چکیده در این نوشتار ابتدا مفهوم تفریح و تفرّج و واژه های مترادف آن مورد تحلیل قرار گرفته است. سپس اهمیت و جایگاه مهم تفریحات سالم و نقش سازنده ی آن در جوامع بشری بیان گردیده و لزوم پرداختن به آن به ویژه در جهان امروز که عصر پیشرفت علم و فناوری و عصر ارتباطات سریع جوامع بشری است مورد تأکید قرار گرفته است. در ادامه به بیان ویژگی های یک تفریح سالم از نظر اسلام با توجه به مبانی اصلی آن یعنی قرآن و روایات معصومین??پرداخته و چند ویژگی مهم یک تفریح سالم که انسان را در رسیدن به هدف متعالی خلقت یعنی قرب الهی یاری می کند، مشخص گردید که مهمترین آنهاعبارتند از هدفدار بودن ، آسایش جسمی و تجدید قوای بدن ، آرامش و نشاط روحی ، ارتباط با خدا و تقویت معنویت ، عدم مخالفت با حق و شرافت انسانی ، عدم تخریب طبیعت ، که بر اساس این خصوصیات برخی از مصداق های تفریح و تفرّج سالم از دیدگاه دین مبین اسلام معرفی شد.تفریحاتی مانند کار و تلاش ، مطالعه و پژوهش علمی ، رفتن به باغ و بستان و دیدن مناظر طبیعی و معاشرت و دیدار با برادران ایمانی ، برگزاری مراسم جشن و شادی ، ورزش و مسافرت. سپس شواهدی از قرآن و روایات و سیره ی معصومین?در تأئید آن ها ارائه شده است و اثرات و فوائد تفریحات سالم در زندگی بشر مورد بررسی قرار گرفته است. در پایان به معرفی برخی از تفریحات ناسالم و پیامدهای ناگوار ناشی از آن ها پرداخته ایم و خطرات و عواقب دنیوی و اخروی این گونه تفریحات را بیان کرده ایم. کلید واژه ها : تفریح ( تفریح سالم ، تفریح ناسالم)، تفرج ، سیر .

چکیده هدف از زندگی رسیدن به قرب الهی است و انسان با شناخت محبوبین و مغضوبین خداوند، زودتر می تواند به این مقام دست یابد. پژوهش حاضر با معرفی این دو گروه آنها را از هم جدا کرده است و انسان با شناخت آن دو گروه می تواند مسیر آینده خود را انتخاب کند. حال این سوال پیش می آید که محبوبین و مغضوبین خدا چه کسانی هستند؟ با توجه به آیات قرآن کریم؛ گروه هایی مانند: صابران، محسنین، متوکلین، توّابین، متقین، مطهرین، مجاهدین، مقسطین و پیروان رسول اکرم??? محبوب خدا معرفی شده اند، همچنین در قرآن گروه هایی به عنوان مغضوبین خدا معرفی شده اند که از جمله آنها: مسرفان، مفسدان، ظالمان، کافران، مستکبران، فرحین، معتدین و خائنین را می توان نام برد. بنابراین هر کسی را قرآن در همه شئون زندگی امضاء کند و قبول داشته باشد محبوب خدا و هر کسی را در شکل زندگی قبول نداشته باشد مغضوب و منفور پروردگار است. کلید واژه ها: «محبوب، مغضوب، قرآن، سخط».

