چکیده ظفرنامه تیموری تألیف شرف الدّین علی یزدی (متوفی 858 هـ.ق.)، از جمله کتب تاریخی برجسته دوره تیموری (771ـ911 هـ.ق.) است. در این دوره، بیشتر کتب نثر برخلاف دوره قبل که دربرگیرنده نثرهای مصنوع و متکلّف بود، به نثری ساده و روان نوشته شده اند. در این میان، شرف الدّین علی یزدی کتاب مشهور خود (ظفرنامه) را به سبکی مصنوع و فنی نگاشته و بار دیگر این شیوه نثر فارسی را رونق بخشیده است. شرف الدّین علی، اثر تاریخی خود را همچون دیگر نثرنویسان متکلّف، به انواع صنایع و آرایه های بدیعی آراسته و در جای جای این کتاب از عناصر بلاغی همچون تشبیه، استعاره و کنایه بهره جسته است. همچنین آیات و احادیث و ابیات و عبارات عربی متعدّدی را به تصریح یا به تلمیح، درمتن گنجانده است. از دیگر ویژگی های نثر ظفرنامه، استعمال بیش از حد واژگان عربی و ترکی ـ مغولی است که گاه، فهم متن را دشوار می سازد. در این مجموعه که به شرح دشواری های ظفرنامه اختصاص دارد، پس از معرفی مولّف و زمانه او و بحث درباره نثرنویسی در دوره تیموری و معرفی سبک نثر ظفرنامه، مشکلات متن به تفکیک ـ شامل واژگان، کنایات، آیات و احادیث و ابیات و عبارات عربی ـ براساس منابع معتبر شرح داده شده است.

امام رشید الدین سعد الملک محمد ، متخلّص ومعروف به وطواط (573 ـ 480 هـ ق) شاعر پارسی گوی و ادیب معروف و متولد بلخ و معاصر خوارزمشاهیان و به ویژه مداح و ملک الشعرای اتسز بود . جوانی را در نظامیه بلخ در فراگیری ادبیات در آن شهر گذرانید و سپس به خدمت اتسز خوارمشاه در آمد و سی سال در دربار او صاحب دیوان انشاء بود وتا پایان عمر در دربار اتسز و جانشینانش باقی ماند. در نظم و نثر عربی و فارسی مهارت کامل داشت و صنایع لفظی را در شعر بسیار مراعات کرده و قصاید وی همه مصنوع و مسجّع و مرصّع است . به علت تبحّر در علو م بدیع و ادبیات عرب ، بیشتر گرد تکلّف و صنایع لفظی می گشت. دیوان اشعار به فارسی و عربی دارد و از کتب مشهورش کتاب حدائق السحر فی دقایق الشعر است که بیشتر بخاطر همین کتاب شهرت دارد. رشید یکی از دانشمندان بزرگ عهد خود و از ادبای نامبردار و از بلغای مشهور در زبان فارسی و عربی است. رشید در برگزیدن کلمات و قوّت ترکیب از شاعران کم نظیر است. پرداختن به صنعت و بازی با الفاظ آنچنان بر شعر رشید سایه افکنده که خواننده را از توجه به معنا و مفهوم دور می سازد و گاهی آوردن لغات نامأنوس و دور ازذهن ، شعر وی را دشوار و غیرطبیعی می کند و در شعر دنباله سبک قطران و عبدالواسع جبلی است اما در قصیده سرایی شیوه عنصری را پیش داشته است. علاقه او به صنایع بدیعی در شعرش کاملاً مشهود است. فرهنگ لغات و ترکیبات دیوان رشید وطواط با هدف آشنایی خوانندگان این دیوان با ترکیبات و واژگان مشکل و نیمه مشکل دیوان رشید آماده شده است و از آنجا که واژگان این دیوان شامل لغات مشکل و نامأنوس است ، امید است که مشکل بسیاری از خوانندگان اشعار مصنوع و متکلّف دیگر را نیزحل کند. دیوان رشید وطواط دارای لغات بسیار مشکل و نامأنوس است که رشید آنان را به خاطر بازی با الفاظ به کار برده است و از مطالعه کلی اشعار رشید و از مجموع بحث و بررسی شعر رشید و بیان خصایص لفظی و معنوی اشعار چنین نتیجه می گیریم که اشعار او بلند پایه و عالی نیست و وحدت موضوع و مضامین اشعار ، فقر بدایع معنوی ، نادلپذیر بودن لغا و اجبار او به ستایش و مدح شعر او را به ویژه قصایدش را سرد و بی جان کرده است.

