عنوان این رساله «مضامین مشترک شاهنامه و اوستا» استمتن این تحقیق شامل دو گفتار می باشد که هر گفتار خود شامل چهار فصل است. فصل اول گفتار اول دین و مذهب، فصل دوم انسان و نیازهای انسانی، فصل سوم طبیعت و محیط زیست و فصل چهارم مکان و زمان نام دارد.در گفتار دوم بجز فصل اول آن که نیروها و عقاید اهریمنی نام دارد، عنوان سایر فصلها همانند گفتار نخست است. در این رساله سعی شده تا مضامین مشترک و مشابه میان دو اثر گرانسنگ به دقت استخراج و بررسی شود. البته مفاهیم و مضامین مشترک میان این دو اثر تنها محدود به مسایل دینی و مذهبی نیست و همانطور که از عنوان فصلها آشکار است گستره وسیعی از اشتراکات را در بر می گیرد.

حکمت خسروانی فلسفه ی الهی ایرانیانی است که به زمان کیومرث قدمت می رساند و پس از فریدون به کیخسرو رسیده و تثبیت می شود . این فلسفه ی الهی پس از قرن ها دگر بار در آثار سهروردی رخ نمایی کرده و شکوه فکر قوم ایرانی را یاد آور می شود . این پایان نامه استمرار فرهنگی قوم ایرانی را از زمان گذشته تا بعد از اسلام نشان می دهد . در این رساله سر فصل های حکمت خسروانی در آثار شیخ اشراق نشان داده شده است ... مانند : صدور کثرت از وحدت ، امشاسپندان ( فرشتگان طولی و عرضی سهروردی ) ، فروهر و نفس ناطقه .

وحدت وجود از اساسی ترین مبانی عرفان است که در قرون دوم وسوم هجری مطرح شده است، اما تا زمان ابن عربی به صورت اصولی و نظام مند ارایه نشده بود.حلاج، غزالی و قاضی همدانی از هنجارستیزترین عرفایی هستند که به دفاع از ابلیس وستایش او پرداخته اند و موافقان مخالفان بسیاری نیز داشته اند.حلاج، احمد غزالی و عین القضات همدانی از بزرگترین عرفای اسلامی هستند که موضوع وحدت وجود در آثار و افکارشان منعکس شده است این سه شخصیت همچنین از بزرگترین مدافعان ابلیس میباشند البته حلاج در هر دو زمینه پیشرو است.

الف: موضوع و طرح مسأله (اهمیت موضوع و هدف) : از آنجا که احیاء علوم الدین غزالی و مقالات شمس و معارف بهاء الولد هیچکدام جزء سرفصل های درسی رشت? زبان و ادبیات فارسی نیستند لذا بررسی و معرفی و تحلیل این سه اثر بزرگ عرفانی ضروری به نظر می رسید. هدف از این رساله بررسی سرچشمه های فکری مولوی در مثنوی، احیاء علوم الدین، مقالات شمس و معارف بهاء الولد است زیرا مولوی با اینکه در بسیاری از مباحث فکری و معرفتی صاحب نظر است اما بناهای اصول فکری او را می توان در سه اثر فوق جستجو کرد با اینکه این تأثیر پذیری به گون? صرف و خام نیست بلکه مولوی از بناهایی مشترک به مبناهایی متفاوت می رسد. ب: مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع ، چارچوب نظری و پرسشها و فرضیه ها: فرضیه تحقیق براین است که بسیاری از اندیشه های فلسفی، عرفانی و دینی که مولوی در مثنوی مطرح می کند مسبوق به سابق است بدین معنی چارچوب این بن مایه های فکری در آثار و افکار کسانی چون غزالی، بهاء الولد و شمس تبریزی قابل رد یابی است اگرچه گاه برخی از این اصول فکری در این سه کتاب تنها به صورت مجمل آمده است اما مولوی با دقت و ژرف اندیشی خود از آنها چون ماد? خامی استفاده کرده و با بیان زیبا و ذهن منسجم خود این مفاهیم را به تعالی رسانده است. پ: روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم، روش تحقیق، جامعه مورد تحقیق، نمونه گیری و روشهای نمونه گیری، ابزار اندازه گیری، نحوه اجرای آن، شیوه گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ها: سرچشمه های فکری: ریشه ها و منابع اندیش? یک متفکر یا عارف که برگرفته و تأثیر پذیرفته از اصول فکری دیگری باشند. مکتب عرفانی: نظامی از اندیشه ها و مشارب فکری و معرفتی که شامل مولفه ها و اصول مشخصی باشد واز یک یا چند نظری? معین پیروی کند. روش تحقیق: روش تحقیق به صورت کتابخانه ای می باشد بدین صورت که ابتدا مباحث و مطالب این رساله با استفاده از منابع و مآخذ مهم فیش برداری شده، سپس فیشها بر حسب موضوع و مدخل مورد نظر مدون گردید.آنگاه به شیوه بررسی و تحلیل، موضوعات و مباحث عرفانی و فکری به نگارش درآمد. ت: یافته های تحقیق: آنچه در این رساله بررسی شد تحلیل و تطبیق مبانی فکری و معرفتی مولوی، غزالی، شمس تبریزی و بهاء الولد با تکیه بر آثارشان بود. رسالت این رساله جستجوی سرچشمه های فکری و معرفتی مولوی در آثار چند تن از عرفای پیش از خود نظیر احیاء علوم الدین، مقالات شمس و معرف بهاء الولد بود که تفاوت و تشابه دیدگاهها و بینشهای عرفانی و حالات روحی آنها را متجلی می ساخت. آنچه از این تحقیق به دست آمد تأثیر پذیری مولوی البته به طور غیر مستقیم در بسیاری از اصول فکری و معرفتی از غزالی، شمس تبریزی و بهاء الولد بود. مولوی بسیاری از مولفه های معرفتی خود را نظیر جبر و اختیار، وحدت وجود، شریعت، معرفت شناسی، تأویل و ... وامدار سه شخصیت فوق است. ث: نتیجه گیری و پیشنهادات: آنچه از این رساله نتیجه می شود این است که نظام اندیشگی مولوی در بین عرفا جلو? خاص و منحصر به فردی دارد. ذهن وقاد و برخورداری از تمام علوم دینی زمان و تجربه سلوک عرفانی در محضر استادان گوناگون از عواملی است که طیف فکری و نگرش معرفتی خاص و مستقلی را در مکتب عرفان او به نمایش گذاشته است از همین رو نمی توان او را به طور کامل در اندیشه های عرفانی و فلسفی و کلامی وامدار دیگران دانست. اما این موضوع به مفهوم عدم تأثیر پذیری او از عرفا و متفکران پیش از او نیست. بلکه مولوی بسیاری از اصول فکری و عرفانی را از غزالی، ابن عربی، شمس و پدرش اخذ کرده و با هضم و پرورش آن در نظام فکری اش به گونه ای کاملتر و پخته تر و گاه متفاوت تر از ایده قبلی پرداخته و انسجام بخشیده است.

