چکیده ناصیف یازجی سرآمد شاعران بزرگ مسیحی عرب و بهترین فرزند زمانه خود بود، که در تاریخ لبنان و جهان عرب، نامی نامدار و یادی جاویدان از خود باقی گذاشت.او نویسنده ای توانا و شاعری عفیف و پاک باخته است، که فریب زرق و برق دنیا را نمی خورد. یازجی از طبع شعری بالایی برخوردار بود، چنانکه در سن ده سالگی به عالم شعر روی آورد و با سیراب شدن از سرچشمه تعالیم قرآن و نهج البلاغه، همراه با مطالعه دیوان های شعری مشهور پیش از خود، اشعار حکمی دلنشینی را در بهترین اسلوب بر زبان جاری ساخت، و آنها را در ابتدای مراثی و مدح های خود گنجاند.اشعار او گرچه، اغلب ساده و گاه عامیانه به نظر می آید، ولی قلب و روح آدمیان را جلا داده و آنان را به تعالی می رساند.وصف های این ادیب بزرگ در سپری شدن دنیا و فرارسیدن مرگ گریز ناپذیر، ناقوسی است برای هوشیار کردن مردمان، تا دل از این سرای فانی کنده و برای رفتن به منزلگاه ابدی آماده گردند.

ملخص البحث: العلامه آیه الله محمد الکرمی هو من الشخصیات النادره فی عصرنا الحاضر الذی جمع بین الادب والعلم من جهه و الدین و المرجعیه من جهه أخری ،فکان شاعراً مجیداً وخطیباً مفوهاً کما کان عالماً قدیراً و فقیهاً مبجلاً. کانت له خدمات ونشاطات فی شتی میادین الحیاه، اجتماعیاً وسیاسیاً،أسهم فی حلّ کثیر من القضایا إبان الثوره الاسلامیه فی المحافظه،کما ساهم فی وضع الدستور للنظام الاسلامی. فی حقل التألیف والکتابه ألّف فی جمیع فنون العلوم الاسلامیه مما فیها الادب واللغه العربیه فکانت تألیفاته فی قمه الکمال وتدرّس بعض کتبه فی الحوزات العلمیه، وشخصیته لم تکتمل إلا بعبقریته فی النقد البارع فکان (رض) ذا نظره انتقادیه اصلاحیه فی جمیع آثاره، واخیراً ولیس آخراً،کانت له الید الطولی فی قرض الشعر فقد لمع وسطع نجمه فی سماء الادب بالذات عندما عارض مقصوره أبی درید وحلّ طلاسم إیلیا أبو ماضی وخمّس لسید رضا الهندی ونظم بعض آثار المنفلوطی. هذه قطرات من فیض علم الکرمی وأدبه وهکذا یأبی الله إلا أن یضرب للناس أمثله علی بالغ قدرته وعظیم إعجازه فی کل جیل. الکلمات الدلیلیه:العلامه ،الکرمی، شعر، أدب ،علم

یکی از مهمترین زمینه هایی که شاعران شیعی به طور گسترده درباره آن به سخن سرایی وشعر پرداخته اند، یادآوری مصیبت های خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم، و مرثیه سرایی برای شهدا و کشتگان آنان است. که این زمینه بعد از رحلت پیامبر اکرم صلّی الله علیه و آله وسلّم به وجود آمد و بعد از شهادت امام حسین علیه السلام در سال 61 ه. به اوج خود رسید. ازسویی دیگر در عراق معاصر شاهد شاعران بسیار بزرگ و ارزنده ای هستیم، که در آغاز قرن جدید خود را در تیر رس حوادثی دیدند که قرن گذشته هرگز چنین حوادثی به خود ندیده بود. شاعرانی که با نقل وقایع سیاسی دوران خود وتحولاتی که عراق به چشم خود دیده، تأثیرات به سزایی در شعر اصیل عربی گذاشته اند. از جمله در مراثی، مجال گسترده ای برای بیان موضوعات متعدد فراهم آوردند. بدین لحاظ، نوشته حاضر با بهره گیری از کاوشهای کتابخانه ای و یادداشت برداری و با تکیه بر دواوین شاعران ، رثا را از جهت انواع، انگیزه ها، و زمینه هایش مورد بحث و بررسی قرار می دهد. همچنین با معرفی برخی مراثی أهل بیت علیهم السلام در عراق معاصر، به سیر تحول آنها به تأثیر از رویکردهای مذهبی، سیاسی و اجتماعی توجهی خاص نشان داده است .

استان خوزستان در تمام دوره های تاریخی در علم و معرفت سرآمد بوده و چشمه های علم وادب پیش ازظهور اسلام در آن جوشید و دانشگاه جندی شاپور نمونه ای بارز بر این ادعاست و در دوره های اسلامی به پیشرفت خود در تمام زمینه های دانش ادامه داد . اما در مورد شعر عربی خوزستان ، شاعرانش در آن ابداع بسیار داشتند و در تمام درون مایه های شعری از جمله : مدح ، رثاء ، غزل ، فخر ، وصف ، حکمت و ... شعر سرودند و همچنین در قالب های مختلف مثل : فن موشح ، قصیده ی عمودی ، تخمیس ، شعر آزاد و فن بند و ... به نظم شعر پرداختند و آنها بودند که فن بند را اختراع کردند که بعدها این فن ، زمینه را برای ظهور شعر آزاد مهیا ساخت . و ادبیات در دو عصر مشعشعیان و کعبی ها به بالاترین مرتبه های پیشرفت و ترقی رسید که می توان آن را با ادبیات عربی در دوران طلایی اش برابر دانست و شاعرانی گرانقدر از این استان ظهور کردند که مایه ی افتخار آن در تمام دوران بودند واز جمله ی آنها می توان به شهاب الدین موسویّ وابن رحمه حویزیّ وهاشم کعبیّ و ... وبه طور کلی می توان شعر خوزستان را شعر دینی توصیف کرد چونکه اغلب شاعران آن از رجال دین بودند .

چکیده: علم اسطوره شناسی تمام چیزهای نامأنوس را در محدوده ی بحث خود قرار می دهد و طی هزاران سال اسطوره ها محتوای بسیاری از هنرهای معروف جهان بود. بسیاری از ادیبان و شاعران معاصر از اسطوره پوشش و رمزی برای بسیاری از معانی و اندیشه ها ی خود ساختند و از آن حالتهایی رویایی برای شعر آفریدند. همچنین اسطوره محدوده ی زمانی و مکانی مهمّی را در تاریخ تمدّنهای متوالی انسانی تشکیل می دهد. نمایش نامه نویسی عربی در نتیجه ی رشد خود به خودی کارهای دراماتیک و آشنایی با مغرب زمین بوجود آمد و توفیق الحکیم یکی از پیشگامان مهم رمان نویسی و نمایش نامه نویسی معاصر و موسّس هنر تئاترنویسی عقلانی به شمار می رود. وی نمایش نامه نویسی مصری را وارد عرصه ی نمایش نامه نویسی جهانی کرد و به پژوهش در زمینه ی نمایش نامه های یونان باستان و داستان نویسی اروپایی پرداخت. وی ریشه و اصول برخی از نمایش نامه های خود را از اسطوره های یونانی و فرعونی و مصادر دینی و مردمی گرفت و آن را در چهارچوب ادبی زیبایی بدور از سستی موضوع که از ویژگی اسطوره ها بود، پدید آورد. وی بسیاری از آثار ادبی متنوّع و همچنین نمایش نامه هایی برجای گذاشت که بعضی از آنها عقلانی و برخی اجتماعی و برخی رنگ و بوی نامعقول داشتند

قرآن کریم این کتاب بزرگ آسمانی و چراغ هدایت انسان ها کتاب جهانی مسلمانان است که به منظور فهم بهتر معانی و حقایق بلند و گسترده، ترجمه آن از دیرباز مورد توجّه مسلمانان غیرعرب قرار گرفته است. قرن چهارم تا ششم هجری و سال های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، دوران شکوفایی نهضت ترجمه قرآن محسوب می شود. بدیهی است نقد این ترجمه ها، امری ضروری در جهت رفع معایب آنها و بالابردن کیفیّت می-باشد. ترجمه های فارسی کنونی هنوز نتوانسته اند رسالت خود را در انتقال پیام الهی به درستی و به طور کامل ایفا کنند؛ حذف و اضافه های فراوان، عدم رعایت ساختارهای نحو عربی در ترجمه و معادل یابی نامناسب یا اشتباه، از جمله مهمترین ایرادهای این ترجمه هاست. پژوهش حاضر به نقد و بررسی تطبیقی ترجمه سه تن از مترجمان مشهور قرآن از سه دوره مختلف ـ ابوالفتوح رازی، الهی قمشه ای و ابوالقاسم امامی ـ پرداخته و به دلیل حجم سنگین کار به چهار سوره مائده، انعام، اعراف و انفال اکتفا نموده است که در چهار فصل مورد بررسی قرار گرفته است: فصل اول شامل کلیاتی پیرامون ترجمه، فصل دوم شامل شیوه ها، ویژگی ها و منابع ترجمه قرآن می باشد. فصل سوم به بیان مسائل مربوط به نقد ترجمه قرآن و معرفی سه مترجم مورد نظر و فصل آخر به نقد و بررسی تطبیقی ترجمه ها به ترتیب سوره ها اختصاص داده شده است.

