معلّقات سبع یکی ازکهن ترین منابعی است که از شعر روزگار پیش از اسلام موجود است، این اشعار به زبان های مختلفی همچون آلمانی، انگلیسی و... ترجمه شده است، اهمیت این اشعار را شاید بتوان در تصویری که از روزگار پیش از پیدایش اسلام به مخاطب می دهد دانست. در رساله حاضر سعی بر آن است که به این اشعار از منظری دگرگونه نگریسته شود و آن بررسی و پژوهش واژه های علمی در معلّقات سبع است. به این منظور ابتدا به معرّفی کلّی عصر جاهلی پرداخته شده و مفهوم جاهلیّت، شعر عصر جاهلی، معرّفی معلّقات سبع و شرح حال کوتاهی از شاعران آن آورده شده است، سپس تقسیم بندی علوم به طور کلی و تعریف علوم طبیعی و اقسام آن مشتمل بر علم جانور شناسی، گیاه شناسی و...آمده است، در آخر نیز پس از بیان تاریخچه ای از علوم «جانور شناسی، پزشکی(تشریح)، گیاه شناسی، دارو شناسی، سنگ شناسی و ستاره شناسی» نزدعرب قبل از اسلام، واژه های مرتبط با این علوم که در معلّقات سبع به چشم می خورد به طور مفصّل و با کمک فرهنگ های مختلف توضیح داده شده و شاهد مثال های عربی، فارسی و قرآنی برای آن ها آورده شده است. روندی که این فصل ها طی می کند خود به خود خواننده را به این سمت و سو سوق می دهد که بر خلاف تصویری که از عصر جاهلی در ذهن ما نقش بسته است شعرای آن زمان با علوم موجود در روزگار خود آشنایی داشته اند، بسیاریِ واژه های علمی که در معلّقات سبع به چشم می خورد نشان دهنده این مطلب است که عرب روزگار جاهلی از علوم عصر خویش بی خبر نبوده است، هرچند آنان برخی از علوم خود را از یونان اقتباس کرده اند، البتّه این نکته نباید پنهان بماند که آنان در بهره برداری از این علوم و ترجمه ها و تألیف های مربوط به آن، اشتباه های آنان را کشف و تصحیح می کردند و برخی آراء علمی خود را در آن ها وارد می ساختند و نظریه ها و ایده های جدیدی را کشف می کردند که آنان را به سمت علوم پیشرفته در میادین مختلف سوق می داد، اعراب انتقال دهنده محض نبودند بلکه تا جایی که در توانشان بود در زمینه ابداع و ابتکار کوشش می نمودند و اگر ما اکنون شاهد تمدّن و فرهنگی در عصر ظهور اسلامی هستیم، باید آن را مرهون تمدّن عرب قبل از اسلام بدانیم.

چکیده : در این پایان نامه از آنجایی که معن بن اوس از شاعران مخضرمی است ابتدا مقدمه ای پیرامون عصر جاهلی، دوره صدر اسلام و نیز دوره راشدی و اموی نگاشته شده و پس از پرداختن به ویژگیهای شعر و تحولات آن در هر دوره ، زندگینامه معن بن اوس و افکار و ویژگیهای شعر و موضوعات شعری وی ارائه گردیده است . سپس متن دیوان معن بن اوس بر اساس روایت " قاسم بن اسماعیل البغدادی " مکنی به أبو ذکوان ، همراه با ذکر لغات مهم و نکات نحوی و بلاغی و نیز ترجمه و شرح ابیات آن ، به فارسی آورده شده است . در شرح دیوان سعی شده که از کتاب ها و منابع دست اول استفاده شود . و نیز نکات مبهمی که احتیاج به توضیح بیشتر داشته اند در داخل پرانتز کاملاً شرح داده شده است . اعلام متن و اسامی مکان ها ، ازکتاب های انساب و زندگینامه ها و معاجم در قسمت پرداخت واژگان و گزاره بیت توضیح داده شده است . واژگان کلیدی : معن بن اوس - دوره راشدی و اموی – اوضاع و احوال اجتماعی – نکته های بلاغی – اشاره های نحوی

