بنادر از معدود سازمان هایی هستند که ارزیابی عملکردشان بستگی زیادی به عوامل متنوع و گوناگونی دارد و نیازمند روش های علمی مناسبی برای ارزیابی عملکرد خود می باشند. کیفیت عملکرد بنادر با توجه به نقش مهمی که در اقتصاد کشورها دارند ، همواره توسط گروه های متعدد و با روش های مختلف مورد ارزیابی قرار می گیرد. هدف این تحقیق بررسی و تعیین شاخص های اثرگذار و ارزیابی عملکرد بنادر با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی که یکی از تکنیک های حل مسائل چند معیاره است ، می-باشد. در این تحقیق پس از شرح مسئله در فصل اول ، ادبیات موضوع تحقیق بطور کامل در فصل دوم مورد بررسی قرار گرفته است. بررسی تحقیقات انجام شده نشان از قدرت کاربرد فراوان روش های تصمیم-گیری چند معیاره در ارزیابی ها و نتایج دقیق و علمی حاصل از آنها دارد. روش تحلیل سلسله مراتبی فازی که ترکیبی از تکنیک ahp و تئوری مجموعه های فازی است بعنوان روش مورد استفاده در این تحقیق در فصل سوم به تفصیل بررسی شده است. در فصل چهارم تحقیق در دو مرحله ابتدا شاخص های اثرگذار در ارزیابی عملکرد بنادر تعیین و سپس سه بندر از بنادر کشور ایران بعنوان نمونه کاوی مورد ارزیابی قرار گرفته اند. در فصل فوق درخت تصمیم گیری اول با سه شاخصه ی اصلی و شش زیرشاخصه برای تعیین مهمترین معیارهای ارزیابی عملکرد بنادر و درخت تصمیم گیری دوم با سه شاخصه ی اصلی و نه زیرشاخصه برای ارزیابی عملکرد بنادر مورد تحلیل قرار گرفته اند. نهایتا در فصل پنجم تحقیق دسته فاکتورهای عملیات ، زیرساخت ها و تجهیزات ، رضایت مشتریان و موارد مالی به ترتیب بعنوان دسته فاکتورهای برتر معرفی شده اند. بنادر شهید رجایی – بندرعباس ، بوشهر و چابهار نیز به ترتیب بعنوان بنادر با عملکرد بهتر معرفی شده اند. بررسی وزن های نسبی بنادر فوق در هر شاخصه و زیرشاخصه بخوبی نقاط ضعف و قوت آنها را نسبت به یکدیگر بیان کرده است.

استفاده از روش های شبیه سازی برای تصمیم گیری و طراحی ترمینال های کانتینری متداول می- باشد، از این جهت که در این بخش با ساختاری دینامیک روبرو هستیم. در این تحقیق بر روی استفاده از روش شبیه سازی برای مقایسه کارائی دو پیکره مرسوم در پشته سازی کانتینر (ترمینال با محوطه پشته سازی افقی در مقایسه با ترمینال با محوطه پشته سازی عمودی) تمرکز شده است. استفاده از پیکره های معرفی شده بر میزان استفاده از تجهیزات عملیاتی و میزان زمان بیکاری و زمان کل انجام عملیات تاثیر میگذارد. محوطه ترمینال کانتینری در دست ساخت بندر انزلی، به عنوان ترمینال نمونه کاوی انتخاب شده است. جهت انجام استفاده شده است. showflow عملیات شبیه سازی پیکره های ترمینال کانتینری از نرم افزار شبیه سازی تجهیزاتی که برای انجام جابهجایی ها در ترمینال مورد استفاده قرار گرفته است جرثقیل کشتی به ساحل، و کامیون میباشد. برای رهائی از پیچیدگیهای برنامه نویسی تنها عملیات بارگیری rtg جرثقیل محوطه ای و آنالیز showflow کانتینر مبنای شبیه سازی قرار گرفته است. پس از انجام عملیات شبیه سازی با نرم افزار خروجی های نرم افزار و مقایسه نتایج بدست آمده از پیکره های عمودی و افقی، پیکره افقی از لحاظ زمان کل انجام عملیات، کارائی و بهرهوری تجهیزات عملیاتی نتایج بهتری را به همراه داشته است.

امروزه بنادر به عنوان دروازه های ورودی و خروجی هر کشور محسوب می شوند و عملکرد مناسب و کارآئی بالای آنها می تواند در شکوفایی اقتصاد کشور نقش بسیار تعیین کننده ای داشته باشد. یکی از فاکتورهای مهم در ارزیابی بنادر، زمان رسوب کانتینر در پایانه های کانتینری است. زمانی که کانتینر در یک پایانه سپری می کند تا از گمرک ترخیص شود می تواند نشان دهنده سطح کارآئی و بهره وری آن بندر و گمرک باشد. استفاده از روش های سلسله مراتبی در حالتی که داده ها نادقیق و برگرفته از نظرات شخصی افراد هستند، بسیار پر کاربرد است. این تحقیق با استفاده از روش fuzzy ahp به بررسی عوامل تاثیر گذار بر کاهش رسوب کانتینر در بندر شهید رجایی- بندر عباس می پردازد. هدف اصلی این تحقیق ارائه بهترین استراتژی ها با استفاده از روش سلسله مراتبی فازی در جهت کاهش رسوب کانتینر در بنادر است. این تحقیق در دو مرحله انجام شده است. در مرحله اول ده عامل تاثیرگذار در کاهش رسوب کانتینر در قالب یک پرسش نامه به پرسش گذاشته شده است تا به کمک آن فاکتورها و زیر فاکتورهای اصلی جهت قرارگرفتن در درختچه تصمیم گیری فازی، با استفاده از نظر متخصصین انتخاب شود. در مرحله دوم درختچه تصمیم-گیری رسم و وزن نسبی هریک از فاکتورها و استراتژی ها به کمک نظر متخصصین محاسبه شده است. نتایج نشان می دهد که سه فاکتور " عملکرد گمرک"، " نقش صاحبان کالا در ترخیص کالای خود" و " سیستم حمل و نقل کشور " به ترتیب با وزن نسبی 44 ، 39 و 17 درصد بیشترین نقش را در کاهش رسوب کانتینر و کانتینر در بندر شهید رجایی- بندر عباس داشته است. در بخش استراتژی ها سه استراتژی " اعمال جریمه های سنگین در صورت عدم خروج کالا از بنادر توسط صاحبان کالا" ، " تمرکز زدایی و کاهش حجم کالاهای وارده به بندر شهید رجایی" و " توسعه گمرکات در تهران و سایر شهرهای بزرگ کشور" به ترتیب با اهمیت نسبی 38، 33 و 29 درصد از نظر متخصصین می تواند راهکارهای مناسب در جهت کاهش زمان رسوب کانتینر در بنادر کشور، بخصوص بندر شهید رجایی- بندر عباس باشد.

در دنیای کنونی سعی بر آن است تا با کمترین هزینه بیشترین کارایی در یک سیستم به دست آید و از طرفی این خواسته بدون تصمیم گیری های اساسی و ارزیابی های پیوسته و مطمئن از سیستم عملیاتی، امکان پذیر نخواهد بود. لذا شبیه سازی این امکان را فراهم می آورد تا با داشتن سیستم و عملیات های مرتبط با آن در دنیای مجازی تصمیمات درست گرفته شود و پس از ارزیابی سیستم، راهکارهای درستی ارائه گردد. پایانه های کانتینری نیز از این مورد مستثنی نخواهند بود، لذا با توجه به این قضیه محقق بر آن شد تا با بررسی پایانه کانتینری بندر انزلی و ارزیابی عملکرد عملیات تخلیه و بارگیری در آن راهکارهایی را برای بهبود بخشیدن به این روند ارائه نماید. گام نخست با بیان مسئله و ضرورت های اجرای این پژوهش شروع می گردد. سپس به تعریف فعالیت های بندری و تحقیقات انجام شده در مورد ترمینال های کانتینری اشاره می شود. بعد از آن شبیه سازی معرفی، و دامنه کاربرد آن در ترمینال های کانتینری بررسی می گردد. در این پژوهش ترمینال کانتینری بندر انزلی، به عنوان ترمینال نمونه کاوی انتخاب شده است. جهت انجام شبیه سازی از عملیات تخلیه و بارگیری ترمینال کانتینری از نرم افزار شبیه سازی showflow استفاده شده است. طرح اولیه بندر ارائه و اطلاعات مورد نیاز جهت ایجاد مدل شبیه سازی، گردآوری شد. سپس مدل کلی این ترمینال کانتینری در نرم افزار ایجاد گردید و برای این مدل چهار حالت ( b8و a4, a6, b6 ) تعریف شد. تفاوت میان این حالات در تعداد جرثقیل و کامیون های مورد استفاده می باشد. این حالات از مدل به مرحله اجرا گذاشته شد، در نهایت با نتایج و اطلاعات حاصل از شبیه سازی و پس از محاسبات مرتبط با نتایج اولیه، عملکرد تخلیه و بارگیری این بندر مورد ارزیابی قرار گرفت. فضای مورد نیاز در حالات مختلف محاسبه شد و جابجایی کل نیز به دست آمد. نتایج نشان می دهد که در حالت ایده آل با افزایش فضای انبار به چهار برابر میزان کنونی و استفاده بهینه از تجهیزات موجود، ظرفیت تخلیه و بارگیری بندر سه برابر خواهد شد.

