هر مفسر برای بر گرفتن مقاب از چهره آیات قرآن روشی را در پیش میگیرد که این روش در کل تفسیر گستردگی دارد و تمام آیات قرآن از روش مفسر تاثیر می گیرند . علاوه بر روش مفسر بنابر روحیات و ذوقیات و همچنین ضرورت عصر زندگی خویش گرایش خاصی نیز پیدا می کند و به واقع می توان گفت در اکثر مواقع روش و گرایش با هم خلط شده و مفسر در یک مسیر کلی گام بر میدارد روش تفسیری احسن الحدیث به توجه به بررسی آیات د رآن در بعضی مواضع قرآن به قرآن بوده گرچه مفسر خود را از روایات دور نکرده و سعی کردهتا قرآن و روایات را با تکیه بر آیات قرآن در کنار هم بیاورد همچنین از روش ادبی نیز بهره جسته و سعی کرده انواری از فصاحت و بلاغت قرآن را نیز به خواننده بتاباند.روش تفسیری استاد سید علی اکبر قریشی در این پژوهش مورد بررسی قرار گرفته بطوری در مقدمه بیان موضوع ، تعریف آن پیشینه و رورش تحقیق بیان شده است. در فصل اول زندگی نامه مولف وتوصیفی از روش احسن الحدیث ارائه شده است. فصل دوم از مبانی روش و گرایش های تفسیری مفسر سخن گفته شده بطوری که بابررسی تفسیر این مفسر از روش او که هم شامل روش قرآن به قرآن و هم تاثیر پذیرفته از روایات ماثر است آگاه میشویم همچنین گرایش این مفسر بیشتر به این نقطه معطوف شده که آیات را حول محور هدایت و تربیت بر اساس اصول علمی و اجتماعی تفسیر کند. مبانی تفسیری احسن الحدیث برگرفته از آیه ( افلایتدبرون القرآن ام علی قلوب افقالها ) و مفسر بر این اعتقاد است که با تدبیر در آیات قرآن می توان به مراد خداوند پی برد و می توان گفت مبانی تفسیری او بر اساس حجیت (ظواهر قرآن) است. در فصل سوم عمده ترین مباحث علوم قرآنی که در تفسیر احسن الحدیث مورد بررسی قرار گرفته بیان شده که عبارتند از اعجاز قرآن ، تحریف ناپذیری قرآن ، نسخ در قرآن ، حروف مقطعه و جمع در قرآن بیان شده است. باتوجه به دیدگاه بعضی از مفسران شیعه از جمله علامه طباطبایی که هر آیه از قرآن را بر مبنای آیات دیگر تفسیر می کنند و بر این اعتقادند که قرآن خود بیانگر خویش است این مفسر نیز بر پایه این تفکر به نوشتن در تفسیر روی آئرده و سعی کرده برای تفسیر هر آیه بیانی از خود خداوند و همچنین روایات وارد شده از معصومین در تفسیر آیه استفاده کند.

حقیقت نوری اهل بیت (علیهم السلام) یکی از مهم ترین فضائل آنان به شمار می رود و نقشی بنیادین نسبت به سایر فضائل ائمه دارد و معرفت به ائمه (علیهم السلام) و بالتبع معرفت حقیقی حق از طریق شناخت این حقیقت حاصل می شود. این حقیقت به طور کلی شامل دو قسمت می باشد 1- «خلقت نوری اهل بیت (علیهم السلام)» 2- «مقام نورانیت اهل بیت (علیهم السلام)». نور ائمه (علیهم السلام) اولین مخلوق الهی می باشد که هستی با وجود آنان ظهور یافت و قبل از آنان مخلوق دیگری خلق نشده بود. از این خلقت اولیه باعناوینی نظیر نور، روح، عقل، قلم یاد شده است. ائمه(علیهم السلام) بعد از خلقت و پیش از خلقت سایر موجودات سالیان درازی به تسبیح وتحمید خداوند متعال مشغول بوده و بعد از آن سایر موجودات توسط نور ائمه (علیهم السلام) آفریده شدند. عالم جبروت، عالم ناسوت، عرش، کرسی، ملائکه و شیعیان خلاصه همه هستی از کانال فیض ائمه (علیهم السلام) پابه عرصه وجود گذاشته اند و واسطه فیض الهی بودن ائمه از این طریق به نحو احسن اثبات می شود، البته این وساطت فقط به مرحله آفرینش ختم نمی شود بلکه در بقاء موجودات هم فیض الهی به واسطه آنان سرازیر در عوالم خلقت می شود و همچنین ولایت تکوینی ائمه (علیهم السلام) و مقام خلافت الهی آنان در تمامی عوالم که از معارف اصیل دین می باشد بر اساس خلقت نوری اهل بیت (علیهم السلام) تبیین واثبات می شود. مقام نورانیت اهل بیت (علیهم السلام) هم که از خلقت نوری آنان نشأت گرفته همان ولایت مطلقه کلیه الهی است که بر این اساس احاطه حضرت حق بر تمامی مخلوقات به واسطه مقام نورانیت ائمه (علیهم السلام) می باشد همه این حقایق مفاهیمی است که از آموزه های روایی از زبان خود ذوات مقدس معصومین به ما رسیده است .