حکمت از دیر باز مورد توجه اعراب بوده است . اگر به اشعار دوره جاهلی نگاهی بیاندازیم،متوجه می شویم که شاعر ضمن مدایح یا مراثی و یا شکوه ها و عتاب های خود ابیات حکمت آمیزی سروده است،هرچند که محیط طبیعی و اجتماعیشان به آنان اجازه نمی داد که آراء خود را به صورت یک نظام عمومی ارائه دهند، اما باز هم به اصلاح جامعه خویش، اهمیت داده ودر فالب شعر سخنان حکیمانه ای سروده اند . باطلوع خورشید اسلام این حکمت ها رنگ وصبغه اسلامی به خود گرفت وهر چه بیشتر در راستای خدمت به جامعه اسلامی و اصلاح آن کمر همت بست.در این میان ،کعب بن زهیر از جمله شاعرانی است که به آوردن حکمت در اشعار خود ،علاقه نشان داد .او یکی از شاعران مخضرم می باشد که در ابتدا به دشمنی با اسلام پرداخت اما پس از زمانی کوتاه، اسلام آورد .پس از اینجا مفهوم واژه مخضرم بر ما معلوم می شود و آن به معنای درک دو دوره جاهلی و اسلامی است. در رساله حاضر سعی بر آن شده است که اشعار حکمی و اندیشه های اسلامی کعب بن زهیر مورد بررسی و شرح قرار داده شود. به این منظور ابتدا به معرفی عصر زندگی شاعر یعنی، روزگار جاهلی وصدر اسلام پرداختیم تا تصویری از وضعیت شعر و شاعری در این دوره ها پیش روی ذهن خواننده ترسیم گردد . سپس فصولی را به زندگی نامه کعب ومقدمه ای حول حکمت اختصاص دادیم و درفصل پایانی نیز به شرح و بررسی اشعار حکمی و اندیشه های اسلامی شاعر پرداختیم. متن دیوانی که در این رساله مورد بهره برداری قرار گرفته شده بر اساس جمع آوری سکّری،محمد فاروق،درویش الجویدی تنظیم شده است ، آن گاه هر بیت اعراب گذاری شده و لغات مهم آن همراه با ترجمه و شرح ابیات و نیز ذکر نکات نحوی و بلاغی ابیات که در زیر همان بیت به فارسی نگاشته شده است. روندی که این رساله طی کرده است ،خواننده را متوجه این نکته می کند که کعب از ارشادات پدرش در زمینه شعر بهره ها برده است و قدم در مسیر وی نهاده و تا حد زیادی از وی تأثیر پذیرفته است، دیگر آن که اسلام کعب ،اسلام حقیقی بود تا آن جا که در اندیشه های اثر گذاشت و نتیجه آن در تغییر مضمون شعری و نحوه گزینش الفاظ ،هویدا است و دلیل دیگر ادعای ما آن است که در میان اشعار وی به حکمت و اندیشه هایی باز برخورد می کنیم که رد پای اسلام و قرآن وحدیث در آن نمود دارد. واژگان کلیدی:عصر جاهلی- حکمت و اندیشه های اسلامی-تحلیل واژگانی- اشارات نحوی وبلاغی-شرح ابیات

در این پایان نامه- از آنجایی که عبید بن أبرص از شاعران جاهلی است_ ابتدا مقدمه ای پیرامون عصر جاهلی، نگاشته شده است؛ سپس موضوعات شعر در این دوره، زندگی نامه عبید بن أبرص وبررسی أفکار وموضوعات شعری او آورده شده است، سپس به شرح و تحلیل تمام أشعار دیوان عبید بن أبرص _که با معلقه او که از معلقات دهگانه شمرده می شود،47قصیده است_، همراه با پرداخت واژه های مهم وکلیدی این دیوان واشارات نحوی ونکات بلاغی، پرداخته شده است. واقعیت امر اینست که برای شرح و تحلیل این دیوان، منبعی که بتوان از آن استفاده کرد، موجود نمی باشد وتاکنون نیز دیوان عبید به زبان فارسی ترجمه نشده است و از همین روی هر جایی هم که نیاز به توضیح بیشتری بوده، در داخل پرانتز کاملاً شرح داده شده است. واژگان کلیدی: عصر جاهلی، موضوعات شعری این عصر، زندگی نامه عبید بن أبرص وافکار وموضوعات شعری او، معانی ابیات، اشاره های نحوی ولغت.