با توجه به دو مولفه اصلی عرفان زاهدانه؛ یعنی سختگیری بر نفس و التزام به آداب و مبانی شریعت ، باید گفت که از لحاظ تاریخی ، قرن دوم هجری ، اوج اندیشه های زاهدانه در تاریخ تفکر عرفانی است . بر این اساس ، نکوهش مال و منال دنیوی و ستایش از فقر و درویشی و تعهد به مبانی شریعت در این قرن جایگاه والایی دارد. در قرن سوم هجری و با پیدایش عناصر عرفان عاشقانه مثل ستایش توانگری و دفاع از ابلیس و تعرض به برخی از آداب شریعت مثل نماز و حج و قول به اتحاد با خداوند ، اندیشه های زاهدانه تا قرن پنجم هجری دچار ضعف می شود .اما در قرون چهارم و پنجم هجری و با ظهور بزرگترین مولفان صوفیه مثل ابوطالب مکی و ابونصر سراج و ابوبکرکلاباذی و ابوالحسن هجویری و مخصوصا امام محمد غزالی ، نوعی نهضت بازگشت به اندیشه های زاهدانه بوجود می آید و تاحدود زیادی مولفه ها و عناصر دوگانه یاد شده احیا می شود و افزون بر آن اندیشه های زاهدانه بر صورت تئوریزه و طبقه بندی شده و تحت قوانین علمی و استدلالی قرار می گیرد . سرانجام اینکه از قرن ششم بدین سو قالب اندیشه های عرفانی از نوع عاشقانه است که با ورود گسترده ادبیات منظوم در آثار سنایی و عطار و مولانا به اوج خود می رسد ؛اندیشه هایی چون لزوم بهره گیری از دنیا و مواهب آن ، دفاع و ستایش از ابلیس و فرعون ،دعوی اتحاد با خدا و... که هیچ کدام از اینها در عرفان زاهدانه جایگاه اصلی ندارند.

چیکیده: عطار در منطق الطیر طریق سلوک را دارای هفت وادی می داند: طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت و فقر و فنا. در این مثنوی سالک با شیخ عطار سفر اول را طی می کند. هفت وادی همان اطوار سبعه سفر اول هستند که او به زبان عارفانه خود آنها را بیان می کند و در نهایت سالکان عطار نیز چون عارف در سفر اول به فنا در ذات الهی می رسد. در دومین مثنوی عطار که مصیبت نامه است، سالک که فکر قلبی است سیر آفاقی و انفسی در میان تمام کائنات آغاز می کند و سرانجام پیامبر اکرم او را به سوی پنج وادی راهنمایی می کند که عبارتند از حس، خیال، عقل، دل و جان. سالک در وادی آخر متوجه می شود، در تمام جهان تنها یک حقیقت است و آن ذات اقدس خداوند است. این منظومه در واقع با سفر دوم عرفا مرتبط است چرا که در این مثنوی، سالک سفر در ذات دارد و او در دریای جان غرق می شود و برای ادامه سفر خود آماده می شود که شیخ عطار آن را در کتاب دیگری آورده است. آن کتاب الهی نامه است که در آن شیخ برای جان، شش پسر در نظر می گیرد در واقع شش وادی که سالک باید از آنها عبور کند. نفس، آرزوی شهوت دارد. شیطان با وساوس خود او را گمراه می کند. عقل خواهان جاه است. علم در پی چیزهای بی اهمیت می رود در حالیکه علم واقعی، علم کشف اسرار است. فقر پادشاهی ناپایدار دنیوی را می طلبد و در نهایت توحید کل است که دین و دنیا را با هم می خواهد. این مثنوی ادامه سفر دوم است که سالک در آن به عبودیت می رسد و دیگر خود را در میان نمی بیند. درآخرین منظومه، اسرارنامه شیخ وادیی نیاورده است و خطاب به انسان هیجده مقاله را سروده و در آنها بتدریج همراه سالک سفر سوم نیز به پایان می رساند. در این سفر سالک در عوالم جبروت و ملکوت و ناسوت سفر می کند و از صفات و افعال الهی خبر می دهد اما به مقام نبوت نمی رسد. در پایان این سفر است که سالک عطار به مقام علوی می رسد و پند و اندرز می دهد و می تواند از ذات و صفات الهی خبر دهد. شیخ عطار سفر چهارم را چون برای انبیا و کاملان راه است و نه برای سالکان، در مثنوی های خود نیاورده است. کلید واژه: عطار، عرفان، سفر، وادی، سلوک