معناشناسی تاریخی وتوصیفی واژه اسلام در قرآن کریم عنوان پایان نامه ای است که در 5 فصل تهیه وتنظیم شده است فصل اول این پژوهش شامل کلیاتی پیرامون مباحث معناشناسی و تاریخچه ی آن و تعریف اصطلاحات می باشد . در فصل دوم معناشناسی تاریخی لفظ اسلام درسه دوره جاهلی، عصر نزول و پس از عصر نزول مورد بررسی قرآنی، روائی تاریخی ، لغوی و ... قرار گرفته است و در پایان این فصل به این نتیجه دست می یابیم که لفظ اسلام با گذر از دوره جاهلی و ورود به دوره نزول قرآن دچار تطور معنائی و به عبارت بهتر دچار تعدد معنا گردیده است که علاوه بر حفظ معنای تسلیم که قبل از ظهور دین اسلام شامل آن می شده است با نزول قرآن کریم معنای خاص دین اسلام نیز بر ان افزوده شده است و تا زمان حال نیز این تعدد معنا را حفظ کرده است. در 3 فصل دیگر پایان نامه به بررسی توصیفی واژه اسلام در قرآن کریم و دیگر مشتقات سلم مانند سلام، سلیم، استسلام، سالم و ... پرداخته ایم که در فصل سوم و چهارم به بررسی توصیفی واژه اسلام و ومشتقات آن مانند مسلم، مسلمات و .. در آیات مکی و مدنی اشاره شده و تمام آیات مورد بررسی قرار گرفته تا مراد خداوند از لفظ اسلام در قرآن کریم مشخص گردد و می توان در نتیجه گیری این فصل این گونه گفت که در آیات قرآن گاهی لفظ اسلام در معنای تسلیم به کار رفته است و گاهی نیز در معنای دین اسلام مورد استفاده قرار گرفته است. در فصلهای چهارم و پنجم نیز مشتقات دیگر سلم مورد مطالعه قرار گرفته اند

این پایان نامه با عنوان بررسی مقایسه مضامین ادعیه در قرآن کریم و عهدین کاوشی است درباره دعا در سه دین یهود، مسیحیت و اسلام. در ابتدا به طرح موضوعات کلی چون معانی لغوی و اصطلاحی دعا و نیز معناشناسی آن پرداخته شده و بعد از آن خدای مدعو و بنده نیایشگر از ارکان دعا شمرده شده و برای خداوند صفاتی همچون مالک، قدیر، علیم، سمیع بیان گردیده و بعد از آن به صفات نیایشگر همچون اخلاص، حضور قلب و خوف و رجاء پرداخته شده است و در ادامه الفاظ دعا به عنوان سومین رکن دعا شرح شده و نیز اموری همچون اظهار خشوع، اظهار ضعف، اقرار به حکمت خداوند، اظهار ایمان، تسلیم بودن جزو آداب دعا شمرده شده است و همچنین حاجت های مطرح شده به درگاه خداوند از زبان دو گروه پیامبران و مومنان از قبیل طلب سلامتی و عافیت، طلب رحمت و بخشش، درخواست هدایت، طلب رزق و روزی مطرح شده است و در هر یک از موضوعات ذکر شده، سعی شده است که بین مطالب قرآن کریم و عهدین مقایسه شود .