غریزه جنسی یکی از غرایز نیرومند و حسّاس انسان است که در حیات روانی و جسمانی او تاثیرات خوب یا بدی خواهد داشت، بخشی از ناهنجاری های جنسی که امروزه جامعه را فرا گرفته است، از طرفی ناشی از ناآگاهی به تعالیم آسمانی و از طرف دیگر ناشی از عدم شناخت نسبت به ضرورت پاسخگویی و شیوه های صحیح پاسخگویی به این نیاز می باشد که موجب بروز آثار سوء و پیامد هایی بر روی جسم و روان افراد می شود. در این تحقیق سعی شده است ابتدا واژگان و تعابیر جنسیتی به کار رفته در قرآن را معناشناسی کرده و سپس راهکارها و رهنمودهای تربیتی قرآن در برخورد با مسائل جنسیتی استخراج و شیوه صحیح و عاری از پیامد نامطلوب تأمین این غریزه ارائه گردد. قرآن کریم در بسیاری از آیات، به انحرافات جنسی، اشاره کرده است و با بیان آثار و پیامد های سوء زنا، لواط، استمناء، چشم چرانی، و پوشش نامناسب و بی عفتی، افراد را در این زمینه آگاه نموده و از طرف دیگر به اهمیت پاکدامنی و آثار آن در زندگی، اشاره کرده است و ازدواج را به عنوان راهکار سالم ارضای میل جنسی، ارائه فرموده است تا افراد در این زمینه شناخت و آگاهی کافی به دست آورند که این امر، خود می تواند تاثیر بسزایی در کاهش ناهنجاری های جنسی داشته باشد. بسیاری از ناهنجاری های جنسی به دلیل رفتارهای ناصحیحی است که در زمینه نگاه، پوشش، نحوه گفتار و رعایت نکردن بسیاری از مسائل جنسی در جامعه اتفاق می افتد.قرآن کریم آن گاه که از حساس ترین و هیجان انگیزترین مسائل جنسی سخن می گوید با رعایت ریزترین و دقیق ترین مسائل تربیتی ، موضوع را به صورت غیرمستقیم و با استفاده از کنایه و اشاره طرح می کند. قرآن کریم در زمینه ی رفتارهای صحیح جنسی، دستورالعمل ها و رهنمود هایی ارائه کرده است.در زمینه نگاه، به زنان و مردان مومن دستور داده است که، «غضّ بصر»، داشته باشند و به زنان سفارش می کند که از «خضوع در قول» و با کرشمه سخن گفتن پرهیز کنند و به «قول معروف» سفارش می کند.«جلباب»، را به عنوان پوشش اسلامی مطرح می کند تا زنان از آزار اراذل و اوباش مصون بمانند. و هم چنین از والدین خواسته است که کودکان خویش را در زمینه ی مسائل جنسی آماده کنند و از رفتارهایی که موجب تحریک غریزه جنسی است، منع کرده و حتی از آنان خواسته است که برای ورود به محل استراحت، از والدین اجازه بگیرند. بنابراین، قرآن کریم، با ارائه ی ریزترین و دقیق ترین مسائل، افراد را نسبت به شیوه برخورد صحیح با غریزه جنسی راهنمایی کرده است که انسان با رعایت این دستور العمل ها می تواند در زمینه های دیگر نیز به تعالی و پیشرفت برسد و به کمال نهایی خویش رهنمون گردد.

در این نوشتار بیان شد که قرآن از جذاب ترین شیوها به خصوص داستان برای بیان اهداف متعالی رسالتی، تربیتی و اجتماعی بهره گرفته است. قصص آن ویژگی هایی مانند واقعی و حقیقی بودن، پیام محوری و... دارند. این رساله داستان موسی و خضر را بررسی کرد، داستانی که تنها در قرآن آمده و در سایر کتب الهی ذکر نشده است و اسرار بسیاری از روابط پیچید? انسان ها با یکدیگر و جهان هستی و نیز افعال الهی با انسان به دور از مباحث انحرافی و غیر ضروری تحلیل نمود، زیرا داستان انبیاء ـ به ویژه این داستان که شبیه آن در مورد هیچ پیامبر دیگری دیده نمی شود ـ اوامر و قوانین الهی را به صورت ملموس روشن می کند، از این رو اهمیت توجه به آن را افزون می نماید. دیدار موسی و خضر که در عین کوتاهی اش، از قسمت های سرنوشت ساز زندگی موسی، آن پیامبر اولوا العزم بوده است و مانند سایر قصص از اسرائیلیات خالی نیست، اما با این وجود، ابعاد آموزنده ای دارد که با توجه به منابع معتبر کتب تفسیری و روایی و..