چکیده: ابو الحسن محمد بن حسین معروف به شریف رضی، از سرآمد شعرای قرن چهارم هجری است، که در جهان عرب نامی جاویدان از خود باقی گذاشت. او از طبع شعری بالایی برخوردار بود چنان که در سن ده سالگی به عالم شعر روی آورد. دیوان شاعر شامل اغراض شعری مختلفی است که در میان آنها به دو غرض مدح و فخر بیشتر از دیگر اغراض پرداخته است. معانی موجود در این دو غرض شعری جز در موارد اندکی تقلیدی از پیشینیان است که شاعر به کمک خیال خویش تصاویر زیبایی از آنان آفریده است. او شاعری حسّاس و عاطفی است که از درد واندوه ها و آمال و آرزوهای خود در میان اشعارش به روشنی سخن گفته است. علاوه بر این موسیقی خیره کننده موجود در اشعارش زیبایی دوچندانی بدانان بخشیده است.

عرب ها یکی از نژادهای بزرگ محسوب می شوند که در سطح وسیعی از جهان یعنی دو قاره آسیا وآفریقا از جمله ایران پراکنده هستند. مهاجرت عرب ها به ایران، به ویژه در سده های اولیه هجری، باعث حضور و استقرار آنها در بسیاری از نقاط کشور گردید به طوری که برخی از شهرها ومناطق، ترکیبی عربی به خود گرفته است. از جمله این گروه های مهاجر به ایران، عرب های ساکن استان فارس می باشند که زبان ایشان به دلیل هم نشینی با ساکنان منطقه فارس با تغییرو تحولات بسیاری همراه بوده است، هرچند که این گویش وزبان عامیانه زاییده زبان عربی فصیح است وریشه در این زبان دارد. اما این زبان از لحاظ ساختاری، واژه ها، تلفظ کلمات وغیره دچار تغییراتی گشته وبه صورت زبان محلی در آمده است، هدف این پژوهش، بررسی زبان عربی فصیح وگویش ایل عرب خمسه استان فارس می باشد؛ در ابتدا به معرفی قوم عرب، ریشه و پیشین? زبان عربی فصیح پرداخته، واز پراکندگی جغرافیایی این قوم سخن به میان آمده است، و این موضوع با پژوهش در تاریخچه ایل عرب خمس? ساکن استان فارس، خاستگاه جغرافیایی و زبان محاوره ای این ایل مورد بررسی قرار گرفته است که با ذکر نمونه هایی از معادل یابی لغات این گویش با زبان عربی فصیح، به شباهت ها و تفاوت های موجود بین این دو زبان اشاره شده است.

امین الرّیحانی، جهانگرد، سفرنامه نویس، شاعر، منتقد و سخنور برجسته ی معاصر لبنانی است که با هدف ایجاد وحدت و دوستی میان پادشاهان و مردم سرزمین های عربی و نیز به منظور شناساندن ملّت های مشرق زمین به یکدیگر، دست به نگارش سفرنامه های ارزشمندی زده است و با زبانی ساده و روان، در عین حال با محتوایی که بیانگر اوضاع و احوال سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، تاریخی و ... سرزمین های مورد سفر اوست، به رشته ی تحریر در آورده است. پر واضح است که سفرنامه ها، گذشته از دارا بودن ارزش های اجتماعی، تاریخی، جغرافیایی، سیاسی و جامعه شناختی از ارزش ویژه ای نیز برخوردارند؛ زیرا با بررسی آنها می توان با سبک و زبان نوشتاری نگارنده سفر آشنا شد. در این رساله، تلاش شده است تا ضمن معرّفی ابعاد شخصیّت امین الرّیحانی، به بررسی متن و محتوای سفرنامه های او و ویژگی های اسلوب نگارش آنها و نیز ویژگی های فنّی ادب ریحانی و عناصر ادبی نهفته در سفرنامه هایش پرداخته شود. ویژگی های سبک نگارش ریحانی در سفرنامه نویسی، به دو بخش ادبی و علمی تقسیم می شوند، که از این میان، بخش ادبی، مباحثی مانند بیان شیوا و دلنشین، توصیف زیبا و دقیق، ذکر اشعار و امثال متناسب با متن، طنز و بازتاب دادن واقعیّت را در بر می گیرد، و بخش علمی، مواردی مانند ارائه آمارهای دقیق، بحث و تحلیل و ارائه ی راه حلّ، عینیّت گرایی، ساختار واژگانی و فقه اللّغه را شامل می شود.

تبحث هذه الرساله فی مقارنه اغراض الشعر الجاهلی والعباسی، والهدف منها عقد موازنه بین القدیم و الجدید او بین الکلاسیکیه و الحرکه التجدیدیه فیما یتعلق بالاغراض الشعریه من خلال دراسه تحلیلیه توصیفیه ابتداء من مجئ الاسلام ومرورا بالعصر الاموی وختاما بالعصر العباسی الذی شهد تجدیدا و تطویرا فی الاغراض الشعریه وولاده لالوان جدیده منهاکالغزل المذکر و غزل الغلامیات و وصف القصور والازهار والسفن الحربیه و رثاء المدن والحضارات والدول والزوجات والمغنین والحیوانات والهجاء الساخر و هجاء الخلقی والعاهات.(این پایان نامه به مقایسه ی درون مایه های شعر جاهلی و عباسی می پردازد و هدف از ان مقایسه ی میان قدیم و جدید یا کلاسیک و جنبش نوگرایی در ارتباط با درون مایه های شعری بوسیله ی پژوهشی تحلیلی و توصیفی از اغاز دوره ی اسلامی وبا گذری بر دوره ی اموی تا دوره ی عباسی که پذیرای نوگرایی و پیشرفت در درون مایه های شعری و پیدایش گونه های جدیدی از انها همانند غزل مذکر و غزل کنیزان و وصف کاخ ها وگل ها وکشتی های جنگی و مررثیه سرایی شهرها وتمدنها ودولت ها وهمسران و اواز خوانان وحیوانات و هجای تمسخر وعیب ها بدنی می باشد.

الملخّص: تعتمد هذه الرساله المتواضعه معالجه مدینه البصره من الناحیه العلمیه، و الأدبیه بإعتبارها هی المدینه التـی تحوّلت فـی العصر العباسی إلی مرکز حضاریًّ نشطٍ، یلمّ بین دفّتیه کلّ ما تقتضیه الحضاره الراقیه من علم، و أدب، و رخاء مادی؛ و بعباره أکثر وضوحاً، تعتمد هذه الرساله البحث حول البصره التـی سایرت الرکب الحضاری، و حول ما تمخّضت عنه من عطاء فکری و علوم أدبیه سامیه، راحت تناطح ما انتجته کلّ من المدن المدویّه شهرتها فـی آفاق العلم و الأدب، و ذلک علی مرّ العصور و الأزمان، فالبصره بهذا تستحقّ الإشاده و التعظیم. أمّا الغایه من وراء هذا البحث هی أن نقدّم للقارئ الموقّر و المحترم زبده ما انتجته البصره فـی العصر العباسی علی صعید العلوم الأدبیه، مجتازین ذلک کی نتبیّن مکانه أصحاب تلک العلوم الذین ینتمون إلی هذه المدینه، و نتناول جوانب من إسهاماتهم التـی صبّت فـی إنطلاق، أو- إن لم نقل ذلک- فـی إزدهار علمٍ من العلوم الأدبیه. و نظراً لشمولیه موضوع البحث، فقد سعینا إلی خلق صوره متکامله الأطراف، تجعل متلقّی النصّ متعایشاً مع أجواء المدینه، ثم بعد ذلک سلّطنا الأضواء علی أهمّ إنتاجات البصره و ما طرأ علیها من جدید فیما یمتّ لبحثنا بصله. و أخیراً، فمن خلال ما قدّمناه سیتمکّن القارئ الکریم من أن یأخذ بنصیب وافر من الإطّلاع علی تفاصیل ما خلقته البصره من أجواء أدبیه و علمیه، و علی ما جاءت به من جدید فـی العروض، و البلاغه، و المعاجم، و النحو، و النقد الأدبـی، و الشعر العربـی.

