شیخ أحمد وائلی درسال 1342 هـ.ق در شهر مقدس نجف دیده به جهان گشود، ودرسال 1424هـ.ق درشهر مقدس کاظمیه بغداد چشم از جهان فرو بست. شیخ احمد وائلی دروس حوزوی خود را درحوزه ی علمیّه شهر مقدس نجف به پایان رساند، و همزمان به فراگیری تحصیلات آکادمیک درنجف پرداخت. وی سپس در دانشسرای عالی وابسته به دانشگاه بغداد موفق به أخذ مدرک فوق لیسانس دررشته ی زبان و ادبیات وعلوم اسلامی گردید. پس از آن در دانشکده ی دارالعلوم دانشگاه قاهره به درجه ی دکتری درهمان رشته دست یافت وموضوع تز وی کتابی به نام «استغلال الأجیر وموقف الاسلام منه» بود. شیخ احمد وائلی، خطیبی توانا، وشاعری برجسته وسیاسی بود که مشکلات و رنج های ملتش را درشعرش بررسی نمود و از آنها یاد کرد. وی اغراض گوناگون شعری را همچون رثا، مدح، اخوانیات، وجدانیات، حکمت، سیاست، دین و میهن پرستی را درشعر خود بکار گرفت. او همواره از حقوق مردم خود وحقوق مردم فلسطین دفاع می کرد، و با اقتدار و شجاعت تمام در برابر ظلم و ستم نظام هایی که درآن زمان بر کشورش حکومت می کردند ایستادگی کرد. وسعی و تلاش فراوانی در راه زنده نگه داشتن منبر حسینی بکار برد و به پیشرفت زیادی درتغییر روش خطابه دست یافت ومکتب جدیدی را در این فن بوجود آورد. شیخ یک انقلابی میهن پرست ویک مجاهد خستگی ناپذیر بود که مدت زیادی را درغربت بسر برد وبرای روشن کردن و آگاهی ذهن ملت خود و مردم مسلمانان تلاش زیادی نمود.

ملخص الأطروحه : تضم هذه الرساله بین دفتیها مجموعه دراسات فی الحکایات الشعبه العربیه الخوزستانیه ، موزعه علی ثلاثه ابواب، ونحصل من خلالها علی التعرف علی الحکایه وأصولها وأنواعها ویتم دراسه أسلوب السرد وروایه الحکایه، وما هو دور الراوی والمتلقی وتعریف الحکایات بشتی أنواعها مثل حکایات الحیوان وحکایات الأطفال وشرح المکان والزمان وشخصیات الحکایات الشعبیه. ویتم دراسه بعض الحکایات ، دراسه تحلیلیه ، نصف من خلالها المغزی المطلوب بکل حکایه خارجه عن المغزی الأساسی بکل الحکایات ، وهو التعلیم وأخذ العبر من أحداثها ، ویتم مقارنه بعض الحکایات العالمیه و العربیه مع الحکایات الشعبیه الخوزستانیه من حیث الإختلاف و الإشتراک فی المضمون والشکل ومن ناحیه البحث ونوعه ، یعتمد علی أسلوب البحث المیدانی بعد جمع الکثیر من الحکایات من أفواه الرواه ، کما نکون قد قدمنا جانبا من التراث الذی کاد أن ینسی.

چکیده تمام قصه قرآنی دارای ویژگی هایی است که در قصه های دیگر بافت نمی شود ویژگی هایی مانند: تکرار و بازگویی و گزینشی بودن حوادث و گزیده گویی و بلندگویی آنها به قصه قرآنی مانند قصه معاصر یک کار هنری کاملا آزاد از قید و بند نیست بلکه مقید به یک سری اغراض دینی است که آن را در چارچوب خود محدود کرده به آن جهت و سو می دهد، در قصه قرآنی گاهی یک سری عناصر غیبی به منظور جهت دادن به گفتگوهای داستانی در لابلای آنها ظاهر می شود و گاهی هم اغراض هنری داستان با پند و اندرز همراه میشود که هر دو مورد برای قصه و داستان هنری معاصر گونه ای نقص و کاستی بشمار می آید، شیوه بیان در قصه قرآنی آمیزه ای از خبر و گفتگو می باشد که هر یک دقیقا در جای مناسب خود می آید برخلاف بیشتر قصه های کوتاه معاصر که تنها بر شیوه خبر گویی تکیه دارد و بیشتر به گزارش می ماند تا قصه و داستان.

هزارو یک شب یکی از کلان ترین آثار ادبی است که در وسعت و تنوّع، غرابت، تغزّل و نیّات اخلاقی، با بزرگترین آثار ادبی جهان مانند ادا،رامایانا و ایلیاد برابری می کند.دربار? این کتاب پژوهشهای مفید و راهگشایی انجام شده است. روایت شناسی رویکردی نوین در مطالع? ادبیات داستانی است و در پی یافتن دستور زبان داستان، کشف زبان روایت، نظام حاکم بر انواع ادبی و ساختار آنهاست. بر اساس نظری? روایت شناسی، مهمترین عناصر تشکیل دهند? روایت داستانی هزارویک شب شخصیّت،راوی،روایت گیر وزمان هستند. داستانهای هزارویک شب را می توان بر اساس الگوی تحلیل قصه های پریان ولادیمیر پراپ، درجداول متعدد بررسی کرد. چگونگی روایتگری شهرزاد، پدیده ای جدای از شرایط او نیست.شهرزاد چه آنجا که خودش راوی داستان ها است و چه آنجا که روایت را به دیگری واگذار می کند یا در فرآیند همزمانی روایی، مشترک با اشخاص داستان، به روایتگری می پردازد؛ در هر فاصله ای که از روایت قرار گرفته باشد، بازگشتِ روایت و سرنخ جریانِ روایی، در دست اوست. مفهوم مهــمی که در هزارو یک شب با آن مواجه ایم، مفهوم استعجاب است. در هزارو یک شب سخن گفتن مساوی با زندگی و سکوت برابر با مرگ است. سرّ توفیق شهرزاد درسخندانی اوست.شهرزاد پیروز می شود چون هم او و هم شهریارو هم تمام اشخاص قصه در این نکته اتفاق نظر دارند که اعجاب برابر با زندگی است. شهرزاد قصه گو با تشخّص بخشیدن به زن،ترسیم حقیقی نیاز زن و مرد به یکدیگر، قراردادن شهریار در موقعیت های مختلف اخلاقی،امتحان کردن های متعدد و تبیین حکمت مرگ و زندگی،توانست شاه خودکامه را به زندگی برگرداند.در این پژوهش، کوشش شده تا در کنار بیان خاستگاه داستانها و تحلیل ساختاری آنها، شیوه های روایتگری شهرزاد، مورد کنکاش قرار گیرد.

دعا در قرآن کریم از اهمیت ویژه ای برخوردار است،به گونه ای که خداوند عزوجل در آیه ی 77سوره ی فرقان« بگو پروردگارتان برایتان ارجی قائل نیست اگر دعایتان نباشد» میزان اهمیت دعا را در رابطه انسان با پروردگارش و نقش آن در جلب حمایت و لطف خداوند بیان می دارد. دعا در قرآن کریم گذشته از ارزش والای آن به عنوان یکی از راههای ارتباط عبد با معبود، دریایی است از معانی و اسرار و لطائف و بلاغت که دانشمندان را به کشف اسرار نهفته درآن واداشته است.

چکیده: علم اسطوره شناسی تمام چیزهای نامأنوس را در محدوده ی بحث خود قرار می دهد و طی هزاران سال اسطوره ها محتوای بسیاری از هنرهای معروف جهان بود. بسیاری از ادیبان و شاعران معاصر از اسطوره پوشش و رمزی برای بسیاری از معانی و اندیشه ها ی خود ساختند و از آن حالتهایی رویایی برای شعر آفریدند. همچنین اسطوره محدوده ی زمانی و مکانی مهمّی را در تاریخ تمدّنهای متوالی انسانی تشکیل می دهد. نمایش نامه نویسی عربی در نتیجه ی رشد خود به خودی کارهای دراماتیک و آشنایی با مغرب زمین بوجود آمد و توفیق الحکیم یکی از پیشگامان مهم رمان نویسی و نمایش نامه نویسی معاصر و موسّس هنر تئاترنویسی عقلانی به شمار می رود. وی نمایش نامه نویسی مصری را وارد عرصه ی نمایش نامه نویسی جهانی کرد و به پژوهش در زمینه ی نمایش نامه های یونان باستان و داستان نویسی اروپایی پرداخت. وی ریشه و اصول برخی از نمایش نامه های خود را از اسطوره های یونانی و فرعونی و مصادر دینی و مردمی گرفت و آن را در چهارچوب ادبی زیبایی بدور از سستی موضوع که از ویژگی اسطوره ها بود، پدید آورد. وی بسیاری از آثار ادبی متنوّع و همچنین نمایش نامه هایی برجای گذاشت که بعضی از آنها عقلانی و برخی اجتماعی و برخی رنگ و بوی نامعقول داشتند

چکیده : بررسی مراکز ادبی خوزستان عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد اینجانب می باشد . با توجه به اینکه زبان عربی زبان قرآن و دین اسلام است و ایرانیان از دیر باز و از زمانی که به دین مبین اسلام گرویدند به زبان و ادبیّات عرب اهتمام خاصی نشان دادند ، از این سرزمین دانشمندان و علماء و شعرای زیادی بوجود آمدند و در زمینه زبان و ادبیّات عرب کارهای خیلی خوبی انجام دادند . از طرف دیگر خوزستان بعنوان دروازه علم و ادب و تشیّع از دیر باز از اهمیّت خاصی برخودار است و چندین بار به دلیل همین اهمیّت و موقعیّت ، مورد تجاوز بیگانگان قرار گرفت ولی خوشبختانه با وجود علمای زیاد و دانشمندان فراوان این تجاوزات تأثیرکمی بر موقعیّت این منطقه داشته است . بطور کلی می توان گفت که خوزستان مهد تمدن ، مرکز علم و دانش و دروازه ورود علوم مختلف به خاک ایران بود و شخصیتهای برجسته ای هم در این سرزمین در زمینه ی زبان و ادبیات عرب پرورش یافته اند که آثار گرانبهائی را در این زمینه از خود بجای گذاشته اند .