اسرائیلیات، نوعی از افسانه ها و داستان های باطلی است که از فرهنگ های دیگر، به خصوص قوم یهود وارد تفاسیر اسلامی اعم از شیعه و سنی گردیده است. در این رساله کیفیت و کمیت اسرائیلیات در تفاسیر با تأکید بر دیدگاه های علاّمه عسکری و علاّمه معرفت بررسی گردید و در طی تحقیقات کتابخانه ای انجام شده پیرامون این موضوع، اثبات شده که اسرائیلیات از زمان صحابه آغاز شد و در زمان تابعین رواج یافت. در ابتدای تدوین تفسیر به سبب بی توجهی برخی از مفسران در سلسله و سند حدیث و نیز عدم بررسی در محتوای احادیث بخش کثیری از اسرائیلیات وارد حوزه تفاسیر گردید. مهم ترین عواملی که زمینه ی گسترش اسرائیلیات گردید از نظر علاّمه عسگری ممنوعیت نگارش و نقل حدیث بود. ایشان ریشه ی بسیاری از گرفتاری های مسلمانان و به خصوص شیعیان را از این رهگذر می دانند. نه فقط ریشه ی ظهور و رواج اسرائیلیات! علاّمه معرفت نیز علاوه بر این عامل، عوامل دیگری مانند برداشت غلط از حدیثِ «حدّثوا عن بنی اسرائیل و لا حَرج»، مختصرگویی قرآن و تفصیل گویی عهدین، ضعف فرهنگی اعراب، کینه ی یهود، همراهی دستگاه خلافت با قصه سرایان و... را از عوامل بروز این مسأله می دانند و هشت نفر ذیل را نیز جزء چهره های بارز در ترویج اسرائیلیات می دانند: عبدالله بن سلام، کعب الاحبار، تمیم داری، وهب بن منبه، محمد بن کعب قرظی، عبدالله بن عمروعاص، ابوهریره و ابن جریجِ رومی که در این میان، ابن جریج را از این تهمت مبری می سازند. اما اهل سنت نظری متفاوت دارند، از جمله دکتر ذهبی برخلاف نظر علاّمه معرفت، ابن جریج و ابن عباس را از راویان اصلی اسرائیلیات می دانند. اسرائیلیات به انواع گوناگونی تقسیم شده است که هر یک از آن ها دارای حکمی ویژه است. علاّمه معرفت روایات اسرائیلی را به دو دسته شفاهی منقولات کعب الاحبار و ابن منبه و ابن سلام و نیز منقولات کتبی یا آنچه در کتب عهدین وجود دارد تقسیم کرده است و درباره ی حکم جواز نقل اسرائیلیات معتقد است که علی رغم نظر ذهبی و اکثر مفسران اهل سنت، مراجعه به اهل کتاب جایز نیست و بلکه به دلیل آیاتی از قرآن مجید مانند 109،79،75 و غیره از سوره بقره به شدت هم مذموم است. میزان اثرپذیری تفاسیر از روایات اسرائیلی نیز متفاوت است. علاّمه معرفت معتقد است تفسیر طبری و سیوطی پایه و اساس انتشار و پخش اسرائیلیات در کتب تفسیری متأخرین است. و از میان تفاسیر، تنها تفسیر المیزان علاّمه طباطبائی است که از نقل اسرائیلیات احتراز جسته و در مواردی اندک نیز پس از ذکر آنها به نقد و ردشان پرداخته است. و علاّمه عسگری معتقدند که در اصل فرهنگ یهودی کعب الاحبار از کتب تفسیری مکتب خلفا به پاره ای از کتب تفسیری مکتب اهل بیت(علیهم السلام) نفوذ کرده است. و متأسفانه در این برهه از زمان که مستشرقان در پی سیاه نمایی قرآن کریم و فرهنگ اسلامی می باشند وجود چنین احادیثی دستاویز محکمی برای آنان خواهد بود که به وسیله آن می توانند ضربه محکمی به اسلام وارد سازند. ایجاد و القای شبهات گوناگون یکی از بزرگ ترین دستاوردهای آنان در سال های اخیر بوده است. به نظر می رسد اولین گام در راه حذف این اباطیل این است که اول، منافذ ورود آن را شناسایی و به طرق مختلف مسدود کنیم و دیگر این که هر یک از محققان که تفحصی در این باره دارد، به درج راه کاری خاص بپردازد. باشد که مجموع این نظرات باعث پالایش تفاسیر و نیز فرهنگ اسلامی ما از این اباطیل گردند. کلیدواژه ها: اسرائیلیات، روایات تفسیری، علامه عسگری، علامه معرفت.

این پژوهش با عنوان«ترجمه و بررسی سندی و دلالی روایات تفسیری امام صادق علیه السلام در جزء بیست و سوم قرآن کریم » مورد بررسی قرار گرفته است . در این نوشتاراز 375 آیه موجود در جزء بیست و سه، فقط ذیل 83 آیه، روایت تفسیری از امام صادق علیه السلام نقل شده است . از 100 روایت به دست آمده در ذیل این آیات، 29 روایت دارای سند معتبر و 71 روایت سند غیر معتبر دارد . گفتنی است که صرف ضعف سند نمی تواند دلیل بر کنار گذاشتن روایات باشد و یا حکم به جعلی بودن آنها نمود . در بین روایات مورد بررسی، تنها 6 در صد آنها از نظر متن غیر قابل پذیرش اند و در دو روایت از بین آنها اسرائیلیات راه یافته است و یک مورد نیز قابل توجیه به معنای دیگر می باشد . این روایات، از امام صادق علیه السلام در مناسبت های گوناگون از جمله در مقام استدلال یا در پاسخ به پرسش نقل شده است .روایات تفسیری در این جزء گونه های مختلفی داشته اند، از جمله ترسیم فضای نزول، ایضاح مفهومی و لفظی، بیان مصداق، استناد به قرآن، بیان اختلاف قرائت و بیان لایه های معنایی.