تُعَدّ النهضهُ الحدیثه صفحهً بیضاء فی الأدب العربی، و لم یحصل ذلک إلّا بفضل جهود روّادها التی سقوها من منهل ذوقهم العذب، و ینابیع ثمارهم الناضجه. ومن أعظم روّاد هذه النهضه، بل برأیی من أعظم الأدباء فی الأدب العربی بأسره، هو جرجی زیدان، الذی أجاد إضافه إلی اللغه العربیه، اللغات العبریه، و السریانیه، والفرنسیه، و الإنجلیزیه. قد أحرز جرجی زیدان مکانهً عظیمهً و حیزاً رحباً فی الأدب العربی، حیث أبدع فی مجال الأدب من جهات مختلفه، فاشتهر بروایاته التأریخیه التی أسماها بـ «روایات تأریخ الإسلام»، تناولت هذه الروایات، الأحداث الإسلامیه التی امتدت من صدر الإسلام إلی أواسط القرن السابع الهجری. یعدّ الدارسون جرجی زیدانَ رائداً للروایه العربیه التأریخیه و أباً لها، حیث جاء بالأسلوب الجدید و جعل الفن فی خدمه التأریخ، و أفرغ التأریخ فی قالب من الروایه الغرامیه، أدمج فیها المتعه و الفائده العلمیه، لکنّ التعلیم، هو الهدف النهائی، و القصه و المتعه هی وسیله لیس إلّا. اشتهار جرجی زیدان بالروایه التأریخیه، لا یعنی أنّه أهمل الجوانب الأخری، بل له الید الطولی فی الصحافه أیضاً، فمجله الهلال التی لا تزال تنشر إلی یومنا هذا، لم تتولّد إلّا علی أیدی جرجی زیدان، کما انّه ألّف العدید من الکتب الأدبیه و غیرها، و من أهمّ هذه الکتب، کتاب تأریخ التمدن الإسلامی، و تأریخ آداب اللغه العربیه الذی أخذ وسام الریاده فی هذا النوع الأدبی أیضاً، فهوأوّل من جاء بهذا النمط الجدید بعد المستشرقین. توفِّیَ جرجی زیدان سنه1914میلادی و انطفأت الشعله الزیدانیه، تارکاً وراءه أکثر من 40 کتاباً فی شتّی المجالات العلمیه و الأدبیه، و قد رثاه کبار الأدباء آنذاک، کأحمد شوقی و حافظ إبراهیم وخلیل مطران.

کلیله و دمنه اثری ادبی- تمثیلی است به زبان حیوانات که اصل آن به زبان سانسکریت- زبان هند باستان- نوشته شده است. جهان بینی حاکم بر این کتاب مبتنی بر خردورزی، دوراندیشی، دادپیشگی و چاره اندیشی است. این کتاب در قرن دوّم هجری به قلم عبدالله بن مقفّع ادیب فرزانه ی ایرانی، با هدف اصلاح اوضاع اجتماعی و سیاسی عصر خود، از زبان پهلوی به زبان عربی ترجمه گردید. وی در ترجمه ی خود، بی آنکه در ورطه تکلّف و صنعت پردازی بدیعی گرفتار آید، با عباراتی زیبا و بیانی شیوا، از عهده ی این کار برآمد و تحسین همگان را برانگیخت. پس از آن ادبیات عربی، سبک تازه ای از فنون ادبی را تجربه کرد و ادیبان و نویسندگان در آثاری که به پیروی از آن به رشته تحریر درآوردند شیوه ی هنری آن را سرمشق قرار دادند. درباره ی کلیله و دمنه در قلمرو زبان و ادبیات فارسی و عربی پژوهش های مفید و ارزشمندی انجام شده است. در این تحقیق نیز کوشش شده است تا با تکیه بر فن سبک شناسی، در کنار بررسی زبان و میزان بهره برداری از جلوه های بیانی و بدیعی، مهم ترین عناصر فکری- معنوی و ساختار داستان ها در ترجمه ی ابن مقفّع مورد بررسی قرار گیرد.

اگر با دیدی ژرف و کند وکاوی در خور به علوم ادبی توجه کنیم ، بدون شک به این مسأله می رسیم که قرآن مجید پایه و اساس بسیاری از علوم ادبی بوده است و مسلمانان برای دریافت معانی و زیبایی های ظاهری و باطنی ، این کتاب را مورد دقت و توجه قرار داده اند و هر کس به اندازه فهم و درک خود از این دریای مواج و بحر فیاض الهی ، مروارید هایی گرانبها صید کرده است .از آنجا که میزان و معیارسخن فصیح و بلیغ، قرآن کریم بوده و هست، شعرا و نویسندگان می کوشیدند تا الفاظ و ترکیبات قرآن را در نوشته ها و سروده های خود بکار برند و نیزاز مضامین ومفاهیم آن اقتباس کنند . وشاعران معاصر مصرهمچون شوقی ،حافظ إبراهیم ، مطران و... نیز از این خوان گسترده ی الهی به بهترین وجه بهره جسته اند واشعار خویش رابه زینت وحی وحدیث شریف آراسته ومتبرک نموده اند

چکیده نام خانوادگی:احمدی نام:علی شماره دانشجویی:8822903 عنوان پایان نامه:بررسی مبانی ادبیات مقاومت معاصر ایران و عرب با تکیه بر اشعار سپیده کاشانی و فدوی طوقان استاد راهنما: دکتر خیریه عچرش استادان مشاور: دکتر محمود شکیب انصاری ـ دکتر منوچهر اکبری درجه تحصیلی : دکتری رشته : زبان و ادبیات عربی گرایش:زبان و ادبیات عربی دانشگاه:شهید چمران اهواز دانشکده:الهیات گروه:زبان عربی تاریخ فارغ التحصیلی: 21/12/1391 تعداد صفحه:320 کلید واژه ها: ادبیات مقاومت، مقاومت فلسطین ، دفاع مقدس ، فدوی طوقان ، سپیده کاشانی حوادثی مانند اشغال فلسطین و حمله عراق به ایران ، باعث آفرینش آثاری همسان در حوز? ادبیات مقاومت ملل شد که به نوبه خود این آثار ، میراثی ارزشمند در عرص? شعر مقاومت دو سرزمین محسوب می شود. اصلی ترین مسائل در حوز? ادبیات مقاومت معاصر ایران وعرب، دعوت به مبارزه ،پایبندی به سرزمین و وطن، ترسیم چهر? بیدادگر، ستایش آزادی و آزادگی، نمودن افق های روشن پیروزی ، انعکاس مظلومیت مردم و بزرگ داشت شهدای راه آزادی است. در ادامه رساله، جلوه های پایداری اشعار فدوی طوقان و سپیده کاشانی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. مصادیق مشترک و متمایز شعر پایداری فلسطین وایران تبیین شده است تا گوشه هایی از زوایای ناشناخته میراث ادبی دو کشور مقاوم را به ادبیات جهانی بشناساند و گامی هر چند اندک در بارور سازی مطالعات بین رشته ای بردارد. یافته های پژوهش نشان می دهد؛ ترسیم چهره رنج کشیده مردم، دعوت به مبارزه، بیان جنایات اسرائیل، و إلقا امید به آینده و عشق به وطن در اشعار فدوی طوقان و نفی تجاوز و خشونت رژیم متجاوز عراق و حامیان جهانی آن، بیان رنج و شکیبایی مردم و رزمندگان ایرانی در جنگ، پیوند حماسه و عرفان، از مهمترین درونمایه های اشعار سپیده کاشانی است. استفاده از رمز، زبان فاخر و ساختار حماسی اشعار را می توان از ویژگی های مشترک سبکی شاعران مذکور دانست و از وجوه تفاوت نیز میتوان به گستردگی بیشتر معانی مقاومت ، تنوع سبکها، صور خیال و اسالیب شعری فدوی اشاره کرد.

ادبیات تطبیقی از مباحث جدید مطرح شده در ادب جهانی است که امروزه به جهت موضوع و اهداف خود مورد توجه پژوهشگران و ادب دوستان واقع شده است. در این پژوهش سعی شده با بررسی تطبیقی عناصر داستان در داستان های جلال آل احمد و یوسف ادریس، دو نویسنده ی بزرگ ادبیات ایران و مصر، به وجوه تفاوت و اشتراک موجود در سبک و عناصر داستانی این دو نویسنده پرداخته شود. ایران ومصر دو سرزمین باستانی با فرهنگ و ادبیاتی پُربار و غنی هستند که در هر دوی آن ها ورود رمان و داستان کوتاه در قرن بیستم و از غرب صورت گرفته است. جلال آل احمد و یوسف ادریس دو نویسنده ی رئالیست ایرانی و مصری می باشند که با بکارگیری مضامین واقعی و مردم پسند و تصویر مشکلات جامعه در قالب داستان ، توانسته اند خود را در شمار نویسندگان صاحب سبک ادبیات جهانی معرفی کنند.این دو نویسنده در استفاده از زبان عامیانه در داستان هایشان،پیرنگ مستحکم و ساختار منسجم داستانی و تأثیرگذاری فوق العاده ای که بر ادبیات کشورهایشان داشته اند؛ شیوه ی داستان پردازی مشترکی دارند اما تنوع مضامین مورد استفاده ی آن دو، شیوه ی شخصیت پردازی و توجه به اشخاص داستان، اهتمام به عنصر طنز ولحن زنانه و زاویه ی دید داستان های آنان، از جمله تفاوت های سبک نگارشی دو نویسنده به شمار می آید.