آدونیس در جریان نوآوری های بسیاری که پدید آورده است، کتابی نگاشت با نام «الکتاب» که در آن از منظری نو و بدیع، تاریخ را محور کار خود قرار داد. از سوی دیگر آن چه در «الکتاب» حایز اهمیت بسیار است تأکید شاعر بر خشونت و استبداد و سلطه هایی است که در طول تاریخ صورت گرفته و همچنین تلاش او برای به زیر سوال بردن تمام بیدادگری ها و ستایش دادها و دادگری ها. در نگاشتن این پایان نامه از روش کتابخانه ای وجست وجو در منابع گوناگون فارسی و عربی استفاده شده است. در مجموع، آن چه در این رساله می توان بر آن وقوف یافت این است که آدونیس با بازخوانی تاریخ، قصد داشته تاریخی دیگر بسازد، تاریخی که در آن، سلطه، کنار می رود و شاید «الکتاب» خود تاریخِ گمشده ی شاعرانِ آزاده است.

قرآن کریم این کتاب بزرگ آسمانی و چراغ هدایت انسان ها کتاب جهانی مسلمانان است که به منظور فهم بهتر معانی و حقایق بلند و گسترده، ترجمه آن از دیرباز مورد توجّه مسلمانان غیرعرب قرار گرفته است. قرن چهارم تا ششم هجری و سال های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، دوران شکوفایی نهضت ترجمه قرآن محسوب می شود. بدیهی است نقد این ترجمه ها، امری ضروری در جهت رفع معایب آنها و بالابردن کیفیّت می-باشد. ترجمه های فارسی کنونی هنوز نتوانسته اند رسالت خود را در انتقال پیام الهی به درستی و به طور کامل ایفا کنند؛ حذف و اضافه های فراوان، عدم رعایت ساختارهای نحو عربی در ترجمه و معادل یابی نامناسب یا اشتباه، از جمله مهمترین ایرادهای این ترجمه هاست. پژوهش حاضر به نقد و بررسی تطبیقی ترجمه سه تن از مترجمان مشهور قرآن از سه دوره مختلف ـ ابوالفتوح رازی، الهی قمشه ای و ابوالقاسم امامی ـ پرداخته و به دلیل حجم سنگین کار به چهار سوره مائده، انعام، اعراف و انفال اکتفا نموده است که در چهار فصل مورد بررسی قرار گرفته است: فصل اول شامل کلیاتی پیرامون ترجمه، فصل دوم شامل شیوه ها، ویژگی ها و منابع ترجمه قرآن می باشد. فصل سوم به بیان مسائل مربوط به نقد ترجمه قرآن و معرفی سه مترجم مورد نظر و فصل آخر به نقد و بررسی تطبیقی ترجمه ها به ترتیب سوره ها اختصاص داده شده است.

چکیده: واژه گفتمان، بار معنایی جدید، قداست و گیرایی ویژه‎ای در اذهان به وجود آورده است که پیام‎آور ایجاد ارتباطی دوستانه و خالصانه میان افراد، مذاهب و تمدن‎های بشریت است. عده‎ای گفتمان را معادل گفتار محادثه، سخن،خطابه ومحاضره دانسته‎اند و عده‎ای دیگر آن را هم‎ردیف ارتباط بشمار می‏آورند درصورتی که گفتمان معنایی فراتر از مکالمه، محاوره و ارتباط دارد؛ به عبارتی کاری است که در آن گفتگو کنندگان برای رسیدن به یک هدف مشترک برای حل یک مشکل یا برطرف‎کردن چالشی به نقد و فهم سخنان یکدیگر می‎پردازند. گفتمان همیشه اثربخش نیست، بلکه نیاز به شرایطی خاص جهت تأثیرگذاری دارد و نیز می‎بایست شناختی کامل از فرد مخاطب داشت، زیرا انسان اندیشه صِرف نیست، بلکه مجموعه‎ای است از عواطف و احساسات. این رساله ترکیبی است از دو بخش در چهار فصل؛ یک قسمت شامل بررسی گفتمان ، گفتگو و سایر جوانب مربوطه به آن و قسمت دیگر، برخی نکات ادبی اعم از صرف، نحو، بلاغت و گاهی تفسیر مدنظر قرار گرفته است و عمده‏ترین چرخه این محور پیرامون برخی نکات بلاغی است این تحقیق با هدف بررسی گفتمان در قرآن، به دنبال اهداف جزیی ذیل است: الف) بررسی نظم و اعجاز در قرآن کریم ب) اصول مخاطب‎شناسی و انواع آن ج) شیوه تمثیل در قرآن کریم د) گفتمان تمدن‎ها و بررسی آن از دیدگاه قرآن کریم هـ) سبک قرآنی و) انواع گفتمان در قرآن کریم شکل‎های متفاوت گفتمان قرآنی عبارتند از: گفتمان خداوند با فرشتگان، شیطان، مردم، پیامبران و ... است و از آنجایی که بخش مهم قرآن خطاب است، شمار آیاتی که پروردگار جهانیان حضرت محمد (ص) مومنان و ناس را مورد خطاب قرار داده است، به مراتب بیشتر از موارد دیگر است.

بررسی دیدگاه های انتقادی چهره های برجسته در نقد ادبی، تأثیر بسزایی در نشان دادن افق جریان نقد ادبی و عوامل موثر بر این جریان دارد. مصطفی صادق الرافعی از آن دسته نویسندگان و منتقدانی است که صفحات درخشانی از تاریخ ادبیات و نقد ادبی دوره معاصر را به خود اختصاص داده و نقش بارزی در جنبش ادبی و فکری آغاز این دوره داشته است. در این تحقیق که روش آن بر مبنای جستجوی کتابخانه ای بوده، کوشش شده است با بررسی دیدگاه های انتقادی این منتقد در زمینه ادبیات و مفاهیم ادبی، جایگاه وی در نقد ادبی معاصر عرب نشان داده شود. او در زمینه نقد ادبی، اگرچه در ردیف منتقدان متجددی که شیوه های انتقادی غرب را در ادبیات عربی وارد کردند، قرار نمی گیرد؛ اما به نوبه خود صاحب دیدگاه های تازه و گاه حیرت انگیزی است که نمی توان از آنها به سادگی گذشت. دیدگاه هایی که برآمده از افق پهناور نگاه او و بر دانش وسیعش از میراث اصیل و غنی گذشته استوار است. شاید بتوان گفت: شیوه و اسلوبی که او در ادبیات و بیان دیدگاه های انتقادی خود در پیش گرفته است، در نوع خود بی نظیر و ویژه خود اوست؛ شیوه و اسلوبی که با حفظ تمامی معیارها و اصول زبان و ادبیات، سرشار از نوآوری و ابتکار است. در بررسی دیدگاه های انتقادی وی در زمینه شعر و موضوعات مربوط به آن، تأثیر نظریات قدیم عرب و آراء فلاسفه یونانی به ویژه افلاطون به خوبی دیده می شود؛ با این وجود همراهی او با روح تجدد عصر نیز غیر قابل انکار است. زیرا برخی دیدگاه های او بسیار نو و تازه هستند و حتی به اندیشه مکتب های جدید اروپایی نزدیک اند.

قرآن کریم، یگانه معجزه جاوید اسلام و چراغ پرفروغ هدایت مسلمانان است. زبان قرآن، عربی است و برای فارسی زبانان، ترجمه آن به زبان مادری، ضروری به نظر می آید. زیرا گسترش مفاهیم قرآنی در جامعه، وابسته به ارائه ترجمه های سلیس و روان از قرآن است، لذا نقد و آسیب شناسی این ترجمه ها امری ضروری به نظر می رسد. از آنجایی که هر مترجم براساس برداشت و فهم خود از آیات قرآن کریم ، ترجمه ای ارائه می دهد که با دیگری در اختلاف است؛ بنابراین وجود برخی اشکالات و معایب در این ترجمه ها امری پذیرفتنی است. اشتباهات صرفی و نحوی، عدم یکسان سازی در ترجمه آیات، عبارات و ترکیبات مشابه قرآنی، حذف و اضافه های فراوان، عدم رعایت دستور زبان فارسی و معادل یابی اشتباه از جمله اشکالات این ترجمه هاست .پژوهش حاضر به بررسی و مقایسه تطبیقی ترجمه سه تن از مترجمان مشهور قرآن (ترجمه تفسیر طبری، الهی قمشه ای و ابوالقاسم امامی) پرداخته که در سه فصل مورد بررسی قرار گرفته است. فصل اول به کلیاتی پیرامون ترجمه می پردازد، درفصل دوم، شرایط، شیوه ها و پیش نیازهای ترجمه قرآن کریم بیان می شود و فصل سوم به بررسی تطبیقی ترجمه های مورد نظر می پردازد.