بنادربه عنوان یکی از اعضای اصلی زنجیره ی تامین، نقش تاثیر گذاری را در اقتصاد و مبادلات تجاری ایفا می کنند. افزایش کارایی بنادر دلخواه تمامی گروه های مرتبط با آن می باشد. برای ارزیابی عملکرد بنادر از شیوه های گوناگونی استفاده می گردد که یکی از آنها شبیه سازی می باشد. با استفاده از شبیه سازی، امکان ارزیابی کل فعالیت های بندری و تجهیزات آن مقدور میباشد. همچنین یکی از مزایای شبیه سازی، امکان سنجی بعضی از اهداف و نیز مش هده ی نتایج پیش از انجام تغییرات می باشد. ادر بندر انزلی به عنوان مهمترین بندر شمالی ایران، جابجایی آهن آلات و به ویژه ورق آهن، بیشترین سهم را در میان جابجایی کالا ها در اختیار دارد. از آنجا که اکثر جابجایی های ورق آهن در بخش واردات صورت می پذیرد، مدل ویژه ی این فعالیت ها با قابلیت تعیین تعداد مورد نیاز کامیون و لیفتراک ایجاد شد. انجام شبیه سازی توسط نرم افزار showflow که دارای قابلیت تعریف المان های زیاد و سرعت شبیه سازی مناسب می باشد، صورت پذیرفت. با انجام شبیه سازی تعداد مورد نیاز کامیون و لیفتراک برای جابجایی های درون بندر به دست آمد که بیانگر کافی بودن مقدار فعلی این تجهیزات برای توسعه ی ظرفیت بندر می باشد. سپس با شبیه سازی دوباره مدل از طریق حذف کامیون ها و لیفتراک های کمتر مورد استفاده قرار گرفته شده، مشخص شد که تاثیر حذف هر یک از آنها بر ظرفیت بندر بیشتر از میزان جابجایی است که آنها در مدل شبیه سازی انجام داده بودند. همچنین نتایج نشان دادند که امکان توسعه ی ظرفیت بندر در جابجایی های مرتبط با ورق آهن، با امکانات کنونی مقدور می باشد اما استفاده ی بهینه از جرثقیل های اسکله و محوطه با سرعت عملیاتی بالا تر جهت افزایش ظرفیت بندر، مستلزم گسترش فضای انبار فعلی می باشد.

محور هر راهبرد و سیاست سازمانی و هر گونه بهره گیری از منابع، افراد سازمان هستند. وابستگی تجارت کشور ایران به حمل و نقل دریایی از یکسو و هزینه های گزاف آموزش دریانوردان براساس استاندارد stcw و انصراف فراوان از شغل در این صنعت، اهمیت بررسی مدیریت انگیزش در ارگان های دریایی را مورد تایید قرار می دهد. هدف از انجام این تحقیق، تعیین عوامل موثر انگیزشی و ارائه راهکار در جهت افزایش روحیه کاری دریانوردان ایرانی می باشد. لذا در این تحقیق پس از بررسی پیشینه تحقیق به بررسی تئوری های مهم انگیزشی و رضایت شغلی پرداختیم و پس از آن جامعه آماری را مورد تحلیل قرار دادیم. جامعه آماری پژوهش حاضر را کلیه دریانوردان ایرانی تشکیل می دهند. از آنجا که این تحقیق به بررسی وضع موجود می پردازد، این پژوهش از نوع توصیفی است. در این تحقیق پرسشنامه هایی منطبق با شرایط موجود در کشور و ساختار ارگانها و موسسات دریایی در زمینه عوامل موثر در ایجاد انگیزه طراحی شده است،. اعتبار پرسشنامه با استفاده از ضریب قابلیت اعتماد آلفای کرانباخ ( 73/0=?) مورد بررسی قرار گرفت، جهت تجزیه و تحلیل سوالات پرسشنامه از نرم افزار spss 16 استفاده شد. پس از تجزیه و تحلیل پرسشنامه عامل های مهم انگیزشی در دریانوردان ایرانی مشخص گردید و با توجه به اولویت هر یک از عوامل، تئوری های ارائه شده در این زمینه مورد بررسی قرار گرفت و صادق ترین تئوری در باب افزایش روحیه کاری در دریانوردان ایرانی معرفی گشت. کلمات کلیدی: دریانوردان ایرانی– روحیه کاری– انگیزش– پرسشنامه

در دنیای امروزی، بالغ بر 90 درصد از حمل و نقل کالا در جهان از طریق دریا صورت می گیرد و بنابراین، این نوع از حمل و نقل در نظام اقتصادی کشورها تاثیر بسزایی دارد و از عوامل مهم تاثیرگذار در اقتصاد کشورهای ساحلی محسوب می شود. با توجه به نقش و اهمیت آن، واضح است که ایمنی حمل و نقل دریایی، عامل بسیار مهم و حیاتی به حساب می آید. یکی از مهمترین دغدغه های مراجع دریانوردی، همواره مسئله ی ایمنی بوده است. سازمان بین المللی دریانوردی (imo) تاکنون قوانین و کنوانسیون های بسیاری در این رابطه وضع کرده است. همچنین دستگاه های الکترونیکی کمک ناوبری زیادی به پل فرماندهی کشتی ها افزوده شده است که تاثیر بسزایی در افزایش ایمنی داشته اند. یکی از دستگاه هایی که در چند سال اخیر با این منظور به تجهیزات کشتی افزوده شده است، دستگاه ثبت اطلاعات سفر (voyage data recorder (vdr)) می باشد که همانطور که از نامش پیداست وظیفه ی ثبت اطلاعات سفر در دریا را به عهده داشته و همانند جعبه سیاه هواپیما عمل می کند. از آن جا که تحقیق اکادمیک جامعی در رابطه با تاثیر این دستگاه بر ایمنی دریایی انجام نشده است، این تحقیق به بررسی تاثیر آن بر ایمنی دریانوردی و کیفیت کار دریانوردان و همچنین جویا شدن نظر دریانوردان در زمینه ی نصب این دستگاه بر روی کشتی می پردازد. روش انجام این تحقیق پایشی و پرسشنامه ای است و جامعه آماری، افسران عرشه و فرماندهان کشتی های تجاری ایران که مجهز به دستگاه vdr می باشند، در نظر گرفته شده است. تحلیل این اطلاعات با استفاده از نرم افزار spss صورت گرفته و نتایج آن نشان می دهد که دستگاه مذکور بر ایمنی دریانوردی و کیفیت کار دریانوردان تاثیر مثبت داشته و نظر دریانوردان در رابطه با نصب این دستگاه بر روی کشتی ها، مثبت می باشد.

خطا جزئی از انسان است، با اینکه سازمان ها تلاش می کنند به سطح خطای صفر برسند، ولی این هدف یک هدف دست نیافتنی است. تا زمانی که عملکرد انسان ها در یک محیط پیچیده صورت می گیرد خطا اتفاق خواهد افتاد و احتمال این امر در شرایط استرس، اضافه کاری و خستگی افزایش می یابد. دریا محیط ناامنی است که در جریان یک حادثه ساده، جان انسان های بسیاری را می گیرد. همه ساله شاهد هزاران سانحه و تصادف دریایی می باشیم که نتیجه آن جراحت ها، تلفات جانی، آلودگی محیط زیست دریایی و همچنین خسارت های مالی سنگین می باشند. برای کاهش این سوانح، باید به مواردی همچون آموزش صحیح نیروی انسانی، نحوه اجرای صحیح قوانین و مقررات ملی و بین المللی، شناور و تجهیزات بر روی آن، تأسیسات بندری و همچنین امکانات تجسس و نجات دریایی توجه بیشتری شود. در این تحقیق 1816 حادثه دریایی در پنج شرکت کشتیرانی ایرانی مورد بررسی قرار گرفته است که 17 عامل در بروز خطاهای انسانی در این حوادث موثر بودند. چهار عامل که بیشترین تأثیر را داشته اند به ترتیب عبارتند از: 1- غفلت، 2- آموزش ناکافی، 3- ابزارآلات (سخت افزاری و نرم افزاری) ناکافی و 4- مهارت و تجربه ناکافی. سپس راه کارهای کاهش آنها استخراج و در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته اند. راه کارهای کاهش عوامل مذکور به صورت پرسشنامه تهیه و توسط کارشناسان، متخصصین و دریانوردان ایرانی تکمیل گردید. ابتدا با آزمون تی استیودنت مشخص شد که آیا رابطه ی معناداری بین عوامل وجود دارد یا خیر و بعد از آن به کمک آزمون آنالیز واریانس میزان سطح معناداری این روابط سنجیده شده است. سپس به کمک آزمون دانکن مشخص نمودیم که این تفاوت معنا دار دقیقاً بین کدام گروه ها برقرار است و درنهایت با استفاده از آزمون تحلیل عاملی اقدام به شناسایی متغیرها یا عامل های اساسی به منظور تبیین الگوی همبستگی بین متغیرها شده است. تمامی آزمون ها با استفاده از نرم افزار spss انجام شده اند. با استفاده از آزمون تحلیل عاملی مشخص گردید که موثرترین راه کار برای کاهش هر عامل کدام است.