قصیده نخستین نوع شعری است که به تقلید از ادبیات عربی وارد ادبیات فارسی شده است. شاعران قصیده سرای پارسی زبان، قصیده را به تقلید از شاعران عرب مانند ابونواس، ابوتمام و متنبی می سرودند. قالب قصیده به مرور زمان و با تغییرات بسیار، مراحل کمال را پیمود. قصاید فارسی در ابتدا مبتنی بر وحدت موضوع بودند، اما به تدریج و با از رونق افتادن قصیده در دوره های صفوی و تیموری و رواج غزل، این وحدت موضوع در قصیده کمرنگ تر شد. موضوع اصلی قصیده مدح بود اما به تدریج مضامین دیگری از قبیل تعلیم، عرفان، طنز و ... نیز در آن وارد شد. پس از دوران فترتی که در فاصله زمانی حکومت های صفوی و قاجاریه به وجود آمد برخی از شاعران فارسی زبان تصمیم به احیای شعر فارسی گرفتند و مصمم شدند که جهت رسیدن به این هدف به شیوه شاعران قدیم عمل کنند؛ بنابراین نهضتی را بنیان نهادند که به «نهضت بازگشت» مشهور شد. میرزاشفیع وصال شیرازی (1192 هـ .ق) نیز یکی از بزرگترین شاعران این نهضت ادبی است. وصال نیز مانند دیگر شاعران سبک بازگشت مبنای کارش بر تقلید و نظیره سرایی از پیشینیان بود. وی قصاید خود را به تقلید از فرخی، خاقانی و منوچهری سروده است. قصاید وصال شامل موضوعاتی مانند تعلیم، عرفان، منقبت اولیا و انبیاء، شکوی، مفاخره، رثاء، تهنیت، طنز و مدح است. در این میان مدح مضمون بیش از نیمی از قصاید وی را تشکیل می دهد؛ و در این اشعار مدح پادشاهان، وزیران و شاهزادگان قاجاری نمود خاصی دارد. از صنایع ادبی که در شعر وی کاربرد فراوان دارند می توان به تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه اشاره کرد، که در این پژوهش به بررسی میزان بسامد صنایع مذکور در شعر وی پرداخته شده است. تا جایگاه او در میان قصیده سرایان دوره بازگشت مشخص شود و بر اساس بسامد صورخیال و آرایه های مذکور مشخص شود که قصاید وی تا چه اندازه به سبک خراسانی یا به سبک عراقی نزدیکی یافته است

میرزا عبدالوهاب نشاط اصفهانی یکی از شاعران بنام دوره دوم بازگشت ادبی است که در اصفهان متولّد شد.وی در زمان پادشاهی آقا محمّد خان قاجار، به حاکمیّت اصفهان منصوب گردید و در همان زمان، انجمن ادبی نشاط را که در واقع،ادامه انجمن ادبی همشهری وی، مشتاق اصفهانی، بود تشکیل داد.نشاط در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار، به دربار احضار شد و سمت سرپرستی دیوان رسایل را بر عهده گرفت و در دربار مراسلات، عقدنامه ها، قباله ها، وقف نامه ها و ... را به خط و انشای خود تحریر می کرد.دیوان نشاط شامل آثار نظم و نثر اوست.