هدف از این پژوهش، بررسی و تحلیل نمایشنامه های منظوم شوقی (قمبیز، مصرع کلیوباترا، عنتره و مجنون لیلی) ، از نظر عناصر داستانی آن ها و دریافتن سبک، محتوا و پیام موجود در آن ها با روشی اسنادی می باشد. هنر نمایشی، تقلیداز کنش های انسانی است، که به تصویر صحنه ای از زندگی می پردازد و در هنگام اجرا، گروهی از حوادث، اتفاقات و کشمکش های داخلی و خارجی را به همراه دارد. نمایشنامه، در قرن نوزدهم از کشورهای غربی وارد سرزمین های عربی شد و در قرن بیستم به شکوفایی رسید. احمد شوقی، از پیشگامان نمایشنامه ی شعری در جهان عرب است، او شش نمایشنامه ی منظوم دارد که جز یکی از آن ها که «کمدی» است، همگی «تراژدی» می باشند. از لحاظ شکل ظاهر، آنچه که در این نمایشنامه ها بیشتر به چشم می خورد،وجه غنایی بودن آن هاست، به گونه ای که گروهی معتقدند که او نمایشنامه ی شعری نسروده، بلکه شعر نمایشی سروده است. از نظر محتوا، شوقی در این نمایشنامه ها، هم عشق فردی و هم عشق به وطن را به تصویر کشیده است، اما آنچه که بیشتر در این نمایشنامه ها به چشم می خورد، وطن دوستی است، که هدف شوقی از آن، برانگیختن حس وطن دوستی در میان اعراب است. او خواسته است که مردمان سرزمینش را _در دوره ای که می زیسته_ علیه استعمار بشوراند، تا خویش را از آن آزاد سازند.

این تحقیق با عنوان« شعر داستانی در ادبیات عربی » در چهار فصل تنظم شده است ؛ فصل اول : بیانگر کلیاتی درمورد شعر داستانی است ؛ مطالب این قسمت توضیحاتی است در معرفی شعر و داستان و سپس ترکیب این دو ، در نهایت آفریده شدن فن زیبایی باعنوان شعر داستانی. فصل دوم : معرفی عناصر شعر داستانی و آوردن نمونه هایی از اشعار سروده شده در این باب. فصل سوم : ذکر تاریخچه ایی کامل از اشعار داستانی شعر عربی از حدود صدو پنجاه سال قبل ازاسلام تا عصر حاضر در این قسمت از پایان نامه تاریخ شعر داستانی به صورت مختصر و مفید از جاهلیت تا عصر کنونی در قسمت های مختلف آن مورد بررسی قرار گرفته است ...فصل چهارم: به تحلیل یکی از عناصر -به طور مفصل و جداگانه - که همانا درونمایه هایی از این نوع شعری است ،می پردازیم

کلیله و دمنه اثری ادبی- تمثیلی است به زبان حیوانات که اصل آن به زبان سانسکریت- زبان هند باستان- نوشته شده است. جهان بینی حاکم بر این کتاب مبتنی بر خردورزی، دوراندیشی، دادپیشگی و چاره اندیشی است. این کتاب در قرن دوّم هجری به قلم عبدالله بن مقفّع ادیب فرزانه ی ایرانی، با هدف اصلاح اوضاع اجتماعی و سیاسی عصر خود، از زبان پهلوی به زبان عربی ترجمه گردید. وی در ترجمه ی خود، بی آنکه در ورطه تکلّف و صنعت پردازی بدیعی گرفتار آید، با عباراتی زیبا و بیانی شیوا، از عهده ی این کار برآمد و تحسین همگان را برانگیخت. پس از آن ادبیات عربی، سبک تازه ای از فنون ادبی را تجربه کرد و ادیبان و نویسندگان در آثاری که به پیروی از آن به رشته تحریر درآوردند شیوه ی هنری آن را سرمشق قرار دادند. درباره ی کلیله و دمنه در قلمرو زبان و ادبیات فارسی و عربی پژوهش های مفید و ارزشمندی انجام شده است. در این تحقیق نیز کوشش شده است تا با تکیه بر فن سبک شناسی، در کنار بررسی زبان و میزان بهره برداری از جلوه های بیانی و بدیعی، مهم ترین عناصر فکری- معنوی و ساختار داستان ها در ترجمه ی ابن مقفّع مورد بررسی قرار گیرد.

الملخّص : لقد غلبت النزعه السیاسیه علی شعر بعض الشعراء المعاصرین حتّی عرفوا بالشعراء السیاسیین . مظفّر النوّاب - الشاعر العراقی المعاصر - هو أحد هولاء . ترعرع النوّاب فی عائله عراقیّه شیعیه عریقه و وجیهه ، ورث منها الأدب و الموسیقی و النزعه السیاسیه المعارضه ضد الظلم و الاستعمار ، إضافه الی التأثرات الشیعیّه بطابعها الثوروی التی تتمحور حول علیّ (ع) و تضحیات الحسین (ع) . و قد شارک منذ سن المراهقه و شبابه فی الأحداث و المظاهرات السیاسیّه ضد الاستعمار البریطانی فی العراق . دفاعه عن الفقراء و المظلومین و تطلّعه الی مجتمع تسوده العداله و اللاطبقیّه أدّی إلی إنتماءه الی الحزب الشیوعی الّذی کانت شعاراته تقترب من أهداف النوّاب آنذاک . فجاء شعره متناسقا مع إنتماءاته و تطلّعاته نحو العداله و الحریّه و نبذ الظلم و الفساد . تعرّض النوّاب إلی السجن و التعذیب عدّه مرّات فاضطر إلی الخروج من العراق و الإغتراب فی البلاد المختلفه . أنشد النواب شعره بالعامیّه و الفصحی لکنّه مال الی الفصحی خصوصا بعد إحتلال اسرائیل لفلسطین و هزیمه العرب أمامه ، فانطبع شعره بالطابع الثوری و أدب المقاومه و قد وصف بشاعر فلسطین . یوجّه النوّاب هجاء و نقدا حادّا و شنیعا - غالبیه الأحیان - الی القاده و الحکومات العربیه خصوصا دول الخلیج لتواکلهم و تقاعسهم أمام قضیه فلسطین و الأوضاع السیئه فی البلاد العربیّه مما أدّی إلی منع شعره فی هذه البلاد . لکن شعره مفعم بالإشاده بالثوار و الفدائیین و الشهداء و الدعوه الی انتهاج اسلوبهم فی المقاومه المسلّحه داخل الوطن العربی من أجل الحریّه و العداله ، و کذلک دحر الإحتلال و مواجهه الاستعمار .

اگر با دیدی ژرف و کند وکاوی در خور به علوم ادبی توجه کنیم ، بدون شک به این مسأله می رسیم که قرآن مجید پایه و اساس بسیاری از علوم ادبی بوده است و مسلمانان برای دریافت معانی و زیبایی های ظاهری و باطنی ، این کتاب را مورد دقت و توجه قرار داده اند و هر کس به اندازه فهم و درک خود از این دریای مواج و بحر فیاض الهی ، مروارید هایی گرانبها صید کرده است .از آنجا که میزان و معیارسخن فصیح و بلیغ، قرآن کریم بوده و هست، شعرا و نویسندگان می کوشیدند تا الفاظ و ترکیبات قرآن را در نوشته ها و سروده های خود بکار برند و نیزاز مضامین ومفاهیم آن اقتباس کنند . وشاعران معاصر مصرهمچون شوقی ،حافظ إبراهیم ، مطران و... نیز از این خوان گسترده ی الهی به بهترین وجه بهره جسته اند واشعار خویش رابه زینت وحی وحدیث شریف آراسته ومتبرک نموده اند

شیعه این درخت پاک و اصیلی که به وسیله پیامبر اکرم(ص)بنیان و ریشه های آن از وجود مبارک آنحضرت آبیاری شده،همواره توسط برخی مغرضانه مورد هجومی ناحق قرار گرفته وبرخی در صدد آن بودند تصویری نادرست از آن بوجود بیاورند. برای همین شیعه وادبیات شیعه با وجود نقش مهم خویش در شکوفایی ادبیات عرب پیوسته مورد بی مهری ناقدان ادب عربی گشته و برخی از این ادب نویسان تا می توانستند از ذکر نام ادیبـــــان و سرایندگان متعهد شیعه چشم پوشی نموده اند و اگر به دلایلی نمی توانستند ازآنــــــــان چشم پوشی کنند همواره تلاش می کردند که چهره های این سرایندگان را زشت جلــــــوه دهند تا چهره ای واقعی آنها را در هالـــه ای از ابهام قرار گیرد. اما باید گفت که شاعران شیعه بدون هیچ چشم داشتی در مقابل با نابرابریها ایستادگی کرده و از حقانیت اهل بیت با وجود سخت هایی بسیار،دفاع کردند.و برخی در این راه جان خویش را از دست دادند. در این پژوهش گلچینی از شاعران متعهد شیعه در دوره هــــــای مختلف اموی عباسی و عصر حاضر مورد نقد و بررسی شد و تلاش ما در این بوده که نظرات و دیدگاههای مختلف از طیف ادب نویسان موافق و مخالف با تکیه به منــــابع و مراجع موثق را بررسی کنیم و در پایان نامه هم به بررسی و تحلیـــــــــل دیدگاهــــــها و روشن شدن نکـــــــات مبهم اقدام شد تا به بسیاری از مطالب غیر واقعی که به ناحق در حق این شخصیت ها گفته شده پاسخی داده باشیم.