الصعلکه ظاهره إجتماعیه شهدها المجتمع الجاهلی بین أبناءه من الفقراء و الخلعاء و المضطهدین الذین اتخذوا من الغزو و التلصص وسیله لاستعاده حقوقهم أو تحقیق مآربهم فی الحیاه. و هم مع ذلک لم یعدموا بعض الصفات الاخلاقیه النبیله والقدرات البدنیه الخارقه. و قد کان عدد غیر قلیل منهم من الشعراء البارزین الذین احتفظت کتب الادب و الاخبار بطائفه من أخبارهم و آثارهم الشعریه. مما حدی بنا فی هذه الرساله أن نعتمدها کوثائق و شواهد نستطیع من خلالها التعرف علی القیم الاخلأقیه و الإجتماعیه التی کان الصعالیک یتحلون بها أو ینشدون تحقیقها فی مجتمعهم آنذاک.

توحید ، مصدر و از ریشه ی « وَحَدَ ، یَحِدُ ، وَحدَهً ، حِدَهً » به معنای تنها ماند ، است و در اصطلاح آن را ایمان « بالله وَحدَهُ لا شریکَ لََهُ » معنا کرده اند . بنابراین توحید همان اعتقاد به یگانگی خداوند است . توحید یکی از اصول اساسی تمام ادیان است و دیگر اصول و عقاید به گونه ای مستقیم و غیر مستقیم با آن در ارتباط هستند . پس اگر ما بخواهیم به ارزش ها و مفاهیم حقیقی و ناب توحیدی ، دسترسی پیدا کنیم باید از زاویه دین به آنها نگاه کنیم . ما می توانیم مفاهیم و ارزشهای دینی ای را که مستقیم یا غیر مستقیم با توحید در ارتباط است در شعر شعرای جاهلی بیابیم . این اشعار نمایانگر این است که شعرای جاهلی این مفاهیم و ارزشها را از دینی گرفته اند که از آن متأثر یا بدان پایبند بوده اند . برای روشن سازی این باور ،رساله حاضر به بررسی اندیشه های دینی و توحیدی شعرای دینی دوره ی جاهلی می پردازد . لازم به یاد آوری است که این رساله در فصلی جداگانه به بررسی اندیشه های دینی و توحیدی شاعرانی پرداخته که دینشان برای ما مشخص نبوده است . اندیشه های دینی و توحیدی که شاعران جاهلی در شعر شان بدان اشاره کرده اند ، عبارت است از : - وصف خداوند و کمالات او . - همتا و شریک قرار ندادن برای خداوند . - رستاخیز و قیامت و عقاب و پاداش خداوند در آن روز . - داستانهای انبیاء . - وصف فرشتگان . - فانی بودن دنیا و عدم جاودانگی در آن . - تقوا و پرهیز کاری . - وصف پدیده های آفرینش . - و ...................

مثنوی معنوی از آثار بی نظیر عرفانی در ادبیّات فارسی است . افکار و تعالیم دینی یا عرفانی ای که در این شاهکار مطرح می شود در قرآن مجید ، احادیث نبوی ، اندیشه و کلام عالمان دینی و متصوّف? مقدّم ، ریشه و سابقه دارد ؛ و سرچشم? آنها در مواردی ، کلام و اندیش? امیرالمومنین علی (ع) ، امام صادق (ع) ، حکیمان و اندیشمندان یونانی و غیرمسلمان است . اگر چه مفاهیم و اندیشه های مولوی به کمک وزن و قافیه و در جام? تعبیرهای خاص شاعرانه ، بدیع و اصیل به نظر می رسد ، با کمی دقّت و جستجو می توان ردّ پای افکار و کلام مشایخ صوفی و شاعران عارف را در مثنوی معنوی بازشناخت و اقتباس ها یا اثر پذیری متنوع مولانای بلخی را از آنها تشخیص داد. در این رساله کوشش شده است تا انعکاس آرا و عقاید و سخنان مشایخ در کلام مولانا نشان داده شود و تصرفات فکری و بیانی او در آنها آشکار شود .