عمده آثار منظوم نشاط را غزلیات تشکیل می دهد، امبا علاوه بر این، وی در سرودن قصیده،قطعه، رباعی، مثنوی، دوبیتی و ترکیب بند از خود هنروری نشان داده است. نثر نشاط حاوی مراسلات، دیباچه ها، فرمانهاو نوشته های ادبی اوست. آنجا که از جانب شاه مأمور به نگارش می شود، سبک وی متکلّف و مصنوع است، امّا در دُرج پنجم که در واقع، نوشته های خود اوست، سبک نثر وی ساده تر و به شیوه نویسندگی سعدی، نزدیک می شود. نشاط در اشعار و حتّی غزلیاتش به مدح شاه می پردازد و گاهی اوقات نیز اغراق را به اوج خود می رساند.وی از شاعران سبک عراقی خصوصاً حافظ و سعدی تقلید و تتبّع کرده است؛ البتّه دیگر شاعران نیز همچون انوری، امیر معزّی، سنایی، نظامی، مولانا، جامی و عبید زاکانی نیز در سروده های وی تأثیر نهاده اند. نشاط در اشعارش مضامین عرفانی همچون، وحدت وجود، ترک خودپرستی ، تقابل عقل و عشق و... را گنجانده است.اغلب غزلیات نشاط دارای ردیف هستند و او دیوان خود را با صنایع بدیعی و صور خیال، زینت بخشیده است و بیشترین صنایع مورد استعمال وی، تشبیه و جناس است.نشاط، از اصطلاحات دانشهای مختلف همچون،علم منطق و فلسفه،نجوم، عروض و قافیه،پزشکی ، موسیقی و ... استفاده کرده و این امر دلالت بر اشراف او بر این علوم دارد.وی به زبانهای ترکی و عربی مسلّط بود و سروده هایی به این زبانها در دیوان وی موجود است.

چکیده «خداوندنامه» اثر فتحعلی خان صبای کاشانی منظومه ای است دینی در قالب مثنوی که در قرن سیزدهم ه.ق به تقلید از شاهنامه فردوسی در بحر متقارب سروده شده است. این مثنوی ظاهراً مفصلترین منظومه حماسه دینی است که موضوع آن ترجمه حال رسول اکرم (ص) و امیرالمومنین علی (ع) و ماجراهای زندگی و غزوات آنان است و به داستان «لیله الهریر»، از وقایع جنگ صفین، ختم می شود. این منظومه تا کنون به صورت نسخ? خطی باقی مانده و هیچگونه چاپی از آن صورت نگرفته است. متن هر صفحه از نسخه اساس تقریباً 38 بیت است و در مجموع، خداوندنامه حدود سی و سه هزار بیت دارد. در این مثنوی تأثیر شاهنامه فردوسی را آشکارا می توان مشاهده کرد؛ هرچند از نظر لفظ در سطحی نازل تر از آن قرار دارد اما از نظر محتوا اثری درخور اعتناست. در رساله حاضر پس از مقدمه که به معرفی مولف، آثار وی، ویژگی های سبکی متن، روش تصحیح و ویژگی های رسم الخط خداوندنامه می پردازد؛ متن تصحیح شده خداوندنامه (بخش دوم: از ولادت تا بعثت پیامبر اکرم(ص))، آورده شده که به روش تصحیح انتقادی متون سامان یافته است و کوشش شده نسخه ای پیراسته از این کتاب ارائه گردد. اختلاف نسخ در پاورقی ذکر شده؛ سپس در فصل تعلیقات بعضی نکات ادبی که نیاز به توضیح داشته، آمده و در پایان، فهرستی از اعلام، امثال و کنایات به رساله افزوده شده است.