نشانه هایی آشکار در آثار بیدل هست که تأثیر پذیری او را از مولوی اثبات می کند. از جمله ی آنها: ستایش از مولانا، بهره گیری از قصّه ها و تمثیل های مولانا در مثنوی، جواب گویی به تعدادی از غزلیات مولوی و ...است. بیدل در موضوعات عقل، عشق، حقیقت انسان، فنا و وحدت وجود، بسیار متأثّر از مولوی است. انواع مراتب عقل، فراگیری و سریان عشق در همه ی عالم، اعتقاد به وجود عشق حقیقی و عشق مجازی(که آن نیز به عشق حقیقی راه دارد)، مراتب موجودات و جایگاه انسان در عالم، توصیفات از حضرت محمد(ص)- حقیقت محمّدیه- و علی بن ابیطالب(ع)، سلسله مراتب انبیا، فنای صفات به همراه فنای ذات (به عنوان شرط رسیدن به حقیقت محض) و تنزّل عالم بیرنگی به عالم رنگ، همراه با بهره گیری از تشبیهات و اصطلاحات خاصّ مولوی، موضوعاتی .....

آنچه در این تحقیق به دست آمده عبارت از این است که مفسران معاصر با رویکردی نو و تازه که بی تأثیر از جریان های سیاسی و اجتماعی عصر آنها نبوده، به تفسیر قرآن روی آورده و در اداره زندگی فردی و اجتماعی از قرآن راهکار گرفته اند. با توجه به این مسئله موضوعاتی چون آزادی های سیاسی و اجتماعی از دید آنها پنهان نمانده است، اما در اغلب موارد به خاطر توجه آنها به جامعیت قرآن و دیدگاه شمولی آنان به قرآن، شرکت مردم را در امور اجتماعی و سیاسی،در چارچوب دستورات دینی پذیرفته، ولی تقریباً همه آنها آزادی پیروان ادیانی غیر از اسلام را نپذیرفته اند

در این پژوهش ، در ابتدا به مسائل تئوری این بحث ، نظیر تعریف تناسب ، انواع مناسبات و نظر عالمان در این بحث پرداخته شده سپس برای رسیدن به فرآیند ارتباط بین آیات،مقدماتی چون نامهای سوره ،فضای سوره ، تأثیر آن بر محتوای سوره هدف سوره و راههای کشف آن مطرح شده است آنگاه با تفکری روش مند ، آیات سوره بقره مقطع بندی شده سپس ارتباط هر مقطع با مقطع قبل و بعد بیان شده و ارتباط آیات درون هر مقطع بررسی شده است ؛ این ارتباط هر چند در نگاه اول به نظر نمی آید اما اولا وجود دارد و ثانیا با تفکر و تأمل در آیات و بررسی نظرات مفسران در این حوزه و قرار گرفتن در فضای سوره می توان این ارتباط را کشف کرد البته در این راستا نباید از سیاق آیات و شأن نزول آنها غافل شد .