این رساله به بررسی تطبیقی چهار عنصر ادبی: معنا، عاطفه، صور خیال، اسلوب؛ در دو خطبه فدکیه حضرت زهرا-سلام الله علیها- و خطبه شامیه حضرت زینب-سلام الله علیها- می پردازد. این دو خطبه که در شرایط زمانی-مکانی متفاوتی و از سوی دو شخصیت بزرگ اسلامی ایراد گشته اند، دارای تفاوت ها و احیانا اشتراکاتی می باشند. به لحاظ معنا، هر دو خطبه با هدف مبارزه با ظلم و ستم، استیفای حق، دفاع از کیان دین مبین اسلام و ولایت می باشند. حجم خطبه فدکیه بسیار بیشتر از خطبه شامیه است؛ زیرا خطبه فدکیه معانی بسیار و نیز افراد مورد خطاب، متعددی را تحت پوشش خویش قرار می دهد. از آنجا که هر دو خطبه، برای دفاع از حق ایراد شده اند؛ دارای عواطف متشابهی چون؛ حمد و سپاس، توبیخ، تحقیر، مواخذه و تهدید هستند، اما در عین حال لحن خطبه حضرت زینب-سلام الله علیها- بسیار گزنده تر و تلخ تر می باشد. از سویی، خطبه فدکیه از تنوع عاطفی بیشتری برخوردار است. صور خیال موجود در دو خطبه؛ شگفت انگیز، با نشاط و زنده است. هر دو حضرت از کنایه و استعاره بیشتر استفاده نموده، با این حال، مجاز و تشبیه بسیار کم مورد توجه واقع شده است. اسلوب حاکم بر دو خطبه، به تناسب موضوع سخن متفاوت است. هر دو بزرگوار، از اسلوب خبری و انشایی به خوبی بهره برداری نموده اند، اما در خطبه شامیه به خاطر قرار گرفتن در موقعیتی متفاوت تر، از اسلوب انشائی، بسیار بیشتر استفاده شده است. از نقاط مشترک و برجسته هر دو خطبه؛ اقتباس از قرآن و بیان استدلال های قرآنی، می باشد که با تعابیری متفاوت؛ هر دو بزرگ بانوی اسلام از این طریق، سعی در دفاع از حق و حقیقت و نیز اقناع مخاطب را دارند. همچنین موسیقی حاکم بر خطبه ها، در قالب های مختلفی مانند؛ سجع و جناس و نیز تعابیری متناسب، موجب گشته تا بار عاطفی مورد نظر به خوبی انتقال یافته و در نتیجه تأثیر بیشتری بر مخاطب بر جای گذارد. از طرفی، چون هر دو بزرگوار در موقعیتی قرار گرفته اند که مقام والای آنها، از سوی مخاطب مورد تردید و نیز انکار می باشد؛ از این رو، از جمله های تأکیدی بسیاری در هر دو خطبه استفاده شده است.

المتنبی عاش فی العصر العباسی، و تثقّفَ بثقافهٍ واسعهٍ علی ید کبار علماء عصره. أنّه شیعیٌّ و آثار التشیّع ظاهره فی أشعاره. کان المتنبی یملک صفاتاً خلقیه کالتکبر، الطموح، الطموح فی الوصول للمجد، الشجاعه، الفروسیّه و ... أما شعره فعلی درجه عالیه من المتانه و البلاغه و هو یعرف بضخامه معانیه و متانه مبانیه . شرح دیوانه العدید من الأدباء و اغراضه مختلفه کالمدیح،و الفخر، و الرثاء، والوصف و ... کان صاحب مکانهٍ مرموقهٍ فی الشعر و اهتمام کثیر من الأدباء فی التألیف لتأیید شعره أو فی ردّه یویّدُ دعوانا. شعره یختص بخصائص و یتماز عن سواه بإحکام العباره والحکمه والإرتجال، أنه أثّر فی شعراء آخرین من الشرق و الغرب، و نری آثار ذلک واضحه فی آثارهم الادبیه. أنّه اتّصل بالدوله الحمدانیه الشیعیّه و بقی فی بلاطهم تسع سنواتٍ، لأنّه رأی فی أمیرهم سیف الدوله عنصر العصبیّه العربیه بارزاً جّداً و وجده محبّاً للعلم و الأدب. فنظم فی هذه الفتره ثلث شعره لسیف الدوله، فحضر مع الأمیر فی وقائعه، وشهد المعارک مباشرهً و قام بتسجیل تلک المعارک. فکان له دورٌ هامٌّ فی تشجیع هذه الدوله الشیعیّه . ثم اتّصل بالدوله الأخشیدیه و رافق أمیرهم کافور الأخشیدی لأربع سنوات و نصف ، فنظم له ربع ما قال فی سیف الدوله، فمدح کافورٌ و قصائده فی هذا المجال عرفت بالکافوریات، لکن بعض مدائحه سمیّت مدحاً مع شیءٍ من التسامح لأنّها کانت تَضُمُّ هجاءً فی باطنها. و ذلک بعد أن رأی خلفَ وعد کافور الأخشیدی فی حقّه بأن یولیه ولایه و بعدأن ترک مصر أخذ یهجوه علانیّه.

در نیمه دوم قرن نوزدهم، تحولات ژرفی در مفاهیم و ساختار زبانی نثر فارسی و عربی پدید آمد. عواملی چند از جمله اعزام دانشجو به غرب، ترجمه ی آثار نویسندگان غربی، صنعت چاپ، ظهور و شکوفایی مطبوعات و تأسیس مدارس بر اساس الگوهای نوین در دگرگونی شیوه ی نویسندگی معاصر نقش بسزایی داشتند. به دنبال کوشش نویسندگان پیشگام هر دو زبان، شاخه های نثر نوین از قبیل نمایشنامه نویسی، نقد ادبی، داستان نویسی و مقاله نویسی پاگرفت. از نظر مفهوم، نثر سالهای پایانی قرن نوزدهم و دهه های آغازین قرن بیستم به میان مردم آمد و ادباء بر آن شدند که عموم مردم را از مسائل پیرامون خود آگاه و آنان را با حقوق خود آشنا کنند. دفاع از حقوق فرودستان، ستیز با ستم، انتقاد از اوضاع نامناسب، مبارزه با استکبار خارجی و خود کامگی داخلی و مبارزه با خرافات از مفاهیم و مضامین بسیاری از نوشته های فارسی و عربی معاصر بود. از نظر ساختار زبانی، نثر رفته رفته از پیچیدگی و عبارت پردازی فاصله گرفت و نویسندگان برای اثر بخشی افکارشان در میان عموم مردم، از زبان ساده و بی پیرایه بهره بردند.

صاحب بن عباد شاعر شیعه مذهب ایرانی قرن چهارم و وزیر اهل علم و ادب دربار آل بویه که صاحب آثار علمی و ادبی فراوانی است،بیشترین اشعار خود را در وصف امیر مومنان(ع) و به عشق او سروده است. ابن ابی الحدید معتزلی شارح نامدار نهج البلاغه و یکی از علمای اهل سنت قرن هفتم که در اواخر عصر عباسی می زیسته،و آثار متعددی از خود به جا گذاشته است،حضرت علی (ع)را در هفت چکامه با عنوان علویات سبع، به زیبایی ستوده است. پژوهش حاضر تلاشی است در جهت بررسی علویات این دو شاعر علوی سرا از بعد چهار عنصر ادبی؛معنا،عاطفه،خیال و اسلوب که علاوه بر آشنایی با اشعار این دو شاعر،سعی در شناخت سطح فنی این اشعار دارد. برخی صفات وجود مبارک امیرمومنان (ع) هم چون زهد،سخاوت،علم ،شجاعت و ... موضوعاتی است که اکثر شعرای علوی سرا و به خصوص این دو شاعر، به آنها پرداخته اند و هم چنین وقایع و حوادثی هم چون جنگ های بدر،خیبر،حنین،و دیگر وقایع حیات حضرت (ع) نیز از نگاه تیز بین آنها دور نمانده و مورد هدف اشعار آنها قرار گرفته است. پر واضح است که عاطفه ی علویات بسیار پر رنگ جلوه کرده است وخود را در قالب محبت،حزن واندوه از مصایب اهل بیت و شوق زیارت و ... بروز داده است.صور خیال به کار رفته در علویات، سبب اوج گیری هر چه بیشتر این عواطف شده است و هم چون دو بال پرواز ،خواننده را برای عروج با خود همراه می کند. زبان شعری این اشعار فاخر،متین ، استوار و متناسب با مضامین خود می باشد و استفاده از آرایه های بدیعی برجسته،سبب کمال هر چه بیشتر آنها شده است.

إن الرغبه فی إلغاء الهوه بین الأمتین العربیه و الإیرانیه یحتِّم علینا الالتفات إلی أدبهما و قراءه هذا الأدب من منظور معاصر و تقدیمه إلی القراء وفق المنهج المقارن لأنه الأجدر بین سائر المناهج العلمیه و الثقافیه علی بناء وعی معرفی یسهم فی التقارب بیم الأمم و الشعوب . إن التواصل بین الأدبین العربی و الإیرانی غیر منقطع بشکل تام فی عصرنا الحدیث . لکن فی المسرح نکاد نعدم صله تجمع المسرحین العربی و الایرانی و ما یشاهد من تشابه لیس من قبیل التأثیر و التأثر . و لم نلمس أی اتصال تاریخی بین ونوس و رادی و هذا یدفعنا إلی الحسم بأنهما لم یتأثرا ببعضهما بعضا . مارس کل منهما النقد النظری و کان لهما روی فی التنظیر للمسرح و خاصه فیما یتعلق بقضیه التأصیل . فشاهدنا تشابها کبیرا فی فهمهما للمسرح و رسالته . و موقفهما من التقالید الغربیه للمسرح و رفضهما للتقید المطلق بها ، کما وقفا موقف الرفض لظاهره الاستخدام الشکلی لأسالیب الفرجه الشرقیه . اتجه کل منهما اتجاه واقعیا فی تناولهما لقضایا المجتمع مثل قضیه صراع الأجیال و قضیه المثقف و المرأه التی انتصرا لها و أدانا التهمیش الذی تعانیه المرأه فی مجتمع ذکوری