چکیده: مدیران خرید در هر سازمانی جهت ارزیابی تأمین کنندگان مورد نیاز خود عواملی را مد نظر قرار می دهند که شناسایی این عوامل و نحوه ی اولویت بندی آنها در موفقیت هر چه بیشتر شرکت های تأمین کننده موثر است. پژوهش حاضر نیز به منظور شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر در انتخاب بندر جهت تهیه تدارکات دریایی تهیه شده است. روش تحقیق از نظر شیوه گردآوری اطلاعات توصیفی و از نظر هدف کاربردی است. جامعه آمـــاری پژوهش شامل متخصصین مرتبط با موضوع که در شرکت های کشتیرانی ایرانی که دارای سفرهای بین المللی و در بنادر جنوبی فعال بوده، می باشد. ابزار گردآوری داده ها علاوه بر منابع کتابخانه ای و مصاحبه، پرسشنامه محقق ساخته، جهت رتبه بندی عوامل موثر در انتخاب بندر و تأمین کننده دریایی در طیف پنج درجه ای لیکرت بوده است. داده های گردآوری شده به کمک روش های آمار توصیفی و استنباطی مورد تحلیل قرار گرفته است. برای انجام محاسبات از نرم افزار آماری spss استفاده شده است. نتایج بدست آمده نشان داد شرکت های کشتیرانی ایرانی اغلب به تهیه تدارکات از بنادر خارجی تمایل بیشتری دارند که این امر بیشتر به دلیل کیفیت کالا، قوانین بندری، پایین بودن بروکراسی، امنیت بندر و مسائل گمرکی می باشد و پرسنل دریایی که مسئولیت تهیه و تدارک آذوقه خوراکی و مصرفی غیر فنی کشتی را به عهده دارند، نسبت به پرسنل خشکی به عوامل هزینه و تنوع خدمات اهمیت بیشتری قائل هستند، از اینرو سیاست گزاران و مسئولین دست اندرکار در حوزه های دریایی و بندری در ایران بایستی در راستای حل مسائل موجود در این زمینه به خصوص مسائل گمرکی در بنادر ایران جهت تهیه تدارکات مورد نیاز کشتی ها اقدامات و اصلاحات لازم را بعمل آورند. واژگان کلیدی: تأمین کننده تدارکات دریایی، عوامل انتخاب بندر

حرفه صیادی یکی از مشاغل سخت و خطرناک در دنیا است. یکی از راه های کاهش خطرات این حرفه آموزش صیادان است. در این راستا سازمان ها و نهادهای ملی و بین المللی مرتبط، قوانین و کنوانسیون هایی را در زمینه استانداردهای آموزشی و گواهینامه های دریانوردی تدوین کرده اند. که هدف از آنها افزایش ایمنی در دریا و حفاظت از محیط زیست دریایی است تا حداقلی از نیازهای آموزشی برای پرسنل شناورهای صیادی الزام آور گردد. هدف از انجام این تحقیق یافتن کسورات و نواقص احتمالی در قوانین و دستورالعمل های ملی در خصوص استانداردهای آموزشی و گواهینامه های دریانوردی است تا در جهت ارتقاء آموزش های دریانوردی گامی برداشته شود. در این راستا متغیرهای اصلی در زمینه استانداردهای آموزشی و گواهینامه های دریانوردی از طریق مطالعه ی تحقیقات، قوانین و کنوانسیون های ملی و بین المللی مرتبط و همچنین بررسی و تحلیل مصاحبه های صورت گرفته با کارشناسان این عرصه گردآوری شده است. سیستم مدیریت کیفیت، منابع آموزشی، شرایط احراز گواهینامه های دریانوردی، ارزشیابی مدرسین و مراکز آموزش دریانوردی متغیرهای اصلی این تحقیق هستند. بررسی وضعیت کنونی و تاثیرات لازم الاجرا شدن این متغیرها به وسیله توزیع پرسشنامه و جمع آوری اطلاعات از 82 نفر از متخصصان و کارشناسان مربوطه صورت پذیرفت و برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش های آماری توصیفی و استنباطی کمک گرفته شد. در روش توصیفی از فاکتورهای فراوانی، درصد فراوانی و میانگین و در روش استنباطی از آزمون t برای بررسی وضعیت کنونی و میزان تاثیرگذاری هر کدام از متغیرها در افزایش استانداردهای آموزشی و گواهینامه های دریانوردی استفاده شد. رتبه بندی متغیرها از نظر تاثیرگذاری بر استانداردهای آموزشی و گواهینامه های دریانوردی به وسیله آزمون فریدمن مشخص گردید و نتایج حاصل از روش های آماری نشان دادند که در حال حاضر پنج متغیر مذکور در مراکز آموزش صیادی بنادر چابهار و کنارک خیلی کم مورد استفاده و پیاده سازی قرار می گیرند و در صورت الزام و پیاده سازی این متغیرها در مراکز آموزش صیادی افزایش استانداردهای آموزشی و گواهینامه های دریانوردی برای پرسنل شناورهای صیادی با طول کمتر از 24 متر در بنادر صیادی چابهار و کنارک را شاهد خواهیم بود.

چکیده خزر بزرگترین پهنه آب شور محصور در خشکی جهان است که ?40 آبهای درون قاره ای دنیا را دربر می گیرد. قبل از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، رژیم حقوقی خزر تنها به دو کشور ساحلی ایران و شوروی براساس قراردادهای 1921و1940 مربوط می گردید. پس از فروپاشی شوروی، چهار کشور جدید بنامهای روسیه، آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان در سواحل خزر پدیدار شدند. بطور طبیعی پنج طرف ذینفع علاقمند به حل مسالمت آمیز رژیم حقوقی خزر بودند، از طرفی ذخایر انبوه نفتی و گازی اهمیت بیشتری به مسأله حقوقی و سیاسی بخشید. اکنون این سوال می تواند مطرح گردد که آیا هنوز رژیم حقوقی خزر مبتنی بر قراردادهای 1921و1940 می تواند مورد پذیرش کشورهای ساحلی باشد؟ در غیر اینصورت، راهکار(های) دیگر چیست؟ دریای خزر بدون داشتن ارتباط طبیعی با دریای دیگری بنا بر تعریف قانون بین المللی دریاها 1982نمی تواند به عنوان یک دریا شناخته شود بنابراین به نظر می رسد خزر یک دریاچه ی چند ملیتی است. ترکمنستان و آذربایجان تمایل به تقسیم کامل دریا شامل زیر بستر، بستر، سطح و آبهای فیمابین را دارند ولی در مورد نحوه ی تقسیم توافقی ندارند. ایران درحالی که رژیم مشاع را ترجیح می دهد، از تقسیم دریا به پنج قسمت مساوی نیز حمایت می کند. روسیه و قزاقستان معتقدند که تنها بستر دریا باید تقسیم شود و سطح دریا مشاع بماند. این پژوهش تلاش دارد به تحلیل رژیم حقوقی کنونی خزر پرداخته و مواضع کشورهای ساحلی را بررسی نماید و همچنین به قلمروسنجی راهبردی خزر که در بر گیرنده ی بیشینه منافع ملی باشد بپردازد. swot سرواژه ی یکی از ابزارهای برنامه ریزی راهبردی برای ارزشیابی نقاط قوت، نقاط ضعف، فرصت ها و تهدیدهاست که در موقعیت های تصمیم گیری سازمانی در راستای تحقق اهداف مورد استفاده قرار می گیرد. تا جایی که به ایران مربوط می شود هرگونه قلمروسنجی باید بر اساس اجماع باشد. خط میانه ی تعدیل یافته روشی است که برخی از کشورهای ساحلی بر آن اصرار ورزیده و منافع خود را در آن جستجو می کنند. برای ایران، این مدل به دلیل ناعادلانه و غیر موجه بودن قابل پذیرش نمی باشد. قلمروسنجی بر اساس چندضلعی محدب، دو نقطه کانونی، خطوط مبنای ساحلی و رگرسیون کمترین مربعات بهترین مدل های شناخته شده برای قلمروسنجی دریای خزر می باشد که ایران به ترتیب ?4/20، ?20، ?1/19 و ?8/18 از دریای خزر را به خود اختصاص می دهد. کلمات کلیدی: خزر، رژیم حقوقی، دریاچه ی چند ملیتی، قلمروسنجی، swot