صاحب بن عباد شاعر شیعه مذهب ایرانی قرن چهارم و وزیر اهل علم و ادب دربار آل بویه که صاحب آثار علمی و ادبی فراوانی است،بیشترین اشعار خود را در وصف امیر مومنان(ع) و به عشق او سروده است. ابن ابی الحدید معتزلی شارح نامدار نهج البلاغه و یکی از علمای اهل سنت قرن هفتم که در اواخر عصر عباسی می زیسته،و آثار متعددی از خود به جا گذاشته است،حضرت علی (ع)را در هفت چکامه با عنوان علویات سبع، به زیبایی ستوده است. پژوهش حاضر تلاشی است در جهت بررسی علویات این دو شاعر علوی سرا از بعد چهار عنصر ادبی؛معنا،عاطفه،خیال و اسلوب که علاوه بر آشنایی با اشعار این دو شاعر،سعی در شناخت سطح فنی این اشعار دارد. برخی صفات وجود مبارک امیرمومنان (ع) هم چون زهد،سخاوت،علم ،شجاعت و ... موضوعاتی است که اکثر شعرای علوی سرا و به خصوص این دو شاعر، به آنها پرداخته اند و هم چنین وقایع و حوادثی هم چون جنگ های بدر،خیبر،حنین،و دیگر وقایع حیات حضرت (ع) نیز از نگاه تیز بین آنها دور نمانده و مورد هدف اشعار آنها قرار گرفته است. پر واضح است که عاطفه ی علویات بسیار پر رنگ جلوه کرده است وخود را در قالب محبت،حزن واندوه از مصایب اهل بیت و شوق زیارت و ... بروز داده است.صور خیال به کار رفته در علویات، سبب اوج گیری هر چه بیشتر این عواطف شده است و هم چون دو بال پرواز ،خواننده را برای عروج با خود همراه می کند. زبان شعری این اشعار فاخر،متین ، استوار و متناسب با مضامین خود می باشد و استفاده از آرایه های بدیعی برجسته،سبب کمال هر چه بیشتر آنها شده است.

سید حیدرحلی، شاعر، نویسنده ودانشمند سخنور شیعی مشهور قرن نوزدهم میلادی (سیزدهم هجری قمری) می باشد. شاعرعراقی که مدایح و مرثیه های بی شماری در مورد خاندان نبوت (ع) دارد. مرثیه های وی درسوگ امام حسین (ع) به «حولیات» مشهور است. و زبان زد خاص و عام می باشد. به همین جهت وی را «شاعر الحسین (ع)» می نامند و هم چنان که به «شاعرالمهدویه» نیز معروف است. دیگر اغراض شعریش: حماسه، اخوانیات، موشحات، تقریظ، تاریخ شعری، غزل و عتاب می باشد. وی سروده های حَکمی دلنشینی را در بهترین اسلوب و سبک شعری که به سبک متنبی، شاعر حکیم دوره ی عباسی نزدیک است؛ در میان دیگر اغراض شعریش جاری کرده است. وصف های او در مورد مرگ، زندگی و گذر زمان و دیگر ارزش های اخلاقی از جمله دوستی، وفای به عهد، عزّت و کرامت انسانی و... آموزنده می باشد. سید در وصف های خود از دنیا از بهترین حکمت انسانی نهج البلاغه امام علی (ع) تأثیر پذیرفته است. خاستگاه اصلی سروده های حکیمانه ی حلی؛ مهدویات وی می باشد. وی در سرتاسر دیوان شعریش به مسئله ی مهدویت و ظهور منجی عالم بشریت، بشارت داده است و سعادت جهانی را برای تمام بشریت ترسیم می کند.

یُعدُّ الرّثاءُ الحسینی مِن أهمِّ الأغراض الشعریه القدیمه و أصدقها ، بَل أصدق ضروب الآداب الإنسانیه علی الإطلاق و أکثرها صلهً بالنّفس البشریّهِ و إلتصاقاً بالوجدان الإنسانی ، و هو مِن أکثر أغراضِ الشّعر إستمراریهً و بقاءً ، فلهذا و بسبب الصّلهِ الوطیده بین موضوع الرّثاء و النّفس البشریّهِ ، قلّما نجدُ شاعراً و هو لا ینظمُ شعراً فی الرّثاء ، و لکن هناک بعضُ الشّعراء قد برَعوا فی غرضِ المراثی ، و ما هذا إلا بسبب القدرهِ الذاتیهِ و الإحساسات و البواعث الخارجیّهِ . قسمٌ واسعٌ مِن الرثاء یختصُّ بفادحهِ عاشوراء و یُطلقُ علیه الرثاء الحسینی أو أدب عاشوراء و غیر ذلک ، و هو أهمُّ أنواع الرثاء و أصدقها لأنّه قائمٌ علی عقیدهِ و إیمان . إنَّ العلامه الربیعی أحدُ هولاء البارعین فی الرثاء الحسینی و هو بصفتِه عالمٌ دینیٌّ فقیهٌ قد تسلَّط علی کثیرٍ من العلوم العقلیه و النقلیه ، نری إختلافاً جلیّاً بین مرثیّاته و منظومات باقی الشعراء ، و نجدها أدراجاً أعلی من رثاء کثیرٍ من الأدباء ، و ذلک فی إستخدامه الکلمات و العبارات و إستعمال الإستفهام و النداء و التشبیهات و عاطفتِه الصادقه و خیاله الواسع لتصویر المعنی و إیصاله إلی ذهن المخاطب .سعیتُ فی هذه الرساله أن أشرح بعضَ رثائه لغویاً معنویاً بلاغیاً تاریخیاً روائیاً عقائدیاً و أن أدرسَ زوایا الأسلوب و الموسیقی و العاطفه و الخیال .

مارون عبود از ادیبان و منتقدان برجسته لبنان، در قرن نوزدهم و بیستم که، برهه ای کاملاً متفاوت با تاریخ گذشته ی اعراب و جهان عرب بود زیست و با دردها و رنج ها و بحران های مردم مظلوم لبنان و جامعه ی عرب زیست بنابراین اوضاع خاص و نابسامان سیاسی و اجتماعی لبنان و جامعه ی عرب از وی نویسنده ای منتقد و مصلحی اجتماعی بر جای گذاشت. اندیشمندی فکور و بی باک که چشمان خفته ی ملت خویش و سایر سرزمین های عربی را بر تمدن و پیشرفت گشود و از مسایل و رنجهای مردم، از بی عدالتی ها و ظلم و استبداد و آوارگی توده ی مردم پرده برداشت. و با بیانی ساده و شیوا واقعیت زندگی مردم و عیوب جامعه انسانی را در داستانها، نمایش نامه ها و مقاله های خویش به قلم نگاشت. علی رغم این، می توان گفت وی از نویسندگان و منتقدانی بود که صفحات درخشانی از تاریخ ادبیات و نقد ادبی، دوره ی کنونی را به خویش اختصاص داد. اگرچه وی در زمینه نقد ادبی شیوه های انتقادی غرب و تجدد و شاعران نوگرای جوان را ستود اما در کنار آن، صاحب دیدگاه هایی تازه می باشد که حاکی از فرهنگ گسترده ی وی و احاطه بر میراث اصیل و غنی گذشته است. در این پژوهش پس از شرح مختصری بر زندگی مارون از آغاز تا فرجام به اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی لبنان که زادگاه مارون است پرداخته شد تا در فصل سوم از آراء و اندیشه های اجتماعی وی پیرامون مضامینی چون جهل و فقر، گرسنگی و استبداد، زن و ازدواج، آموزش و پرورش، رواج القاب، طائفه گری و فئودالیسم، آزادی و وطن سخن رانده شود و مورد کنکاش و بررسی قرار گیرد سپس در فصل سوم آثار فراوان وی در زمینه های تاریخ، نقد ادبی، سیاسی و اجتماعی، داستان و نمایشنامه و شعر را معرفی نمودیم آنگاه در فصل اخیر شیوه و اسلوبی که مارون در ادبیات و بیان دیدگاه های انتقادی خود در پیش گرفت، دو گرایش سنت و تجدد، موضع این منتقد در برابر آنها و در پایان جایگاه مارون در جریان نقد جدید و میزان تأثیرگذاری نقد وی را از خلال آثار وی از نظر گذرانیم تا بدینوسیله نقد ساحر و تهکم آمیز و در عین حال سازنده و راهبردی این ادیب بزرگ و منتقد عرب معاصر به خوبی برای همگان نمایان گردد.