زندگی اجتماعی بشر به دلیل نقشی که در حیات انسان دارد، از دیرباز مورد توجه اندیشمندان و صاحب نظران بوده است. از همین روی شاید بتوان دست یافتن به جامعه ای مطلوب را جزو بزرگترین آرمان های بشر دانست. در این میان آموزه های الهی به دلیل در نظر داشتن نیاز های حقیقی انسان بهترین گزینه برای رسیدن به این آرمان است. ضرورت پرداختن به این مقوله از منظر تعالیم الهی آنجاست که با سوق دادن تحقیقات و پژوهش های دینی به ویژه در حوزه قرآن و حدیث سعی شود تلاش های علمی را به سمت کاربردی شدن و پاسخ به نیاز های واقعی جامعه رهنمون ساخت. در این پژوهش که به شیوه زندگی اجتماعی در قرآن و همچنین ویژگی های جامعه مورد نظر قرآن پرداخته و جامعه نبوی صدر اسلام را به عنوان نمونه موفق جامعه قرآنی معرفی نموده است، بیشترین مراجعه به قرآن کریم و سپس به نهج البلاغه، تفاسیر قرآن، کتب لغت و مفردات، کتبی با موضوع جامعه و نیز به کتب حدیثی و تاریخی صورت پذیرفته است. سوال اصلی این پژوهش این است که آیا قرآن مدل و یا شیوه زندگی اجتماعی را برای پیروان خود ارائه کرده است؟ در کنار این سوال اصلی، دو سوال فرعی دیگر نیز مطرح است که در واقع جهت این بررسی را مشخص تر می نمایند. اول این که در صورت وجود چنین مدل و شیوه ای در قرآن، آیا در عمل قابل پیاده سازی و اجراست؟ و دوم این که ویژگی های جامعه مورد نظر قرآن کدام است؟ در تدوین این پژوهش، که به صورت کتابخانه ای صورت پذیرفته است، ابتدا با بررسی واژ گانی همچون «زندگی» و «جامعه» در کتاب فرهنگ موضوعی تفاسیر، مشتمل بر بیست دوره تفسیر قرآن شیعه و اهل سنت، به بخشی از مطالب تفاسیر مختلف مراجعه و ضمن آشنایی با دیدگاه های مفسّرین در موضوعات مرتبط، فیش برداری لازم صورت پذیرفت. قرآن کریم از ابتدا تا به انتها با رویکرد دست یافتن به مولفه های زندگی اجتماعی، مورد مطالعه و نکته برداری قرار گرفت. برای دسته بندی و دست یابی به موضوعات مختلف آیات قرآن، به فهرست تفصیلی مفاهیم قرآن کریم از جناب آقای عبدالمجید معادیخواه با عنوان فروغ بی پایان مراجعه گردید. در پایان می توان اذعان نمود که قرآن کریم قابلیّت بالایی برای استخراج اصول و مبانی زندگی اجتماعی را دارست و از این طریق ویژگی های اساسی یک جامعه متعالی را به مخاطبان خود عرضه می دارد. این ویژگی ها می تواند به صورت یک مدل و الگو استخراج و در زمینه های آموزشی و تربیتی مورد بهره برداری قرار گیرد.

این پژوهش بر نحوه ی بیان مضامین مشترک عرفانی تکیه دارد و شش گفتار را در برمی گیرد در گفتار اول به انسان کامل از چهره ی پیامبراکرم(ص)، اولیاء و عرفا و کرامات ایشان پرداخته شده و همچنین لزوم پیروی از پیر، شأن و مقام حضرت رسول اکرم (ص) و مقام انسان و خلافت او مورد بررسی قرار گرفته است . عشق به حقیقی و مجازی تقسیم می شود. عشق مجازی پلی به حقیقت بوده و تمام زیبایی های عالم جلوه ی از روی معشوق الهی است. در اعتقاد مولانا عشق مجازی که در بند آب و رنگ و زیبایی ظاهری بماند فرجام نیکی نداشته و باید از این نوع عشق ها دوری جست. وحدت وجود که هر دو شاعر دیدگاه نزدیک به هم دارند و مذهب ایشان بر تجلی استوار است و نکته قابل توجه همان نحوه بیان است که بیشتر از تمثیل بهره برده اند. عراقی بزرگ ترین حجاب راه فنا را وجود خود معرفی می کند و مولانا ترک تعلقات را توصیه می کند. هر که فانی در حق شود به او بقا می یابد. در بحث جبر و اختیار دیدگاه مولانا طبق نظر شیعه ی امامیه است. اما عراقی تا حدودی گرایش به جبر دارد . هر دو شاعر درمورد قضا و قدر معتقدند که قضا بر تمام امور چیرگی دارد و هیچ کس قادر به تغییر آن نیست. نتیجه آن که دیدگاه های هردو شاعر نزدیک به هم بوده و تنها نکته ی درخور این که عراقی بیشتر از تشبیه و توصیف بهره می برد و مولانا از آیات قرآن و تمثیل.

فرهنگ ایران باستان، فرهنگی گسترده و فراگیر است که پس از اسلام، در ادبیات هزارساله این سرزمین، نقش خود را به جای گذاشته و در اکثر حوزه های ادب فارسی تأثیر گذار بوده است. این پژوهش در پی آنست تا با بررسی بازتاب فرهنگ ایران کهن در چهار مثنوی عطار نیشابوری، تأثیر پذیری شعر عطار را از فرهنگ ایران باستان به اثبات برساند. لذا این رساله در چهار فصل تدوین شده است. در فصل اول، ادیان و مذاهب ایران باستان و آموزه هایشان با تأثیری که در شعر عطار داشته است، بررسی شده اند. فصل دوم، به تجلی اسطوره های ایران کهن در شعر عطار اختصاص یافته است. در فصل سوم، علوم، باورها و آیین های ایران پیش از اسلام مورد بررسی قرار گرفته اند. و در فصل چهارم، برخی اصطلاحات بازمانده از آن دوران، بررسی شده و نمونه های آن از مثنوی های عطار ذکر گردیده است. نتیجه حاصل از این پژوهش بیانگر این است که عطار در سرودن اشعار خویش، تا حد زیادی، متأثر از فرهنگ ایران باستان در بخش های مختلف آن بوده است. کلید واژه ها: ایران باستان، ادیان، اساطیر، علوم و باورها، مثنویهای عطار.