کنترل و بازرسی کشتی ها یکی از روش های شناخته شده جهت نظارت بر وضعیت فنی و ایمنی کشتی ها و شناسایی شناورهای غیراستاندارد و جلوگیری از تردد آن ها می باشد. فرآیندی که طبق آن یک کشور می تواند نسبت به اجرایی نمودن کنوانسیون ها، قوانین و دستورالعمل های بین المللی مرتبط با ایمنی دریانوردی و حفاظت از محیط زیست دریایی بر روی کشتی های تحت پرچم و خارجی در آب های تحت حاکمیت اقدام نماید. در سال های اخیر حوادث متعددی در حوزه دریایی ایران و شناورهای تحت پرچم ایران اتفاق افتاد که برخی از این حوادث از جمله حوادث کشتی ایرانی در سواحل چین و کشتی کوشا 1 بازتاب گسترده ای داشت و کیفیت کارایی مراکز کنترل و بازرسی را زیر سوال برد، بر همین اساس لزوم تقویت و ارتقاء سطح بخش های کنترل و بازرسی لازم و ضروری به نظر می رسد، این تحقیق با اهداف، استخراج کامل قوانین و مقررات سازمان بنادر و دریانوردی و imo در خصوص شرایط جذب افسران کنترل و بازرسی و نحوه ارتقای آنان، ارزیابی وضعیت افسران کنترل و بازرسی کشور از لحاظ انطباق با الزامات و ارایه راهکار در جهت افزایش میزان انطباق با الزامات، انجام شد. در همین راستا ابتدا قوانین و الزامات ملی و بین المللی با مطالعه اسناد و دستورالعمل های سازمان بنادر و دریانوردی و imo شناسایی شد و برای بررسی میزان انطباق با الزامات پرسشنامه ای تنظیم و آماده گردید و با استفاده از روش سرشماری، نظرات و اطلاعات تمام جامعه افسران کنترل و بازرسی جمع آوری و با استفاده از تکنیک های آمار توصیفی همچون توزیع فراوانی، میانگین و مد و تکنیک آمار تحلیلی آزمون دوجمله ای تحلیل و بررسی گردید. در نهایت مشخص گردید افسران کنترل و بازرسی کشتی ها با الزامات و قوانین ملی و بین المللی از جمله دوره های کارآموزی، دوره های تخصصی و استقلال کاری، انطباق ندارند که بر اساس نتایج داده های جمع آوری شده، برای انطباق کامل با الزامات و قوانین پیشنهادات لازم ارایه شد.

امروزه شبیه سازها بعنوان یکی از تکنولوژی های آموزشی نوین در بخش آموزش دریانوردی، جایگاه ویژه ای دارند. گرچه طراحی مدلی برای آموزش سیستم هایی که فاکتورهای محیطی و انسانی بسیاری در آن دخیل هستند کار دشواری است. اما با کمک تکنولوژی روز می توان مدلی را که تا حد قابل قبولی به واقعیت نزدیک باشد ایجاد نمود. استفاده آموزشی از شبیه سازها منوط به تهیه برنامه درسی و اجرای موثر برنامه آموزشی می باشد. این تحقیق به میزان اثر بخشی این سیستم در یادگیری و کسب شایستگی دریانوردان پرداخته است. با بررسی طرح درس برگزاری دوره های شبیه ساز، برنامه درسی که برای ارائه یک درس خاص باید طی شود، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. با مشاهده اجرای دوره های شبیه ساز و مصاحبه با دانشجویان و اساتید و همچنین مسئولین آموزش مراکز آموزش تخصص های دریانوردی مشخص شد که چه مهارتی طی چه مراحلی باید تدریس شود. این تحقیق با استفاده از روش تحقیق ترکیبی کمی و کیفی در جامعه دریانوردان ایرانی به بررسی ارتباط استراتژی های آموزش با توسعه حرفه ا ی دریانوردان و آموزش با شبیه سازهای دریایی پرداخته است. در بخش تجزیه و تحلیل آماری برای بررسی تاثیر و یا عدم تاثیر متغیر در آموزش از آزمون دو جمله ای و برای بررسی و رتبه بندی عوامل موثر در تدریس و برنامه درسی از آزمون فریدمن استفاده شده است. نتایج این تحقیق به این نکته اشاره دارد که: آموزش فقط آن چیزی نیست که در محیط آموزشی اتفاق می افتد. آموزش به مسائل متعددی وابسته است. برای استفاده بهینه از شبیه سازها می بایست به این متغیرها توجه ویژه شود. توجه به رشد مهارت های مدیریتی و توانایی های دریانوردان در جهت کنترل فاکتورهای انسانی و همچنین استاندارد کردن سناریوهای آموزشی، بازنگری در طرح درس اجرای دوره و افزایش ساعات تدریس عملی نسبت به بخش نظری دوره از اهمیت بیشتری برخوردار است. پیروی از یک سیستم ارزیابی استاندارد، استفاده از روش های جدید تدریس، برگزاری دوره های آموزشی برای مدرسین و فراهم نمودن دسترسی آسان به شبیه ساز از طریق اینترنت نیز می تواند در جهت توسعه مهارت دریانوردان و بهبود عملکرد آنها موثر باشد.

حمل و نقل دریایی با سهم بیش از 90 درصد از نظر وزن از حمل و نقل جهان مهمترین شکل حمل و نقل بین المللی را تشکیل می دهد. افزایش تعداد کشتی ها و ظرفیت حمل بار آنها عاملی برای کاهش هزینه ها بوده است، از طرفی افزایش تعداد و میزان تردد آنها در افزایش ترافیک دریایی و متعاقب آن پیشامد سوانح دریایی بویژه در آبراه بنادر سهم بسزایی داشته است. لذا برای جلوگیری از این گونه سوانح و دیگرکاربردهای دریایی، سرویسی برای ارائه خدمات ترافیکی به شناورها به منظور ارتقا ایمنی، افزایش کارایی ناوبری و برای مدیریت بر تردد در آبرا ه ها تعریف شده است. در ایران نیز با توجه به نقش کلیدی بندر شهید رجایی در حمل و نقل دریایی ایران، این بندر مجهز به سرویس ترافیک شناور ها گشته است. با توجه به رسالت این سرویس بندری تاکنون در ایران اثربخشی این سرویس مورد تجزیه و تحلیل قرار نگرفته است تا بتوان برای توسعه و بهبود آن برنامه ریزی نمود. این تحقیق با عنوان" تاثیر استقرار خدمات ترافیک شناور ها (vts) بر ایمنی دریانوردی در محدوده بندر شهید رجایی" پس از بررسی توصیفی خدمات ترافیک دریایی، شاخص های اندازه گیری اثربخشی بر ایمنی دریانوردی را شناسایی نموده ، با استفاده از تکنیک آماریt جفتی از لحاظ اثربخشی استقرار در شرایط قبل و بعد از استقرار vts و شرایط کنونی و شرایط مطلوب را سنجیده، میزان اثربخشی vts و راهکارهای بهبود و توسعه را مورد بررسی و الویت بندی قرار داده است. نتایج این تحقیق نشان می دهد که استقرار vts در آبراه بندری بندر شهید رجایی بر ایمنی دریانوردی موثر بوده و با کاهش سوانح و شبه حوادث و بهبود سطح کیفی و کمی ارتباطات و راهنمایی، ایمنی دریانوردی را در حوزه vts بندر شهید رجایی ارتقاء داده است، همچنین این تحقیق نشان می دهد که می توان با بهبود منابع انسانی و کفایت پوشش جغرافیایی اثربخشی vts، ایمنی دریانوردی را افزایش داد. در آخر عوامل موثر بر ارتقاء ایمنی در حوزه vts از طریق ارتقاء vts با آزمون فریدمن رتبه بنده شده اند که آموزش و رضایت شغلی و به طور کلی بهبود وضعیت منابع انسانی با بیشترین اهمیت شناسایی شده اند.

بدون شک نیروی انسانی ماهر و کارآمد یکی از مهم ترین ابزارها در هر سازمان میباشد، زیرا بدون در اختیار داشتن این اهرم امکان موفقیت و رسیدن به اهداف از پیش تعیین شده تقریبا غیر ممکن است. در صنعت حمل ونقل و به خصوص صنعت کشتیرانی نیروی انسانی جایگاه بسیار مهمی را به عهده دارد. خستگی مفرط نیروی انسانی نیز از جمله مسائلی است که به واسطه شرایط خاص شغلی در این صنعت به وفور دیده می شود، همچنین یکی از عوامل بروز حوادث دریایی میباشد .اهمیت این موضوع باعث گردید تا به بررسی و ارزیابی نقش خستگی مفرط بر عملکرد نیروی انسانی و وقوع حوادث دریایی در صنعت کشتیرانی ایران بپردازیم. از میان تعداد زیادی از عوامل موجود در پیشینه و ادبیات موضوع تحقیق 24 عامل به عنوان مهمترین عوامل در 4 عنوان، ویژگیهای فردی، مدیریت در بخش ساحلی و کشتی، طراحی و مشخصات کشتی و عوامل بیرونی و خارجی دسته بندی شده است. پرسشنامه ای شامل عوامل خستگی مفرط در دو بخش وضعیت فعلی و تاثیر آن در حرفه ی دریانوردی توسط دریانوردان ایرانی تکمیل گردیده است. تمامی نتایج توسط آزمون آماری t، آزمون آنالیز واریانس و همچنین تحلیل عاملی و با استفاده از نرم افزار spss مورد تجزیه تحلیل علمی قرار گرفته است. موثر بودن این عوامل توسط آزمونt محقق گردیده است. در بررسی وضعیت فعلی عوامل خستگی مفرط در جایگاه شغلی دریانوردان عوامل مربوط به ویژگی های فردی و شخصی در وضعیتی مناسب قرار دارد، در حالیکه عوامل مربوط به مشخصات و طراحی کشتی و همچنین عوامل بیرونی و محیطی در وضعیتی نامناسب قرار دارند. بین سن، جایگاه شغلی و خستگی مفرط دریانوردان ارتباط معنیداری وجود دارد، در حالیکه بین وضعیت تاهل و سطح خستگی مفرط دریانوردان ارتباط معنیداری یافت نشد. عوامل توسط آزمون تحلیل عاملی بر اساس میزان اهمیت، اولویت بندی شده است که مهمترین عوامل شامل : خواب و استراحت، شیفت ها و برنامه کاری، سطح اتوماسیون کشتی و شرایط مسیر و سفرهای دریایی میباشند. در این راستا راهکارهایی نیز جهت کاهش خستگی مفرط دریانوردان ارائه شده است.