چکیده منظومه خداوندنامه از فتحعلی خان صبای کاشانی(1179 -1238 ق)شاعر پارسی گوی اواخر قرن دوازدهم و اوایل قرن سیزدهم است که از شاعران مکتب بازگشت ادبی به شمار می رود. این مثنوی حماسی در شرح حال پیامبر اکرم(ص) و معجزات وی و غزوات امیرالمومنین علی(ع) سروده شده و بالغ بر سی هزار بیت در بحر متقارب مثمّن محذوف و به تقلید از شاهنام? فردوسی است. صبا در منظوم کردن زندگانی پیامبر در این منظومه حماسی- دینی به حیوه القلوب علّامه مجلسی نظر داشته است. نگارنده در این پژوهش بر آن است تا بر اساس دو نسخ? خطی از این منظومه، محفوظ در دانشگاه تهران به شماره های 2684 (نسخ? اساس) و 37ب(نسخ? بدل) تصحیح انتقادیِ بخش بعثت پیامبر تا غزو? اُحُد را که در حدود چهارهزار بیت است؛ به دست دهد. در کنار متن نیز ضمن بررسی و تبیین تشبیهات بخش حاضر و ارائه مطالبی درمورد شیوه های تقلید صبا از فردوسی و اشاره به مصادیقی از وفادارای صبا به منبع تاریخی مورد استفاده اش یعنی؛ حیوه القلوب و همچنین اشاره ای به موسیقی شعر خداوندنامه، شرح و تعلیقات مشروح و مبسوطی از متن ارائه گردیده است. کلمات کلیدی: صبای کاشانی، خداوند نامه، شعر دور? قاجار، حماس? دینی، تشبیه

انوری ابیوردی از شاعران مشهور قرن ششم هجری است. او بزرگترین شاعر مدیحه سرای زبان فارسی است، چنان که به او لقب « پیامبر شعرهای باطل» داده اند. دیوان اشعار او دو جلد است. جلد اول شامل قصاید مدحی او و جلد دوم مشتمل بر قطعه ها، غزل ها و رباعیات اوست. در این پایان نامه با رویکردی جامعه شناختی کوشش می شود تا اشعار انوری مورد نقد و بررسی قرار گیرد. از دهیافت ها و دستاوردهای نگاه جامعه شناختی به آثار این شاعر قصیده سرای نامی قرن ششم، می توان به موارد زیر اشاره کرد: از مهمترین آنها آداب و رسوم و مراسم خاصّی مانند: اجرای مراسم حج، سوگواری، ازدواج، مراسم اعیاد مختلف و .... است. علاوه بر آن اشاره به آداب و رسومی است که در جامعه امروز، جایگاه چندانی ندارند. اشاره به اوضاع اجتماعی آن دوران از نظر فرهنگی، اقتصادی، اخلاقی و .... از دیگر ویژگی های اشعار انوری است. تعدادی از خوراک ها و انواع پوشاک رایج در آن زمانه در اشعار انوری بازتاب پیدا کرده است. همچنین سبک معماری و قسمت های مختلف خانه ها و کاخ های دوران گذشته در دیوان او به چشم می خورد. سرگرمی ها و تفریحات خاص آن دوران مانند شراب خواری و سیاحت در باغ و بوستان و بازی های مختلف مانند نرد و چوگان و شطرنج و .... در اشعار او جلوه گر شده است. انوری از بیماری های رایج در عصر خویش و نحوه درمان و داروهای آن دوره سخن به میان آورده است. هم چنین او به ابزارها و معیارهای داد و ستد برای بازرگانی و مشاغل گوناگون اجتماعی، اشاره کرده است. اشاره به دربارها و طبقات مختلف درباری و هم چنین مشاغل و مناصب درباری و دیوان های حکومتی از دیگر ویژگی های اشعار انوری است.