از آنجا که روایات تفسیری ائمه ی معصومین علیهم السلام یکی از منابع تفسیر و راه های دست یافتن به مقصود کلام خداوند متعال است، باید به آن توجه ویژه داشت؛ بخش اعظم روایات تفسیری که در حال حاضر در اختیار ما می باشد، روایات تفسیری امام صادق(ع) است. البته به خاطر وجود روایات جعلی، ما باید حتما روایات را بررسی سندی و دلالی کنیم. این رساله در راستای این هدف روایات تفسیری امام صادق(ع) را در جزء بیست و چهارم(بخشی ازسوره ی زمر، سوره ی غافر و بخش اعظم سوره ی فصلت) مورد تحقیق و بررسی قرار داده است. این پایان نامه در سه فصل تنظیم شده است. فصل اول و دوم و سوم به ترتیب ترجمه و بررسی سندی و دلالی روایات امام صادق(ع) در سوره های زمر، غافر و فصلت می باشد. از 175 آیه ی موجود در جزء 24، فقط ذیل 65 آیه ی آن از امام صادق(ع) روایت تفسیری نقل شده است. از 137 روایتی که ذیل این آیات وجود دارد، 49 حدیث دارای سند معتبر هستند؛ اما بررسی متن روایات بیانگر این موضوع بود که صرف ضعف سند نمی توان حکم به جعل روایات نمود.

مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن اثر آیت الله سید عبد الاعلی سبزواری عالم معاصر شیعه می باشد (1329-1414 ق). این تفسیر گرانسنگ دارای ویژگیهای برجسته ای است که از آن میان می توان به بهره گیری وسیع علامه از روایات اشاره کرد. علامه سبزواری علاوه بر اشراف بر علم تفسیر قرآن، فقیه و محدث متبحری نیز بوده و به خوبی در کتاب تفسیر خویش توانسته اند روایات را به کار گرفته و در عرصه های مختلفی از آنها بهره گیرند. ایشان علاوه بر نقل احادیث به بررسی آنها نیز پرداخته و پس از ذکر هر روایت نظر خویش را راجع به آن ذکر نموده اند. همچنین به نقد و غربالگری روایات پرداخته و با دلایل محکم روایات را پس از ارزیابی پذیرفته و یا آنها را رد نموده اند. علامه گاه پیرامون آیه ای از قرآن روایات ظاهرا متعارضی آورده و به شیوه ای استادانه این تعارض را رفع نموده اند. این پژوهش سعی دارد شیوه و روشی را که علامه در استفاده از روایات به کار برده اند مورد بررسی قرار داده و به ملاکهای ایشان در پذیرش یا عدم پذیرش روایت اشاره نماید. همچنین راهکارهایی که علامه جهت رفع تعارض ظاهری احادیث اتخاذ نموده را مورد کاوش قرار دهد.

در قرآن کریم و احادیث برای اعمال خوب و بد آثاری ذکر گردیده که از جمله ی آن ها «آثار وضعی» است. مقصود از آثار وضعی، آثاری است که با اعمال رابطه ی تکوینی، عینی و طبیعی دارد. اهمیت این موضوع از آن رو است که بشر موجودی منفعت طلب و کمال جو است و شناخت آثار وضعی اعمال اعم از نیک یا بد می تواند او را در این مسیر یاری رساند. لذا نظر به نقشی که این آثار در سرنوشت و سعادت و شقاوت انسان دارد در آموزه های دینی مورد توجه شایان قرار گرفته است. به موجب آیات و روایات برخی از آثار مثبت عبارت است از: افزایش رزق، طول عمر، تسهیل امور، محبوبیت و اموری از قبیل: فقر و محرومیت، کوتاهی عمر، نزول بلا، سلب نعمت، سنگدلی و بی رحمی، رسوایی، عدم استجابت دعا، سلب آرامش روحی را می توان از آثار سوء اعمال شمرد. نیز راهکارهایی برای کاهش یا جبران و زدودن آثار منفی مانند توبه و استغفار واقعی، محبت و زیارت اهل بیت?، فریادرسی مظلومان و صدقه دادن معرفی و پیشنهاد گردیده است. در این تحقیق که به روش توصیفی و تحلیلی صورت گرفته، سعی شده این آثار از قرآن و روایات استخراج و با استفاده از منابع مختلف رابطه ی بین اعمال و آثار تشریح و تأثیر آن در زندگی تبیین گردد.