بی شک توسعه صنعت دریایی کشور و ارتقاء جایگاه آن در عرصه جهانی، بدون در نظر گرفتن دستاورد مهمی همچون استقلال تکنولوژی و علمی معنایی نخواهد داشت. موسسات رده بندی به عنوان نماینده کشور‏های صاحب پرچم کار نظارت بر فعالیت‏های دریایی شناورها و صدور گواهینامه‏های ایمنی و جلوگیری از آلودگی‏های زیست محیطی را بر عهده دارند. در سطح ملی موسسات رده بندی ایرانی ( آسیا و ایرانیان ) به نیابت از سازمان بنادر و دریانوردی که متولی فعالیت‏های دریایی در ایران می‎باشند این مسئولیت مهم را بر عهده گرفته‎اند. در سال های اخیر حوادث متعددی در حوزه دریایی ایران و شناورهای تحت پرچم ایران اتفاق افتاد که کیفیت و کارایی موسسات رده بندی ایرانی و گواهینامه‏های صادره آن ها را زیر سوال برد، بر همین اساس لزوم تقویت و ارتقاء سطح فعالیت موسسات رده بندی و بخش ثبت و بازرسی شناوران سازمان بنادر و دریانوردی که وظیفه نظارت بر فعالیت موسسات رده بندی ایرانی را بر عهده دارند لازم و ضروری به نظر می رسد. این تحقیق با اهداف، استخراج کامل قوانین و مقررات سازمان بنادر و دریانوردی و imo در خصوص شاخص‎های ارزیابی عملکرد موسسات رده بندی ایرانی و استخراج بهترین شاخص ها از میان شاخص های موجود، انجام شده است. در همین راستا ابتدا قوانین و الزامات ملی و بین المللی با مطالعه اسناد و دستورالعمل‎های سازمان بنادر و دریانوردی و imo شناسایی شد و برای بررسی میزان انطباق با الزامات پرسشنامه ای تنظیم و آماده گردید و با استفاده از روش سرشماری، نظرات و اطلاعات تمام جامعه کارشناسان بخش ثبت و بازرسی شناوران جمع آوری و با استفاده از تکنیک های آمار توصیفی همچون توزیع فراوانی، میانگین و مد و تکنیک آمار تحلیلی آزمون دوجمله‎ای تحلیل و بررسی گردید. با استفاده از نظرات کارشناسان و اساتید مربوطه میزان اهیمت 38 شاخص اصلی استخراج شده از قطعنامه‎های سازمان بین المللی دریانوردی سنجیده شد. در ادامه 35 شاخص مناسب جهت ارزیابی عملکرد موسسات رده‎بندی ایرانی در حوزه مدیریتی، فنی، بازرسی و آموزشی مشخص شده و با استفاه از آزمون فریدمن رتبه‎بندی گردید. در نهایت برای انطباق کامل با قوانین، مقررات و الزامات پیشنهاد ها لازم ارائه شد.

بنادر در محیطی فعالیت می کنند که رقابت در آن روز به روز شدید تر می شود. در این میان کیفیت خدمات ارائه شده به مشتریان و کسب رضایت مندی آنها یکی از مباحث اصلی است که در رقابت پذیری بنادر مطرح می باشد. پژوهش حاضر به منظور شناسایی مهمترین فاکتورهای تعیین کننده کیفیت خدمات بندری و ارزیابی سطح کیفیت ارائه شده در بنادر ایران (مورد کاوی بندر شهید رجایی) از دیدگاه عمده ترین مشتریان بندر (شرکت های کشتیرانی و نمایندگان خطوط) و تعیین اولویتهای اقدامات بهبود کیفیت خدمات تهیه شده است. با شناسایی عوامل مهم و عمده کیفیت خدمات بندری و اندازه گیری عملکرد بنادر در زمینه خدمات ارائه شده به مشتریان، مقامات بندری قادر خواهند بود از طریق آسیب شناسی و ارزیابی سطح موجود کیفیت، نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی نمایند و در تدوین برنامه ریزی ها و اتخاذ سیاستگذاری ها و استراتژی های بهبود کیفیت خدمات و در نتیجه افزایش سودآوری و سهم بازار خود موفق تر عمل کنند. پژوهش حاضر نوعی تحقیق آمیخته اکتشافی است که در آن هم از ابزار روش تحقیق کمی (پرسشنامه) و هم ابزار روش تحقیق کیفی (مصاحبه)، استفاده شده است. مرحله اول پژوهش که شامل شناسایی فاکتورهای کیفیت خدمات بندری است از طریق مطالعه پیشینه تحقیق و به طور عمده در طی فرآیند مصاحبه از 12 مدیر سازمان های مورد نظر، به انجام رسیده است. با استفاده از روش های تحلیل کیفی، داده های حاصل از مصاحبه تجزیه و تحلیل شده و تعداد 30 فاکتور به عنوان تعیین کننده های کیفیت شناسایی شدند. سپس، در مرحله دوم تعداد 200 پرسشنامه طراحی شده بر اساس اطلاعات به دست آمده از مرحله اول، در میان شرکتهای مورد نظر به عنوان جامعه آماری پژوهش، منتشر شد که تعداد 110 پرسشنامه قابل استفاده، بازگشت داده شد. این فاکتورها در قالب سیستم تحلیلی اهمیت- عملکرد (ipa) در بندر شهید رجایی به عنوان بندر نمونه کاوی، مورد ارزیایی و آسیب شناسی قرار گرفتند تا اقدامات اصلاحی در راستای بهبود کیفیت بر اساس آنها به انجام برسد. داده های گردآوری شده به کمک پرسشنامه، با استفاده از روشهای آمار توصیفی و استنباطی مانند میانگین، انحراف معیار، آزمون مقایسه زوجی و نمره افتراقی و با استفاده از نرم افزار spss 20 وmicrosoft excel مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج بدست آمده نشان داد که کیفیت خدمات ارائه شده در بندر مورد مطالعه از سطح ایده آل فاصله دارد.

سازمان های دریایی در دو بخش بندری و دریایی فعالیت داشته که هر دو بخش دارای پرسنل شاغل در دریا و خشکی می باشند. از آنجایی که ممکن است نیازهای این دو بخش از کارکنان متفاوت باشد، لازم است تا در این زمینه تحقیق شود تا اینکه بتوان برای هر کدام از کارکنان بخش خشکی و کارکنان بخش دریایی، بر اساس نیازهایشان برنامه ریزی کرد. در این تحقیق قصد بر مقایسه ی سلسله مراتب نیازهای کارکنان سازمان-های دریایی در دو بخش خشکی و دریا و مقایسه آنان با یکدیگر می باشد. از آنجایی که اداره کل بنادر و دریانوردی استان هرمزگان دارای بیشترین پرسنل در بین سازمان های دریایی در ایران در بخش خشکی می-باشد، به عنوان نمونه بخش خشکی انتخاب شده است؛ در ایران نیز در مورد دریانوردان و سلسله مراتب نیازهای آن ها، تنها یک تحقیق انجام شده بود که به عنوان مشخص کننده نیازهای دریانوردان آورده شده است. تحقیق حاضر به صورت میدانی و به وسیله ی پرسشنامه انجام شده است. 196 پرسشنامه توزیع شده است که 187 پرسشنامه (95% از کل پرسشنامه ها) قابل تحلیل بوده است که 93 پرسشنامه مربوط به کارکنان بخش خشکی و 94 پرسشنامه مربوط به کارکنان بخش دریایی سازمان های دریایی کشور بوده است. روایی و پایایی پرسشنامه ها نیز آزموده و تائید شد. پس از انجام آزمون هایی چون فریدمن به رتبه بندی نیازهای مزلو برای کارکنان سازمان های دریایی در بخش خشکی و دریا پرداخته شد. همچنین به وسیله ی آزمون من – ویتنی به بررسی معنادار بودن تفاوت در میانگین های نیازها پرداخته شد. در پایان تحقیق، رتبه-بندی نیازهای کارکنان بخش خشکی به ترتیب شامل: نیازهای خودشکوفایی، فیزیولوژیکی، اجتماعی، احترام و ایمنی می باشد؛ همچنین این رتبه بندی نیازها برای کارکنان بخش دریایی شامل: خودشکوفایی، احترام، ایمنی، اجتماعی و فیزیولوژیکی می شود. نتیجه یافته های تحقیق مشخص کرد که نیازهای فیزیولوژیکی، ایمنی، اجتماعی و خودشکوفایی با توجه به اینکه دارای سطحی معنی داری بالای 0/05 هستند، در میان کارکنان دوبخش دریا و خشکی با یکدیگر تفاوت معناداری نداشته و از نظر ایشان اهمیت این نیازها دارای اولویت یکسان است و از آنجایی که سطح معنی داری در نیاز احترام برابر 0/000 و کمتر از 0/05 است، می-توان گفت که این نیاز در میان دو نمونه کارکنان بخش خشکی و دریا دارای اهمیت متفاوت است.