، با دقت در رویکرد کلامی و تربیتی، در حدّ توان برخی از آنها تحلیل شد، به گونه ای که پاره ای از مباحث ساختگی نقد و بررسی گردید و به صورت مستقل و جامع با ساختاری جدید بدان نگریسته شد. روشن گشت که خضر پیامبری زنده است و مراد از زنده بودن او عمری طولانی داشتن است نه جاویدان؛ بنابراین حتی مهم ترین دلایل منکران حیات او قابل قبول نیست. رسال? حاضر ضمن بیان مراحل مختلف این داستان ـ از جستجو تا دیدار خضر و جدایی از اوـ، شبهاتی مطرح پیرامون آن را پاسخ داد، مانند نسیان موسی و یوشع و عدم تنافی آن با عصمت آنها، نفی استطاعت صبر از موسی، به وسیل? خضر، سرّ اعتراضات موسی بر افعال خضر و تفاوت علم و مأموریت آن دو، و شبهاتی در مورد افعال خضر و تأویل آنها. با دقت در سیر این داستان واضح شد مانند سایر قصه های قرآنی عبرت های فراوانی دارد که برخی از آنها بیان گردید مانند عبرت های اعتقادی، معرفتی در زمین? خداشناسی و راهنما شناسی، عبرت های اخلاقی و تربیتی برای فرد و اجتماع که از مهم ترین آنها آداب سیر و سلوک و استاد و شاگرد است. به امید آن که از کسانی باشیم که با رعایت عبرت های داستان، از نتایج سودمند آن در دنیا و آخرت بهره بریم. واژگان کلیدی: قصه، داستان، موسی، خضر، تبعیت، عصمت، قضاء و قدر، عبرت، تعلیم و تعلم.

علم و دانش از مسائل مورد توجه قرآن کریم است. قرآن کریم بر اساس نگرش هدایت گرانه ی خود تعریفی ویژه از علم دارد.از دیدگاه قرآن کریم دانش تنها اندوختن اصطلاحات علوم و فنون نیست بلکه ابزاری برای رشد و تعالی انسان ها و حرکت آن ها به سوی سعادت است و هر آن چه در بردارنده این ویژگی باشد، جزء علم است. تبیین چگونگی تأثیر علم در سعادت انسان می تواند عامل مهمی در گرایش انسان ها به علم و دانش باشد. بررسی آیات قرآن کریم نشان می دهد علم به صورت همه جانبه در بینش، گرایش و رفتار سعادت مندانه ی انسان تأثیر گذار است. تأثیر گذاری علم در این عرصه می تواند با واسطه و یا بی واسطه باشد. این نوشتار پس از تبیین مفاهیم علم و سعادت، ابزارها و شاخصه های علم از دیدگاه قرآن درنهایت به جنبه های گوناگون ارتباط مستقیم و غیرمستقیم علم با بینش، گرایش و رفتار سعادت مندانه ی انسان پرداخته است. مجاری تأثیر علم در بینش سعادت مندانه ی انسان در بُعد مشخص می شود که علم از طریق ارتباط با ایمان نقش مستقیم و غیر مستقیم در سعادت انسان دارد. در این بخش مجاری ارتباط علم با گرایش سعادت مندانه ی انسان و نقش علم در تقوا، تزکیه و خشیت که از عوامل سعادت انسان هستند، بارز و نمایان است. بررسی نقش علم در رفتار سعادت مندانه ی انسان نیز حاکی از آن است که این امر نیز معلول علم و دانش انسان است و علم از طریق ارتباط با عمل صالح، اطاعت از پروردگار، شکرگذاری از نعمت های خداوند به صورت مستقیم و غیر مستقیم دخیل در سعادت انسان است.