علم المتشابه من العلوم القرآنیه الذی یتناول لغه القرآن بمفهومها العام و هو علم له أصوله و فروعه و علماوه.ینقسم مصطلح المشتبهات اَو المتشابهات فی علوم القرآن إلی نوعین؛ الأول علم المتشابه مقابل المحکم و النوع الآخر هو التشابه فی الألفاظ و التراکیب، إذاً هناک نوعان من التشابه، تشابه؛ بمعنی الخفاء و اللبس العام و ذلک مما إستإثر الله بعلمه من حقائق المغیبات و الثانی تشابه خفیف لیس فیه لبس فی المعنی إنما هو فی التراکیب و الألفاظ حیث تتشابه الآیات بألفاظها و تراکیبها مع وجود إختلاف کلمه أو مع زیاده أو نقص و بعضها مع وجود تقدیم أو تأخیر فی التراکیب إلی غیرها من وجوه الإختلاف أعددنا لکل نوع فصل شرحنا فیه وجه الإختلاف بین المشتبهات. و المتشابه الذی هو مدار بحثنا فی هذا المقام هو النوع الثانی و هذایختلف عن التکرار حیث تتکرر الآیات بعینها دونما إختلاف و فی الجمله فی هذا النوع تتشابه الآیات فی موضوع واحد متقارب المعنی مع إختلاف لفظ إو ترکیب إو کلیهما. تتضمن هذه الدراسه مدخلاً إلی الاسلوب التحلیلی فی تحدید هذا النوع من المتشابه و أهم الکتب المولفه حول المشتبهات عند سلف الأمه ممن إعتنی به أمثال السیوطی فی الإتقان و الزرکشی فی البرهان و غیرهم ممن درسوا المتشابه و بیان الفرق بین التشابه و التکرار و الإشتراک اللفظی.تلیه فصول فی بیان انواع الإختلاف فی المشتبهات.

ادبی بودن قرآن کریم یکی از موارد اعجاز آن بشمار می رود. قرآن کریم، در اصالت ادبی و اعجاز بیانی اش در اوج قلّه است و نص محکمی است که مفسران و دانشمندان مسلمان در این زمینه علومی را پایه ریزی کرده اند و با استفاده از آن علوم به فهم هر چه بهتر قرآن و تأثیر آن بر رفتار انسان ها می پردازند. از سوی دیگر، قرآن کریم، برای پرورش انسان در ابعاد مختلف، و برای هدفی مشخّص که همان کمال انسان است، نازل شده است. کتابی است که تمام نیازهای بشریّت در آن نهفته است و قوانین زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی را در بر دارد. رهنمودهای قرآن کریم در هر یک از این موضوعات بی مانند است. در این پژوهش که شامل پنج فصل می باشد و هر فصل دارای مقدّمه ای است، که در فصل اول، رفتارشناسی را از دیدگاه روانشناسی و نظریه رفتارگرایان را مورد بررسی قرار داده است. فصل دوم، مختصری از کاربرد صنایع ادبی در قرآن و بررسی نمونه آیاتی که منجر به تغییر رفتار در زندگی انسان می شود، انجام گرفته است. و این که ویژگی ادبی قرآن چه تأثیری بر تغییر رفتار در انسان دارد. در فصلهای سوم و چهارم و پنجم، آیات قرآن پیرامون زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی به صورت موضوعی(موضوعات اخلاقی –تربیتی) مورد بررسی ادبی، از جمله: لغت، صرف و نحو و بلاغت، و تأثیر ادبی این آیات در رفتار انسان قرار گرفته است.

شیخ بهاء الدین محمد بن حسین عبدالصمد حارثی عاملی معروف به شیخ بهائی از دانشمندان شیعه و برجسته قرن یازدهم هجری است. ایشان بدون شک از چهره های نادر دوران و دانا مردانی بود که در تمام فنون از جمله: فقه، ریاضی، هیئت شناسی، معماری، مهندسی، لغت، نحو و بسیاری دیگر از دانش ها صاحب رأی بود. او در حدود هشتادوهشت کتاب و رساله در علوم مختلف نوشته است. مشهورترین کتاب ادبی وی کشکول نام داردکه شامل اشعار، حکایات، و پندو اندرزهای شیرین می باشد. او در محضر استادان و دانشمندان بزرگ زمان خود کسب فیض نمود و شاگردان مشهوری همچون ملاصدرای شیرازی، ملا محمدتقی مجلسی،... را پرورش داد.او همچون عالمان شاعر در وادی ادب قدم نهاده است و لیکن در جامعه ی کنونی ما شیخ بهائی به عنوان یک عالم دینی شناخته شده است بنابراین در این پژوهش:به شرح زندگی و آثار شیخ بهائی، بررسی خورده گیری ها بر عملکرد سیاسی وی ، کتاب شناسی توصیفی آثار ادبی ایشان ، بررسی سبک ادبی و اشعار، ویژگی های ممتاز ادبی و اندیشه های فرهنگی ایشان پرداخته می شود.

ظهرت فی الادب العربی فی العصر العباسی حاله من التفوق العلمی و الثقافی بحیث یمکن ان نشاهدها فی اثارهم و ما انتجوه و کان من شعراء هذه الدوره الهامه من الادب العربی الذین مارسوا دورهم حسب المحیط الجدید بطریقه عقلانیه راقیه کی یعلنوا عن عهدٍ حدیثٍ بشعرهم فی زمنهم المتجدد, هما ابوتمام و ابن الرومی اللذان قاما بتأقلم انفسهما حسب الظروف الجدیده و الراقیه و جاءا باسلوبٍ یختلف نوعاً ما عما سبقهما فی العصور المتقدمه کالعصر الاموی و قبله العصر الاسلامی عندما کان الشاعر لا یعرف شیئاً عن الثقافه سوی امور القبیله و بعض المسائل السیاسیه و الدینیه و الحزبیه, لکن ابو¬تمام و ابن الرومی بدخول عصرهما المزدهر فی کافه المجالات بما فیها العلم و الثقافات الجدیده و الدخیله و ظهور الافکار الاجنبیه و العقائد المختلفه و التنافس القائم بینها, لعبا دور الشاعر مع دور الانسان المتعلم و المطلع بعصره لذا مارسا فی هذه الظروف المزدهره فکریاً و عقلیاً دور الرجل المثقف کی یجعلا الشعر العربی فی حالهٍ لایکتفی بالذوق و الفطره بل هناک ثقافه و علم یجب أن یتخذ من معینه للادب الجدید کما حدث فی النثر الفنی کما إنه اتخذ من الثقافه الجدیده من فلسفته و منطقه و افکاره الجدیده و الدخیله و افاقه الحدیثه المتاثره بالثقافات الاجنبیه التی باتت تظهر فی المجتمع العباسی بشکل اوضح, اتخذ ایضاً الشعر ما ناله قرینه النثر علی ید شعراء من امثال ابی¬تمام و ابن الرومی فهما قاما بادخال العقلیه التی هی التمرن علی طلب العلم و الثقافه و فتح الافاق الجدیده فی مجتمعهما الراقی, فی الشعر فجعلا ساحه الشعر بعقلیتهما تقترب الی ساحه النثر و عقلیته و احدثا انقلاباً فی الشعر قام علی توحید القصیده و احکام نظمها و ارتفاع مستوی المعانی و الصور من الحاله الفطریه الی الحاله المثقفه و العقلانیه و ادخال عنصر الفلسفه و المنطق أو النظره التحلیلیه فی الشعر, فهما بما حدثا خرجا عن ساحه الشاعر البدوی و الامّی و دخلا الی ساحه الشاعر المثقف و العالم و المطّلع علی ثقافه عصره, فکل هذا جاء باسلوبٍ جمیل و موات الی حاله التثقیف و التعلم کما ظهر فی اسلوب اصحاب النثر الفنی الذین ادرکوا هذه الحاله قُبیل الشعراء فی اواخر العهد الاموی.

بی تردید در میان مهمترین جستارهایی که امروزه بیش از هر زمانه دیگری مورد توجه و اهتمام اندیشمندان قرار گرفته ، دانش زبان شناسی است؛ تا جایی که برخی از فیلسوفان نامدار بر این باورند که کنش اندیشیدن بدون زبان امکان پذیر نمی باشد. اما درباره اهمیت زبان شناسی همین بس که بدانیم این دانش توانسته است طی دو سده اخیر در عرصه ها و حوزه ها و نیز رشته های مختلف علم و معرفت بشری تأثیری شگرف داشته باشد؛ مانند: فلسفه زبان، زبان شناسی اجتماعی، جامعه شناسی زبان، روان شناسی زبان و... آنچه مسلم است، موضوع مورد بررسی در این پایان نامه، در ارتباط تنگاتنگی با یکی از بنیادی ترین رشته های زبان شناسی یعنی موسیقی درونی وبیرونی الفاظ وارتباط آن با معنا دربحث معناشناسی است که از اهمیت و حساسیت والایی برخوردار است، به ویژه وقتی که پژوهشی در پرتو زبان قرآن نیز باشد. بنابراین طرح چنین مباحثی همواره پژوهشگر را با دشواری های بسیاری روبرو می سازد. زبان شناسان تقسیم بندی های مختلفی را برای آواشناسی عنوان نموده اند که می توان به مهم ترین آنها یعنی آواشناسی عضوی ، آواشناسی آکوستیکی و آواشناسی شنیداری اشاره کرد. طی سالهای اخیر، روش های تحقیقِ متعددی نیز پدید آمده است و این روند همچنان در گستره دانش زبان شناسی ادامه دارد. در این پژوهش، تلاش بر این است تا به صورت متمرکز، ارتباط معنا شناسی گفتاری با سایر پدیده های زبان شناسی، شناخت موسیقی درونی، موسیقی بیرونی و تأثیر واژه گزینی در القای معانی مورد بحث و بررسی قرار گیرد تا بتوان زمینه ای در جهت درک هرچه بیشتر متن قرآن کریم که در واقع پدیده ای گفتاری و صوتی است فراهم نموده و با بیان قواعد کُلّی و ارائه راهکارهای پژوهشی، در راستای معنا گرایی در تلاوت قرآن، گامی موثر به منظور ارائه خدمت خصوصاً به قاریان قرآن کریم برداشت .