تحقیق حاضر، با عنوان استعدادهای معرفتی انسان در قرآن ،در رابطه با مبادی اصلی کسب معرفت در انسان به طور کلی و مبدا واحد همه این مبادی به طور خاص بحث می کند .این مبادی عبارتند از: معرفت رشد طبیعی و معرفت حس طبیعی به عنوان معرفت های مشترک انسان با سایر مخلوقات و معرفت سخن وری ، ایمانی، عقلانی ، اختیار و انتخاب و همچنین معرفت وحیانی به عنوان معرفت های اختصاصی انسان. الهی دانان سه دیدگاه عمده راجع به انسان دارند؛ دیدگاه منطقی ،دیدگاه فلسفی و دیدگاه اخلاق مدار و اما قرآن هم در این رابطه دیدگاه دیگری دارد. استعداد خاص انسان از منظر برخی مفسرین تألّه(خدا خواهی) فطری اوست ؛به طوری که این موجود الهی در هر سه زمینه بینش گرایش و عمل سیر إلی الله دارد.از جمله ی آیاتی که در زمینه اثبات استعدادهای خاص انسان مهم تلقی می شود ،آیه امانت است .این آیه بیان می کند که استعدادهای معرفتی انسان خلاصه در استعدادهای پیش پا افتاده نیستند . در تفسیر این آیه، علامه طباطبایی و سید قطب ، هر یک نظر جداگانه ای دارند.از نظر علامه طباطبایی، این استعداد ولایت (معرفت) خدا و از نظر سید قطب علم و عمل اختیاری انسان است. این استعدادها از اصول و ریشه های استعداد انسان به شمار می روند؛ به گونه ای که همه استعدادهای عملی و معرفتی بایستی سرانجام به همین استعدادها ختم شوند.البته نباید غافل شد که این استعدادها به شکل عمومی و البته فطری در همه انسانها وجود دارد .همچنین باید گفت که اشتراک انسانها در بسیاری از استعدادها ،منافاتی با آن استعداد خاص در انبیاء که استعداد و قوه دریافت وحی و روح القدس است ندارد. قوه روح القدس در جهت تکمیل و هدایت آن قوای دیگر است. این قوه در پیامبران نقش بی واسطه و در انسانهای عادی نقش با واسطه ای ایفا می کند ؛از این رو از اهمیتی حیاتی برخوردار است.وحی و شرع مکمل ایمان و عقل و سایر استعدادهای انسان و در حقیقت راهنمای این استعدادها می باشند .عمل به تعالیم وحی و شریعت اعم از ظاهر و باطن ، تنها راه رسیدن به مقامات عرفانی همچون ایمان ، یقین ،رضا و به طور کلی معرفت است.

در این تحقیق سعی شده است که مبانی، روش، و گرایش تفسیری «مواهب الرحمن فی تفسیر القرآن» بررسی شود. این تفسیر گرانقدر توسط فقیه، فیلسوف و مفسر گرانقدر عصر حاضر، علامه سید عبد الاعلی موسوی سبزواری نگاشته شده است که متاسفانه در میان محققان و دانشجویان ناشناخته است. بررسی مبانی، روش و گرایش تفسیری در یک تفسیر باعث می شود که محقق قبل از رجوع به اصل تفسیر، با مطالعه این مطالب دیدی کلی نسبت به آن در ذهنش ایجاد شود و در مراحل بعد راحتر به تحقیق خود بپردازد. مبانی پیش فرض هائی است که مفسر با پذیرش آن ها پا به عرصه ی تفسیر می گذارد.در بحث روش تفسیری نیز صحبت از منابعی است که مفسر در تفسیر از آن ها استفاده می کند. گرایش تفسیری بیشتر مربوط به تخصص و علاقه مفسر به مسائل مختلف است که او با توجه به این تخصص ها و علایق به تفسیر خود جهت می دهد. مبانی این تفسیر حجیت ظواهر قرآن، ممنوع بودن تفسیر به رای، ذو بطون بودن قرآن،حجیت خبر واحد در تفسیر، عدم تواتر قرائات هفت گانه، انسجام درونی قرآن است. در این تفسیر از انواع مختلف روش تفسیری قرآن به قرآن ، روش تفسیری روائی ، روش تفسیر عقلی مانند و روش تفسیر علمی، استفاده شده است. همچنین می توان در این تفسیر گرایش های فقهی، فلسفی، کلامی و عرفانی را یافت. کلمات کلیدی: سید عبد الاعلی موسوی سبزواری،مواهب الرحمن، مبانی تفسیری، روش تفسیری، گرایش تفسیری