چکیده در جهان آفرینش وجود همه مخلوقات مظهر و تجلی گاه قدرت مطلق آفریدگار آنهاست، اما در این میان زن با تمام ویژگی های خاص روحی و جسمی اش یکی از زیباترین، پیچیده ترین و لطیف ترین این مخلوقات است که آفرینش او به نحو أکمل مفسّر صفات جمال خداوندی است. به همین دلیل وجود زن همواره الهام بخش طبع زیبا اندیشان و زیبا پسندان عالم بوده است. موضوع زن در هر دوره از ادبیات عربی زمینه ای است که می توان از جنبه های گوناگون به آن پرداخت. حقیقتی که نگارنده را برآن داشت که موضوع حقوق فرهنگی- اجتماعی زن در اشعار عصر جاهلی را برای رساله ی پژوهشی خویش برگزیند این است که عده ای از منتقدان و پژوهشگران بر این باور و اعتقادند که چهره زن قبل از اسلام در هاله ای از تاریکی و ابهام مانده است و زن جاهلی نتوانسته است شخصیت واقعی خویش را به اثبات برساند و این اجازه از سوی مردان به او داده نشده است. از سوی دیگر او به عنوان کالایی در خدمت مردان بوده است. اما با جستاری در منابع موجود و احوال زنان جاهلی می توان دریافت که چهره زن در دوره جاهلی آنچنان که باید منعکس نشده است. زن به عنوان یکی از عناصر مهم در سرتاسر شعر روزگار جاهلی عرب مطرح بوده است. در شعر جاهلی با پیدایش موضوع تشبیب و تغزل در آغاز قصیده، زن با تصویری عاطفی و به بهانه جلوه گاهی برای عشق ورزی نمایان می شود. پژوهش حاضر با عنوان « حقوق فرهنگی– اجتماعی زن در اشعار 5 شاعر جاهلی از جنبه مثبت و منفی »، در چهار فصل به انجام رسیده است: در فصل اول به معرفی عصر جاهلی پرداختیم. در فصل دوم، شعر این عصر مورد توجه قرار گرفت و در همین راستا شرح مختصری از زندگی 5 شاعر مورد نظر در این پژوهش، یعنی طرفه بن العبد، حارث بن حلّزه، عمرو بن کلثوم، زهیر بن أبی سلمی و عنتره بن شدّاد ارائه شده است. در فصل سوم کلیاتی پیرامون زن و جایگاه او در عصر جاهلی ذکر شد و در نهایت فصل چهارم، فصلی است که سیمای زن در اشعار این5 شاعر جاهلی را به ما می نماید. بعد از مطالعه و بررسی به این نتیجه رسیدیم که در برخی از اشعار این 5 شاعر، زن سنبل محبت و دلبستگی و در برخی از آنها مایه ی عذاب شاعر و گاه سرزنشگری بیزاری آور دیده می- شود. از همین روی حقوق و اساسا نقش و سیمای وی از هر دو جنبه مثبت و منفی قابل ارزیابی است. واژگان کلیدی: زن، شعر جاهلی، حقوق، فرهنگ قوم عرب، جامعه عرب پیش از اسلام.