قرآن کریم به عنوان آخرین کتاب الهی،قوانین آن جهانی است ؛از این رو،همگان باید از محتوای این جاودانه کتاب آسمانی اسلام آگاه گردندو ساده ترین راه دستیابی به چنین هدفی ترجمه دقیق آن است.بحث اصلی جواز ترجمه قرآن در قرن چهارم هجری با ترجمه تفسیر طبری آغاز شد و به نهضتی تبدیل گردید که تا دو قرن بعد، در شکوفایی به سر می برد .نهضت دوم ترجمه قرآن درایران بعد از انقلاب اسلامی شکل گرفت. بدیهی است که استفاده از دیدگاههای نقّادان وآشنایان به علوم زبانی و ادبی، باعث تهذیب و رفع معایب ترجمه ها می شود. ترجمه های فارسی کنونی هنوز نتوانسته اند رسالت خود را در انتقال پیام الهی به درستی انجام دهند؛رعایت نکردن قواعد عربی وساختار کلمات ، به کارگیری از معادل های نامناسب ،اهتمام نداشتن به ریزه کاریهای ادبی وبلاغی، از جمله مهم ترین اشکالات واختلافات این ترجمه هاست. این پژوهش به نقد و بررسی تطبیقی ترجمه سه تن از مترجمان معتبر و مشهورـ محمد مهدی فولادوند، بهاءالدّین خرمشاهی و طاهره صفارزاده- پرداخته وبه دلیل گستردگی کار به چهار سوره ابراهیم ، حجر،نحل واسرا بسنده کرده است که در سه فصل مورد بررسی قرار گرفته است .

کشاجم ، محمود بن حسین ، از شعرای معروف عصر عباسی دوم می باشد. او در دربار ابی هیجاء حمدانی در حلب و پس از آن در نزد پسرش سیف الدوله حمدانی بوده و همچنین به سرزمینهای مختلفی بویژه مصر سفر نمود.از مهمترین آثار او می توان به دیوان شعری اشاره نمود. شاعر برخلاف جدّش سندی بن شاهک که - از دشمنان اهل بیت(ع) بود و به دستور هارون الرشید زندان بانی امام موسی کاظم(ع) را عهده دار بود و سرانجام امام (ع) را به شهادت رسانید - دوستدار اهل بیت(ع) و شیعه ی امامیه بود و در اشعارش از عشق به اهل بیت(ع) و دوستی با آنها سخن به میان آورده و مدافع حقّ آنان بود و از مصائبشان اندوهگین می شد . در این پایان نامه پس ا ز بررسی زندگی شاعر از جهت سیاسی و فرهنگی و بیان زندگینامه ی آن ، دیوان شعری اش مورد مطالعه قرار گرفته واشعار مربوط به اهل بیت (ع) استخراج شده و به ترجمه و شرح و توضیح هریک از آنها پرداخته شده است .

مدح و منقبت اهل بیت (علیهم السلام) همواره مورد توجه شاعران و ادیبان قرار گرفته است. بسیاری از شاعران در پرداختن به این شیوه از آیات قرآن و روایات بهره برده اند و به فراز های مهم زندگی این بزرگواران اشاره کرده اند. شیخ هاشم کعبی از جمله ی این شاعران است که شعر خود را به نام مبارک چهارده معصوم (علیهم السلام) زینت بخشیده و آن را از روی اعتقادات عمیق و ارادتی خالصانه انجام داده است. از آن جا که بیشتر اشعار این شاعر گرانقدر در مدح، منقبت و رثای اهل بیت به خصوص رثای امام حسین (ع) و تبیین واقعه ی کربلاست، وی را شاعر اهل بیت نامیده اند. کعبی در اشعارش به موضوعاتی از قبیل غصب خلافت، حدیث منزلت، ولایت امام علی (علیه السلام) و ...اشاره نموده است. همچنین در دیوان وی ابیات قابل ملاحظه ای است که به ظهور مهدی موعود (عج) اختصاص یافته؛ که خواهد آمد و انتقام فاجعه ی کربلا را خواهد گرفت. ناگفته نماند دیوان این شاعر فرهیخته، از لحاظ ساختار و اسلوب، از جایگاه بالایی بر خوردار بوده است. از سوی دیگر، شاعر به تمام اغراض شعری مرسوم و معمول روزگارش همچون مدح، فخر، رثا، حماسه، غزل و ... پرداخته و در بیشتر آن ها دستی توانا داشته، وی همچنین در سرودن شعر، از توریه، ضرب المثل، تشبیه، جناس و غیره بهره برده، به گونه ای که باید گفت، شعر وی آراسته به متانت ترکیب، جزالت لفظ و روانی و یکپارچگی است. اما نگارنده در این پژوهش برآن است تا به شرح و تحلیل موضوعی و محتوایی اشعار وی بپردازد و از خلال آن به گوشه ای از فضایل این بزرگواران اشاره کند.

از آنجا که پیامبر در میان امت عرب مبعوث گردید و نیز از آنجا که زبان عربی، زبان توانا و استوار بود، خداوند آن را برای خطاب خویش با انسان برگزید. با گذشت زمان و با شکل گیری جامعه و حکومت اسلامی نور اسلام وقرآن مرزهای اسلامی را در نوردید و شعاع آن به مردمان غیر عرب رسید. گوناگونی اقوام وزبان ها در قلمرو حاکمیت اسلام ضرورت هایی را ایجاد کرد؛ از جمله آگاه سازی غیر عرب از محتوا و مفهوم پیام الهی و دستورهای خداوند است و گسترش مفاهیم قرآنی در جامعه نیازمند ترجمه های به جا و روان از قرآن است. لذا نقد وآسیب شناسی این ترجمه ها امری ضروری به نظر می رسد. از آنجا که فهم صحیح و ترجمه ی دقیق قرآن احاطه علمی وافری را می طلبد، این امر برای مترجمان قرآن مقدور نبوده است. بنابراین استفاده از معادل های نامناسب و اشتباه، حذف و اضافه های غیرقابل توجیه، عدم رعایت دستور زبان فارسی و عدم فهم صحیح نحو عربی از جمله اشکالات این ترجمه هاست. پژوهش حاضر به بررسی و مقایسه تطبیقی سه تن از مترجمان مشهور قرآن (فولادوند،مکارم شیرازی و آیتی) پرداخته که در چهار فصل مورد بررسی قرار گرفته است. فصل اول درباره ترجمه و مفهوم آن به طور کلی، فصل دوم بررسی و معرفی انواع روش های ترجمه قرآن، شرایط مترجم، فصل سوم به بیان مسائل مربوط به نقد وترجمه قرآن و فصل چهارم که قسمت اصلی کار اصل به نقد وبررسی تطبیقی ترجمه ها می پردازد.

أصیبَ الأدب العربیُ طیله القرون الطویله بجمود فی الأغراض والمعانی ولکن عندما بدأ العصر العباسی بدأت معه ثوره علمیه لم یسبق لها مثیل فی تاریخ الادب العربی. فانبری شعراء فی هذا العصر یواکبون هذه الثوره العلمیه محاولین إدخال ثمراتها فی شعرهم وکانت هذه خطوهً مبارکه نحو ازدهار الادب العربی لکن سرعان ما رجعت العقلیه العربیه القدیمه فسیطرت علی قرائح الشعراء ومع هذا هناک شعراء استثمروا انتشار العلم والمعرفه لیثروا به شعرهم ومن اهم هولاء ابوتمام الطائی وابن الرومی. هذان الشاعران تأقلَما مع البیئه الجدیده فقالا الشعر علی الطریقتین القدیمه والمولده فی ذلک العصر؛ وإن کانا اقرب الی القدیم منه الی الجدید. وقد تأثّرت شاعریّتهما بالظروف التی عاشاها. ومن ابرز تأثیرات البیئه علی شعرهما هو کثره المدیح. وتجدر الإشاره الی أنّ شعر الشاعرین کان مفعماً بالثقافات والعقلیات السائده آنذاک ولفهم بعض شعرهما ولاسیما ابی تمام الطائی یحتاج الی معرفه بعض العلوم کعلم الکلام والمنطق، وکذلک شعر الشاعرین کان فیه الکثیر من المحسنات البدیعیه. ومن اجل هذا نری أنّ الموسیقی الشعریه فسدت فی شعرهما وقد أخرج الشاعران الشعر العربی من الحاله الأمّیه والفطریه التی کان علیها الشعراء فی العصور السابقه وبهذا قد فتحا صفحه جدیده فی الادب العربی. وقد اتّسمَ شعر ابی تمام الطائی بالایجاز الذی کان شبیهاً بالرمز بینما کانت الإطاله السمه البارزه فی شعر ابن الرومی. وشعر الاول منهما اتّسم بالصعوبه والثانی بالسهوله والطبعیه. وشعر ابن الرومی کان اکثر تأثّراً بالبیئه التی عاشها الشاعران فظهر شعره مرآهً لمجتمعه تبدو فیه ملامحه اکثر من شعر ابی تمام الذی سخّر ثلثی دیوانِ شعره للمدیح. جلب الشاعران اهتمام اکثر الباحثین والناقدین المعاصرین فکتبوا کثیراً عن الشاعرین وشعرهما الکثیر من الکتب وهذا دلیل علی عبقریه الشاعرین وغورهما علی لطیف المعانی.