فرهنگ مجموعه ای است از میراث های معنوی یک قوم که یا محصول عقل و ادراک ایشان است و یا زاده ذوق و عاطفه آنها؛ همچون هنر که ادبیات از نمودهای آن محسوب می شود و کارکردش نمایان کردن خاصیت زیبا پسندی و زیباپرستی ذهن بشر است.در برابر هر یک از رشته های دانش یا هنر رسمی یک رشته علم یا هنر عوامانه نیز وجود دارد که در میان مردم پدید آمده و در آغوش ایشان پرورش یافته است که سبب پیدایش آن را باید نیاز بشر به برقراری ارتباط با دنیای پیرامون خود دانست؛ از جمله می توان به داستان های عامیانه اشاره کرد که با موضوعات گوناگون از زندگی توده مردم سرچشمه می گیرند و منبعی مهم برای کسب اطّلاع در باب زندگی اجتماعی مردم و آداب و رسوم و سنن ایشان هستند. همچنین بسیاری از گره ها و ابهامها در درک و فهم اشعار و مطالب ادبی بوسیله این منابع رفع می شود. داستان سرا همواره اولین منظورش سرگرم کردن و به هیجان آوردن خواننده و شنونده است و مقاصد فلسفی و تربیتی و تاریخی و اجتماعی در درجه دوم و سوم اهمیّت قرار دارند. داراب نامه بیغمی و داراب نامه طرسوسی نیز از جمله داستان های عامیانه ای هستند که مضمون داستان آنها به روایات پیش از اسلام بازمی گردد. این دو کتاب هرچند از نظر موضوع داستان با یکدیگر متفاوتند؛ اما از نظر سبکی بسیار به یکدیگر شبیه هستند. زبان هر دو کتاب روان و ساده و نزدیک به زبان گفت و گو است. توصیفات بسیار دقیق هستند، صحنه های جنگ، روابط انسانی، وضعیت زندگی مردم و آداب و رسوم، کیفیّت لشکرآرایی و سلاح های جنگ آوران با جزئیات دقیق آورده شده است که می تواند در بررسی های تاریخی و جامعه شناسی و مردم شناسی بسیار حائز اهمیّت باشد. فیروزشاه نامه یکی از داستان های عامیانه فارسی است که در سال 887ه.ق در تبریز توسط داستان گزاری به نام محمّد بیغمی نوشته شده است. موضوع این کتاب شرح زندگی فیروزشاه پسر ملک داراب و دیگر پهلوانان ایرانی است که در واقع مجلّد سوّم و ادامه کتاب داراب نامه از همین نویسنده است. مشخّصه های برجسته کتاب فیروزشاه نامه درلایه واژگانی و نحوی (سبک زبانی) نسبت به سبک قرن نهم هجری بسیار روان و ساده است: در تحلیل واژگانی واحدهای معنادار زبان ، ساختمان واژه و شیوه ساخت واژه ها ، معنای آنها ، ائتلاف معنایی واژه ها با هم ، دال ها و نشانه ها بررسی می شود که به کمک دانش تکواژشناسی (علم صرف) امکان پذیر است. نویسنده داستان فیروزشاه نامه در به کار بردن اصطلاحات و لغات ترکی و مغولی افراط نمی شود؛ اما از واژگان فارسی بیشتر بهره برده است.این کتاب حاوی اعلام انسانی و جغرافیایی فارسی و ترکی و مغولی و نهایتاً هندی است که نشانه و اثری از فرهنگ اسلامی در آنها دیده نمی شود. بلکه نفوذ دین و فرهنگ اسلامی را می-توان در عبارات عربی و احادیث مذهبی و همچنین در برخی اعمال و رفتار قهرمانان آن دید. همچنین بسامد کلمات مرکب بیشتر از کلمات ساده است.در بین صفات نیز بسامد صفات مرکب بیشتر از صفات ساده است. در تحلیل نحوی ساختمان جمله ها، روابط واژه ها با هم ، شیوه های ترکیب واژه ها در عبارت ها و جمله ها، نظم و دستورمندی واژگان ، تحلیل نقش معنی شناسیک واژه در جمله بررسی می شود که این موضوع در قلمرو علم نحو است. در فیروز شاه نامه ، "حروف اضافه در معنای دیگر" فراوان به کار رفته است. انواع مفعول با چهار نشانه ذکر شده اند که از مفعول با نشانه "را" بیشتر استفاده شده است. کاربرد کهن ضمیر به صورت جا به جایی ضمیر است که در سه نقش اضافی، متممی و مفعولی بررسی شده اند. انواع "ی"، انواع "را" و انواع "که" نیز در بررسی ویژگی های سبکی مورد تحلیل قرار گرفته اند. در متن کتاب از فعل های پیشوندی بسیار استفاده شده که می توان گفت از ویژگی های سبکی کتاب است. همچنین وجوه فعل بندرت به صورت کهن استعمال شده اند و بیشتر به صورت امروزی هستند. کاربرد انواع قید در فیروزشاه نامه گسترده است. در سراسر داستان تکرار در کاربرد اسم، حرف، فعل و جمله دیده می شود.

