از سهراب سپهری چند غزل نسبتاً برجسته و یک مثنوی ضعیف به جا مانده است. فروغ فرخزاد سه شعر موفق در قوالب سنتی دارد که هر سه در مجموعه تولدی دیگر آمده است. احمد شاملو دوازده شعر در قوالب سنتی دارد و نامه و برف از آثار برجسته او به شمار می رود.مهدی اخوان ثالث در اشعار سنتی خود چهره ای متفنن و بذله گو دارد. نیمایوشیج نیز چند رباعی برجسته از خود به جا گذاشته است.

سفر، کوچ کردن، رحلت، از جایی به جایی رفتن، از دیر باز تا امروز، از بارزترین مضامین مورد توجه انسان ها است. رفتن از جایی به جای دیگر، گذر از مرحله ای به مرحله ی دیگر و پیمودن مراحل مختلف، همه در مقوله سفر می گنجند. سفر هم جسمانی و هم روحانی است. همانگونه که سفر جسمانی و از مکانی به مکان دیگر رفتن اغلب ضرورت زندگی انسانی است، سفر روحانی نیز برای بشر اجتناب ناپذیر است. سفرهای روحانی چگونه برای نخستین انسان ها معنا یافته و برجسته شده است شاید مرگ و گریز از آن و امید داشتن به زندگی ای ابدی، پاسخی بدیهی و توجیه کننده باشد. در این بین افرادی برای یافتن راز و رمزهای جهان ماوراء، به سفرهایی خیالی رفته و با قدرت تخیّل خویش سعی در یافتن پاسخی برای سوالات خویش کرده اند؛ از جمله "ارداویراف" در ایران باستان با نگارش کتاب "ارداویرافنامه" سعی در به تصویر کشیدن جنبه های خشن بادافراه ها، می کند تا مردم را به سوی کیش زرتشتی بخواند. در قرن دوازده، دانته، آرمان ها و ایده آل های خود را در محیطی خیالی و روحانی ترسیم می کند و کتاب "کمدی الهی" را می نگارد. "سنایی غزنوی" در قرن ششم، در قالب سالکی مشتاقِ خاستگاه و منزلت سرآغاز خویش، با راهنمایی پیر خود، قدم در راه سلوک می گذارد و دیده ها و شنیده های خود را در کسوت "سیرالعباد الی المعاد" عرضه می کند. دراین پایان نامه به بررسی جنبه های ادبی (عناصر داستانی) این سه سفرنامه پرداخته شده است.

مهم ترین نتایج این رساله عبارتند از : 1-استفاده از قافیه های بدیعی به ویژه تجنیس 2-بهره گیری از صنایع بدیعی (لفظی و معنوی) 3-غلبه معنی بر لفظ 4-تسلط بر قرآن کریم و به کار بردن مفاهیم قرآنی در سطح وسیع 5-آرکاییسم(کهن گرایی) 6-بسامد بالای لغات عربی 7-بیان اندیشه های مختلف در لا به لای اشعار

الف. موضوع و طرح مسئله(اهمیت موضوع و هدف):موضوع این پایان نامه بدیع لفظی است.هدف،مقایسه و تحلیل بدیع لفظی در پنجاه قصیده از مسعود سعد و پنجاه قصیده از جمال الدین اصفهانی و نشان دادن سبک هر شاعر با توجه به نسبت و نحوه استفاده او از این آرایه ها،است. ب. مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع، چارچوب نظری و پرسشها و فرضیه ها: منابع، کتب معتبر بدیع و دیوان شاعران و بعضی منابع فرعی بوده است. با توجه به این نسبت ها هر شاعر متعلق به کدام سبک است و نقش او در ایجاد یا تحول یک سبک از جمله پرسش ها و اینکه نسبت و نحوه استفاده شاعران از صنایع لفظی نقش عمده ای در زیبایی شعر آن ها دارد از جمله فرضیه های این اثر بودند. پ.روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم، روش تحقیق، جامعه مورد تحقیق، نمونه گیری و روشهای نمونه گیری، ابزار اندازه گیری، نحو? اجرای آن، شیو? گرآوری و تجزیه و تحلیل داده ها: روش تحقیق کتابخانه ای، جامعه آماری دیوان دو شاعر و تحلیل بر اساس نسبت های به دست آمده بود. ت. یافته های تحقیق: از سی وهفت آرایه بررسی شده، هر شاعر از سی مورد آن بهره بردند، در انواع سجع و جناس جمال الدین و در انواع تکرار مسعود سعد استفاده بیشتری کرده اند.در آرایه تلمیع نیز نسبت استفاده جمال الدین اصفهانی بیشتر بوده است. ث. نتیجه گیری و پیشنهادات: نتیجه به دست آمده این است که با توجه به آمار به دست آمده مسعود سعد شاعر سبک خراسانی و جمال الدین اصفهانی شاعر سبک بینابین است.پیشنهاد نگارنده این است که باید آثار تمام شاعران از دیدگاه ادبی مورد بررسی قرار بگیرد تا بتوانیم بر اساس آن سبک شخصی هر شاعر و سبک هر دوره شعر فارسی را شناسایی کنیم.