به طور کلی بخش عظیمی از تجارت جهانی نفت خام از طریق دریا و عموما توسط کشتی های vlcc و ulcc با ظرفیت بسیار بالای تاحدود 500000 تن صورت می پذیرد. با توجه به خطرات بالقوه عمده ای که در عملیات تخلیه و بارگیری کشتی های نفتکش در پایانه های نفتی خارک وجود دارد بنابراین دقت در ایمنی عملیات تخلیه و بارگیری این گونه کشتی ها از ضروریات می باشد. انجام ارزیابی ریسک در تخلیه و بارگیری کشتی های حامل نفت خام باعث جلوگیری از وقوع خسارات غیر قابل برگشت مانند تلفات جانی، مالی و زیست محیطی می شود. بنابراین پیشگیری از ریسک از طریق اتخاذ اعمال پیشگیرانه قبل از وقوع در این زمینه از اهمیت بالایی برخوردار است. روش تجزیه و تحلیل حالات خطا و اثرات آن ( fmea)، به عنوان یکی از مناسب ترین تکنیک ها جهت شناسایی، ارزیابی و مدیریت اینگونه ریسک ها مورد استفاده قرار گرفته است. بنابراین هدف اصلی این تحقیق شناخت ریسک های موجود در عملیات تخلیه و بارگیری کشتی های نفتکش می باشد. بعد از شناسایی، ریسک های مربوطه طبقه بندی و رتبه بندی شده تا بتوان مدیریت و کاهش اینگونه ریسک ها را بهبود بخشید. تخمین فاکتورهای ریسک از طریق گردآوری اطلاعات از تیم کاری متخصصین با تجربه در پایانه بندر خارک انجام شده است. نتایج حاصل از روش fmea نشان می دهد خطرات بالقوه برخورد ناگهانی کشتی به اسکله ها و تاسیسات، سوراخ شدن خطوط آتش-نشانی، ضعیف شدن استراکچر و تجهیزات، سوراخ شدن خطوط 48یال شمالی اسکله شرقی، سوراخ شدن خطوط 48 یال جنوبی اسکله شرقی، عدم تامین آب کافی آتش نشانی راهروی دسترسی اسکله شرقی، شکست استراکچر، شکستن تخته های راهروی دسترسی اسکله شرقی و نشت مواد نفتی از نفتکش بیشترین رتبه شدت وقوع، خطر بالقوه نشت نفت از بازوها بیشترین رتبه احتمال وقوع و خطر بالقوه روشن نشدن تلمبه های آب آتش نشانی بیشترین رتبه احتمال کشف را به خود اختصاص می دهند. هچنین خطرات بالقوه سوراخ شدن خطوط آتش-نشانی، سوراخ شدن خطوط 48یال شمالی اسکله شرقی، سوراخ شدن خطوط 48 یال جنوبی اسکله شرقی، روشن نشدن تلمبه های آب آتش-نشانی، سوراخ شدن بدنه مخزن ته کش، سوراخ شدن اتصال های انبساطی خطوط 48 اسکله شرقی و نشت نفت از بازوها دارای سطح ریسک بالا می باشند.

عملیات نجات در مقیاس بزرگ، عملیاتی است که برای کمک¬رسانی فوری به تعداد زیادی از افراد در اضطرار انجام می شود، به¬طوری که امکانات موجود در یک مرکز جستجو و نجات به تنهایی جوابگوی این امر نباشد. امروزه با توجه به رشد چشمگیر تردد شناورها و هواپیماهای مسافربری در منطقه خلیج فارس و دریای عمان و به دنبال آن بروز سوانح دریایی و تلفات انسانی، اجرای چنین عملیاتی در سواحل کشورمان به¬خوبی تجربه نشده است. به همین علت و همچنین تاکیدات اخیر سازمان¬¬ بین¬المللی دریانوردی مبنی بر توجه دولت¬ها به موضوع نجات دریایی در مقیاس بزرگ (mro) جهت پیدا کردن راه¬کار¬های موثر اجرایی کردن آن، در حال حاضر این عملیات مورد توجه سازمان بنادر و دریانوردی ایران نیز قرا گرفته است. بدیهی است آمادگی ضعیف برای اجرای این عملیات می¬تواند باعث از دست رفتن جان تعداد زیادی از افراد گردد. بندر شهید رجایی با توجه به نزدیکی به ورودی تنگه هرمز و مسیر کشتیرانی و همچنین اهمیت نقش آن در اقتصاد و تجارت دریایی کشور، مهم¬ترین دروازه صادرات و واردات ایران محسوب می¬گردد. از طرفی مرکز جستجو و نجات دریایی بندرعباس نیز به عنوان مهم¬ترین مرکز در سواحل جنوبی ایران به شمار می¬آید. از اینرو این تحقیق قصد دارد راهکارهای عملی اجرایی شدن عملیات نجات دریایی در مقیاس بزرگ را در این بندر بیابد. برای این¬کار، ابتدا امکانات و تجهیزات موجود در مرکز جستجو و نجات دریایی بندر¬عباس با استاندارد¬های بین-المللی مقایسه گردید. سپس توانمندی¬های آن مرکز از طریق مصاحبه گروه کانونی سنجیده شد. در ادامه، شناسایی، تایید تاثیر¬گذاری و رتبه¬بندی عوامل اثرگذار بر اجرای مناسب عملیات نجات دریایی در مقیاس بزرگ در بندر شهید رجایی، از طریق پرسشنامه و به¬وسیله 218 نفر از کارشناسان، متخصصان و دریانوردان ایرانی و با استفاده از آزمون دوجمله¬ای و فریدمن مشخص گردیده است. نتایج حاصل نشان داد از بین عوامل اثر¬گذار، عواملی همچون به¬روز بودن امکانات و تجهیزات، سرعت عمل افراد درگیر عملیات نجات نسبت به سایر عوامل از تاثیر¬گذاری بیشتری برخوردار هستند. در پایان علاوه بر ارائه راهکار¬های مناسب و عملی برای اجرای این عملیات در بندر شهید رجایی، نتیجه¬گیری گردید که این مرکز جهت اجرای مناسب این عملیات از آمادگی و توانمندی خوبی برخوردار است.

محیط دریایی یکی از عرصه هایی است که در آن ریسک از میزان متوسط بالاتر است. این امر بیشتر به فعالیت های کشتیرانی مربوط می شود که مهم ترین هدف آن فراهم کردن خدمات به وسیله کشتی های تجاری هست. نقطه پایان این فعالیت ها با هدایت کشتی در آب های بندر مقصد و پهلو دهی آن به صورت ایمن، کامل می شود.. امروزه روش¬های متعددی جهت شناسایی خطرات و ارزیابی عوامل ریسک مورداستفاده قرار می¬گیرند. بررسی تحقیقات انجام شده نشان از قدرت کاربرد فراوان روش تجزیه وتحلیل حالات شکست و اثرات آن با استفاده از تئوری فازی دارد. در این تحقیق، عوامل ریسک¬ موجود در فرآیند عملیات راهنمایی کشتی در بندر شهید رجایی بندرعباس، با کمک روش تجزیه وتحلیل حالات شکست و اثرات آن با استفاده از تئوری فازی (fuzzy fmea ) مورد ارزیابی و تحلیل قرارگرفته است. برآورد عوامل ریسک به وسیله جمع آوری اطلاعات از گروه کاری متشکل از یازده نفر از افراد متخصص و باتجربه پایانه شهید رجایی صورت پذیرفت. نتایج حاصل از روش fuzzy fmea نشان می دهد که ازنظر گروه fmea، خطر بالقوه سقوط از پله راهنمایی به داخل آب در هنگام سوارشدن و پیاده شدن راهنما از کشتی به علت نامناسب بودن وضعیت پله راهنمایی بیشترین رتبه rpn را به خود اختصاص داده است و در گروه خطرات غیرقابل تحمل قرار گرفت. ازاین رو اقداماتی جهت کاهش سطح ریسک تعریف شد که از جمله مهمترین آنها نظارت فرمانده کشتی بر تجهیزات و کار پرسنلی است که درگیر عملیات انتقال راهنما هستند. همچنین اطلاع شخص راهنما از استانداردهای تجهیزات راهنمایی و چک کردن آن قبل از استفاده از آنها تاثیر بسیاری در کاهش سطح ریسک دارد. تحقیقات و استفاده از تجربیات راهنمایان میتواند باعث تغییر و بهبود سیستم انتقال راهنما در آینده شود.