چکیده: در پژوهش های ادبی سال های اخیر در حوزه زبان شناسی ادبیّات، بررسی زبان در ژانرهای ادبی(genres literary) کمتر مورد توجّه قرار گرفته است. از انواع ادبی مانند حماسه، غنا و درام(drama) و ویژگی های آنها بسیار سخن به میان آمده است، امّا از اینکه بین این انواع و زبان چه رابطه ای وجود دارد و این انواع چگونه در زبان متجلّی می شوند، کمتر سخن گفته اند. برای مثال اغلب پژوهشگران در مورد زبان در حماسه، گفته اند زبان حماسی، زبانی فاخر و جزیل است، امّا اینکه چه عواملی موجب فخامت و جزالت در زبان می شود و زبان حماسی چه ویژگی هایی دارد و آنگاه این زبان در گذر زمان و با توجه به گسترش دامنه حماسه سرایی در شاخه های مختلف (ملی، تاریخی و دینی) چه تغییراتی کرده است؛ موضوعاتی هستند که به صورت جامع و اخص بدان ها پرداخته نشده است. به همین دلیل در این پایان نامه، ابتدا با تکیه بر زبان حماسی معیار؛ یعنی شاهنامه فردوسی، الگو و طرحی برای بررسی زبان حماسی در آثار حماسی منظوم تنظیم شده است، الگویی که در آن عوامل آفریننده زبان حماسی در پنج سطح آوایی و موسیقایی، واژگانی و نحوی، بلاغی و ادبی، محتوایی و نگرشی، ساختاری معرفی شده اند و برای هر کدام از آن عوامل، شواهدی از شاهنامه فردوسی ارائه شده است. آنگاه، بر اساس همین الگو، زبان حماسی در دو منظومه حمله حیدری باذل مشهدی(سروده قبل از 1123ه.ق) و خاوران نامه ابن حسام خوسفی(سروده 830ه.ق) مورد بررسی قرار گرفته است، به این منظور که هم مشخص شود که زبان حماسی چه ویژگی هایی دارد و هم اینکه این زبان در حماسه های پس از فردوسی، از جمله در حماسه های دینی، چه تغییراتی کرده است. چنانکه در این پایان نامه و به طور کلّی مشخص شده است که زبان حماسی در این دو منظومه حماسی، متأثّر از عوامل مربوط به سبک دوره، سبک شخصی و نوع حماسه ها با نوسان همراه است. زبان حماسی در حمله حیدری بنا به دلایلی همچون عدم تسلط شاعر بر زبان و دقایق آن، نداشتن ذهن خلاق و فرهیخته، وفاداری کامل به متن مأخذ، عامیانگی و ابتذالِ ناشی از سبک دوره، از سلامت کامل برخوردار نیست و در بسیاری از مواضع، زبان شاعر به آمیزه ای از زبان حماسی و غنائی یا زبان ادبی و عامیانه تبدیل شده است و این آشفتگی در برخی از سطوح زبان ادبی مانند موسیقی کناری، واژگان، ترکیبات، نحو کلام و صور خیال محسوس تر است. در خاوران نامه نیز با وجود استعداد والای ابن حسام در شاعری، مسائل مربوط به سبک دوره، محتوای غیرواقعی و توصیفات طولانی و بعضاً غنایی سبب شده است که زبان حماسی در این منظومه نیز با افت وخیز همراه باشد و این نوسان در بخش های آغازین داستان ها( توصیفات مقدماتی) و صور خیال ملموس تر است. البته، محتوای غیرواقعی نیز بر کار ابن حسام اثر گذاشته است و این اثر را با وجود زبان حماسی قوی، از چشم مخاطب افکنده است. شایان ذکر است که در این پژوهش علاوه بر موارد یادشده، مطالبی نیز درباره حماسه، ویژگی های آن، انواع حماسه، سیر حماسه سرایی ملی و دینی در ادب فارسی آمده است و فهرستی از یکصد اثر حماسی دینی با معرفی منابع لازم برای تحقیق و پژوهش ارائه گردیده است.