الملّخص إنّ فی الأدب الجاهلی جماعه من الشعراء عبروا عن القیم الخلقیه و الإنسانیه بشعرهم و شجّعوا الناس علی مکارم الأخلاق و حذروا من الرذائل و المفاسد الموجوده فی المجتمع الجاهلی کما نری هذه الظاهره فی جمٍ غفیر من الشعراء الجاهلیین خاصه عند الشعراء المخضرمین الذین أدرکوا الجاهلیه و الإسلام کالحطیئه و حسان بن ثابت . کانت أخلاق العرب و لاسیما البدو منهم ولیده الصحراء و الحاله البدائیه علی الرغم أن بعض النقاد المتطرفین ذهبوا إلی أنّ الأدب الجاهلی لا یتخیم إلاّ فی وصف النیاق و الوقوف علی الأطلال و البکاء علیها و ذکر الحبیبات العدیده ذکراً مکشوفاً دون أن یری فیه ضئیل من نور القیم الخلقیه الإنسانیه و التزام الأدیب بها . یبّین لنا الشعر الجاهلی ، فی کثیر من مواضعه ، أن العرب لهم أخلاق شاعت بینهم ، و تقبلوها سلوکاً یسیرون علیه ، و دعا بعضهم بعضاً إلی الأخذ بها ، و الإهتداء بنبراسها و لعلهم کانوا من اوائل الأمم التی اعتدت بمکارم الأخلاق ، و افتخرت بفضائل الخلال . إنّ خیر دلیل حول القیم الخلقیه الإنسانیه علی أنّ الشعراء أولوا عنایه و اهتماماً تاماً بهدایه الناس لإکتساب الخیر و الفضیله و بعدهم عن التمسک بالرذائل و حثهم علی المحافظه علی الشرف ، مکانه الکرم ، العزّه و الإیثار کما نری فی الحکم و الأمثال و الآداب الجاهلیه . الکلمات الرئیسیه الحطیئه ، الشعر الجاهلی ، الشاعر المخضرم ، القیم الخلقیه ، مکارم الأخلاق .

توحید مصدر و از ریشه «وحدَ، یَحِدُ، وحدَه، حدهً» به معنای «تنها ماند» است و در اصطلاح آن را ایمان «بالله وحدهُ لا شریک له» معنا کرده اند بنابراین توحید همان اعتقاد به یگانگی خداوند است. توحید یکی از اصول اساسی تمام ادیان است و دیگر اصول و عقاید به گونه ای مستقیم و غیر مستقیم با آن در ارتباط هستند پس اگر ما بخواهیم به ارزشها و مفاهیم حقیقی و ناب توحیدی دسترسی پیدا کنیم باید از زاویه دین به آنها نگاه کنیم. ما می توانیم مفاهیم و ارزشهای دینی ای را که مستقیم یا غیر مستقیم با توحید در ارتباط است در شعر شعرای جاهلی بیابیم. این اشعار نمایانگر این است که شعرای جاهلی این مفاهیم و ارزشها را از دینی گرفته اند که از آن متأثر یا بدان پایبند بوده اند برای روشن سازی این باور رساله حاضر به بررسی اندیشه های دینی و توحیدی شعرای دینی دوره جاهلی می پردازد. لازم به یادآوری است که این رساله همچنین به بررسی اندیشه های توحیدی آن دسته از شاعرانی نیز پرداخته که دینشان برای ما مشخص نبوده است. اندیشه های دینی و توحیدی که شاعران جاهلی در شعرشان بدان اشاره کرده اند عبارت است از: وصف خداوند و کمالات او، همتا و شریک قرار ندادن برای خداوند، رستاخیز و قیامت و عقاب و پاداش خداوند در آن روز، داستانهای انبیاء، وصف فرشتگان، فانی بودن دنیا و عدم جاودانگی آن، تقوا و پرهیزگاری و ....