خسارات گسترده جانی و مالی متاثر از سوانح در صنعت دریانوردی باعث گردیده تا مقوله چگونگی پیشگیری سوانح از طریق بررسی آنها بعنوان چالشی مهم مورد توجه فراوان قرار گیرد. بررسی دقیق و بموقع سوانح می-تواند منجر به شناخت علل وقوع آن گردیده و باعث بهبود استانداردها و ایمنی در این صنعت شود. در ایران سازمان بنادر و دریانوردی بعنوان مرجع دریایی کشور، بررسی سوانح دریایی را تحت پوشش قرار داده و طی اقداماتی موثر به این مقوله اهتمام ورزیده است. متاسفانه با وجود این تلاش¬ها، کماکان شاهد تکرار سوانحی هستیم که نتیجه بررسی¬هایی غیر موثر حوادث قبلی مشابه می¬باشد. بررسی سوانح با فرآیند کلیدی جمع-آوری مستندات و داده¬ها آغاز می¬شود. در صورت عدم جمع آوری مستندات لازم، ریشه یابی صحیح حوادث امکان پذیر نخواهد بود. بر اساس شواهد، فرآیند جمع آوری مستندات در بررسی¬های سوانح دریایی کشور دارای مشکلات عدیده نظارتی، مدیریتی، و سازمانی می¬باشد. استان بوشهر به واسطه مرزی طولانی با منطقه حساس و پرحادثه خلیج فارس و داشتن تنوع عملیاتی و تاسیساتی در آب¬های مجاور خود، سوانح متعدد و پیچیده ای را تجربه نموده است. از جانب دیگر این تنوع و گستردگی باعث ایجاد مشکلاتی اساسی در بررسی سوانح خصوصا در زمینه دسترسی به مستندات شده است. این تحقیق با هدف بهبود بررسی¬های سوانح دریایی و با استفاده از روش ترکیبی بصورت کیفی و کمی، عوامل موثر بر فرآیند جمع آوری مستندات را ریشه¬یابی و راهکارهای لازم را ارائه نموده است. ابتدا با استفاده از روش کیفی، مشکلات بازرسی¬های سوانح بسیار مهم در آب¬ های استان بوشهر مورد شناسایی قرار گرفته و سپس با تعمیم بررسی¬ها از طریق مصاحبه با بازرسان سوانح دریایی کل کشور، وضعیت و مشکلات موجود مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته است. در ادامه با استفاده از روش کمی و از طریق پرسشنامه، عوامل تاثیر گذار در فرایند بررسی سوانح دریایی و نیز وضعیت فعلی کشور در این زمینه شناسایی و مشخص گردیده و با مقایسه نتایج آن با تحلیل¬های انجام شده در روش کیفی، نتایج و راهکار¬هایی برای بهبود سیستم ارائه شده¬ است. نتایج این تحقیق نشان می¬دهد که بسیاری از عوامل شناسایی شده ریشه در عدم وجود رویه اجرائی صحیح و محدودیت قدرت قانونی بازرسان داشته و نیازمند اقداماتی موثر در این زمینه می¬باشد. عدم دانش، مهارت و تجربه کافی بازرسان نیز از عوامل تاثیر¬گذار دیگر است که تنظیم برنامه¬ای مدون در زمینه آموزش را یاد آوری می¬نماید.

هر ساله تعداد زیادی سوانح شناورهای چوبی و فلزی کوچک در آبهای تحت حاکمیت جمهوری اسلامی ایران و علی الخصوص در حاشیه جنوبی کشور، مرجع دریایی کشور را با چالش های جدی مواجه می سازد. اینگونه شناورها بر طبق قواعد ملی و بین المللی تحت عنوان شناورهای غیرکنوانسونی شناخته می شوند. عدم ارتقاء سطح کیفیت فنی و ایمنی مطابق استانداردهای بین المللی حمل ونقل دریایی، به یکی از دغدغه های مهم صنعت حمل و نقل دریایی کشور تبدیل شده است. بیم آن می رود که وجود این سوانح علاوه بر متحمل کردن خسارات سنگین جانی و مالی ناشی از عدم برقراری شرایط ایمن در بین شناورها، صنعت حمل و نقل جمهوری اسلامی ایران را با چالش عدم اعتبار و همچنین عدم حضور مناسب در تجارت منطقه ای مواجه سازد. هدف اصلی این پژوهش بررسی و رتبه بندی مهمترین عوامل موثر بر افزایش ایمنی شناورهای غیرکنوانسیونی می باشد. روش انجام این پژوهش از نوع ترکیبی کیفی و کمی است. نمونه این تحقیق کارشناسان سازمان بنادر و دریانوردی و شامل ادارات کنترل و بازرسی کشتیها، ثبت و بازرسی شناورها، سوانح دریایی، امور دریایی، استاندارد، آموزش و گواهینامه های دریانوردی، ایمنی و حفاظت دریایی و موسسات رده بندی داخلی می باشند. پس از بررسی منابع مختلف و مشخص شدن مهمترین عوامل موثر بر ایمنی دریانوردی شناورهای غیرکنوانسیونی از طریق مصاحبه¬های تخصصی و تشکیل گروه¬های کانونی وضعیت کنونی و میزان تاثیر عوامل مشخص گردیدند. سپس فرضیه ها تشکیل و بار دیگر خروجی بخش کیفی از طریق پرسشنامه و در بخش کمی به بوته ازمایش گذاشته شد. بررسی ها نشان داد که مهمترین عوامل موثر بر ایمنی شناورهای غیرکنوانسیونی نحوه کنترل و بازرسی کشتیها، تجهیزات ایمنی و سن ناوگان شناورهای غیرکنوانسیونی، نحوه ساخت شناور، آموزش دریانوردان، نحوه نظارت موسسات رده بندی بر شناورهای غیرکنوانسونی و سطح آگاهی و فرهنگ ایمنی می باشند. استقلال افسران کنترل و بازرسی در تصمیم گیریهای فنی و ایمنی، شرکت افسران در دوره¬های آموزشی ملی و بین المللی، عدم ثبت شناورهای با عمر بیش از 15 سال، نظارت بر ساخت شناورهای در حال ساخت، نظارت بر ورود تجهیزات ایمنی استاندارد، نظارت بیشتر سازمان بنادر و دریانوردی بر موسسات آموزشی کشتیرانی، ایجاد تفاهم نامه های همکاری بین موسسات داخلی و موسسات معتبر خارجی، برگزاری سمینارها و همایش های مالکان، فرماندهان و شرکتهای کشتیرانی در خصوص ایمنی شناورها در بهبود ایمنی شناورهای غیرکنوانسیونی نقش مهمی را ایفا می کنند.

امروزه فناوری اطلاعات و ارتباطات رشد قابل توجهی در همه ی ابعاد زندگی انسان داشته است و عبارت است از رسیدن به اطلاعات از طریق ابزار الکترونیکی و سخت افزار و نرم افزار. با توجه به موقعیت استراتژیک بنادر،یکی از روش های پیروزی در عرصه ی رقابتی،بهبود عملکرد بنادر در حوزه ی فاوا (فناوری اطلاعات و ارتباطات ) می باشد.در جهت بهبود عملکرد سازمان ها،باید ارزیابی عملکرد صورت بگیرد.یکی از روش های متداول برای ارزیابی عملکرد،روش کارت امتیازی متوازن است که مشخص می کند عملکرد سازمان در چهار بعد مالی،مشتری،فرآیندهای داخلی و رشد و یادگیری متوازن است یا نه؟ با توجه به اهمیت بنادر در زنجیره ی تأمین و رشد چشمگیر فاوا در همه ی ابعاد زندگی،در این پژوهش به ارزیابی عملکرد این مهم در بنادر پرداخته شد و این سوالات مطرح شد که عملکرد بندر شهید رجایی در حوزه ی فاوا چگونه است و چه راهکارهایی می توان برای بهبود آن ارائه داد؟ لذا برای پاسخ گویی به سوالات تحقیق،پس از بررسی ادبیات و پیشینه ی تحقیق،شاخص های ابعاد کارت امتیازی متوازن استخراج گردید و با نظر و تأیید کارشناسان و اساتید،پرسشنامه طراحی گشت.پس از تأیید روایی و پایایی پرسشنامه،به جمع آوری داده ها از جامعه ی آماری که مدیران و کارشناسان بندری و دریایی بندر شهید رجایی می باشد،اقدام گردیده است.به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آزمون های t تک نمونه و آزمون فریدمن استفاده شده است.با استفاده از آزمون t تک نمونه به رد یا پذیرش شاخص ها پرداخته شده است و آزمون فریدمن مشخص کرد که تفاوت معناداری بین شاخص ها وجود دارد و از طریق رتبه بندی مشخص شد که کدام شاخص بیشترین تأثیر را بر بعد مربوطه دارد و در نهایت این نتیجه حاصل شد که عملکرد بندر شهید رجایی در حوزه ی فاوا متوازن نیست و در چندین شاخص از هر بعد دچار ضعف عملکردی است و برای بهبود عملکرد راهکارهایی نظیر پشتیبانی دولت،خصوصی سازی،فرهنگ سازی،آگاهی و آموزش و ... ارائه گردید. تمامی آزمون ها با استفاده از نرم افزار spss انجام شده است.