الحمد لله والصّلاه والسّلام علی أشرف الأنبیاء و المرسلین و علی آله الطّیبین الطاهرین و أصحابه المنتجبین. تناول الباحثون والدارسون دراسه أدب عصری الأموی و العبّاسی و کانت هذه الدراسات محل اهتمامٍ کبیر فی الأوساط و المجامع الأدبیّه، لذلک اخترت هذین العصرین المتتالیین للدراسه باعتبارهما محطّتینِ هامّتینِ فی الأدب العربی و فیهما تتجلّی و تتضح الصوره المتکامله و المتنامیه للأدب العربی القدیم . و إنّما هذه الفکره و هی أن أدرس الرثاء فی هذین العصرین یرجعُ إلی رثاء نفسه، فإنّ الرثاء من أنبل الشعر العربی؛ لأنّه یصدر عن معاناه حقیقیّه و تجربه شعوریّه صادقه تترک الأثر الکبیر فی النفوس و بذلک یکون شعر الرثاء أکثر حیویّه و نشاطاً و صِدقاً باعتقادی ما عدا ذلک الرثاء الّذی یقال لإرضاء ذوی المیّت أو مداهنتهم للوصول إلی غایه نفعیّه . أهمّیّه الموضوع: إنّ البحث فی الرثاء باعتباره غرضٌ من الأغراض الشعریّه یبیّن لنا بوضوح کیفیّه تطوّره و ازدهاره و تأثّره من بیئته الّتی تفضی علیه موضوعات و ألوان جدیده نتیجه للمتغیّرات الموجوده فی کلّ عصر. ففی العصر الأموی مثلاً نری أنّ عدّه أمور ساهمت فی تطویر الرثاء منها، قرب الصّله بین هذا العصر و عصر صدر الإسلام و هذا العامل أسهم فی إستحداث مفاهیم و صور جدیده للرثاء مقارنه بالرثاء الجاهلی، إذ أنّ الرثاء طُبع بطابع المفاهیم الإسلامیه نتیجه لتأثّره بالعصر الإسلامی و ثمّه سبب آخر و هو کثره الفتن و الصراعات و الحروب فی هذا العصر أفضت للرثاء اتجاهات جدیده منها الإتجاهین السیاسی و المذهبی الّذی کان الهدف منهما تفضیل حزب علی آخر من خلال تسجیل المآثر الدینیّه للمرثی . أمّا فی العصر العبّاسی و نتیجه لتطوّر الحیاه العربیّه و امتزاج العقل العربی بالقومیات الأخری، إزدهرت معظم الأغراض الشعریّه و منها الرثاء الّذی خرج عن المحدوده الضیّقه الّتی تتحدث فقط عن الأشخاص و شقّ طریقه نحو آفاق أخری و لذلک استحدثت فی هذا العصر انواع أخری للرثاء کرثاء المغنین و الجواری، و رثاء المدن و الدول، و رثاء الحیوانات خاصّه الألیفه منها، و کذلک رثاء أعضاء الجسم و السلع. و استمرّ الرثاء التقلیدی الموجّه للأشخاص فی هذا العصر إلّا أنّه تلوّن بألوان شعریّه متعدده و مفاهیم جدیده و مبتکره خاصّه فیما یتعلّق بالرثاء العاطفی الموجّه للأهل و الأقارب و کذلک الرثاء المذهبی من قبل شعراء أهل البیت فی هذا العصر. و تناولت کتب و دراسات عدّه البحث فی الرثاء و دراسته و من هذه الکتب: الرثاء فی الشعر العربی، للدکتور محمود حسن أبوناجی، و الرثاء، للدکتور شوقی ضیف و کذلک رثاء غیر الإنسان فی الشعر العبّاسی لعبدالله عبدالرحیم السودانی، ولکن لم أعثر علی کتاب أو بحث قام بدراسه تقارن بین الرثاء فی العصر الأموی و العصر العبّاسی أو تابعت تطوّره و لذلک اتخذتُ هذا العنوان موضوعاً لدراستی أرصد به ما طرأ من تغیّرات و تطوّرات للرثاء فی العصرین متحدّیاً العقبات و لم یکن الأمر للوصول إلی هذه الغایه سهلاً بل کان یحتاج إلی الجهد الوافر الّذی کان یجب علیَّ أن أبذله حتّی أوفّق فی هذا العمل، لذلک توکّلت علی الله و بحثت فی الکثیر من المصادر، خاصهً کتب الأدب القدیمه و دواوین الشعراء حتّی أحصل علی نماذج جدیده للرثاء و أدرسها و أبیّن رأیی بکل شفافیه و موضوعیّه. و أمّا اهم الأسباب الّتی دفعتنی لاختیار هذا الموضوع هی کالتالی 1- رغبتی فی دراسه أحد الأغراض الشعریّه و بما أنّ الرثاء یُعبّر عن عاطفه صادقه فی کثیر من الأحیان و عن مشاعر جیّاشه و إحساس مرهف فی خلجات النفس اخترته موضوعاً لدراستی. 2- إنّ هذا الموضوع فی هذه الفتره الزمنیه و بهذه الکیفیّه لم یتعرّض للدراسه من قبل و إنّی لم أجد کتاب أو دراسه تقارن بین الرثاء فی العصر الأموی و العبّاسی، بل أنّ الرثاء و خاصه فی العصر الأموی لم یُعنی بکثیر من الإهتمام من قبل الدارسین و الباحثین . 3- نظراً لأهمیّه محطتَی الأدب الأموی و العبّاسی قد قمتُ بدراسه الرثاء فی هذین العصرین الّذی أخذ بهما الفکر العربی ینمو و یتطوّر شیئاً فشیئاً. 4- و أخیراً قد تُسهم هذه الرساله ربّما فی فتح الطریق أمام کل من یرید أن یبحث فی الرثاء من الباحثین و الطلّاب و ذلک بتتبّعهم لهذا الغرض الشعری فی هذین العصرین و الخوض فیه من زوایا مختلفه . المنهج فی هذه الرساله: تشمل هذه الرساله ثلاثه فصول : الفصل الأول هو نظرهٌ عامّه إلی البیئه فی شتّی جوانبها فی العصرین الأموی و العبّاسی و قد تحدثتُ فی هذا الفصل عن الحیاه الدینیه، و العقلیه، و الإجتماعیه، و السیاسیه، و الإقتصادیه و الأدبیه فی کلا العصرین. الفصل الثانی و تحدّثت فیه عن الرثاء و تطرّقتُ إلی معناه لغهً و اصطلاحاً و أشرت إلی سابقته و کذلک إلی مکانته فی الآداب العالمیّه و اشرت أیضاً إلی الوان الرثاء و انواعه، ثمّ قمت بدراسته فی العصر الجاهلی لتکون هذه الدراسه المختصره مدخلاً لعملیّه المقارنه الّتی کنت بصدد عقدها، ثمّ قمت بدراسه هذا الغرض فی العصر الأموی و بعد ذلک فی العصر العبّاسی، حتّی اکتشف بعض التطوّرات الّتی حدثت للرثاء فی هذه الفتره مستنداً بذلک إلی بعض النماذج الشعریّه الّتی توکّد ذلک التطوّر و التغییر. الفصل الثالث و قمتُ فیه بمقارنه واضحه المعالم من خلال اتّجاهات الرثاء (العاطفی، والسیاسی، و المذهبی، و الإنسانی و الحضاری ) و ذکرت لکل من هذه الإتجاهات نماذج شعریّه من العصرین و عقدتُ مقارنه بین هذه النماذج، أکّدتُ فیها مدی أوجه التباین و التشابه للرثاء فی العصرین الأموی و العبّاسی. ثمّ تحدثت عن أسالیب الرثاء و ذکرت نماذج شعریّه من العصرین لهذه الأسالیب و تطرقت أیضاً إلی مقدمه قصیده الرثاء و کذلک إلی الأوزان المستخدمه فی الرثاء فی کلا العصرین بصوره وجیزه . و جئت فی الختام بنتائج البحث الّتی توصّلت إلیها لتکون حسن ختام لهذا العمل و تلی هذه النتائج خلاصه للبحث باللغه الفارسیّه. و أخیراً جئتُ بفهرس لأکثر من ثمانین کتاباً و مقاله استفدتُ منها فی إعداد هذه الرساله یتلوها ملخّص باللغه الإنجلیزیّه و أخیراً آملاً أن اکون قد وفّقتُ فی هذه الدراسه، فإن کان کذلک، فهذا فضلٌ من ربّی و إن لم یکن فحسبی أنّنی قد بذلت قصاره جهدی لإخراج هذه الرساله بأحسن صوره و الله من وراء القصد .