از آنجا که بسیاری از آراء مهم صوفیان در قالب سخنانی موسوم به «شطح» بیان شده است، کتاب «شرح شطحیات» روزبهان بقلی که به شرح این سخنان شورانگیز و رمزی صوفیان پرداخته، از ارزش و اهمیت خاصی در این حوزه برخوردار است، به ویژه که اثر یاد شده کامل ترین تألیف در باب شرح شطحیات صوفیه است. این کتاب نخستین بار در سال 1966، با تصحیح پروفسور هانری کوربن به چاپ رسید. کوربن پس از اتمام کار، فهرستی را از نام ها و اصطلاحات به کار رفته در متن به پایان کتاب افزود. اما به رغم تلاش فراوان جناب کوربن برای ارائه فهرستی مفید، با اینکه تهیه آن به گفته خود او زحمت زیادی برده است، معایب و نقایص بسیاری نیز دارد. این فهرست که در چاپ فعلی، 66 صفحه است، فاقد هرگونه توضیح بوده، تنها برای یافتن واژگان در صفحات ذکر شده کاربرد دارد. همچنین تمام مدخل های موجود در فهرست به صورت تفکیک نشده در یک جا جمع شده اند. از سوی دیگر با توجه به وسعت کاربرد آیات قرآن و احادیث و نیز حجم وسیع شخصیت ها و موضوعات اساطیری و همچنین تعداد بسیار مشایخی که روزبهان در این کتاب بدانها اشاره کرده است، تنظیم فهرستی از آیات و احادیث به همراه نشانی آنها و همچنین تهیه فرهنگی توضیحی از اعلام و اساطیر این کتاب امری الزامی می نمود. بنابراین در این رساله سعی شد نخست مدخلها بر اساس موضوع از یکدیگر تفکیک شوند و سپس فرهنگی توضیحی از اعلام و اساطیر آن تهیه شود. از سوی دیگر آیات و احادیث به کار رفته در متن نیز استخراج شود و پس از یافتن نشانی آنها، فهرستی جامع از آن ارائه گردد. در این پژوهش پس از بحث درباره «کلیات» موضوع، «آیات»، «احادیث»، «اعلام» و «اساطیر» را از هم جدا نموده و هر یک را در فصلی سامان داده ایم. از این رو، ساختار کلی پژوهش بدین ترتیب است: پیشگفتار، فصل اول: کلّیات، فصل دوم: فهرست آیات، فصل سوم: فهرست احادیث، فصل چهارم: فرهنگ توضیحی اعلام، فصل پنجم: فرهنگ توضیحی اساطیر و در پایان نیز فهرست منابع.

در رساله حاضر سعی بر آن شده است که اندیشه ها و افکار انسانی ، توحیدی، و دینی امیه بن ابی صلت که در قالب شعر حکمی ظهور کرده مورد شرح و بررسی قرار داده شود. به این منظور ابتدا به معرفی عصر زندگی شاعر یعنی روزگار جاهلی و صدر اسلام پرداختیم تا تصویری از وضعیت شعر و شاعری در این دوره ها پیش روی ذهن خواننده ترسیم گردد. سپس مقدمه ای حول حکمت نگاشته و فصلی را به زندگی نامه امیه اختصاص دادیم و در فصل پایانی به شرح و تحلیل اشعار حکمی او همراه با پرداخت واژه های مهم و کلیدی ابیات و اشارات نحوی و نکات بلاغی پرداختیم. روندی که این رساله طی کرده خود به خود خواننده را به این سمت سوق می دهد که بر خلاف تصویری که از عصر جاهلی در ذهن ما نقش بسته است شعرای آن زمان با افکار والای حکمی آشنایی داشته اند و امیه از شاعران مخضرمی است که فرهنگ وسیعی داشت، کتاب های زیادی مطالعه و پیش از اسلام از کتاب های مقدس تورات و انجیل و پس از آن از قرآن کریم تأثیر پذیرفت.