بررسی نشدن کامل و همه جانبه شاخصهای توسعه پایدار در طرح توسعه بندر شهید بهشتی یکی از دلایل اصلی عقب افتادن یک طرح ملی، از برنامه اصلی خود ( تقریبا به مدت2سال) بود. این عقب افتادگی، نقش بندر چابهار را به عنوان مهمترین رکن و دروازه ورودی محور شرق در منطقه کمرنگ کرد. این در حالی است که توسعه محور شرق و دستیابی به تجارت و ترانزیت کالا به کشورهای شرقی ایران و آسیای میانه از ارکان مهم و کلیدی در برنامه ریزی استراتژیک دولت جمهوری اسلامی ایران در توسعه و فعال سازی محور شرق محسوب می گردید. همچنین عقب افتادن از طرح به منزله از دست دادن فرصت و جایگاه و همچنین تقبل هزینه های مالی بسیاری (بدلیل تورم و افزایش قیمتها) برای سازمان بنادر و دریانوردی داشت. هرچند تحقیقات زیادی در زمینه توسعه پایدار در جهان صورت گرفته است، که عموماَ موضوع محوری محیط زیست مدنظر قرار داده شده با این حال در حوزه بنادر با عنایت به ویژگی های خاص آن، پژوهش های گسترده ای صورت نپذیرفته است. در ایران، به جز تحقیقات بسیار محدودی در سطح مطالعات کتابخانه ای، بررسی ریشه ایِ خاصی انجام نشده است. بررسی شاخص های توسعه پایدار مرتبط با توسعه بنادر ایران و وضعیت اعمال آنها درطرح توسعه بندر شهید بهشتی موضوع اصلی این رساله قرار گرفته است. اهداف مطالعه این تحقیق انتشار مفاهیم، تعریف توسعه پایدار بنادر به منظور شناسایی شاخص های کلیدی و مهم در توسعه پایدار بنادر و همچنین وضعیت اعمال آنها در طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار با استفاده از روش آمیخته اکتشافی می باشد. در ابتدا با انجام مصاحبه و جلسات کانونی و با استفاده از روش تحلیل تم، شاخص-های اولیه بدست آمده و با توجه به اطلاعات ادبیات تحقیق که شامل شاخص های معرفی شده از سوی سازمان ملل و همچنین شاخص های بدست آمده از بررسی چهار بندر مهم دنیا (لوس آنجلس، آنتورپ، سیدنی و روتردام)، فرضیاتی برای تحقیق بیان شده که بر طبق آن پرسشنامه ای تهیه و توزیع گردید و نتایج آن با استفاده از تحلیل آماری t تک نمونه ای مورد تحلیل قرار گرفت. در نهایت شاخص های اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و نهادی به عنوان شاخصهای اصلی موثر در پایداری توسعه بنادر ایران همراه با چهل شاخص فرعی شناسایی گردید. در ادامه مشخص گردید شاخصهای اجتماعی، اقتصادی و نهادی به طور میانگین در سطح خوب و خیلی خوب در طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار اعمال گردیده و تعدادی از شاخصهای فرعی زیست محیطی در طرح توسعه بندر شهید بهشتی چابهار به طور کامل اعمال نگردیده است.

مردم ساکن در مناطق ساحلی همواره زندگی خود را درگرو فعالیت های دریایی یافته اند. دسترسی به آبهای آزاد جهت تجارت یکی از اصلی ترین بهره برداری های این مردم بوده است. مردم استان سیستان و بلوچستان نیز در این حوزه از دیر باز تجارت با مناطق حاشیه خلیج فارس، هند، پاکستان و شرق افریقا را به عنوان یکی از منابع درآمد خود به کار بسته اند. در این میان ایمنی دریانوردی همواره در عمل یکی از چالشهای این نوع دریانوردی سنتی بوده است. عامل انسانی همواره به عنوان یکی از موثرترین عوامل موثر بر ایمنی دریایی مطرح بوده و آموزش به عنوان یکی از کلیدی ترین مفاهیم ارتقا منابع انسانی می تواند بر عملکرد عامل انسانی در سوانح دریایی تاثیرگذار باشد. این تحقیق با عنوان" تاثیر آموزشهای تخصصی دریایی بر ارتقاء ایمنی شناور های سنتی در بنادر استان سیستان و بلوچستان" است که در سال 1393 انجام شده است. در پژوهش حاضر، ابتدا به بررسی توصیفی آموزش های تخصصی دریایی موتورلنج های باری فعال در استان سیستان و بلوچستان پرداخته می شود. سپس با شناسایی عوامل موجود در این آموزش های تخصصی، اثربخشی هر یک از آنها بر ایمنی دریانوردی به کمک اطلاعات آماری مورد سنجش قرار می گیرد. در این تحقیق هر یک از این عوامل با استفاده از تکنیک آماریt جفتی از لحاظ اثربخشی بر ایمنی دریانوردی در شرایط قبل و بعد از آموزش سنجیده شده، نهایتاً میزان اثربخشی آموزش های تخصصی موجود بر ایمنی دریانوردی موتور لنج های باری فعال در استان سیستان و بلوچستان ارزیابی می گردند. ابزار پژوهش حاضر، پرسشنامه از نوع محقق ساخته بوده و از نرم افزار spss نیز برای تحلیل داده ها استفاده شده است. نتایج این تحقیق بیانگر آن است که هر یک از عوامل موجود در این آموزش های تخصصی به صورت منفرد بر ارتقای ایمنی دریانوردی شناورهای سنتی موثر بوده و موجب ارتقاء آن گشته اند و به طور کلی نتایج به دست آمده حاکی از اثربخشی آموزش بر ایمنی موتور لنج های باری فعال در استان سیستان و بلوچستان می باشد.

راهنمایی کشتی به عنوان یکی از خدمات مهمی که در بنادر ارائه می¬گردد، از حساس ترین و خطیرترین مشاغل دریایی محسوب می¬گردد. همین حساسیت بالا باعث می¬شود مفهوم استرس شغلی برای این حرفه نمود بیشتری پیدا کند. استرس شغلی را می توان کنش متقابل بین شرایط کار و ویژگیهای فردی شاغل به گونه ای که خواستهای محیط کار بیش از آن باشد که فرد بتواند از عهده آنها برآید تعریف کرد. تحقیق حاضر با هدف یافتن عوامل موثر بر استرس شغلی راهنمایان بنادر اصلی جنوب کشور انجام شده است تا با ﺗﺪوﯾﻦ ﺑﺮﻧﺎمه جهت کنترل استرس شغلی ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻬﺎدﻫﺎی ﻣﺴﺌﻮل، ﺿﻤﻦ ﮐﺎﻫﺶ ﻣﺸﮑﻼت اﺳﺎﺳﯽ راﻫﻨﻤﺎﯾﺎن، از ﺑﺮوز ﺳﻮاﻧﺢ و ﺣﻮادث ﻓﺎﺟﻌﻪ ﺑﺎر درﯾﺎﯾﯽ ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی ﮐند. در این راستا با بررسی و مرور پیشینه تحقیقات مرتبط با حرفه راهنمایی در گذشته، تعدادی از عواملی را که میتوانست در استرس شغلی راهنمایان موثر باشد شناسایی گشت. با توجه به مطالعه پیشینه تحقیق، عوامل مهم و مورد نظر محقق انتخاب و به متخصصین و کارشناسان و اساتید متخصص دریایی ارائه گردید تا مبنای طراحی پرسشنامه باشند. سپس این پرسشنامه بین نمونه آماری تحقیق توزیع گردید. نمونه آماری ما تعداد تعیین شده ای از راهنمایان بنادر اصلی جنوب ایران می باشند. روش¬های آماری مورد استفاده برای داده¬های بدست آمده از پرسشنامه تحقیق، که بعد از تعیین پایایی به روش آلفای کرونباخ، مورد استفاده قرار گرفتند عبارتند از: آزمون دو جمله¬ای، آزمون کروسکال-والیس و آزمون فریدمن. در آزمون آماری دوجمله¬ای تاثیر یا عدم تاثیر عوامل، شناسایی، در آزمون کروسکال-والیس ارتباط ویژگی¬های جمعیت شناختی با عوامل استرس شغلی و در آزمون فریدمن، جایگاه و رتبه عوامل تاثیرگذار تعیین گردید. یافته ¬های این تحقیق نشان داد خستگی و کمبود خواب، محدود بودن محل مانور، ترس از دست رفتن قابلیت مانور کشتی، ارتباطات رادیویی نامناسب با کنترل بندر، نامناسب بودن تجهیزات بندری از جمله شناور راهنمابر، یدک¬کش¬ها، بیت¬های اسکله و ...، کمبود دانش فنی و تجربی راهنمایان، مشکل ارتباط کلامی موثر با فرمانده یا افسران کشتی، کمبود تعداد راهنمایان و فشار زیاد کاری به ترتیب بیشترین تاثیر را روی استرس شغلی راهنمایان بنادر اصلی جنوب کشور دارند. در پایان نیز راهکارهایی همچون برنامه ریزی منسجم آموزشی، تاسیس لاک و موج شکن در جاهایی که میسر باشد، کنترل موثر ترافیک دریایی، و برنامه ریزی جهت پرورش راهنمایان ارائه شد.