چکیده پیامبر اسلام (? و آله) در طول عمر خویش با رفتارهای شایسته با پیروان ادیان دیگر به خصوص یهودیان و مسیحیان، شیوه هایی را در اختیار پیروان خویش قرار داد تا با تأسی از آنها، بتوانند در هر عصری در برخورد با هر شخصی حتی غیر پیروان کتب آسمانی پیش از قرآن، نمونه ای از انسانیت و الگوی نیکو را عرضه نمایند. با بررسی آیات قرآن، آشکار شد که اصطلاح اهل کتاب محوری ین اصطلاحی است که با کمک آن می توان چگونگی تعامل پیامبر (? و آله) با پیروان ادیان دیگر را تبیین نمود. مضاف بر آنکه اصطلاحات دیگری نیز در قرآن یافت شد که از نظر مصداق و مفهوم تا حد زیادی به اصطلاح اهل کتاب نزدیک می باشند و در برخی موارد در این زمینه با آن برابری دارند و افرادی که این اصطلاحات معرف آن می باشند، در تمام دوره نزول قرآن؛ یعنی هم در مکه و هم در مدینه حضور و با جامعه اسلام تعامل داشتند. سیره حضرت محمد (? و آله) در مواجهه با اهل کتاب در طول عمر 23 ساله رسالتش با رعایت ترتیب زمانی نزول آیات و نیز شأن نزول آنها و با استفاده از تاریخ زندگانی آن حضرت (? و آله) نشان می دهد که اهل کتاب در محیط مکه، عکس العمل چندانی از خود در برابر رسالت ایشان بروز ندادند و در نتیجه رفتارهای آن حضرت با آنها حالت نرم و تسامح به خود گرفته است. امّا بعد از هجرت پیامبر(? و آله) به مدینه شیوه های تعامل براساس رفتارهای خود اهل کتاب شکل دیگر به خود گرفت. یعنی اهل کتاب در مواجهه با اسلام، به دو دسته تقسیم شدند: گروهی مومن به آن و گروهی کافر به آن، و به این ترتیب بود که پیامبر (? و آله) متناسب با رفتار آنها با آنان رفتار می نمود و تمام رفتارهای ایشان با اهل کتاب؛ اعم از گفتگو، مباهله، تذکر به عواقب اعمال، مجادله احسن با آنها و حتی رها کردن آنها به حال خودشان و یا عدم دوستی با آنها، ناشی از اعمال و کردار آنها بوده است و در واقع شیوه های تعامل حضرت رسول(? و آله) با آنها، واکنشی است به رفتارهای آنها. کلید واژه: تعامل، پیامبر اسلام (? و آله)، اهل کتاب، تفسیر تاریخی، عمل و عکس العمل.

طی این تحقیق به اثبات رسانده ایم که تأویل در آیه 7 آل عمران به معنی تفسیر متشابهات نبوده بلکه به معنی حقایقی است که آیات متشابه در صدد تعبیر و بیان آنهاست و از اینجا به این نتیجه رسیده ایم که متشابهات آیات دربردارنده و بیان کننده حقایق غیبی و ذات و صفات خداوند هستند که از طریق تعقل و تعمق به فهم آنها نمی توان نایل شد و تنها خداوند به این معنا، که همان تأویل است آگاه بوده و به افرادی که صلاح بداند مانند انبیا و امامان معصوم (ع) تعلیم می دهد. با این بیان رسوخ در علم به معنی فرو رفتن در علم و دانش زیاد نبوده بلکه به معنای ثبات در ایمان و توقف در هنگام شبهه می باشد و راسخان در علم که در آیه، مطرح شده به سبب ترک تعمق در این آیات و ایمان و تسلیم در برابر آنها مورد مدح و ستایش خداوند قرار گرفته اند. همچنین مفهوم راسخان در علم منحصر به پیامبر و امامان نیست بلکه هر کسی را که دارای ایمانی ثابت بوده و در شبهات ورود پیدا نکند در بر می گیرد و روایاتی که از سوی معصومین (ع) وارد شده مانند "نحن ا لراسخون فی ا لعلم و نحن نعلم تأویله" تفسیرگر آیه نبوده و بیان گر مصداق انحصاری راسخان در علم، در آیه نیستند، بلکه به بیان علامه طباطبایی (ره) از باب جری و تطبیق معنی می شوند.

چون در قران به انواع توحید اشاره شده لازم است به بررسی و دسته بندی ان اقدام نمود و اینکه درباره کدامیک بیشتر بحث شده و دلیل ان چیست و رابطه ی هر یک از انواع با دیگری چگونه می باشد.

نگاه به آینده یک ضرورت اساسی است و پیامبران الهی و کتب آسمانی از گذشته دور، بشریت را به سوی آینده روشن و مطلوب، معطوف کرده و فرا رسیدن چنین دوران آرمانی را بشارت داده اند. اندیشه حاکمیت جهانی از گزینه هایی است که همه شرایع درصدد تبیین اصول و ساختار آن بوده و به صورت جدی بر روی آن فعالیت می کنند. قرآن و نهج البلاغه ارکان و عناصر حاکمیت جهانی اسلام را در یک شبکه هوشمند و منظم به تصویر کشیده و اعلام فرموده است که در هر کجا و هر زمان بندگان صالح خدا بر علیه ظلم قیام کنند، پیروز شده و وارثان و حاکمان زمین خواهند شد. دین اسلام تنها دینی است که توحید واقعی و حقیقی را تبلیغ می کند، در حالی که یهودیت با تحریف و تغییر احکام شریعت حضرت موسی (علیه السّلام) و مسیحیت نیز با ترک شریعت حضرت عیسی (علیه السّلام) از توحید دور افتاده و در ردیف مشرکان درآمده در نتیجه از اداره زندگی فردی و اجتماعی انسان عاجز هستند. امتیاز ویژه اسلام نسبت به شرایع دیگر جامعیت و کامل بودن آموزه ها و معارف آن است و جامعیت دین اسلام اقتضا می کند که در کنار توجه به مسائل فردی و عبادی به مسائل اجتماعی نیز توجه داشته باشد و تمامی ابعاد زندگی انسان را در بربگیرد. پس اسلام نگاه راهبردی به آینده داشته و دارای نقشه ای جامع برای حرکت جهانی در این مسیر است، طوری که جهان باید از راه اسلام به تکامل آرمانی برسد، ولی جریان نفاق و کفر با انواع توطئه ها و حتی نفوذ در حوزه قدرت و مدیریت جامعه در تلاشند که جلوی این حرکت جهانی را گرفته و امور را به نفع خود پیش ببرند.