چکیده ائمه (ع) در شرح واژگان قرآن روش های مختلفی داشتند: اکتفا به ذکر کلمه مترادف واژه بدون توضیح اضافی، ذکر معنا همراه با مطالبی در شرح آن( آوردن مصداق یا تاویل آیه) یا برای پی بردن به معنا وریشه کلمه از آیات دیگر قرآن بهره می بردند (روش تفسیر قرآن به قرآن) لغویون هم به علوم لغت توجه داشتند: به لهجه قوم عرب وتطورات معنایی لغت در طول زمان ، توجه به واژگان غیر عربی (معرب)،چگونگی پیدایش وزایش واژگان (وضع واشتقاق)، اشعار عرب وسایر علوم مربوطه به طوری که می توان گفت تشابهات بین هردو فراوان است چون با بررسی متوجه می شویم. سیر نگارش مدون کتابهای لغت به قرن دوم برمی گردد صحابه ای همچون ابن عباس که از یاران پیامبر(ص) و امام علی (?) بوده واین احتمال وسوال مطرح است که آیا در دوره های قبل نیز آثار مدونی بوده ؟ ویا صحابه از خود آنان روایت کرده اند؟ به هر حال می توان گفت: لغویان در حد کاربردهای اعراب آن عصر به تبیین معانی واژگان پرداختندوامامان(ع) غالباً از این حدگذر کردند و به تبیین مراد خداوند ازآن واژگان با عبور از معانی ظاهری آنها پرداختند در تبیین معنایی از معانی مشترک معنوی و تبیین مصادیق و گاه تاویل مفردات قرآنی استفاده نمودند.در این موارد اختلاف دیدگاه میان امامان(ع)وتفسیر واژگان توسط لغویان مشاهده می شود

ابن کثیر از بزرگان و مشاهیر علمای قرن هشتم اهل سنت و در زمینه تفسیر، تاریخ و حدیث دارای آثارمتعدد است. وی شاگرد ابن تیمیه و متاثر از او است. تفسیر او در میان تفاسیر عامه از نمونه های بارز تفاسیر اجتهادی نقلی است. این تفسیر همواره مورد توجه عالمان و مفسران بوده و بخاطر برجستگی ها و ویژگی هایش مورد ستایش محققان است. آنچه این تفسیر را از سایر تفاسیر ممتاز می سازد ارزیابی عالمانه احادیث و آثار است. این ارزیابی دربرخی موارد ازجمله در زمینه آیات ولایت بعضاً جانبدارانه، سست و برخلاف اصول علمی و فنی است. نادیده گرفتن احادیث معتبر در زمینه نزول آیه ولایت در شان علی (علیه السلام) و اعراض از آنها به بهانه وجود یک یاچند روایت ضعیف، ذکر شان نزولی دیگر براساس اعتماد بر روایات غیر قابل اعتماد، متواتر شمردن خبر نقل شده توسط چهار نفر در مورد نزول آیه اکمال در روز عرفه و ضعیف دانستن روایات دال بر نزول آن در غدیر با وجود روایات معتبر در این زمینه، تحلیل ها، برداشت ها و ایرادات سست از متون برخی روایات از جمله روایات دال بر نزول آیه اکمال در غدیر، تفسیر آیه تبلیغ بدون توجه به روایات متعدد نقل شده در منابع اهل سنت مبنی بر نزول آیه در غدیر خم، استناد به سیاق با وجود قرائن قطعی بر خلاف آن و بی توجهی به مفاد برخی روایات مبنی بر عدم دخول همسران پیامبر در مصداق اهل بیت در آیه تطهیر، از جمله موارد نقد دیدگاه های وی در زمینه آیات ولایت است.

مبحث اعجاز یکی از مهم ترین مباحث علوم قرآنی می باشد که از همان ابتدای تاریخ صدر اسلام مورد اهتمام پژهشگران و قرآن پژوهان بوده است در کنار این اهتمام و فعالیت های قرآن پژوهان، پرسش ها وشبهات گوناگونی نیز نسبت به آن از طرف افراد متفاوتی ارائه شده است. که در بسیاری موارد آن شبهات بی پاسخ نمانده است یکی از کتاب های که تعداد قابل توجهی از شبهات مربوط به اعجاز را گردآوری و پاسخ داده است کتاب شبهات حول القرآن وتفنیدها تألیف استاد دکتر غازی عنایه می باشد که در باب دهم این کتاب ده مورد از شبهات پیرامون اعجاز قرآن را طرح بررسی و پاسخ می دهد نگارنده پس از ترجمه این مبحث به تحلیل وبررسی پاسخ های مولف پرداخته ودر صورت لزوم آنها رد یا اثبات یا تکمیل می کند.

انسان بالضروره موجودی اجتماعی است و در این راستا به دنبال برنامه ای است تا بتواند به بهترین نحو در اجتماع ظاهر شده و زندگی کند.این برنامه را باید در منابع دینی جستجو کرد؛ چرا که زندگی صحیح بر پایه دین شکل می گیرد. یکی از منابع و میراث های گرانبها برای یافتن راهکارهای صحیح زندگی در اجتماع، کتاب شریف نهج البلاغه است. نهج البلاغه دریایی است بی پایان، که موضوعات مختلف در آن بیان شده است. مولای متقیان علی علیه السلام بیانات فراوانی نیز پیرامون مسائل اخلاقی و بویژه اخلاق در اجتماع دارند. در این پایان نامه برآن شدیم تا گوشه هایی از دستورات حضرت را در این باره مورد بررسی قرار دهیم. برای رسیدن به این منظور به تناسب بحث، در فصل اول از بخش اول مفاهیم اخلاق، اجتماع و اخلاق اجتماعی مورد بررسی قرار می گیرد و تفاوت اخلاق با واژه های تربیت، آداب و حقوق نیز بیان می شود. پس از آنکه مولفه های اخلاق اجتماعی روشن شد، درفصل دوم از این بخش اهم آنها در چهار موضوع خانواده، تعلیم و تربیت، اقتصاد و سیاست مورد بررسی قرار می گیرد و نظرات دانشمندان دراین باره بیان می شود. در بخش دوم به سراغ نهج البلاغه می رویم و بیانات حضرت را پیرامون موضوعات ذکر شده، در حد امکان می آوریم. در مجموع روشن می گردد که در نهج البلاغه شریف تا چه اندازه به اخلاق اجتماعی اهمیت داده شده است و آن حضرت تا چه اندازه به این مهم پرداخته است.

