایی و با تکیه بر اندیشه های مارکسیستی قابل تطبیق باشند. وجوه اشتراک و افتراق داستان ها در ده حوزه-ی: سیاست، آگاهی اجتماعی، مبارزه برای برابری حقوق، خرافات، طنز، حرکت و سفر، زن، شخصیت پردازی، تخیل و زبان، مورد تحلیل قرار گرفته اند.

احمد مطر، شاعر طنز پرداز عراقی است که به عنوانِ یکی از سرشناس ترین شعرای معاصرِ عرب، هنرِ خود را صرفِ بیان انتقاد از جامع? خویش می نماید.اکبر اکسیر نیز، شاعری نوگرا و طنز پرداز است که در جامع? ادبی ایران با سبکِ فرانو، شناخته می شود، این شعر به عنوانِ یکی از نمونه های شعر نوین ایران، در راهِ قرار دادنِ شعر در خدمت جامعه، گام های موثری را برداشته است. در این بین، دو کشورِ ایران و عراق، با تاریخی درخشان و تحت لوای مذهبی واحد تشیع در زمین? تاریخی و فرهنگی، ادبی و اجتماعی، همواره از طریق تبادلِ فرهنگ نقش مستقیمی در بلوغ یکدیگر ایفا کرده اند. در این پژوهش سعی بر آن است که با توجّه به مفاهیمِ مشترک اجتماعی در اشعارِ احمد مطر و اکبر اکسیر، به تشابهات ادبی– اجتماعیِ این دو کشور نیز پرداخته شود.

داستان کوتاه در عصر جدید توجه خاصی را به خود معطوف کرده است و آن به سبب هماهنگی است که با سرعت پیشرفت در عصر کنونی دارد. چنانکه در زندگی لحظات گذرای الهام بخشی وجود دارد که که به سرعت می گذرد و هیچ یک از گونه های ادبی نمی توانند همچون داستان کوتاه بیانگر آن یک لحظه باشند. داستان کوتاهی که، در آن نویسنده به ما قبل و ما بعد آن لحظه چندان توجه نمی کند بلکه هدف او کشف حقیقتی است بزرگ از یک صحنه انسانی کوچک و مالوف اصالت در اثر هنری به معنای هماهنگی کامل میان قالب و روح اثر می باشد. همچنان که می توان به آن از منظر داشتن تعهد و رنگ و بوی ملی و میهنی نیز توجه کرد. هنرمند باید فرزند زمانه خویش باشد و در اثر خویش تصویرگر وقایع روزگاری که در آن زندگی می کند باشد و از تکنیک های جدید نویسندگی مدد بگیرد. جمالزاده را آغازگر سبک واقعه گرایانه در ادبیات فارسی می دانند او بود که برای اولین بار داستان کوتاه را به عنوان گونه ای ادبی وارد ادبیات فارسی نمود او هرگز نتوانسته است پیوند خود را با گذشته و دوره ای را که در ایران زندگی کرده قطع کند هرچند که او متاثر از فرهنگ غربی به نقد از جامعه خویش می پردازد ولی با وجود این به این مساله اعتقاد دارد که ما باید با حفظ سنتهای نیکوی خود آنچه را که نمی دانیم از غرب بیاموزیم. محمود تیمور را به عنوان آغازگر داستان کوتاه در ادبیات عرب می دانند او که در نوشته های خود به جنبه های روانشناسی فرد توجه می کند به مقوله های مدرن چون آزادی زنان و شکل گیری دموکراسی در مصر تاکید می کند اما این مساله به معنای کنار گذاشتن سنتها و آداب رسوم نیست.می توان گفت که این دو نویسنده در حالی که با خرافات مبارزه می کنند ولی اعتقاد دارند که باید با حفظ ارزشهای نیکو آنچه را که نمی دانیم از دیگران بیاموزیم و باید بسیاری از تغییراتی که در جهان به وجود آمده است را بپذیریم و با فرهنگهای دیگر وارد گفتگو بشویم. ایده ی اصلی و غالب تفکرات جمال زاده و تیمور همانند روشنفکران عصر خودشان در این بود که در زمینه های گوناگون پلی ساخته شود میان تمدن مدرن اروپایی و جامعه ی کهن سنتیِ آسیایی. اما در این راه از استدلال ها و روش های مختلف، بنا به علاقه و تخصص خود سود می جستند

محمود دولت آبادی (1319) در ایران و حنا مینه (1924) در سوریه دو تن از بزرگترین نویسندگان مکتب رئالیسم به شمار میروند. در این پژوهش برآنیم تا به تحلیل ساختاری و محتوایی دو اثر برگزیده ی این دو نویسنده یعنی رمان "جای خالی سلوچ" اثر محمود دولت آبادی و رمان "کابوس کوچ" اثر حنا مینه بپردازیم.

موضوع رساله حاضر ، بررسی اجتماعی دو رمان از ادبیات فارسی و عرب است. کافه پیانو فرهاد جعفری و گدا اثر نجیب محفوظ. نگارنده قبل از بررسی و نقد دو رمان ، مقدمه نسبتا مفصلی درباره تاریخچه و بزرگان جامعه شناسی ادبیات آورده است و سپس به بررسی مسائل اجتماعی ایران و مصر و هم چنین مسائلی که نویسندگان کتاب ها با آن ها درگیر بوده اند پرداخته است و در پایان ، دو کتاب بررسی شده اند.