در اکثر انتهای آیات عبارات به ظاهر مستقلی از لحاظ مفهومی دیده می شود که در نگاه اول تناسب و ارتباطی را با مفاد و محتوای آیه مربوطه نشان نمی دهند و به نظر می رسد هدفی غیر از ارائه محتوای آیه را دنبال می کند. لذا لازم است تا ارتباط یا عدم ارتباط خواتیم هر آیه با همان آیه مورد بررسی قرار گیرد تا چرایی این موضوع کاملا مشخص و محرز گردد. مقصود ما از خواتیم آیات عبارات و جملات مستقلی هستند که در انتهای بسیاری از آیات قید شده اند و در نگاه اول از لحاظ مفهوم و معنایی هم مستقل و بدون ارتباط با مفاد آیه به نظر می ایند. در اصطلاح علوم قرآنی بحث فواصل دارای شباهتهایی با مبحث مورد نظر ما می باشد. لکن تعاریف ارائه شده از این علم که در ادامه به آن اشاره می کنیم با تعریفی که ما از خواتیم آیات داریم و هدفی که از این تحقیق دنبال می کنیم تفاوت دارد. لذا عنوان این تحقیق و پایان نامه به بررسی خواتیم آیات .... نامگذاری گردید. نظر به گستردگی موضوع و تعدد آیات سوره نساء (176 آیه) در خصوص خواتیم مشابه در آیات دیگر از قرآن کریم به خواتیم و عباراتی خواهیم پرداخت که کاملا مشابه خاتمه آیه مورد بحث ما باشد. چرا که معتقدیم اندک تفاوتی در کلمات و عبارات قرآن کریم حاکی از هدفی جدید از ناحیه شارع حکیم می باشد. در واقع این اعتقاد وجود دارد که قرآن کریم قول و فعل بشر نیست تا به دلیل نقص در علم و دانش الفاظ در مواضع غیر خود به کار رفته باشند. بلکه هر لفظی در جایگاه خود قرار گرفته است و مفهومی ویژه را می رساند. طبیعی است که اندک تفاوتی (هرچند ناچیز) در هر عبارت مفهوم جدید و دیگری را در پی خواهد داشت. از آنجا که سوره نساء دومین سوره بزرگ قرآن (بعد از سوره بقره) بود و براساس قول بیشتر مفسرین تماما مدنی است، لذا در این تحقیق از این سوره جهت پی بردن به ارتباط خواتیم آیات با مفاد آن بهره برداری گردید. ضمن اینکه خواتیم ایات این سوره تقریبا یک شکل و به یک صورت است که کار تحقیق را آسان تر و نتیجه را مستدل تر می نماید.

یکی از موضوعات حساس، پیچیده و غامضی که در عرفان اسلامی مطرح می باشد "کرامت" است. این عمل خارق العاده که بدون بکار بردن ابزار و وسایل مادی به دست اولیای الهی و عارفان ربانی به ظهور می رسد، در کنار مهمترین خرق عادت ها از جمله معجزه، معونت، و اهانت مورد بررسی و مقایسه قرار می گیرد. "کرامت" رابطه ی بسیار نزدیک با ولایت دارد و در ذیل مسائل ولایت می گنجد. مهمترین و برترین نوع ولایت، ولایت تکوینی است که از نشانه های بارز اولیای الهی محسوب می شود. کسانی که به قرب الهی نایل می شوند، بر اثر تقرب به مقام "کن" می رسند و می توانند به اذن و اراده ی خدای سبحان در عوالم وجود تصرف کنند. دو کتاب گرانسنگ اسرارالتوحید و مثنوی معنوی در باب کرامت، سخنهای بسیار دارند و ابعاد مهمی از این عمل خارق العاده را برای سالکان طریقت، آشکار ساخته اند. کراماتی که در اسرار التوحید و مثنوی مطرح و از انواع آن نام برده شده ممکن است از لحاظ علم حصولی امتناع عادی داشته باشند، اما هرگز چنین کرامت هایی، امتناع عقلی ندارند. به سخن دیگر، اغلب این کرامت ها، از نوع کرامت های باورپذیر هستند که قرآن مجید و سخن انسان های کامل آنها را تایید کرده اند. برخی از کرامت های ابوسعید و مثنوی معنوی، در قالب سمبل مطرح گردیده که در ادبیات عرفانی مورد استفاده ی عارفان شاعر و شاعران عارف قرار گرفته است. برخی دیگر از کرامت های مولوی در عالم رویا واقع شده و می توان از آنها به عنوان کشف کرامت یاد کرد. کرامت هایی که در مثنوی از آنها سخن به میان آمده، پیچیده تر از کرامت های اسرارالتوحید است. در این رساله ابتدا کرامت در قرآن را مورد دقت و بررسی و مطالعه قرار داده ایم و به این نتیجه رسیدیم که قرآن مجید وقوع کرامت را به دست اولیای الهی، خارج از قوانین الهی نمی داند و بر وقوع آن صحه می گذارد. ولایت را هم به دو نوع ولایت علمی و عملی تقسیم می کند. همچنین قرآن مجید راه ولایت را در انحصار مردان نمی داند و زنان را هم در راه رسیدن به مقام ولایت تشویق می کند. اثبات و چگونگی صدور، انواع و اقسام کرامت، علل و عوامل تحقق و باورپذیری و یا باورناپذیری کرامات از دیدگاه مولوی و کتاب اسرارالتوحید، تحقیقی بود که به بخشی از حقایق آن رسیده ایم. مقایسه بین کرامت های مثنوی و ابوسعید، تلاش دیگری بود که به نتایج قابل قبولی دست یافتیم. ساختار داستان های کرامت اسرار التوحید از منظر داستان شناسی، فصل دیگری از رساله ی پژوهشی ماست که به جنبه های مختلف این تحقیق اشاره های فراوان شده است.