عدل و قسط در قرآن جایگاهی بس والا را به خود اختصاص داده است. در قرآن مجید عدل به مثابه ی اصلی اساسی و بنیانی تلقی می گردد که خلقت هستی بر پایه ی آن صورت گرفته است. قرآن خود کتاب عدالت و قسط است، یعنی از سویی مبتنی بر عدل است و از دیگر سوی، کتابی است برای تحقق عدالت در جامعه ی بشری، به طور کلی عدالت ظاهر و باطن قرآن است. بنابر این جهتی که قرآن نشان می دهد، جهتی است برای رسیدن به اوج کمالات بشری و از آن جایی که تحقق عدالت در جامعه برای استکمال بشریت امری ضروری و لازم است قرآن با بیانات مختلف، بشریت را در این زمینه راهنمایی می نماید. قرآن کریم به صراحت ظلم را از ساحت کبریایی خداوند نفی نموده و با صفاتی چون سریع الحساب، اسرع الحاسبین، احکم الحاکمین، خیر الفاصلین و ... عدل در اسما و صفات را برای خداوند اثبات می کند. قرآن از طریق برهان عدالت و تجسم اعمال قانون مندی و عدل در پاداش و کیفر الهی را اثبات کرده و با یوم الفصل و یوم الحساب خواندن رستاخیز، معاد را تجلی عدل الهی می داند. قرآن، عدالت خواهی را خواست همه ی ادیان دانسته و پیامبران الهی را منادیان و پرچم داران اصلی گفتمان عدالت محوری در اجتماع بشری معرفی کرده و تحقق عدالت را هدف نمایی حکومت پیامبران می داند. در مورد عدالت اجتماعی، قسمت های مهمی از قرآن راجع به حقوق و عقود، معاملات، ارث، تجارت و امور اجتماعی مردم سخن گفته است، قرآن خانواده را که به عنوان هسته ی اصلی و مرکزی در شکل گیری اجتماع می باشد، از نظر دور نداشته و در باب حقوق و مالکیت زن و مرد و تساوی آنها آیه ها آورده و تعدد زوجات را موکول به شرط اجرای عدالت دانسته است. و در نهایت برای تحقق عدالت در جامعه، قرآن جامعه سازی دینی را دنبال می کند. جامعهای که در آن توحید، اعتقاد به معاد و نبوت اساس و پایه باشد؛ یقیناً در چنین اجتماعی با رویکرد دینی، همهی زمینه های بی عدالتی و ظلم از جامعه رخت بسته و مردم خود مجری عدالت می گردند.

تبیین ریش? انحرافات قوم یهود از دیدگاه قرآن موضوع پژوهش حاضر است که با توجه به کتابها و مقالات موجود در این زمینه، موضوعی نسبتاً جدید به حساب می آید. بدین منظور، با محوریت قرآن کریم، مطالبی در چهار فصل گرد آمده است. پس از بیان کلیات تحقیق و مفاهیم اصلی در فصل اول، تصویری کلی از مشخصات قوم یهود از قبیل عناوین قرآنی این قوم، پیشینه، برتری بر جهانیان، انحطاط و عاقبت او در فصل دوم ارائه شده است. یهود بسیار مورد توجه قرآن است و آن کتاب شریفْ با عناوین مختلف از او یاد کرده است. نژاد این قوم به حضرت ابراهیم می رسد و از لحاظ اعتقادی، مومن و موحد بوده است و همین سبب شده بر جهانیان برتری یابد و نعمتهای فراوانی از جانب خدای متعال دریافت کند؛ ولی سرانجام بر اثر نافرمانی-های پیاپی، به انحطاط کشیده شده و در دنیا و آخرت بدعاقبت گردیده است. در فصل سوم، علت انحطاط و بدعاقبتی یهود از رهگذر برشمردن انحرافهای او در سه برهه از حیاتش یعنی دوران حضرت موسی، دوران انبیای بنی اسرائیل و دوران پیامبر گرامی اسلام تبیین گردیده است. انحرافْ ویژگی ذاتی نژاد یهود است که در طول تاریخش، به اَشکال مختلف در او بروز کرده است. در فصل چهارم، به چرایی گرفتار شدن یهود در انحرافهای متعدد و متنوع پرداخته شده است. «ضعف ایمان» به خدای متعال، نبوت حضرت موسی و تعالیم توراتْ ریش? انحرافات یهود در دوران حضرت موسی است. «کبر» ریش? انحرافات او در دوران انبیای بنی اسرائیل است و «حسد» ریش? انحرافات او در دوران پیامبر اسلام است. حسد آنها ریشه در کبر دارد و کبر ریشه در ضعف ایمان. ضعف ایمان هم محصول فضای آلود? حاکم بر یهود در دوران حضور در مصر است که «بت پرستی»، «سحرورزی» و «فشار و آزار» از مولفه های اصلی اثرگذارِ آن فضا است. چنین نتیجه ای در پژوهش های پیشین بی سابقه است.