هوشنگ مرادی کرمانی در آثارش با بیانی ساده به چالش های زندگی کودکان کار میپردازد. او دراین داستانها کار را عاملی برای سازندگی کودک معرفی می کند. اما از بیان آسیب هایی که کودکان از کار میبینند غافل نیست.

حکیم ناصر خسرو از شاعران سبک خراسانی است که برجسته شعر او استحکام وزن و تنوع اوزان و بحور است در این پژوهش مبانی دانش عروض در حوزه آوا، هجا ، ارکان و بحور معرفی شده و با شمردن جزییات قواعد عروض نمونه ها و نشانه های کاربرد هریک از این قواعد در دیوان ناصرخسرو نشان داده می شود.

زبان، ترکیبی از واژگان در ساختاری نظام¬مند است. هدف از به کارگیری این ساختار در زبان معمولی (هنجار)، صرفاً بیان موضوع و انتقال مفاهیم است، امّا این ساختار می تواند از طریق عناصر زبانی از قبیل انواع آرایه های لفظی و معنوی، هنجار گریزی و قاعده افزایی به «زبان شعر» تبدیل شود؛ به گونه ای که خواننده در آن نوعی زیبایی حس کند. برگردان زبان معیار به زبان ادبی در شعر کودک و نوجوان، فرایندی همانند تبدیل زبان روزمره و خودکار به زبان شعری در حوزۀ بزرگ سالان است، با این تفاوت بنیادین که در شعر کودک، شاعر با محدودیت هایی چند ازجمله میزان درک و دریافت مخاطب، گنجینه محدود واژگانی کودک و ... مواجه است، بنابراین نباید تعبیر کرد که شعر کودک ساختی مجزا از تمامی پیکرۀ شعر دارد، بلکه شعر کودک شاخه ای از پیکر تنومند شعر است امّا ویژگی های خاصی وجود دارد که آن را متعلق به حوزه شعر کودک می کند. شکوه قاسم نیا (1334) و افسانه شعبان نژاد(1342) از شاعران و نویسندگان فعّال حوزه ادبیات کودک و نوجوان هستند که با انتشار آثاری متعدد و قابل توجه و احراز جوایزی چند، جایگاهی تثبیت شده در ادبیات کودک و نوجوان یافته اند. زبان شعر در آثار این دو شاعر بسیار ساده و ملموس است. زبان تصویرسازی های این دو شاعر به دور از هرگونه پیچیدگی و ابهام است. این دو شاعر آثار خود را تحت تأثیر جنسیت خود می سرایند و اغلب در این آثار لحن مادرانه ای دارند. سوال های بنیادی که در این پژوهش پاسخ داده شده است این است که بازتاب لحن کودکانه و توفیق شکوه قاسم نیا و افسانه شعبان نژاد در بازسازی متناسب زبان کودک در شعر چگونه است. همچنین چگونگی هنجار گریزی در زبان شعری آنها یکی دیگر از این سوالات است و در آخر جنسیت چه تأثیری بر شکل گیری زبانه شاعرانه در آثار شکوه قاسم نیا و افسانه شعبان نژاد داشته است؟ این دو شاعر در پدیدآوردن آثار خود زبان کودکانه ای دارند و اغلب لحن کودکانۀ آن ها باعث می شود کودک به راحتی بتواند با آثار آن ها ارتباط برقرار کند و همچنین در زبان شعری آن ها هنجار گریزی به شکلی صورت گرفته است که زبان را پیچیده و دشوار نمی کندآنها در غالب آثاری که سروده اند تحت تأثیر جنسیت خود قرار داشته اند

