عرفان اسلامی با تعالیم بلند خود توانسته است مریدان طریقت و عاشقان حقیقت را مجذوب خویش سازد و زمزمه ی عشق الهی را در گوش جانشان فروخواند و آنان را به تهذیب نفس و تزکیه ی درون فراخواند. مشایخ طریقت برای تبیین آموزه های دینی و عرفانی خویش به اصطلاحات و تعبیرات بلند پایه ای تمسک می جسته اند و با استفاده از آن ها رموز عرفانی را شرح و تفصیل کرده اند. اصطلاح «مقام» یکی از آن تعبیرات است که به معنی مرتبه ی سیر و سلوک زیر نظر مرشد کامل و پیر راه دان تا وصول به سعادت و کمال معنوی است. مقامات عرفانی، مفاهیم و تعداد آن ها مورد اختلاف نظر متصوفه است چنان که برخی آن ها را به هفت مقام محدود ساخته چون عطار که این مقامات را طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت و فقر و فنا دانسته است و برخی چون خواجه عبدالله انصاری به مقامات صدگانه معتقد است اما با این وجود اکثر مشایخ توبه را آغاز راه و رضا را پایان سیر و سلوک دانسته اند. مولانا نیز در مثنوی مقامات متعددی را ذکر کرده است اما تفکیکی میان حال و مقام قایل نشده و خود را مقید به نظم و ترتیب آن ها نکرده است. هدف از این پژوهش نشان دادن مقامات مطرح شده در دو اثر گرانبهای منطق الطیر عطار و مثنوی مولوی و مقایسه ی میان دیدگاه این دو عارف بزرگ در تلقی این مقامات و روشن ساختن نقاط اشتراک یا تفاوت نظر ایشان است تا به درک بهتر از آثار این دو شاعر بزرگ کمک کند

چکیده: مجموعه ی حاضر بررسی جایگاه و نقش ابلیس در ادبیات عرفانی با تکیه بر آثار عین القضات و تفسیر کشف الاسرار میبدی می باشد . از آنجا که ابلیس در ادبیات عرفانی جایگاه متناقض و پرحاشیه ای دارد و از طرفی عده ای از عرفا به دفاع و ستایش از او پرداخته اند لذا بررسی و تأمل در این موضوع افق های تازه و روشنی از این جریان فکری را در پیش چشم محققان می گشاید. علت انتخاب آثار عین القضات و تفسیر میبدی در این پژوهش نیز علاوه بر اهمیت این آثار در ادبیات عرفانی، توجّه خاص عین القضات به این جریان است چرا که عین القضات نظریه ی ابلیس شناسی نظام مند و با قاعده ای را در حوزه ی ادبیات عرفانی مطرح ساخت و بی شک عین القضات همدانی گسترش دهنده و مفسر بی همتای این نظریه است هر چند او مبانی این نظریه را از عرفای سلف خود بویژه حلاج گرفته است، ولی تقریر تازه و بدیعی از واقعه ی طرد ولعنت شدن ابلیس ارائه می کند که او را در زمره ی بزرگترین مدافعان و ستایشگران ابلیس قرار می دهد .از طرفی در تفسیر میبدی نیز که از متون معتبر عرفانی است دیدگاه های غیر عرفی در مورد ابلیس به چشم می خورد. در این پژوهش جایگاه و نقش ابلیس در بین مدافعان و دیدگاه های آنها با توجّه به سیر تاریخی مورد توجّه قرار گرفته است و نظریات اکثر عرفایی که به ستایش یا همدردی با ابلیس پرداختند در این مجموعه گردآوری شده است .

چکیده آیات قرآن، احادیث ، اشارات و تلمیحات در آثار منظوم و منثور زبان فارسی همواره مورد توجه شاعران و نویسندگان پارسی گوی بوده و آن ها از این عوامل به عنوان یک عنصر مهم برای بیان بهتر و زیباتر کلام خویش بهره می برده اند. آشنایی با تلمیحات و اشارات و درک آن ها باعث فهم بهتر و شناخت موثرتر اشعار و آثار بزرگان و میزانی برای سنجش توان شاعری و سخنوری آنان می باشد. الهی قمشه ای از جمله ی شاعرانی است که برای غنای بیشتر اشعار خود این عناصر را مورد توجه قرار داده است. در این پژوهش به جمع آوری، تدوین و معرفی اصطلاحات، اشارات، تلمیحات و اعلام دیوان حکیم الهی قمشه ای پرداخته شده است. فصل اول، شامل زندگی و آثار حکیم الهی قمشه ای و تعاریف و توضیحاتی درباره ی تلمیح و اشاره می باشد. فصل دوم، مجموعه ای از مهم ترین اصطلاحات نجومی، فلسفی، عرفانی، اخلاقی و مذهبی به کار رفته در دیوان الهی قمشه ای و تشریح هر یک از آن هاست. در فصل سوم، اعلام به کار رفته در دیوان الهی قمشه ای مورد توجه قرار گرفته است؛ که شامل دو بخش اعلام اشخاص و غیر اشخاص می باشد. فصل چهارم به اشارات دیوان الهی قمشه ای که شامل دو بخش ضرب المثل و اشارات دیوان می باشد پرداخته است. فصل پنجم در برگیرنده ی دو بخش تلمیح به آیات قرآنی و احادیث و روایات است. در پایان هم برای بهره گیری بهتر و آسان تر استفاده کنندگان از مطالب پایان نامه، فهرستی از اصطلاحات و اعلام تنظیم شده است.