چکیده: در ارتباط با قرآن کریم، دانشی به نام علوم قرآنی شکل گرفته است که برخی از قرآن پژوهان در کتاب های مستقل بدان پرداخته اند، از جمله سید محمدباقر صدر در کتاب «المدرسه القرآنیه»، محمدهادی معرفت در کتاب «التمهید» از این علوم بحث کرده اند. از دیدگاه شهید صدر، وحی ارتباطی است مرموز و پنهان از درک و احساس دیگران که بین خدا و پیامبر صورت می گیرد؛ و وحی قرآنی دارای نزول دفعی در ماه رمضان و نزول تدریجی در طول 23 سال بوده است؛ اما از دیدگاه آیت الله معرفت وحی اِعلامی سریع و پنهانی است و وی منکر نزول دفعی و تنها به نزول تدریجی معتقد است. در اسباب نزول، این دو قرآن پژوه بر این عقیده اند که شناسایی اسباب نزول تأثیر به سزایی در فهم آیات دارند؛ و در مورد آیاتی که لفظ عام و سبب نزول خاص دارند، معیار را عموم لفظ و نه خصوص سبب می دانند. این دو محقق با ارجح دانستن معیار زمان در تعریف مکی و مدنی، بر این باورند به مقیاس هایی که مفسران برای بازشناسی ویژگی های آیات و سور مکی و مدنی برشمرده اند، تنها در صورت ایجاب علم و یقین به مکی و مدنی بودن، می توان اعتماد کرد. راز تفاوت آیات و سور مکی با آیات و سور مدنی، در نگاه شهید صدر توجه به اوضاع و شرایط مختلف و رعایت مقتضای حال و مقام بوده است تا از این رهگذر پروسه ای دگرگون سازی و انقلاب فردی و اجتماعی به انجام رسد. در زمینه کتابت و جمع قرآن، این دو محقق معتقدند، کتابت و تنظیم آیات در سور قرآن در زمان حیات پیامبر ?و جمع و تدوین قرآن به صورت مصحف پس از رحلت پیامبر? و در زمان خلفا بوده است. از دیدگاه شهید صدر تحدّی قرآن سه دسته هستند که عبارت اند از: دگرگونی فرهنگ و تمدّن؛ امّی بودن شخص مبارک رسول اکرم?؛ غیب گویی قرآن کریم. امّا از منظر آیت الله معرفت، تحدّی قرآن به مخاطبان آن بستگی داشته؛ و همه وجوه اعجاز را شامل می شود. کلیدواژه ها: وحی، نزول قرآن، اسباب نزول، مکی و مدنی، جمع و تدوین قرآن، اعجاز قرآن، سید محمدباقر صدر، آیت الله معرفت.

این تحقیق به بررسی مبانی، روش و گرایش تفسیری تفسیر المراغی می¬پردازد. مؤلف این تفسیر ، احمد مصطفی بن محمد بن عبدالمنعم المراغی است که از شاگردان مکتب تفسیری محمد عبده و متأثر از اوست. بررسی مبانی، روش و گرایش تفسیری هر مفسر، موجب شناخت نقاط ضعف و قوت تفسیر اوست و می¬تواند همچون چراغی در پیش روی آیندگان قرار گیرد تا در رسیدن به معارف والای این کتاب مقدس گام¬های بهتری برداشته شود. مراغی در این تفسیر با مبانی ذیل به تفسیر پرداخته است: حجیّت ظواهر کتاب، عدم حجیّت خبر واحد در تفسیر، عدم تحریف قرآن ،تناسب آیات و سور ، جامعیّت قرآن و ممنوعیّت تفسیر به رأی. البته وی در برخی موارد در مقام عمل، به مبانی خود ملتزم نبوده است. روش¬های به کار رفته در تفسیر آیات در این تفسیر عبارت است از: روش قرآن به قرآن، روش قرآن به روایت، روش عقلی و روش علمی. مفسر تلاش نموده از اسرائیلیات در تفسیر پرهیز نماید و در زمینه¬ی اسباب نزول از ذکر مواردی که در بردارنده¬ی فضایل اهل بیت (ع) بوده خودداری کرده است. گرایش غالب مفسر در این تفسیر، گرایش اجتماعی است و از ضعف¬های این تفسیر تأثیر پذیری از افکار وهابیّت از جمله تشکیک در احادیث مهدویت و نیز تفسیر حس گرایانه از برخی آیات مشتمل بر امور خارق العاده است.