چکیده: ارائه تفسیر صحیح از قرآن کریم با حاکم بودن مبنا، اصول و قواعد متقن و به کار گیری روش مناسب، مرتبط است و استفاده از الگویی کامل، فرد را برای رسیدن به مقصد در این راه یاری می دهد. ائمه اطهار: به واسطه اتصال به وحی و داشتن علم لدنّی، به تمام معارف قرآن کریم آشنا هستند و می توان آن ها را به عنوان مناسب ترین الگو معرفی نمود. پژوهش حاضر سعی کرده تا اولاً، با نمایاندن جوّ علمی و تفسیری عصر امام کاظم7 ویژگی های بارز تفسیری آن دوره را باز شناسی کند و ثانیاً، با استقرای روایات تفسیری و مستندات قرآنی موسی بن جعفر7 – به عنوان یکی از آگاهان به تمام معارف قرآن کریم- مبنا، روش و اصول و قواعد حاکم بر تفسیر ایشان را از میان روایاتشان استخراج نماید. در حیطه اول می توان تأثیر گذاری شرایط فرهنگی و سیاسی جامعه بر تفسیر، اقبال عمومی به تفسیر و تفسیر نویسی و در مرحله گذار بودن این علم را به عنوان ویژگی های بارز این دوره برشمرد. مبانی قرآن شناختی و کلامی؛ روش های روایی، عقلی و قرآن به قرآن ؛ اصول و قواعدی چون قواعد نزول، قاعده سیاق و قاعده جری و تطبیق از مواردی است که با بررسی روایات امام هفتم7 در حیطه دوم، به دست آمده است. همچنین از دیگر رسالت های این پژوهش بررسی میزان توجه مفسرین معاصر به روش تفسیری امام کاظم7 در مقام یک الگوی تام و نیز میزان توجه به روایات تفسیری ایشان از دو بعد کمی و کیفی می باشد. در این حیطه نیز نمونه های استفاده شده، نشان دهنده اقبال مفسرین به روش تفسیری امام7 است، که البته این اقبال در بکار گیری روایات تفسیری ایشان کم بوده و از نظر کیفی هم غالباً به شکل استشهادی می باشد. کلید واژه: قرآن، روایات تفسیری، امام کاظم7، مبنای تفسیر ، روش تفسیر، قواعد تفسیر.

چکیده: پایان نامه ی حاضر در پنج فصل به بررسی روش تفسری علامه طباطبایی پیرامون قصص قرآن کریم می پردازد. در فصل اول به بیان کلیات و مفاهیم و در فصل دوم بعد از بحث اجمالی پیرامون زندگینامه علامه طباطبایی به بررسی اهداف و ویژگی های قصص قرآن از ایشان پرداخته شده است. در فصل سوم به بررسی روش تفسیر «قرآن به قرآن» در داستان ها و همچنین جایگاه «سیاق آیات»، «نگاه موضوع محور» و «داستان های خارق العاده» در قصص قرآن کریم اشاره شده است. در فصل چهارم؛ به نقش یافته های علمی و گزاره های تاریخی در بسط قصه های قرآنی و همچنین بررسی تفاوت داستان های قرآن با تورات و انجیل از دیدگاه علامه طباطبایی پرداخته شده و فصل پنجم نیز به بررسی روایات وارد شده ذیل داستان های قرآن و ملاک ها و معیارهای علامه طباطبایی در نقد آنها و روش برخورد علامه با اسرائیلیات در داستان های قرآن اشاره شده است. کلید واژه ها: روش شناسی، قصص قرآن، روش تفسیر قرآن به قرآن، علامه طباطبایی، المیزان