واضح و مبرهن است که انسان در طی عصور مختلف تاریخی همواره از ابزارهایی مناسب برای برطرف کردن نیازهای روزمره خود بهره می برده است و در عصر معاصر هم همراه با پیشرفت علوم و فناوری و استفاده انسان هااز علم روز انسان ها ابزار های جدیدی را برای رفع نیاز روزمره خود مورد استفاده قرار دادند و عرصه زبان شناسی و به طور خاص شاعران هر عصر هم در پی استفاده از ابزارهای زبانی مناسب برای عصر خویش بودند شعر عربی هم با الهام اتز شعر اروپایی در پی بهره برداری از رمز در شعر خود بود و از جمله اشکال شعری که از دل رمز زاده شد شعر نقاب و شعر آیینه ها می باشد که بدر شاکر سیاب در شعر عراقی بسیار از آن بهره برده و ادونیس هم در شعر سوری از شعر آدینه ها بهره برد و هر یک توانستند این قالب های جدید شعری را به خوبی مورد بهره برداری قرار دهند

این پژوهش در حوز? ادبیات تطبیقی، به بررسی تطبیقی عنصر «عشق» در اشعار حمید مصدق، شاعر معاصر ایرانی و نزار قبانی شاعر معاصر سوری می پردازد. عشق کهن ترین و در عین حال پیچیده ترین مضمون ادبیات غنایی است که در شعر این دو شاعر نمود عینی دارد ودرشعرهردوآنان دارای ویژگی خاصی است، مصدق در دو حوز? مضمون و زبان شاعری، کلاسیک است؛ اما نزار در این دو حیطه نوگرا است و زبان و مضمون عشق را با زندگی معاصر پیوند می دهد.

چکیده ندارد.

ه دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره) دانشکده علوم انسانی گروه زبان و ادبیات عرب 1945 م در شعر معروف الرصافی – محمد مهدی - عنوان : شعر سیاسی عراق در سال های 1914 الجواهری – احمد الصافی النجفی استاد راهنما :دکتر عبدالعلی آل بویه لنگرودی استاد مشاور : دکتر رضا ناظمیان نگارش اصغر پاکند چکیده : کشور عراق که از آغاز پیدایش تمدن های بشری مهد تشکیل تمدن و حکومت ها بود در تمام دوران تاریخ خود یکی از مراکز چالش های سیاسی جهان بوده و هست. در اواخر قرن نوزدهم و آغاز قرن بیستم عراق که یکی از عقب مانده ترین مناطق تحت سلطه امپراطوری عثمانی بود با حضور کشورهای استعمارگر غربی در مشرق زمین ، عراق به دلیل موقعیت استراتژیکی و ذخایر طبیعی اش مورد طمع انگلیس واقع شد که با شروع جنگ جهانی اول انگلیس به بهانه ترقی عراق، این کشور را اشغال نمود ولی بعدها که دروغ بودن وعده های انگلیس آشکار شد مردم وارد نبردهایی تمام عیار با اشغالگران شدند که رهبریت آن را علمای دینی و شعرای متفکر عراق بر عهده داشتند و در این میان قصاید حماسی شعرا که مردم را به قیام دعوت می کردند بیش از هر چیز در روح و جان مردم عراق تاثیر گذاشت. بر همین اساس قیام بزرگ 1920 م علیه انگلیس ها شکل گرفت که انعکاس وسیعی در شعر سیاسی عراق داشت. بعد از قیام، دولت انگلیس مجبور به تن دادن به خواسته های مردم عراق شد و حکومت ملی را با پادشاهی ملک فیصل در عراق ایجاد نمود. که این اقدام آنها بار، نه از روی اخلاص بلکه از سر نیرنگ بود و چهره پلید استعماری خود را در پشت نقاب حکومت دست نشانده ظاهراََ عراقی پنهان نمود که این خدعه از چشم شعرای آگاه و بیدار عراق پنهان نماند و شاعرانی چون رصافی، جواهری، احمد صافی و ... از تمام نیت های پلید پنهان آن در پشت نهادهای حکومتی مانند کابینه و مجلس و انتخابات پرده برداشتند و به حق این دوره از تاریخ سیاسی عراق یکی از مناسب ترین دوران برای رشد شعر سیاسی بود. زیرا سیاست بر تمام فعالیت های اجتماعی ، اقتصادی و علمی عراق غلبه کرده بود و شعرای این دوره که منافع خود را در منافع مردم می دیدند نه در خدمت دربار مسئولین دست نشانده ،تمام تلاش خود را با سرودن قصاید ناب سیاسی در راه خدمت به وطن و مردم بکار بستند. کلید واژه :عراق ، انگلیس ، شعر سیاسی ، محمد الجواهری ، معروف الرصافی ، احمدصافی النجفی

بانوان به عنوان یکی از بخشهای سازنده و سرنوشت ساز و تأثیرگذار بر فرد ، خانواده و جامعه همواره دست مایه مضامین آثار ادبی بویژه رمان و داستان کوتاه بوده اند. از جمله مسائلی که به شخصیت بانوان در جامعه مصری – عربی ارتباط داشته است ، بی بهره ماندن این بخش بزرگ جامعه از حقوق اجتماعی و انسانی خویش در جامعه مردسالار دهه (30-40 م) بوده است، زیرا از کوچکترین حقوق فردی بهره ای نداشته اند. احسان عبدالقدوس به عنوان یکی از داستان پردازان رمانتیسم در ادبیات نوین عربی نگاه ویژه ای به بانوان داشته است. وی با ایمان به این که بانوان در جامعه مرد سالار مصری – عربی قربانی برخی از سنت های نادرست شرقی هستند ، همواره در آثار خویش به نقد این سنت های نادرست پرداخته است.