ادیان آسمانی برای همزیستی انسان ها در کنار یکدیگر قوانین الزام آوری را تشریع نموده اند و به جنبه های مختلف ارتباط آنان با یکدیگر پرداخته اند . در این میان دین اسلام که جامع ادیان گذشته است به این مسئله توجهی ویژه نموده است . در واقع دین السلام ضمن کافر خواندن گروهی که این دین را نپذیرفته اند به همه مسلمانان دستور داده است که به نحو احسن با غیر مسلمانان رابطه داشته باشند . به عبارتی دیگر مسلمانان را ملزم نموده است تا به شیوه مسالمت آمیز با مخالفان تعامل نمایند و اصول اخلاقی همزیستی مسالمت آمیز را رعایت کنند . این اصول هم در قراk کریم و هم در سنت پیامبر اکرم ( ص ) و ائمه ( ع ) تعیین شده اند .دین اسلام همواره منادی صلح و همزیستی مسالمت آمیز با غیر مسلمانان بوده است . این تحقیق با توجه به استناد به منابع اصیل اسلامی پابت می کند که اصل در رابطه بین مسلمانان و غیر مسلمانان همزیستی مسالمت آمیز بر اساس رعایت اصول اخلاقی است اهم اصول اخلاقی همزیستی مسالمت آمیز با غیر مسلمانان از دیدگاه قرآن وسنت عبارت اند از : آزادی عقیده ، توهین نکردن ، وفای به عهد ، گفتگوی احسن ، تألیف قلوب ، ادب ورزی ، نیکوکاری ، عفو و بخشش ، دعوت به وحدت ، عدالت ورزی ، قبول پناهندگی ، صلح ، همراز نگرفتن غیر مسلمانان ، گرفتن جزیه ، امانت داری ، مدارا ، احسان ، تغافل ، رعایت حجاب از طرف زنان مسلمان در برابر زنان غیر مسلمان و برخی از موانع این همزیستی عبارت اند از انحصار طلبی غیر مسلمانان ، تفسیر غیر مسالمت آمیز از دین اسلام ، شایعه پراکنی ، نژاد پرستی .

قرآنیان شیعه نام جریانی است که با تکیه بر وحدت امت اسلامی و شعار بازگشت به قرآن، در نیمه دوم قرن سیزدهم هجری، تحت تأثیر اندیشه های اصلاحی سید جمال الدین اسدآبادی و شیخ هادی نجم آبادی، توسط یکی از شاگردان ایشان به نام سید اسدالله خرقانی شکل گرفت و به وسیله‏ی چهره های دیگری همچون: شریعت سنگلجی، یوسف شعار، برقعی، قلمداران و حسینی طباطبایی ادامه یافت. این گروه که قرآن را در بخش اعتقادات کافی و بی نیاز از سنت می دانند، با کم رنگ کردن نقش سنت، برخی از اعتقادات شیعه ازجمله: امامت، شفاعت، توسل، زیارت و ... را به نقد کشیده اند. در این پژوهش دیدگاه های قرآنی و حدیثی ایشان موردنقد و بررسی قرار گرفته است.

موضوع تبری از موضوعات مهم و مورد اطلاع در جامعه است که این پایان نامه با بهره گیری از آیات وروایات به تبیین ماهیت تبری و حدود و ابعاد مختلف آن پرداخته ایم . مستفاد از متوندینی آن است که تبری دارای سه بعد قلبی ، گفتاری و عملی است که ایننوشتار با بررسی قوانین و حدود تبری در سه بعد به این مطلب میپردازد که اعمال و رفتاری که به عنوان تبری درجامعه تشیع انجام میشوند حقیقتا کدامیک مراد اصلی این معنا است و با رعایت این حدود چه آثاری شامل امت اسلامی میشود.

چکیده در این پایان نامه که با عنوان «بررسی روایات تفسیری امام صادق علیه السلام در جزء پانزدهم قرآن مجید» تنظیم گردیده است ،احادیث تفسیری امام صادق علیه السلام در ذیل آیات جزء پانزدهم قرآن مجید از تفاسیر روایی شیعه جمع آوری و از منابع اصلی مصدریابی و استدراک شده است. تمامی احادیث نقل شده علاوه بر ترجمه مورد بررسی سندی و دلالی قرار گرفته و در پایان نیز شرح حال رجال در فصلی جداگانه آمده است. کلید واژه ها : تفسیر روایی،تفسیر روایی امام صادق علیه السلام ، روایات تفسیری.