الملخص انّ للأمثال مکانتها السامیه لدی کلّ الشعوب و الامم ،و لها اَهمیه کُبری من الناحیه البلاغیه و الحضاریه و التربویه و الوطنیه و غیرها، فکلُ مثل مستودع ذکری و قصّه عن الأجداد و الاسلاف و جزء من التاریخ، و قد أعتزَّ الانسان العربی بلغته، و الأمثال جزءٌ مهمٌّ من هذه اللغه،قد جاء ت فی القرآن و علی لسان الانبیاء و الائمه و العلماءوالشعراءواصحاب الحکمه، فقد اعتنی ابناء خوزستان قدیماً و حدیثاً بالامثال و الفّوا الکثیر من الکتب قدیماً، فلمِعَ منهم فی هذا المجال امثال ابوهلال العسکری و ابن سکیّت الدورقی و ..، فأحببتُ اَن اُلقی نظره حول الامثال العربیه الدارجه و هی نوعٌ من الفصحی اصابها تغییر، و شباهتها ومقارنتها مع اللغه الفصحی و کذلک مع اللغه الفارسیه. فکان منهجی لجمع الأمثال الدارجه، هو جولات میدانیه بین المدنیین و القرویین و الفئات المختلفه من هذا الشعب و الاستماع لهم کثیرا، و من ثم البحث فی الکتب القدیمه و الحدیثه للغتین، العربیه الفصحی و الفارسیه لمقارنه تلک الامثال مع نظیراتها، و استفدتُ فی بحثی هذا من القرآن الکریم و شواهد من کتب الاحادیث و دواوین الشعر و الکتب المرتبطه بهذا البحث فی سبیل الخروج بحلهِ جمیله علی بساطتها ستُلبّی حاجه کافه فئات مجتمعنا الماسه للامثال، فقمتُ بتمهیدٍ حول تاریخ و جغرافیا الاقلیم و کذلک ما یرتبط بموضوع الامثال و ما نسبَ الیها، و من ثم جمعتُ جمهره عظیمه من الامثال المقارنه یمکن الرجوع الیها و الاستفاده منها؛ لانّها جزءٌ من حضاره عریقه تعود الی سالف الأزمان و ذلک فی الفصل الاخیر، عسی ان تکون اسهاماً مفیداً منّا فی خدمه هذه اللغه الخالده و السّعی للتعریف بتاریخ و ثقافه هذا الاقلیم.

پژوهش در زمینه ی مترادفات از دوره های اولیه ی زبان وادبیات عربی مورد توجه زبان شناسان و ادیبان بوده است و در این زمینه دانشمندان زیادی قلم فرسایی کردند. برخی وجود ترادف را در زبان تأیید کردند و در این زمینه کتاب هایی تألیف کردند که مشتمل بر لغات مترادف در موضوع خاصی بودند. مانند اصمعی و ابن خالویه. برخی دیگر وجود کلمات مترادف را به کلی نفی کردند مانند ابوهلال عسکری که کتاب معروف خود «الفروق اللغویه» را تألیف کرد و در آن معانی ریزی را که کلمات مترادف را از یکدیگر متمایز می کند نشان داد. علی بن عیسی رمانی نیز همانند وی عمل کرد. پژوهش های آواشناسی همواره مورت توجه زبان شناسان بوده است چرا که این دانش چگونگی تلفظ حروف را مشخص و حفظ ویژگی های زبان را طی قرون متمادی تضمین می کند. از میان ادیبان وزبان شناسان کهن در زبان عربی، سیبویه و شاگردش خلیل ابن احمد فراهیدی به این دانش پرداختند. پس از اینکه دانش آواشناسی و معناشناسی به پیشرفت های قابل توجهی رسید دانشمندان عصر نوین به تطبیق نتایج این پژوهش ها در زبان عربی پرداختند. از آن جایی که کلمه از صداها وآواهایی تشکیل شده است؛ این صداها در زبان عربی تأثیر آشکاری در مشخص کردن معنای مورد نظر دارند. ابن جنی در کتاب خود «الخصائص» در فصل «تصاقب الالفاظ لتصاقب المعانی» (هماهنگی کلمات با معنای آنها) در این موضوع به بحث و جستجو پرداخت و به این نتیجه رسید که ویژگی های آوایی موجود در حروف تأثیر شایانی در مشخص کردن معنای کلمات دارند. این پدیده باعث شد بلیغان در نوشتار خود، از بین کلمات مترداف کلمه ای را انتخاب کنند که از جهت آواشناسی حروف آن، با حال مخاطب و سیاق کلام هم خوانی داشته باشد و از این رهگذر انتخاب کلمه از میان مترادف های آن ترجیح می یابد. از آنجای که قرآن کریم اوج بلاغت و فصاحت را در زبان عربی می نمایاند، در بررسی کلمات مترادف در آیات آن نکات دقیقی از جنبه ی آوا شناسی در انتخاب کلمه از بین مترادف های آن مشاهده می کنیم که در این پژوهش به آن می پردازیم.

قصیدۀ همزیۀ بوصیری، از شاهکارهای شعر عربی است که توسط شاعر نامی قرن هفتم، شرف الدین محمد بن سعید بوصیری سروده شده است. این قصیدۀ بسیار مشهور که بعد از «برده» جایگاه والایی را در میان شاعران به خود اختصاص داده است، در واقع تاریخ منظومی از زندگانی پیامبر(ص) و دورۀ صدر اسلام است، که هیچ یک از وقایع زندگانی پیامبر(ص) را از قلم نینداخته است .بوصیری در این قصیدۀ بسیار زیبا به بیان وقایع و رخدادهای شب میلاد پیامبر(ص) و معجزات ایشان، دوران جوانی، ازدواج، بعثت، معراج، کرامات و فضایل آن حضرت، جنگ ها و معرفی صحابه پیامبر(ص) و فضایل آنان ، بیان سفر معنوی خود به مکه، می پردازد و سرانجام با مناجات و توبه و طلب شفاعت از آن حضرت و سلام و صلوات بر ایشان، آن را خاتمه می بخشد. این قصیدۀ مشهور که نام دیگر آن «اُم القری فی مدح خیر الوری» است، در بحر خفیف و با وزن «فاعلاتن، مستفعلن، فعلاتن» در 456 بیت سروده شده است. این قصیدۀ مبارکه سخت مورد توجه علما و شاعران قرار گرفت، به طوری که به معارضه با آن برخاستند. در پژوهش حاضر که شرح و ترجمۀ این قصیدۀ مبارکه می باشد، ابتدا به شرح مفردات و ترجمۀ روان و سلیس ابیات پرداخته شد و سعی بر آن شد، که از ترجمۀ آزاد جلوگیری شود. سپس به شرح و بیان اشارات و تلمیحات، اقتباسات قرآنی و بررسی نکات بلاغی و ادبی در ابیات اقدام گردید.. امید است که مورد قبول حضرت حق و نبی رحمت، حضرت محمد(ص) واقع شود.

بی تردید در میان مهمترین جستارهایی که امروزه بیش از هر زمانه دیگری مورد توجه و اهتمام اندیشمندان قرار گرفته ، دانش زبان شناسی است؛ تا جایی که برخی از فیلسوفان نامدار بر این باورند که کنش اندیشیدن بدون زبان امکان پذیر نمی باشد. اما درباره اهمیت زبان شناسی همین بس که بدانیم این دانش توانسته است طی دو سده اخیر در عرصه ها و حوزه ها و نیز رشته های مختلف علم و معرفت بشری تأثیری شگرف داشته باشد؛ مانند: فلسفه زبان، زبان شناسی اجتماعی، جامعه شناسی زبان، روان شناسی زبان و... آنچه مسلم است، موضوع مورد بررسی در این پایان نامه، در ارتباط تنگاتنگی با یکی از بنیادی ترین رشته های زبان شناسی یعنی موسیقی درونی وبیرونی الفاظ وارتباط آن با معنا دربحث معناشناسی است که از اهمیت و حساسیت والایی برخوردار است، به ویژه وقتی که پژوهشی در پرتو زبان قرآن نیز باشد. بنابراین طرح چنین مباحثی همواره پژوهشگر را با دشواری های بسیاری روبرو می سازد. زبان شناسان تقسیم بندی های مختلفی را برای آواشناسی عنوان نموده اند که می توان به مهم ترین آنها یعنی آواشناسی عضوی ، آواشناسی آکوستیکی و آواشناسی شنیداری اشاره کرد. طی سالهای اخیر، روش های تحقیقِ متعددی نیز پدید آمده است و این روند همچنان در گستره دانش زبان شناسی ادامه دارد. در این پژوهش، تلاش بر این است تا به صورت متمرکز، ارتباط معنا شناسی گفتاری با سایر پدیده های زبان شناسی، شناخت موسیقی درونی، موسیقی بیرونی و تأثیر واژه گزینی در القای معانی مورد بحث و بررسی قرار گیرد تا بتوان زمینه ای در جهت درک هرچه بیشتر متن قرآن کریم که در واقع پدیده ای گفتاری و صوتی است فراهم نموده و با بیان قواعد کُلّی و ارائه راهکارهای پژوهشی، در راستای معنا گرایی در تلاوت قرآن، گامی موثر به منظور ارائه خدمت خصوصاً به قاریان قرآن کریم برداشت .