چکیده یکی از مباحث مهم به ویژه در نهج البلاغه مبحث جاهلیت است. واژه ی جاهلیت ریشه در قرآن دارد و مفسران برای آن معانی، مصادیق و کارکردهای متعددی بیان نموده اند. در بیانات امام علی(ع) نیز جهل و جاهلیت در زمان پیش از بعثت و پس از بعثت کاربرد فراوانی دارد. دقت در قرآن و نهج البلاغه و سایر متون اعم از تفسیری و تاریخی و... روشن مینماید که معنای اصلی جاهلیت تنها نادانی نیست، بلکه یک نوع حالت نفسانی است که از پیروی از غیر خدا ناشی میشود و حاکمیت مطلق الله را پذیرا نیست. پس جاهلیت شامل مفاهیمی چون سفاهت،تکبر، خشونت، عدم قدرت بر نفس، ناهنجاری و معانی دیگر میشود. مفهوم جاهلیت مکان و زمان مشخصی ندارد، بلکه در همه زمان ها و مکان ها میتواند جاری و ساری گردد و به طور کلی، یک مفهوم است که می تواند در طول زمان ها و مکان های مختلف مصداق داشته باشد؛ یعنی هر جامعه ای که معیارهای جاهلیت در آن مشاهده گردد، مصداق جامعه جاهلی است. از طرفی مسئله فرهنگ، از اساسی ترین مسأله های حیات بشری است که توجه به آن باعث سلامت و پیشرفت جامعه می گردد و غفلت از آن باعث از هم گسیختن و جایگزین شدن حکومت شیطان و تشکیل جامعه ی جاهلی می گردد. بررسی فرهنگ جاهلی باعث افزایش اطلاعات و به تبع عمل نمودن برخلاف رفتار و گفتارهای آنان و در نتیجه رسیدن به جامعه ای مطلوب است. نگارنده پژوهش بر آن است که به توصیف معنای لغوی و اصطلاحی جاهلیت پرداخته، آن گاه کاربرد جاهلیت در قرآن را تبیین نموده، آنگاه جاهلیت زمان قبل از امام علی(ع) را در بعد فرهنگی شامل ابعاد اجتماعی و اعتقادی و اخلاقی میگردد را بیان کند. در ادامه به جاهلیت زمان قبل از امام علی(ع) و تطبیق آن ویژگیها با زمان جاهلیت جدید پرداخته ایم. جاهلیت مدرن در مسأله های فرهنگی همان مسیر جاهلیت قبل از پیامبر و زمان پیامبر را می پیماید؛ و نتیجه ی این تحقیق آن است که فرهنگ جاهلی نه تنها در زمان های قبل و بعد از امام علی(ع) وجود داشته بلکه این رویه در تمام دوران ها وجود دارد و ما نباید همانند جامعه ی جاهلی زمان امام علی(ع) از آن غفلت کنیم چه بسا جاهلیتی که ما اکنون در آن قرار داریم، از جاهلیت زمان امام علی(ع) به مراتب بدتر باشد. پس ما باید به احکام خدا چنگ زده و خود را از هوی و هوسهای شیطانی دور کنیم که ریشه اصلی انحرافات بشری پیروی از این رذیله و دور شدن از خدا و بازگشت به جاهلیت قدیم می باشد و خود را به جامعه ای ایده آل و فرهنگ والا برخلاف جامعه و فرهنگ جاهلی تبدیل نماییم.