چکیده تحوّل فرهنگی که با بعثت رسول خدا? آغاز گردید، به کمک آیات قرآن کریم در تمام زوایای جامعه جاهلی توسعه یافت. یکی از مهم ترین ابزارهای تربیتی قرآن به عنوان کتاب هدایت، استفاده از "هنر پرسشگری" است. از آنجا که خداوند در راستای اصلاح جامعه جاهلی، از این روش به صورت گسترده در لابه لای آیات قرآن استفاده نموده است، شناسایی و معرّفی تأثیرات تربیتی این روش در تغییر فرهنگ، از اهمیت بسزایی برخوردار است. در روند پرسشی- هدایتی قرآن، شاهد شاخصه های یک حرکت تکاملی هستیم؛ یعنی آیات الهی یک باره هدایت مطلق را از مخاطبان طلب نمی کند، بلکه به تدریج، مقدّماتی را تدارک می بیند تا مخاطب در جهت برنامه های انسان ساز سوق یابند. گاهی سوالات به گونه ای مطرح گردیده که مخاطب را وادار به اعتراف نسبت به باطل بودن اعمال و افکار خود می نماید. گاهی به تحریک عواطف و یا انگیزش عقل ها می پردازد. گاهی از طریق پرسش متذکر نعمت های الهی شده و زمینه غفلت زدایی را در آنها ایجاد می-نماید. گاهی با سوالات خود، حس تحقیق و جستجوگری را در آنها زنده می کند تا در صدد چرایی اعمال خود برآیند و گاهی با توجه دادن به فطرت و سرشت انسانی، به تصحیح باورهای نادرست آنها می پردازد. بدین ترتیب خداوند با سوالاتش در هر مرحله به ادراک مخاطب عمق بخشیده و فرصت بازنگری نسبت به باورهای نادرست را برای آنها فراهم می سازد. با این روش، افراد به گونه ای تربیت می شوند که راحت تر پذیرای تغییرات در جنبه های مختلف شده و در عین حفظ کرامت انسانی و بدون امر و نهی و اعمال زور، تصمیم به تغییر می گیرند.

اهمیت قصه از گذشته تاکنون برکسی پوشیده نیست . زن نیز عنصر مهم و برجسته ای در قصص قرآن به شمار می رود . با توجه به این اهمیت نیاز به بررسی و تحلیل شخصیت زن در قصص قرآنی احساس می شود . سینما نیز به عنوان پدیده ای نوین و فراگیر تأثیرات غیرقابل انکاری در جامعه دارد، و به عنوان نماد قصه های امروزی مورد مقایسه با قصص قرآن در زمینه نقش زن قرار گرفته است . قرآن نگاه ویژه و خاصی نسبت به زن دارد . مهم ترین ویژگی این نگرش، نگاه انسانی به وجود زن است و تا پیام رسانی قصه ضرورت نکند در قصه حضور ندارد . در این پژوهش نقش و شخصیت زن بطور خاص در زمینه های اعتقادی ، اخلاقی و اجتماعی و سپس رابطه او با دیگر عناصر قصه قرآنی بطور تحلیلی مورد بررسی قرار گرفته است تا نشان دهنده چگونگی ارائه شخصیت های زن قصه توسط قرآن در ابعاد گوناگون باشد . اما نگاه به زن در سینما متفاوت است. در اغلب اوقات نگرش سینما به زن یک نگاه جنسیتی بوده، و کمتر به ابعاد انسانی وی پرداخته است، و وجود او بیشتر برای جذاب تر کردن قصه و جلب نظر مخاطب از این طریق ، مورد استفاده قرار می گیرد. نقش زن در سینما تحت تأثیر عوامل مختلف نظیر نظریه های روان شناختی، فمینیسم و حتی اسطوره است.