موضوع این پایان نامه "تاریخ ادبیات شاعران معاصر عرب خوزستان" می باشد که به روش میدانی و کتابخانه ای به انجام رسید. از آنجایی که ادب عرب و فارسی قرن هاست که همسایه اند و این امر باعث شده است تا از یکدیگر تأثیر پذیرند، لذا تحقیق و مطالعه در این زمینه خالی از لطف نیست. در این تحقیق سعی شده است که تاریخ ادبیات عرب خوزستان ومیزان تأثیرپذیری آن از زبان و ادبیات فارسی بررسی شود. پس از تحقیق و مطالعه و جمع آوری مطالب، این تألیف به پنج فصل تقسیم شد : فصل اول شامل تاریخچه خوزستان و بحث مختصری در مورد آداب، رسوم و اعتقادات مردم عرب خوزستان می باشد. در فصل دوم سعی شده است اثرپذیری زبان و شعر عربی خوزستانی از زبان و ادبیات فارسی مورد مطالعه قرار گیرد. فصل سوم حاوی مطالبی راجع به انواع شعر عربی فصیح و عامیانه می شود و نیز در رابطه با "فن بند" و قالب "المهداوی" که از ابداعات شاعران خوزستانی است مطالبی عنوان شده است . در پایان در فصل های چهارم و پنجم زندگی نامه و شرح حال شاعران فصیح و عامیانه نقل شده است.

القصه ضرب ادبی حدیث قد أخذت مساحه واسعه فی الادب العالمی. ظهرت القصه علی أشکال متعدده أهمها القصه القصیره والروایه. قد خاض الکثیر من الادباء والکتّاب حلبتها وأبقوا کتاباتٍ خالده فی هذا المجال. آمنه حیدر الصدر الملقبه ببنت الهدی أحدی اللاتی لجأن الی عالم القصص لنقل ما یجولُ فی أعماقها من أفکار ومعتقدات. فسعت الی إصلاح المجتمع وقضایاه الشائکه من خلال کتابه القصص القصیره والروایات فضلاً عن تألیف الکتب ونظم الشعر العقائدی وسائر نشاطاتها الثقافیه والاجتماعیه. تمیزت کتاباتها بإسلوب جمیل وبعبارات بسیطه وألفاظ سهله شفافه، وطغیان الفکره والمضمون علی نصها، واستخدامها لبعض التقنیات الحدیثه کالمفارقه التصویریه والمونولوج والاسترجاع. هذا وقد کشف لنا المنهج الاستقرائی التطبیقی الذی انتهجناه فی دراستنا عن نتائج عده منها أن القاصه قد جعلت من أبطال قصصها نماذج بشریه سویه مکتمله الأوصاف والخصال الحمیده رافضهً للثقافه الغربیه المستورده. کما ونلمح تأکید الکاتبه علی مشاکل المرأه؛ وکأنها قد خصت المرأه بقصصها وکتبت خصیصاً لها. وأنها لم تکتب لأجل الفن المحض إنما کتبت بدافع انسانی تعلیمی اصلاحی ولأجل أهداف سامیه، ولهذا نری قصصها تعجُّ باشکال التناص وعلی رأسه التناص القرآنی وذکر الاحادیث الشریفه والمواعظ والحکم حتی غدت مجموعتها القصصیه أشبه بمجموعه اسلامیه دینیه.

کلید واژه ها :عصر عباسی اول،شاعران شیعه،شعر شیعی،صنوبری، اهل بیت (ع) چکیده در طول چهارده سده ای که از اسلام می گذرد شاعران زیادی با زبان ماندگار شعر در مدح و رثای اهل بیت(ع)، بالأخص در رابطه با حماسه عاشورای حسینی و مظلومیت های اهل بیت(ع)و مسئله غدیر به سرودن شعر پرداخته و به نشر فضائل و مناقب ائمه معصومین(ع)در قالب شعر،جامه عمل پوشانده اند. شاعران دوستدار اهل بیت(ع) از همان قرون ابتدایی اسلام و در دوران سیاه استبداد اموی و عباسی همواره حاکمان غاصب را به شدت نکوهیده و به افشاگری آن ها پرداخته و همواره اهل بیت(ع)را که رهبران راستین خویش می دانستند؛ستایش می کردند و با مدح و ستایش پیامبر اکرم(ص)و صدیقه طاهره(س)و حضرت علی(ع)و اولاد معصومین او و با بیان خوبی ها و فضیلت های آن بزرگواران،دشمنانشان را تحقیر نموده و حقانیت و برتری آنان را به اثبات می رساندند و با بیانی رسا درقالب اشعاری لطیف،به ترویج مکتب پاک تشیع پرداخته اند.یکی از این شاعران صنوبری است که شاعری شیعه مذهب و دوستدار اهل بیت (ع) بوده است.او قصایدی از اشعار خود را به اهل بیت (ع) اختصاص داده است.وی در این اشعار به مدح و رثای اهل بیت(ع) پرداخته و دشمنان را مورد نفرین و سرزنش خود قرار داده است. در این رساله سعی بر این است تا پس از بررسی دوران شاعراز جهت سیاسی،اجتماعی،فرهنگی و تفحصی در مورد وضعیت شیعه در این دوران و برخورد خلفای عباسی با شیعیان به خصوص شاعران شیعه،و اشاره اجمالی به شعر شیعی و همچنین زندگی نامه شاعرو بیان مضامین وی ،به اشعاری که این شاعر به اهل بیت(ع)اختصاص داده است پرداخته شود ،و در آخر نیز اسلوب شعری این شاعر مورد بررسی قرار گیرد.

صحیفه سجّادیه یادگار ارزشمند امام سجّاد7، عظیم ترین ثروت ادبی عصر اموّی است .امام سجّاد7با تعابیر شگرف و اسلوب منحصر به فرد، ادبیّات دعا را به اوج رساند.حسن بلاغت و کمال فصاحت این اثر جاوید ،سخنوران بلیغ را عاجز کرده است ؛لذا از آن به اخت القرآن ،زبور آل محمّد9 و انجیل اهل بیت علیهم السّلام یاد نموده اند. این کتاب مجموعه ای از معارف ناب الهی است که در تکامل روح انسان و تعالی جامعه بشری تاثیر بسزایی دارد امّا زمانی قلب ها و ذهن های تشنه معرفت از این دریای بیکران الهی سیراب خواهند شد که با معانی واژگان و الفاظ مناجات های روشنگر آن آشنا باشند. در این پژوهش ؛با شیوه توصیفی – تحلیلی به شرح و بسط 400 واژه ی دشوار صحیفه سجّادیه با استناد به فرهنگ های اصیل و شروح معتبر صحیفه سجّادیه به همراه استشهادی از آیات قرآن ،احادیث و گاهی اشعار و ضرب المثل پرداخته شده است .واژگان صحیفه بیانگر پیوند محکم امام سجّاد7با قرآن کریم است . فراوانی مشتقات و تفاوت معنایی آن ها به گونه ای است که کاربرد صحیح لغت را به خواننده می آموزد .علاوه بر این استعمال واژگان به صورت مجاز و استعاره بر زیبایی این متن ادبی اسلامی افزوده است.

ترجمه متون عربی فصیح ازجمله شعرهای أحمدشوقی نقش بسیارشایانی درفراگیری آن ودرک معانی وشناخت درون مایه ها و تحلیل و پردازش باورها و جهان بینی و در نتیجه شناسائی این شاعر پر آوازه دارد، این پژوهش باتکیه بر این داده ها وبهره وری از لغت¬نامه¬ها و مراجعه به منابع گوناگون تلاشی است در راستای درک مقاصد شاعر، یافتن معادل فارسی واژه هاو عبارات، گزینش نزدیکترین و مناسبترین واژه¬های فارسی معادل و پرداختن به تبیین مقاصد شعری شاعر پس از ترجمه در قالب نثر فارسی معاصرتوام با شرح و توضیح است. نبود واژه های معادل در زبان فارسی و نیز نبود منابع لازم وگستردگی تخیل شاعردر بکارگیری واژه¬ها وپرداختن به رخدادهای تاریخی وموضوعات مختلف واستفاده از صنایع ادبی گوناگون ازسختیهای این پژوهش بشمار می ایند. این تحقیق دربرگیرنده مقدمه کوتاه، زندگی نامه مختصر شاعر و شرح و ترجمه ابیات دوازده قصیده ازجلد اول شوقیات است.که در آغاز ترجمه هرقصیده مقدمه¬ای درخصوص ویژگی¬های قصیده نگاشته شده و در طی ترجمه ابیات به اقتضای ضرورت و متناسب با آن به شرح و توضیح واژه ها یا فرازهای که بنظر می¬رسد دشوار باشند نیز پرداخته می¬شود.