این رساله با عنوان " مرگ و زندگی در دیدگاه شاعران عصر جاهلی" پژوهشی است برای بیان دیدگاه های شاعران آن دوره درباره ی مرگ و زندگی و برداشتی که آنان از این پدیده داشته اند. بدیهی است توجه به مرگ و زندگی و عاقبت هستی، اندیشه ای فلسفی، دینی یا حداقل اسطوره ای در پی خواهد داشت.پرسش در اینجا است که در دوران جاهلی این تفکر و یا برخورد با این دو رویداد چگونه بوده است و با چه کیفیتی در شعر شاعران آن زمان جلوه گر شده است و بازتاب آن در زندگی اجتماعی آن مردم تا چه اندازه نمایان گردیده است. از آن روی این پژوهش درباره ی این موضوع انتخاب شده است که شعر هر دوره ای تجلیگاه افکار و عواطف مردم آن روزگار است و از آن جا که مرگ و زندگی همواره دغدغه ی بشر بوده است، ضرورت دارد در دوره ای که فقر علمی و فرهنگی رایج بوده است، به بررسی اندیشه مرگ و زندگی بپردازیم. از این راه می توانیم به حل پاره ای از مشکلات مفاهیم شعری شاعران آن روزگار دست یابیم و با رسیدن به افکار و اندیشه های آنان در شناخت جامعه بدوی آن روزگار، گامی در راه جامعه شناسی و مردم شناسی عرب جاهلی برداریم. قلمرو مکانی این پژوهش، جزیره العرب؛ قلمرو زمانی آن، عصر جاهلی و قلمرو موضوعی آن، بررسی مرگ و زندگی از دیدگاه شاعران آن دوره می باشد. سوال هایی که در آغاز این پژوهش، ذهن نگارنده را به خود مشغول ساخت، عبارتند از: • آیا مرگ و زندگی در شعر دوره جاهلی به عنوان پدیده ای غیر اختیاری مطرح شده است؟ • آیا شاعران دوره جاهلی به زندگی به عنوان موهبتی نگاه کرده اند و مرگ را سرنوشتی محتوم تلقی نموده اند؟ • آیا بررسی در موضوع مرگ و زندگی در شعر جاهلی با آیین های ویژه آن دوره و اعتقادات و سنن آنان می تواند در حل برخی مشکلات و درک مفاهیم شعری آن دوره راه گشا باشد؟ این پژوهش، به نوعی پژوهشی جدید می باشد، چرا که تا به حال کاری که به صورت مبسوط و مفصل به هر دو جنبه مرگ و زندگی در اشعار جاهلی پرداخته باشد، صورت نگرفته است. روش انجام پژوهش،تحلیلی-انتقادی است.زیرا هدف این رساله، بررسی وتحلیل دیدگاه شاعران دوره جاهلی درباره ی مرگ و زندگی می باشد. به این منظور روش کتابخانه ای ( فیش برداری ) برای گردآوری اطلاعات در نظر گرفته شد و با بهره گیری از منابع و مآخذ مورد نیاز، فصل های زیر برای رساله ی حاضر در نظر گرفته شد: فصل اول :در این فصل با عنوان "شعر جاهلی"، در ابتدا مطالبی درباره ی شعر جاهلی و روایت آن آمده است. در ادامه نیز در مورد شناخت منابع شعر عربی و شکل و محتوای آن، ارزش شعر جاهلی، جایگاه شعر و شاعر در دوره جاهلی و... سخن به میان آمده است. فصل دوم: از آنجا که دو واژه ی "مرگ" و "زندگی" از اصطلاحات و تعبیرات عرفانی به شمار می آیند، در این فصل ، تعریفی از مرگ و زندگی از دیدگاه عرفاء و متصوفین آورده شده است. فصل سوم: در این فصل، مفهوم مرگ و زندگی در شعر جاهلی مورد بررسی قرار گرفته است. فصل چهارم: در این فصل که فصل اصلی و پایانی این رساله به شمار می رود، به بررسی و شرح مختصر ابیات مربوط به مرگ و زندگی پرداخته شده است. لازم به ذکر است از آن جا که دامنه ی شعر دوره ی جاهلی بسیار گسترده می باشد، در این رساله سه اثر از منابعی را که در فصل اول به عنوان منابع شناخت شعر جاهلی معرفی گردید، انتخاب نمودیم که عبارتند از: دیوان های اصحاب معلقات، کتاب مفضلیات و أصمعیات. نحوه پژوهش در این بخش بدین صورت است که ابتدا ابیات مربوط به مرگ و زندگی استخراج و همراه با اعراب دقیق آنها آورده شده و ذیل هر بیت، معانی واژه های دشوار و ترجمه آن و در صورت لزوم شرحی مختصر آمده است. ابیات شعری در این فصل، به سه بخش تقسیم شده است. در بخش اول، اشعار موجود در دیوان های دهگانه اصحاب معلقات آمده است. ترتیب آنها به این صورت می باشد که هفت نفر