به نظر می رسد درطول سیزده قرن اسلوب غالب بر تفسیر، تفسیر ترتیبی بوده است و مفسران تا قرن چهاردهم به تفسیر موضوعی که اسلوب دیگری در تفسیر است، عنایت کمتری داشته اند. این در حالی است که تفسیر موضوعی ممکن است از نظر اصطلاح، اصطلاحی نو ظهور باشد ولی اصل آن از زمان نزول قرآن و همراه تفسیر ترتیبی وجود داشته است. این مطلب از روایات و بیانات پیامبر6و ائمه معصومین:که منشاء علم تفسیر هستند و بیانات ایشان به عنوان مرجعیت علمی و محک داوری مورد توجه است، قابل اثبات است. در تفسیر موضوعی علاوه بر روش قرآن به قرآن می توان از سایر روش های تفسیری از جمله روش تفسیر روایی، عقلی، علمی و غیره نیز کمک جست. به علاوه تفسیر موضوعی گرچه دارای همگونی صوری با تفسیر قرآن به قرآن است ولی به دلیل این که هرکدام دارای اهداف متمایزی هستند نمی توان آن ها را با هم یکی دانست. همچنین باید گفت گرچه شیوه ی تفسیر موضوعی دارای موافقان و مخالفانی است؛ ولی با این وجود بررسی روایات و بیانات اهل بیت: نشان می دهد که این شیوه ی تفسیر مورد تایید ایشان است. این روایات به چند دسته تقسیم می شود که عبارت است از روایات دلالت کننده به جایگاه قرآن؛ روایات ارائه کننده تفسیر موضوعی؛ روایات ناظر به تقسیم بندی معارف قرآن. به علاوه ائمه معصومین:در زمینه ی بیان معارف گوناگون اخلاقی، اعتقادی و فقهی و غیره و در قالب های متنوعی چون نامه، خطبه، مناظره و ادعیه شیوه گردآوری آیات مربوط به یک موضوع و جمع‏بندی و سپس استفاده از آن را آموخته اند. همچنین تدوین آثاری در موضوع آیات الاحکام و آیات نازله در شان اهل بیت:توسط شاگردان و اصحاب ایشان و تالیف کتاب هایی چون تنزیه الانبیاء، در عصر معصومین:و دوره ی نزدیک به عصر ایشان می تواند گویای این مطلب باشد که تفسیر موضوعی در مکتب تفسیری و سیره ی اهل بیت:دارای پیشینه قابل توجهی است. اقسام تفسیر موضوعی عبارتند از: 1- تفسیر موضوعی با رویکرد فهم ارتباط معنایی آیات بر مبنای نظریه وحدت هدف در سوره ها؛ 2- تفسیر موضوعی واژگانی؛ 3- تفسیر موضوعی با رویکرد فهم ارتباط معنایی آیات بر مبنای وحدت لفظ و وحدت مفهوم؛ به نظر می رسد جوانه‏های این اقسام، گاه به طور مستقیم و گاه غیر مستقیم در بیانات ائمه معصومین:قابل مشاهده است. کلید واژه: تفسیرقرآن، تفسیر موضوعی، اهل بیت:.

ممکن است درخواندن تفسیر و یا حتی ترجمه ای از قرآن کریم ، متوجه این نکته بشویم که چرا با این فراوانی تکرار در عبارات و الفاظ مواجه هستیم؟ مسأله آنگاه نمود بیشتری پیدا می کند که دو عبارت کاملاً و از هر حیث به یکدیگر شبیه هستند و تنها در حرف و یا حروفی ، با هم تفاوت پیدا می کنند. بر اساس فراوانی حروف به کار رفته در هر دسته عبارات مشابه به فصول مختلف تقسیم بندی شده و هر دسته آیات ، تحت عنوان گفتارهایی در فصل مربوط بیان شده است که معمولاً هر دسته آیات در هر گفتار شامل دو و یا سه دسته می شود. آنچه سعی شده است به آن پرداخته شود ؛ شناسایی آیات به ظاهر مشابه و تکراری است که تنها در یک یا چند حرف با هم تفاوت داشته اند و در این راستا با مراجعه به کتب تفسیری و کتب لغت مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند و سعی شده است راز این تفاوتهای جزیی در آیات تا حد امکان و بضاعت نویسنده بیان شود . در نهایت این نتیجه حاصل آمده که میان آیات به ظاهر مشابه و تکراری که تنها تفاوت آنها در یک یا چند حرف است ، عمدتاً تفاوتهای معنایی ظریف و دقیقی وجود دارد که این امر خود دال بر حکیمانه بودن کلام الهی و نشانه ای دیگر از اعجاز این کتاب آسمانی است و اینکه خدای تعالی حتی تک تک حروف قرآن را بر اساس معنا و حکمتی متعالی بیان داشته است و توجه به این نکته علاوه بر فهم بهتر اعجاز کلام قرآن کریم ، راه را برای فهم عمیق تر معانی قرآن و ترجمه ی دقیق تر آن میسر می سازد و البته این همه از تعمق و تفکر در ظاهر قرآن حاصل خواهد شد و خود به طور غیر مستقیم نشان از آن دارد که مفاهیم ماورای الفاظ این کتاب بسیار بیشتر و فراتر از اذهان خواهد بود.