محمد مهدی جواهری از مشهورترین شاعران معاصر عراقی است که در طول عمر با جامعه خود پیوند عمیقی برقرار ساخته، سروده های بسیاری در نقد مسائل سیاسی و اجتماعی از خود به یادگار گذاشته است. جامعه عراق در دوره جواهری از مشکلات و گرفتاری های بسیاری از جمله فقر، بی عدالتی، اختلاف طبقاتی، نبود آزادی های سیاسی، عدم استقلال و وابستگی به ابر قدرت ها رنج می برد. این امر سبب شده بود بسیاری از مردم از داشتن حتی زندگی عادی محروم باشند. جواهری به عنوان یک ناقد اجتماعی بخوبی می دانست که بسیاری از این مشکلات و گرفتاری ها از جمله اختلاف شدید طبقاتی برخاسته از اصول سیاسی حاکم بر جامعه عراق است که از سوی استعمارگران بر این ملت تحمیل شده است؛ سیاستی که مشکلات متعدد دیگری از جمله فقر، بینوایی و محرومیت توده عظیمی از مردم را به دنبال داشته است. اسلوب سخریه ویا بکار گیری روش نقد گزنده در نزد جواهری در شکل جدید خود با سخریه های پیشین برخی از شاعران تفاوت دارد. سخریه جواهری بیشتر شبیه به نقد اجتماعی است. جواهری از سخریه های فردی ویا هجای کاریکاتوری پرهیز می کند .بیشتر به نقد وضعیت سیاسی اجتماعی و اقتصادی وحتی دینی می پردازد. قصیده ی طرطرای این شاعر که گویای بی نظمی و بی عدالتی در جامعه آن روز کشور عراق است بهترین شاهد بر سخریه این شاعر طنز گو و نقد سراست. پژوهش کنونی از چهار فصل مرتبط بهم و یک نتیجه گیری تشکیل شده است.

بحثهای این کتاب به تنوع هجرتهایی که در دنیای اسلام و طی قرون متمادی با اهداف مختلفی صورت پذیرفته پرداخته و انگیزه های این هجرتها را ادای فریضه حج و یا سیاحت و نیز هجرتهای مختص فراگیری دانش یاد می کند و بیشتر به تفصیل مهاجرتهای علمی که طی آن تبادل فرهنگی میان دوطرف شرق و غرب اسلامی صورت پذیرفته می پردازد.

قرآن کریم، از ابتدای نزول، با نظم و سبک متمایزی که داشت، ادیبان بسیاری را به تأثیر پذیری از خود وادار نمود. شاعران و نویسندگانی که با فرهنگ و معارف اسلامی آشنا بودند، زیباییها و لطافتهای لفظی و معنوی قران کریم را دریافته و در زینت بخشیدن هنر خویش بوسیله ی آن اهتمام ورزیده اند. از صدر اسلام، اقتباس از آیات قرآن کریم، مورد توجه شاعران بزرگ قرار گرفته بود و در هر دوره شاعران، شعر خویش را با الفاظ و معانی این کتاب آسمانی می آراستند. شاعران بنام عصر عباسی نیز به فراخور آشنایی و انسی که با قرآن کریم داشتند ، در اشعار خویش از آن بهره جسته اند. نگارنده، در این پایان نامه برآن است تا اقتباسات قرآنی را در شعر شاعران بنام این عصر همچون ابوفراس، ابوالعتاهیه، ابوتمام، شریف رضی و متنبی استخراج کند و در پایان فهرستی از آیات قرآن کریم و اشعار عربی ترتیب داده شده است.

چکیده ادبیات مهجر یکی از بخشهای مهم ادبیات معاصر عربی است که با مهاجرت ادبای عرب از کشورهای لبنان و سوریه به آمریکا شکل گرفت. علت مهاجرت این ادبا، افزایش فشارهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در کشورهای عربی بر اصحاب تفکر و ادب بود. در پایان قرن نوزدهم و ابتدای قرن بیستم ادبای مذکور هجرت را آغاز کردند و در آنجا فعالیتهای ادبی و هنری خود را از سر گرفتند . مجلات و نشریاتی را چاپ کردند و در نهایت با تأسیس « الرابطه القلمیه » در آمریکای شمالی و « العصبه الأندلسیه » در آمریکای جنوبی ، رسالت ادبی خویش را به اتمام رساندند . العصبه الأندلسیه که انجمن برتر مهجر جنوبی بود با ویژگیهای ادبی و هنری خاص ، فعالیتهای خویش را آغاز کرد. ویژگی عمده ی آن پای بندی به اصول و ادبیات عربی کهن با رویکردی تجدیدی بود، به این گونه که با روندی میانه، نوآوری خود را در عرصه ی ادبیات با پیش روی گذاشتن بایدها و نبایدهای صحیح چارچوب ادبیات سنتی پیش راندند. این ادیبان برای حفظ زبان و ادبیات عربی، انجمن ها و تشکل های ادبی متعدد ایجاد کردند و دایره ی نشر، چاپ و مطبوعات را گسترش بخشیدند و ادبیاتی ماندگار با عنوان ادبیات مهجر جنوبی که در حیطه ی برزیل نمود می یافت، خلق کردند . ادیبان مهجر برزیل در حیطه ی شعر و نثر آثار زیبای بسیاری به جای گذاشتند که نشانگر توانایی، ابداع و ذوق ادبی والای آنها بود. این ادیبان به شعر بیش از نثر توجه کردند و اکثر آثار ادبی خود را به گونه ی شعر سرودند. آنها در عرصه ی شعر انواع فنون و اغراض آن را مورد توجه قرار دادند و در کنار مضامین فردی به مضامین اجتماعی نیز پرداختند. اغراض شعری سنتی همچون مدح، رثا، غزل، فخر و حکمت را در کنار اغراض دیگری همچون شعر اجتماعی ، بیان شوق و اشتیاق و غربت ، طبیعت ، میهنی و داستانی که به گونه ایی جدید در عصر معاصر مورد توجه ادبای مهجر قرار گرفته بود به تصویر کشیدند، در شکل و چارچوب شعر سنتی عربی تحول ایجاد کردند، به این گونه که اوزان شعری را متنوّع کردند، قافیه های متعدد در شعر استفاده کردند، تصاویر شعری زیبایی را ابداع کردند و وحدت موضوعی قصیده را مورد توجه قرار دادند . عرصه ی نثر در مقابل شعر بسیار محدود بود و ادبای مهجر برزیل به آن توجه بسیار نداشتند، با این وجود در زمینه ی آن آثار ارزنده ایی را تقدیم کردند و در انواع آن از قبیل خطابه، مقاله، قصه، نمایشنامه ، بحث های علمی و ترجمه ی آثار غربی، ابداع کردند تا به این روش؛ تنوّع، بایستگی و ارزش والای ادبیات مهجر جنوبی را در برزیل نمایان کنند .