تحلیل صحیح الفاظ و وجوه اعرابی آنها، تأثیر مستقیم بر درک و فهم معنای آیات دارد تا آنجا که در مواردی اعرابگذاری نادرست کلمات در آیات، به استنباط ناصواب از سخنان خدا منجر میشود. با توجه به اینکه الفاظ، ظروف معانی هستند شناخت دقیق و صحیح معانی و فهم درست آنها فقط با درک دقیق رابطه میان الفاظ و اجزای تشکیلدهندة کلام میسّر است که کشف این رابطه، سبب درک پیام آن میشود. در برخی آیات قران، تعدد معانی و تنوع دلالتها به علت تعدد اعراب و تنوع وجوه نحوی در آنها است، به همین دلیل ابن جنی، اختلاف در اعراب را دلیلی بر اختلاف معانی میداند. اختلاف در وجوه اعرابی در تفسیر آیات و چگونگی استنباط احکام الهی نقش محوری دارد. بنابراین تکیه بر خرد جمعی یاهمان اصل اجماع والتزام به ترکیب های قرانی واجتناب از تاویل ها واضمارهای بی مورد ودوری از حمل قران برقواعد میتواند ما را در درک مفاهیم آیات و دریافت حقیقت مراد کلام خداوند یاری کند و از سقوط در دام تفسیرهای سلیقهای و تأویل کلام خداوند بر مبنای گرایشهای فکری و مسلکی وسلایق شخصی ،برهاند، مشروط به آنکه معانی دریافتی از وجوه اعرابی با روح کلی حاکم بر قرآن و معانی دریافتی از مکتب امینان وحی که پیامبر)ص( و اهلبیت گرامی ایشان)ع( هستند، همچنین با عنصر عقل به عنوان پیامبر درون مغایر نباشد. این پایان نامه تلاش کرده است پارهای از آسیبهای چالش برانگیز زمخشری در تفسیر کشاف رادر آیات بررسی و تحلیل کند. که باشناخت این آسیبها واجتناب از آنها ،وهم چنین بادرک صحیح دلالتها، میتوان مانع حمل کلام خدا بر غیر مراد آن گشته و به برداشتی صواب ودرکی حقیقی از پیامهای آسمانی دست یافت.

مازال الأدب مرآه عصره وحامل رسالته علی رغم النکبات التی واجهها فی طریقه والتطورات الحاصله فیه علی مرّ العصور و الشعر القصصی الذی هو شکل من أشکاله لم یکن بمعزل عنه. سعت هذه الدراسه لتبیین أحوال العصر الحدیث بعد دخول الفرنسیین والتغییرات الحاصله علی أدبه إثر هذه الحادثه بمساعده الوسائل کالصحف والمجلات والبعثات و... فی بابین مخصصین للشعر والقصه وباباً آخر للشعر القصصی مع دراسه عناصر الأنواع الأدبیه لهذه الدراسه شعراً وقصه وتطبیقها فی الباب الرابع المخصص لدراسه الشعر القصصی فی قصه«الیتیم فی العید» للشاعر معروف الرصافی متخذه هذه الرساله القصه القصیره أنموذجاً لها؛ساعیه للإجابه علی هل استطاع الشعراء انعکاس مشاکل الشعب فی الشعر القصصی؟ و ماهی عناصره الفعاله؟ومن أین استمدوا ماده قصصهم؟...متخذین لهذه الدراسه المنهج التوصیفی التحلیلی للوصول الی نتائج منها: إنّ الأدب العربی إنتاج ساهمت فیه کثیر من الأمم ولاسیما فی العصر الحدیث. وإنّ الأدب العربی لم یستورد الأدب القصصی من الغرب بل العکس ولکن قد طوره فنیاً فی العصر الحدیث متأثراً بأدب الغرب القصصی، وهکذا الحال فی الشعر القصصی.وإنّ الشعر القصصی أحدث لحمل رساله اجتماعیه وإنسانیه موجّه بها الی الاستعمار. وقد اختصّت هذه الرساله بعناصر الشعر القصصی لدراسه تفاعل هذه العناصر فنیاً مع بعضها البعض فی هذا الجنس الأدبی مستهدفه تبیین تأثیر تفاعلها فنیاً فی نجاح الشعر القصصی لإیصال رسالته الاجتماعیه والإنسانیه للعالم ولاسیما الاستعمار.

دکتر ابراهیم ناجی از بزرگترین شاعران رمانتیک معاصر ادبیات عرب است . او به شاعر عاطفه و احساس مشهور است. ما در این پژوهش ، بر اساس معیارهای نقد عاطفه و احساس به نقد عاطفه در شعر او پرداختیم و با تفصیل هر کدام از معیارهای نقد عاطفه را به صورت مستقل و مجزا بیان کردیم و برای هر کدام نمونه های زیادی از شعر او ذکر کردیم . سپس در باره انواع عاطفه و احساس در شعر او ، خصوصاً عاطفه میهن پرستی که بسیاری از ناقدان او را متهم به ضعف آن می کردند ، سخن گفتیم و با ذکر نمونه های زیاد و زیبایی از شعر او در این باره و مقایسه او با دیگر شاعران هم دوره او ، خلاف این مطلب را ثابت کردیم . سپس به بحث از اثر مکتب ادبی رومانتیسم در شعر او پرداختیم و دیدیم که چگونه اصول آن مکتب در شعر او نمایان بود . ما به بیان آن اصول سعی به تطبیق آنها در شعر او کردیم و نمونه های زیادی از شعر او را در این باره ذکر کردیم . سپس به بحث از بینامتنی در شعر او پرداختیم از جمله شاعرانی که در شعر او تأثیر گذاشته بودند می توان خلیل مطران و الشریف الرضی شاعر بزرگ عصر عباسی را نام برد . او سخت آنها را دو ست داشت و از خواندن شعر آنها خصوصاً شعر الشریف الرضی که او حافط دیوانش بود ، لذت می برد . ما با بیان وجوه مشترک و نمونه های زیادی از شعر آنها سعی کردیم تا به اثبات فرضیه تأثیر پذیری ابراهیم ناجی از شعر الشریف الرضی بپردازیم . همچنین از از اثر قرآن کریم در شعر او به اختصار سخن گفتیم .

احمد مطر در سال1956 م در یکی از روستاهای جنوب عراق متولد شد . از نوجوانی سرودن شعر را آغاز کرد . وی اساس شعر خود را بر مبنای سیاست و مبارزه با ظالمان قرار داد . بخش بزرگی از اشعار وی به سیاست اختصاص دارد . وی از نظر اجتماعی به مسئله حقوق بشر و آزادی و فقر و عدالت و وطن و ... پرداخت . محور اصلی شعر او آزادی است و این امر سرچشمه سرودن شعر در وی شد که شاعر آن را با تجربه خاص خود و تجربه ملتش - عراق -آمیخته است .وی به بررسی مشکلات مردم فقیر و تهیدست و مسئله فلسطین پرداخت و از استعمار بیزاری جست چرا که ثروت ملتش را به تاراج برده است . مطر با بیانی خشم آگین و تند و گاه طنز آمیز اما تلخ به مبارزه با ستمگران می پردازد . وی هم اکنون ساکن لندن است .

کار شرق شناسان با ا هداف و انگیزه های گوناکونی مانند انگیزه سیاسی، اقتصادی، دینی و علمی آغاز گردید. از سوی دیگر دیدگاههای صاحب نظران نیز درباره تأثیر پژوهشهای شرق شناسان بر شرق، گوناگون بوده است. آنچه که در این پایان نامه مورد بحث قرار گرفته است، بررسی فعالیتهای علمی دو قرن اخیر شرق شناسان در حوزه ادبیات عربی است که ضمن آن مروری بر زندگینامه وآثار دهها نفراز نام آوران شرق شناس ازمهمترین مراکز شرق شناسی غربی ،حاصل کار آنها در چند بحث مجزا مانند شرق شناسان وادبیات قدیم عربی،شرق شناسان وپژوهشهای آنان در ادبیات معاصر عربی وشرق شناسان ومطالعات آنان در زمینه قرآن کریم مورد بررسی قرار گرفته است.در یک اظهار نظر کلی می توان گفت مطالعات وپژوهشهای شرق شناسان مانند هر فعالیت علمی دیگر دارای ابعاد منفی ومثبت است که در بُعد منفی سبب ایجاد برخی گرایشهای غرض ورزانه ودیدگاههای شک برانگیز نسبت به آثار ومنابع اصلی ادبیات عربی مانند اشعار عصر جاهلی وحتی قرآن کریم گردید که پایه این دیدگاههای تردید آمیز ابتدا در آثار وکتابهای شرق شناسان مطرح گردید سپس به افکار واندیشه های نویسندگان واندیشمندان معاصر عرب راه یافت بطوری که این تأثیر به روشنی در آثار برخی از این نویسندگان آمده است . ازسویی دیگر چون طرح این دیدگاهها منحصراً ازجانب تعداد انگشت شماری از شرق شناسان صورت گرفت وبعضاً هم ازسوی خود شرق شناسان مورد نقد وکنکاش قرار گرفت، طبعاً نمی توان این اثرات منفی را برمطالعات ارزشمند وگرانبهای همه آنان تعمیم داد، زیرا در این میان شرق شناسان فراوانی بودند که با علاقه وعشق به فراگیری فرهنگ شرقی –اسلامی سالهای مدیدی از عمر گرانبهای خود را وقف خدمت به احیای آثار خطی این فرهنگ نمودند و در این راستا هزاران نسخه خطی ارزشمند عربی راتحقیق ،تصحیح،ترجمه ومنتشر نمودند ضمن آنکه خود،کتابهای فراوانی در زمینه های گوناگون ادبیات عربی تألیف کردند وبا این فعالیتها از نابودی شمار زیادی از آثار خطی عربی جلو گیری کردند وبا نوشتن کتابهای نقد وشرح پیرامون این آثار انگیزه های تحرک وپویایی بیشتر فکری وعلمی در میان نویسندگان عرب ایجاد کردند، بطوری که کتابهایی که در نقد وبررسی آثار شرق شناسان نوشته شد به شکوفائی ورشد ادبیات عربی کمک فراوانی نمود. در حقیقت نتایج این مطالعات ونقدهای علمی فراوانی که بر آنها نوشته شد نشان دادکه آثارِمثبتِ پژوهشهای شرق شناسان در زمینه ادبیات عربی بویژه در دو قرن اخیر بسیار بیش از ابعاد واثرات منفی است.