بحث روش تفسیر قرآن در قرن اخیر از بحث های مطرح در حوزه دینی می باشد. نظرات و آراء فراوانی در این زمینه از سوی قرآن پژوهان و مفسران ارائه شده است که هر کدام برای نظر خود به دلائلی استناد کرده اند. ائمه (ع) به عنوان رهبران دینی ما که خود قرآن ناطق می باشند، طلایه داران تفسیر قرآن بودند. در این پایان نامه به روش و سبک تفسیری حضرت فاطمه زهرا (س) پرداخته شده است که در فصل اول جایگاه تفسیر در عصر ایشان و دانش قرآنی حضرت فاطمه زهرا (س) اشاره شده و در فصل دوم به استقراء آراء تفسیری و غیر تفسیری ولی مرتبط با تفسیر قرآن و همچنین استنادات قرآنی حضرت فاطمه زهرا (س) پرداخته شده است. در فصل سوم مبانی تفسیر از دیدگاه حضرت فاطمه زهرا (س) مطرح شده و در فصل چهارم روش و قواعد تفسیری به کار برده شده توسط حضرت فاطمه زهرا (س) استخراج شده و در فصل پنجم نیز پس از معرفی اجمالی 7 تفسیر معاصر میزان اهتمام این تفاسیر به روش و قاعده مورد استفاده حضرت فاطمه زهرا (س) بررسی شده است.

نزول قرآن، تلاشی برای اصلاح و تربیت مخاطبین است. این تلاش با هدف نجات بشر از شقاوت و رساندن او به سعادت صورت می گیرد. یکی از عوامل تحقق این هدف غفلت زدایی از مخاطبین و احیا و مانا کردن ذکر در زندگی آنان است. قرآن این اقدام را با روشی حکیمانه و در اسلوبی حساب شده در فرایند نزول تدریجی، انجام داده است. روش خارج کردن مردم از غفلت و تثبیت ذکر در زندگی آنها، از راه بررسی مجموعه آیات قرآن درباره غفلت زدایی و احیای ذکر، با توجه به ترتیب نزول قابل کشف است. کلام خدا به نیازهای مخاطبین در سه حوزه دین (بینش و عقاید، ارزش و اخلاق، دستورات و احکام) عنایت کرده است و نهادینه کردن ذکر در این حوزه ها را مورد توجه قرار داده است. نخستین و مهم ترین موضوعی که قرآن درباره غفلت زدایی و احیای ذکر مورد توجه قرار داده ، تصحیح عقاید باطل است. قرآن با یادآوری مظاهر ربوبیت، مالکیت و تدبیر خدای متعال در جهان هستی به بیدار کردن روح ذُکر در مخاطبین اقدام کرد و با توجه به چالش های ایجاد شده و به تناسب موضوع و مخاطب، به آسیب شناسی ذکر پرداخت و عملاً با بناگذاری نهادهای عبادی چون نمازهای یومیه، نماز جمعه و حج و صدور احکام خوردنی ها در زمینه ذبح، قربانی و صید به رفع غفلت از مخاطبین و استمرار و نهادینه کردن ذکر خداوند متعال اقدام کرد. قرآن در گام دوم به غفلت زدایی از موضوع معاد توجه کرد. بعد از تثبیت معادباوری از طریق احتجاج های گوناگون، به بیان آثار تربیتی یاد معاد و آسیب های غفلت از آن پرداخت. در این حرکت تکاملی به منظور تقویت روحیه پیامبر? برای تحمل مشکلات رسالت، یاد رسولان الهی را مطرح کرده و ایشان را به کسب شاخص های بندگان برگزیده الهی دعوت می کند. در نهایت نیز قرآن را به عنوان یکی از بزرگ ترین نهادهای غفلت زدا و استمرار ذکر در همه ابعاد مربوط به توحید، معاد و رسالت معرفی کرد و با یادآور خواندن قرآن ضمن تثبیت حقانیت کلام وحی و رسالت، مخاطبین را به پندپذیری از تذکرات آن دعوت کرد و با بیان انگیزه های ذکرپذیری و ذکرناپذیری از قرآن و آسیب شناسی ذکر، به غفلت زدایی از مخاطبین و نهادینه کردن ذکر در زندگی آنان اقدام کرد. واژگان کلیدی: ذکر، غفلت، احیای ذکر، غفلت زدایی، پندپذیری، پند ناپذیری.