سمبولیسم سمبولیسم یا نمادگرایی پیش از آن که یک مکتب به حساب بیاید، یک مفهوم یا فلسفه است. بشر از ابتدای شکل گیری تمدن ها و آغاز شاعری تمایل داشته حرف هایش را در قالب نمادها و نشانه ها به زبان آورد و چیزهای پیرامونش را با تجسم مفاهیمی عمیق تر از آنچه به چشم می آید، نشان دهد، همان طور که مصریان باستان گل های اسیریس را نماد مرگ می دانستند، هندیان گل نیلوفر را نشانه تاج خداوند می نامیدند، بابلی ها مار را نماد جاودانگی به حساب می آوردندو خورشید را نشان? بخشندگی و زندگی. از طرف دیگر سمبولیسم یک مکتب فکری هم هست که در اواخر قرن نوزدهم، شاعران فرانسوی که از زبان خشک نویسندگان رئالیسم (واقع گرا) به ستوه آمده بودند، آن را بنیان نهادند. آنها عقیده داشتند: اثر هنری باید تا حد ممکن از بیان مستقیم مفاهیم فرار کند و به نمادها و نشانه ها پناه آورد. نمادها و نشانه ها، خواننده را در کشف راز و رمزهای اثر به تحرک درمی آورد . سمبولیسم ادبی نهضت سمبولیسم ادبی در فرانسه با گل های شر (چاپ18??) بودلر آغاز شد و شاعرانی از قبیل رمبو، ورلن و مالارمه آن را ادامه دادند. آثار آن ها پر از «سمبل های شخصی» است که به جای یک معنی صریح و مشخص دارای هاله ای از معانی متعدد اما مربوط به هم است. بعدها این مشخصه را در اشعار ت.س. الیوت، ازرا پاوند، دایلن تامس، کمینگز و ... هم می بینیم. ادبیات اروپایی به ویژه از جنگ جهانی اول به بعد به طرف سمبولیسم گرایش پیدا کرد و در اشعار غنایی ییتز، در "سرزمین ویران" الیوت، در "اولیسیس "و "بیداری فنیقی ها"ی جیمز جویس و در "خشم و هیاهو"ی ویلیام فالکنر سمبل های بحث برانگیز بسیار دیده می شود. شارل بودلر پایه گذار این مکتب بود. در میان کسانی که از بودلر الهام گرفتند و با آثار خود سمبولیسم را مستحکم ساختند پل ورلن، آرتور رمبو و استفان مالارمه از همه مشهورتر هستند. رمز گرایی، نمود عصیان هنرمندان در برابر مکاتب واقع گرا و وصف گرا بود. رمزگرایان بر فلسفه بدبینان? شوپنهاور و ایده آلیست های معنی گرا تکیه داشتند. آنان از نظر خود دیگر بار شعر را بر اریکه ی قدرت و افتخار نشاندند. بودلر، پایه گذار این مکتب، معتقد بود: «دنیا جنگلی است سرشار از اشارات، و حقیقت از چشم مردم عادی پنهان است و تنها شاعر می تواند به رمز و راز این اشارات پی ببرد.» برخی از شاعران این مکتب، در این رمزآلودگی غرق شدند و گاه اندیشه های مبهم و حتی غیر اخلاقی را رواج دادند. مالارمه اعتقاد داشت: « شاعر باید از هر فکری که ممکن است موضوعات را بیش از اندازه صریح و یا دقیق ترتیب دهد، اجتناب کند و در پی آن باشد که رابطه ای دقیق میان دو تصویر برقرار کند که از آن، عنصر سومی که شفاف و همجوشی پذیر باشد بیرون کشیده شود و قو? تخیل ما را به خود مشغول کند.» «سفر» و شعر «رویای پاریسی» از آثار بودلر، «نژادپرست» از آرتور رمبو، «شاهدخت مالن» از موریس مترلینگ نمونه هایی از آثار سمبولیسم هستند. سمبولیسم ریشه در ایده آلیسم و رمانتیسم داشت. در شعرهای سمبولیک نمادها عاطفی تر می شوند و شعر با موسیقی و تصویر درهم می آمیزد. از این جهت شاعران سمبولیست جاده رابرای موسیقی سمبولیک هموار کردند. ورود سمبولیسم به ادبیات عرب بنابراین سمبولیسم یا نمادگرایی مکتبی است ادبی که پیروان آن معانی رابه وسیله رموز(نمادها) و اشاره و موسیقی درونی کلمات وتعابیرغیرمستقیم بیان می کنند. نماد گرایی درواقع هنر بیان افکار وعواطف به صورت غیر مستقیم یا ازراه اشاره به چگونگی آنهاست. خواستگاه نخستین این مکتب ادبی، کشور فرانسه بود، سپس از آن جا به دیگر کشورهای اروپایی و آمریکا وهمچنین روسیه گسترش یافت. سمبولیسم، از سویی به خاطر وجود ریشه هایی از آن در ادبیات تصوف اسلامی _ به ویژه درشعر حلاج، عمرخیام، ابن فارض مصری و ابن عربی _ و ازسوی دیگر بر اثر آشنایی شاعران و ادیبان معاصر عرب- از راه ترجمه- با آثار و اشعار شاعران غرب، به زودی در ادبیات معاصر عربی هم شیوع پیدا کرد. شرایط ورود سمبولیسم به ادبیات معاصر عربی، نظیر آن اوضاع واحوالی نبود که زمینه تشکیل این مکتب ادبی را در فرانسه ایجاد کرده بود. به عبارت دیگر، ظهور این مکتب در شعر معاصر عرب، در اثر همان بازتابهای اجتماعی و روانی پیچیده ای نبود که موجب ظهور آن در فرانسه و به طور کلی اروپاگشت. همچنین سمبولیسم در ادبیات عرب بر اثر اعتراض و عصیان بر مکتب رومانتیسم فرو رفته در باتلاق احساسات و عواطف یا مکتب کلاسیک و روش واضح و مستقیم آن، به وجود نیامد، بلکه ظهور زود هنگام آن وام دار سعی و تلاش برخی از شاعران لبنان و مصر است که اقدام به سرودن اشعاری به سبک سمبولیسم کردند . ابتدا شاعرانی مانند عبدالرحمن شکری و الیاس أبوشبکه، اقدام به سرودن اشعاری به شیوه این مکتب نمودند، اما مورخان و ناقدان عرب، معمولاً نام چهار تن را به عنوان پیشوایان نخست این سبک ادبی ذکر مینمایند: 1- یوسف غصوب 2- ادیب مظهر 3- بشرفارس 4- سعید عقل. ازمیان این چهار شاعر، سعید عقل، عنوان نماینده و پیشوای سبک سمبولیسم در ادبیات عرب معاصر را ازآنِ خود نمود، وی توانست تا حد زیادی شعر خود را به نظریه سمبولیسم فرانسه- آنطور که در قرن نوزدهم آشکار شد- نزدیک نماید. زیرا بسیاری از عناصر وتأثیرات این نظریه درشعر او دیده می شود. بعد از آن جنبش سمبولیسم توسط شاعرانی نظیر: بدرشاکرالسیاب، نازک الملائکه، عبدالوهاب البیاتی، صلاح عبدالصبور، أدونیس و خلیل حاوی، ادامه یافته و به کمال رسید. در اواخر ده? پنجاه و شصت میلادی ترجم? بخشی از کتاب «تاک زرین» توسط شاعر فلسطینی الأصل «جبرا ابراهیم جبرا» و همچنین ترجم? شعر «سرزمین هرز» از ت.س.الیوت و بخشی از اشعار ادیث سیتول، تأثیر به سزایی بر شاعران نامبرده گذاشت.« این جمع را تموزیها می نامیدند که شامل خود جبرا هم می شد..این شاعران در اشعارشان به مضامین اساطیری مرگ و نوزایی می پردازند و خاورمیانه را به صورت سرزمین هرزی تصویر می کنند که در انتظار نسلی جدید از اعراب است.» بدر شاکر السیّاب – شاعر صاحب سبک عراقی- در بکارگیری این نمادها گاهی راه تقلید از شاعران غربی همچون بودلر، مالارمه و الیوت رادرپیش گرفته، قصائد خود را سرشار از نام رب النوع های یونانی کرده است. این امر باعث ایجاد نوعی سردرگمی و ابهام در فهم و دریافت معانی اشعار او شده است. اما گاهی با دگرگون نمودن ساختار این اسطوره ها و نتایج آنها، معانی جدید و بدیعی را در ادبیات عربی خلق نموده است.(به طور مثال در دو قصیده «فی المغرب العربی» و «رساله من مقبره » ).

دکتر ابراهیم ناجی از بزرگترین شاعران رمانتیک معاصر ادبیات عرب است . او به شاعر عاطفه و احساس مشهور است. ما در این پژوهش ، بر اساس معیارهای نقد عاطفه و احساس به نقد عاطفه در شعر او پرداختیم و با تفصیل هر کدام از معیارهای نقد عاطفه را به صورت مستقل و مجزا بیان کردیم و برای هر کدام نمونه های زیادی از شعر او ذکر کردیم . سپس در باره انواع عاطفه و احساس در شعر او ، خصوصاً عاطفه میهن پرستی که بسیاری از ناقدان او را متهم به ضعف آن می کردند ، سخن گفتیم و با ذکر نمونه های زیاد و زیبایی از شعر او در این باره و مقایسه او با دیگر شاعران هم دوره او ، خلاف این مطلب را ثابت کردیم . سپس به بحث از اثر مکتب ادبی رومانتیسم در شعر او پرداختیم و دیدیم که چگونه اصول آن مکتب در شعر او نمایان بود . ما به بیان آن اصول سعی به تطبیق آنها در شعر او کردیم و نمونه های زیادی از شعر او را در این باره ذکر کردیم . سپس به بحث از بینامتنی در شعر او پرداختیم از جمله شاعرانی که در شعر او تأثیر گذاشته بودند می توان خلیل مطران و الشریف الرضی شاعر بزرگ عصر عباسی را نام برد . او سخت آنها را دو ست داشت و از خواندن شعر آنها خصوصاً شعر الشریف الرضی که او حافط دیوانش بود ، لذت می برد . ما با بیان وجوه مشترک و نمونه های زیادی از شعر آنها سعی کردیم تا به اثبات فرضیه تأثیر پذیری ابراهیم ناجی از شعر الشریف الرضی بپردازیم . همچنین از از اثر قرآن کریم در شعر او به اختصار سخن گفتیم .

احمد مطر در سال1956 م در یکی از روستاهای جنوب عراق متولد شد . از نوجوانی سرودن شعر را آغاز کرد . وی اساس شعر خود را بر مبنای سیاست و مبارزه با ظالمان قرار داد . بخش بزرگی از اشعار وی به سیاست اختصاص دارد . وی از نظر اجتماعی به مسئله حقوق بشر و آزادی و فقر و عدالت و وطن و ... پرداخت . محور اصلی شعر او آزادی است و این امر سرچشمه سرودن شعر در وی شد که شاعر آن را با تجربه خاص خود و تجربه ملتش - عراق -آمیخته است .وی به بررسی مشکلات مردم فقیر و تهیدست و مسئله فلسطین پرداخت و از استعمار بیزاری جست چرا که ثروت ملتش را به تاراج برده است . مطر با بیانی خشم آگین و تند و گاه طنز آمیز اما تلخ به مبارزه با ستمگران می پردازد . وی هم اکنون ساکن لندن است .