هنجار ستیزی یکی از راهکارهای آگاهان ، پیشروان ، شاعران و نویسندگان است که در برابر شرایط موجود و نگاه مطلق انگارانه سیاست و مذهب زمانه خود به کار میگیرند . شاعران عارف یا عارفان شاعر مااز طریق زبان که بهترین راه ارتباط با مخاطب است سعی داشته اند شیوه های اندیشه گی و نوع نگاه خود را به حیاط و مخلوقات و هر انچه که جذب گرایان تلاش داشته اند مانع ظهور ان شوند به نمایش بگذارند و از زبان عقلای مجانین یا دیوانگان جسور و یا رندان پاکباز قراعتی دیگر از آنچه پیشتر ، پیش رو بوده است به دست دهند .

ادبیات بیان احساسات و عواطف بشری است که در فرهنگ عامه متبلور می شود . ادبیات هر سرزمین انعکاسی است از آداب و رسوم ، تفکرات ، علایق و دلبستگی های مردمان آن سرزمین ، که با مطالعه دقیق آن می توان به تاریخ و هویت هر قوم پی برد . قوم بلوچ هم با دیرینه ای طولانی ، دارای فرهنگی شکوفا و افتخار آمیز است که تاریخ و هویت خود را در غالب شعر و ترانه به عرصه ظهور نهاده است . در میان اقوام ایرانی قوم بلوچ از ادبیات شفاهی بسیار بالایی برخوردار است - خصوصا در حوزه شعر و سروده های محلی - که نمودار کاملی است از هنر و فرهنگ مردم این سرزمین . اگر چه ترانه ها و آوازهای محلی قدمتی به درازای تاریخ دارند و از آغاز حیات بشر همواره با وی همراه بوده اند اما تحقیق کامل و جامعی در مورد آن ها نشده است و از آن جا که در مورد ترانه و نغمه های محلی قسمت هایی از ایران تحقیقاتی به عمل آمده است اما در مورد نغمه های بلوچی کاری صورت نگرفته است ، نگارنده بر خود لازم دید که گردآوری ترانه ها و نغمه های محلی گوشه ای از بلوچستان را وجهه همت خویش سازد . در این پژوهش سعی شده است که نغمه های برخی از نقاط سراوان به صورت میدانی و کتابخانه ای جمع آوری و ثبت شده و سپس مورد تحلیل قرار گیرد . این نوشته نشان می دهد که دین و فرهنگ اسلامی ، هم چنین مسایل اقلیمی و اجتماعی تاثیر فراوانی بر نغمه های این سرزمین داشته است . هم چنین برای آشنایی بیشتر خوانندگان از معاشیق و تنی چند از شاعران بلوچ نام برده شده است .

این پایان نامه پژوهشی در مورد«بررسی صنایع بدیعی در غزل های شهریار»است. که در این راستا آرایه های لفظی و معنوی غزل های وی، شناسایی، استخراج ، بررسی و بسامد آن ها نشان داده شده است. این پایان نامه در سه بخش تدوین شده است. بخش اول مشتمل بر سوالات، اهداف و فرضیات تحقیق، زندگی نامه، آثار شهریار و نیز مسا ئل مربوط به علم بدیع می باشد. در بخش دوم آرایه های لفظی غزل های شهریار، نظیر انواع سجع، جناس و تکرار مورد بررسی واقع شده است و در بخش سوم نیز همانند بخش دوم آرایه های معنوی شناسایی و بررسی شده است. این پایان نامه به شیوه کتابخانه ای انجام یافته و در تدوین آن از منابع معتبر و دست اول استفاده شده است.

دنیا به عنوان جایگاهی که انسان در آن قرار گرفته و برهه ای از حیات و زندگی خود را در آن می گذراند،از اهمیت بسیار خاصی برخوردار است.همان گونه که در تعالیم و آموزه های دینی ما به مبحث «دنیا» به شکل گسترده ای پرداخته شده ،در ادبیات فارسی نیز «دنیا» یکی از مطالب مضمون ساز بوده و شاعران ونویسندگان ادبی در موقعیت های مختلف به بیان دیدگاه خود در مورد «دنیا» پرداخته اند وبا تعابیر وتشبیهات گوناگون به ذم و مدح آن پرداخته اند.دنیا ازنگاه عرفانی چون آفریده خداوند است،مذموم نیست و اگربه عنوان وسیله ونردبان تلقی شود، دراین صورت مثبت است،اما اگر دنیا، هدف اصلی تلقی شود،نه تنها نردبان نیست بلکه درّه سقوط است،چنین دنیایی مورد نکوهش قرار گرفته است. دراین پژوهش سعی بر آن است،ضمن اشاره کلی به موضوع دنیا در تعالیم دینی،به بررسی دیدگاههای شاعران برجسته سبک عراقی (مولوی،سعدی وحافظ)در مورد«دنیا» و میزان تاثیر پذیری آنان از آموزه های دینی ما بویژه قرآن کریم پرداخته شود.