اول به ترتیب کتاب"شرح معلقات زوزنی" (امروالقیس، طرفه بن العبد، زهیر بن أبی سلمی، لبید بن ربیعه، عمرو بن کلثوم، عنتره بن شداد، حارث بن حلزه) و سه نفر پایانی طبق کتاب" شرح القصائد العشر" خطیب تبریزی (أعشی الأکبر،نابغه ذبیانی، عبید بن الأبرص) آمده است. در این بخش سعی شده است اشعار شاعران در دو بخش با موضوع مرگ و دیگری زندگی، طبقه بندی شود. در پایان بررسی هر دیوان، دیدگاه و اعتقاد هر شاعر درباره ی مرگ و زندگی به صورت مختصر و به منظور نتیجه گیری ذکر گشته است. در بخش دوم و سوم ، اشعار مربوطه در کتاب " مفضلیات " و " أصمعیات " به ترتیب الفبایی قافیه های شعری آمده است. و با نتیجه ای کلی درباره ی مرگ و زندگی از این منابع ، این دو بخش به پایان رسیده است. لازم به توضیح است که مطالبی کوتاه در مورد زندگینامه هر یک از شاعران ، پیش از آوردن ابیات شعری آنها، ذکر گردیده است. در بخش پایانی رساله ، یک نتیجه گیری کلی از مطالب آمده ؛ سپس خلاصه ای از مطالب به زبان عربی و پس از آن نیز چکیده ی انگلیسی آورده شده است. کتابنامه ی رساله در دو بخش فارسی و عربی آمده است. امید است این رساله ، مورد توجه و استقبال کلیه دانشجویان و پژوهندگان رشته زبان و ادبیات عربی و فارسی و همچنین تمامی علاقه مندان به پژوهش در این زمینه قرار گیرد و راه را برای آنها هموار سازد.

? چکیده: رساله حاضر تحت عنوان بررسی جنبه های اخلاقی، اجتماعی و انسانی در شعر عروه بن الورد تلاشی برای آشنایی و بررسی کلمات غریب و نامآنوس زبان عربی در عصر حاضر و همچنین مقایسه ای تطبیقی در اخلاق اجتماعی و انسانی صعالیک با روزگار معاصر است که با انتخاب یکی از نام آورترین شاعر آنان به نام « عروه بن الورد العبسی» سعی در شناخت جنبه های اخلاقی وی به عنوان امیر الصعالیک دارد. در ادامه، از دریچه ی نگاه نافذ محقق دانشجو، روزگار قبل از اسلام و شعر و ادبیات آن دوره را مورد بررسی قرار می گیرد. باشد که نزد علاقمندان به زبان و ادبیات عرب مفید فایده بوده وکمکی هر چند اندک به درک مفاهیم عمیق اخلاقی و لغوی شعر دوره ی جاهلی نموده باشد. کلید واژه ها: عروه بن الورد، شعر جاهلی، صعالیک، اخلاق، اعراب جاهلی

تطبیق و مقایسه آثار ادبی و زبانی یکی از حوزه های مهم تحقیقاتی محسوب می شود که به بررسی روابط ادبی ملّت های مختلف و میزان تأثیر و تأثّر میان آنها می پردازد. از آنجا که علوم بلاغت در فارسی، تحت تأثیر علوم بلاغت عربی است لازم است میان بلاغت فارسی و عربی مقایسه صورت گیرد تا معلوم شود که دو زبان چه تشابهات و اختلافاتی در زمینه ی علوم بلاغی دارند و تأثیرپذیری آنها از کلام الهی چگونه است. در این رساله سعی بر آن است تا با مقایسه ی یک کتاب از بلاغت فارسی (ترجمان البلاغه) و یک کتاب از بلاغت عربی (البلاغه الواضحه) نشان داده شود که: الف ـ ذوق سلیم در روند تاریخ علوم بلاغی در این دو زبان، چه چیزهایی را به حوزه ی علوم بلاغی افزوده و چه چیزهایی را به فراموشی سپرده است. ب ـ در روند بررسیِ علوم بلاغی از آغاز تا امروز چه تغییراتی در تعریفات نویسندگان حاصل شده و نقاط ضعف و قوّت آثار بلاغی در کجاست. ج ـ دیدگاه های نویسندگان عرب و فارسی زبان در حوزه ی علوم بلاغی و نتایجی که آنها از بررسی های خود به دست آورده اند معلوم گردد. امید است این بررسی انگیزه ای برای کسانی باشد که به تحقیق در حوزه های تطبیق گرایش دارند.