الف( موضوع و طرح مسئله یاهمی موضوع و هدف( : موضوع این رساله تاثیرات نمازهای نافله از نگاه قرآن کریم و احادیث معصومین می باشد . در حقیق در این رساله قصد این اس کته دانستته شتود نمازهای نافله از نگاه قرآن کریم و احادیث معصومین چه تاثیرات دنیوی و اخروی برای انسان ها دارند . اما این که هدف از گردآوری این تاثیرات از نگاه خود قرآن کریم و احادیث چه بوده اس ؟ باید گف که هدف اصلی از گردآوری این اطلاعات و تاثیرات تنبه و آگاه ساختن فرد و اجتماع از اثرات ستازنده ی این نمازها که هم دنیا را ساخته ، هم آخرت را برای انستان هتا آبتاد متی کنتد زیترا نمتاز یکتی از مهمترین عبادت ها برای تقرب به سوی خداوند اس چنان که مکررا در قرآن کتریم و احادیتث بیتان شده اس . ب( مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع ، چهارچوب نظری و پرسش ها : از جمله منتابعی کته در این رساله به کار رفته اس ، تفاسیر گوناگون شیعه و اهل سن می باشد اما اصلی ترین تفاسیری که به کار رفته اند عبارتند از : 4( ترجمه تفسیر المیاان از علامه طباطبایی 9( تفسیر کشتاف از جتار الله زمخشری 9( التبیان از شیخ طوسی 1( ترجمه تفسیر مجمع البیان از شیخ طبرستی . و از جملته جواب پرسش های این رساله این اس که ایتن نمازهتا در زنتدگی دنیتوی و اختروی فترد و اجتمتاع تاثیرگذار اس . پ( روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم ، شیوه ی گردآوری و تجایه و تحلیل داده ها : در این رساله از نوع روش تحقیق کتاب خانه ای و ف ای مجازی یاینترن ( و نرم افاارهای مرتب استفاده شده اس . در این رساله پس از فیش برداری مطالب از کتاب خانه و یا اینترن و نرم افاارهای مرتب بته مرتتب کردن آن ها با صلاح دید استاد راهنما اقدام شده اس . ت( یافته های تحقیق : از یافته های مهم تحقیق این اس که نمازهای نافله دارای آثار بساایی در دنیا و آخرت هستند که مهم ترین آن ها عبارتند از 4( ایجاد آرامش برای فرد 9( آماده کردن جامعه برای 8 جهاد 9( بهره مندی از رحم الهی 1( پاکی از انواع آلودگی های حسی و معنتوی 5( بهتره منتدی از شفاع 6( سبب قبول اعمال 7( سبب ترفیع درجه و تقرب 8( مصونی از عذاب و .... ث( نتیجه گیری و پیشنهادات : نتیجه این که نمازهای نافلته چنتان نیستتند کته یتک ستری اعمتال ظاهری و خشک و بی روح باشد که فرد در طول شبانه روز انجام می دهد و مایت و تتاثیری غیتر از ثوابی که برای آن ذکر شده اس نداشته باشد بل که تاثیرات آن چنان اس که دنیا و آخرت انسان ها را تح الشعاع قرار داده و به سوی شخصیتی که مد نظر استلام است ، فترد و جامعته را ستوق داده چنان که قرآن کریم و احادیث پیشوایان دین با تعابیر گوناگون برای تشویق افراد به انجام این عبادت پرداخته و افراد را با این دستورات به سوی کمال و سعادت فراخوانتده انتد و پیشتنهاد ایتن کته ایتن موضوع به قدری گسترده و مهم اس که در منابع مهم مسلمانان یعنی قرآن بسیار بر آن تاکید شده و اینجانب فق توانسته ام گوشه کوچکی از این تاثیرات را بیان نموده و سایر دانشجویان نیا می تواننتد این موضوع را در عرصه ی گسترده تری مورد بررسی قرار داده و به نتایج جدیدی دس یابند .

این تحقیق در سه فصل به شرح زیر تدوین و نگارش یافته است. فصل اول با عنوان «کلیات» به دنبال پاسخ گویی به مفهوم شناسی موضوع تحقیق:«هویت و احکام زن و مرد از منظر قرآن و احادیث شیعه» می باشد. در فصل دوم با تجزیه و تحلیل و بررسی آیات و روایات شیعه به موضوع هویت و احکام مرد و زن در نظام خلقت و آفرینش پرداخته شده است و در آن روایات صحیح از غیر صحیح مشخص شده و نظر کسانی که منطبق بر آیات و روایات صحیح بوده انتخاب شده است. فصل سوم شامل چند بخش می باشد که در بخش اول به هویت مرد و زن در خانوده پرداخته شده است و آیات و روایاتی که مربوط به این امر می باشد مورد تجزیه و تحلیل واق شده است.در بخش دوم به هویت مرد و زن در اجتماع پرداخته شده است و در آن آیات و روایاتی که حضور مرد و زن در اجتماع را تأیید می کند آورده شده و مورد تحلیل و بررسی واقع شده است. در بخش سوم تفاوت های تکوینی مرد و زن مطرح شده است که کسی تصور نکند که مرد و زن از همه لحاظ با هم برابرند و باید خداوند احکام یکسانی را برای آن ها قرار دهد و به طریقی این فصل رد بر دیدگاه کسانی است که فمینیسمی می اندیشند. و در بخش چهارم چند نمونه از احکامی که خداوند بین مرد وزن قرار داده است را بیان کردیم و حکمت این تفاوت احکام را بر اساس ذات آدمی مورد نقد و بررسی قرار دادیم که مشخص شود اختلاف در بین احکام، متناسب با روحیات همان جنس می باشد نه ظلم از سوی خداوند باری تعالی و در نهایت نتیجه گیری شده است که مرد و زن از یک اصل آفریده شده اند و هدفی که برای آن ها ترسیم شده، تقرب الهی است و جنسیت هیچ تأثیری در این امر ندارد.

چکیده ندارد.