فغانی شیرازی از شاعران نیمه دوم قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری است. او در شیراز متولد شد و در دوران جوانی به سیر و سفر پرداخت. فغانی در آغاز در کنار پدر و برادرش کاردگری می کرد و تخلص سکاکی داشت و بعدها تخلص فغانی را برای خود برگزید. فغانی شاعری شرابخوار بود که در دوران جوانی اش به عیش و خوشی می پرداخت؛ ولیکن در اواخر عمر از اعمال ناپسند و معاصی خود دست برداشت و توبه کرد. او در دوران سلطان یعقوب به بابای شعرا ملقب شد. پس از مرگ سلطان یعقوب، اوضاع آذربایجان آشفته شد و در اواخر عمر به مشهد رفت و در همانجا در سال 925 درگذشت. در این پژوهش ابتدا زندگی فغانی و اوضاع اجتماعی دوران او مورد بررسی قرار می گیرد و سپس درون مایه های شعری او که شامل مدح و منقبت ائمه از جمله: امام علی (ع) و امام رضا (ع) و ...بیان می شود. همچنین به بیان اشعار غنایی که بیشتر در مورد عشق است و حضور معشوق در هم? آنها، و مضامینی چون فراق و وصال، رنج و اندوه، بیوفایی و بی اعتنایی معشوق به عاشق، بیقراری و انتظار عاشق در فراق از معشوق، ناز و کرشم? معشوق و گلایه از روزگار و فلک، شرابخواری و توب? او در پایان عمر می پردازیم. در نهایت به تأثیر اوضاع سیاسی و اجتماعی دوران او در اشعارش پرداخته شده است. شرابخواری و یأس و ناامیدی شاعر که تا حدی به آشفتگی دور? او برمی گردد در اشعارش دیده می شود.

ادبیات پایداری روایتگر مقاومت و ایستادگی انسان ها در طول تاریخ است. شاعران این عرصه، خود را در برابر درد و رنج اجتماع مسئول می دانند و فریاد مظلومیت و عدالت خواهی ستمدیدگان را به گوش جهانیان می رسانند و با معرّفی اسوه های مقاومت و پایداری، مردم را به ایستادگی در برابر ستم و ستمگران فرا می خوانند. در این پایان نامه، که به بررسی جلوه های ادبیات پایداری در اشعار بهجتی اردکانی (شفق) اختصاص دارد، پس از معرّفی شاعر و بیان آثار و جایگاه شاعری و فعالیت های سیاسی و مذهبی او و همچنین بحث دربار? ادبیات پایداری، سیر تحوّل و تطوّر اشعار پایداری بهجتی، بر اساس چهار دور? قبل از انقلاب، دوران انقلاب، دفاع مقدّس و پس از دفاع مقدّس، مورد بررسی قرار گرفته است، سپس قالب های شعری و مضامین پایداری که در اشعار بهجتی به کار رفته است، استخراج گردیده که علاوه بر مضامین اصلی، مضامین ضمنی ادب پایداری را نیز در بر می گیرد. بهجتی در اشعار پایداری خود، ضمن بیان ظلم و جنایت ستمگران، چهر? مردم ستمدید? ایران را به تصویر کشیده است. وی با ترسیم آیند? روشن و معرفی اسوه های مقاومت و پایداری، مردم را به قیام علیه ستم فرا خوانده است. ستایش شهیدان و جانبازان و آزادگان و ستایش آزادی و آزادگی، بخشی از درون مایه های اشعار پایداری بهجتی را تشکیل می دهد. در بخش زیبایی شناسی اشعار پایداری بهجتی، اشعار وی در سه بخش بدیع، بیان و معانی، مورد بررسی قرار گرفته است و بسامد هر صنعت و آرایه مشخّص شده است. در پایان، نگارنده به بررسی انگیزه ها و زمینه های سرایش اشعار پایداری بهجتی پرداخته است.