این پایان نامه شامل بررسی جنبه های معنوی صناعات ادبی در دیوان ناصرخسرو است. هدف از این پژوهش، پرداختن به گوشه ای از وجوه زیباشناختی اشعار ناصرخسرو است که در پرتو شخصیّت سیاسی و مذهبی اش، بدان توجه نشده است. در این پایان نامه، ابتدا مقدّمه ای کوتاه درباره ناصرخسرو آمده؛ که شامل بررسی شخصیت او و تلقی اش از هنر شاعری و جایگاه وی در ادبیات فارسی است. سپس به بررسی آرایه های به کاررفته در دیوان او پرداخته شده است. در این بخش پس از تعاریف و توضیحات مربوط به آرایه ها و ذکر نمونه های برجسته از هر آرایه، جدول هایی که نشان دهنده بسامد آماری آن هاست آمده است. ناصرخسرو در دیوان خود از پنجاه و یک آرایه معنوی بهره برده است؛ که پرکاربردترین آن ها، آرایه تلمیح با 485 مورد و کم کاربردترین آن ها، ذمّ شبیه به مدح و امر بدیهی با یک مورد است. نگارنده ضمن تعریف و توضیح آرایه ها، به کاربردهای زیباشناختی آن ها نیز پرداخته؛ و توجّه یا عدم توجّه ناصرخسرو به برخی آرایه ها را به همراه دلایل آن توضیح داده است. برای نمونه، آرایه هایی مانند تضاد و مقابله – و التفات – به دلیل خطابه وار بودن شعر ناصر – کاربرد بیشتری دارند و در مقابل آرایه ایهام و زیرمجموعه آن کاربرد کم تری دارد.

الف: موضوع و طرح مسئله اساس کار بر بررسی جایگاه زن در متون نثر فارسی از قرن چهارم تا نهم است. با مطالعه منابع مرتبط موجود که در کتاب نامه قید شده است و تفکیک و دسته بندی عناوین و موضوعاتی که مربوط به زن می شود و تجزیه و تحلیل آنها و بررسی نمونه ها این تحقیق به انجام رسید . ب: مبانی نظری منابع مورد تحقیق شامل متون نثر فارسی برجسته و برگزیده ای می شود که قرن چهارم تا نهم را در بر می گیرد .پرسشها و فرضیه ها شامل این موارد می شود که زنان در نقش هایی متفاوت در متون قرون مذکور چه جایگاهی داشته اند و دیدگاه های نویسندگان این متون در مورد زنان تا چه حد منفی و تا چه حد مثبت بوده است . پ: روش تحقیق : روش اجرای پژوهش به صورت تحلیلی است ، جامعه مورد تحقیق متون نثر فارسی از قرن چهارم تا نهم است که شامل متون عرفانی ، تاریخی ، اجتماعی ، اخلاقی و داستانی است که به روش نمونه گیری صورت گرفته است و با مطالعه ی منابع و فیش برداری موضوعی اطلاعات استخراج و دسته بندی گردیده است. سپس با توجه به عناوین دسته بندی شده اطلاعات و موارد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و هر کحدام در فصلها و بخش های جداگانه ای گنجانده شده است . ت: یافته های تحقیق : از مطالعه ی منابع و بررسی آنها می توان نتیجه گرفت که نویسندگان متون بررسی شده ، چندان دیدگاه های مثبت خوبی در مورد زنان نداشته اند. بیشتر به نقش منفی و مخرب زنان توجه کرده اند و خصوصیات مذموم آنان را بر شمرده اند . پند و نصایح آنان شامل دوری گزیدن از جسم ، روح و فکر زنان است قابل ذکر است که این آثار انعکاس دهنده ی وضعیت و جایگاه زنان در آن دوران است.البته به نقش های سازنده و مثبت زنان نیز اشاره هایی شده است که بیشتر شامل متون عرفانی می شود . در این متون دیدگاه ها نسبت به زنان مثبت تر می شود و تا حدودی ارزش و جایگاه حقیقی زنان مورد توجه قرار می گیرد . ث: نتیجه گیری و پیشنهادات در این تحقیق بسیاری از متون برجسته و برگزیده ی قرون چهارم تا نهم مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل قرار گرفته است و نمونه ها و موارد اشاره شده به زنان استخراج گردید. این تحقیق در یک مقدمه و شش فصل که هر فصل شامل بخش هایی چند می شود تدوین شده است و در پایان ، فهرست منابع و ماخذ ان ذکر گردیده است

علی رغم جایگاه و اهمیت احکام اختصاصی پیامبر اکرم(ص) در نگاه قرآن و سنت و فقیهان مسلمان به گونه ای که برخی از علما فرا گرفتن آن را برای یک فقیه در جهت شناخت احکام مشترک و احکام اختصاصی آن حضرت لازم و واجب شمرده اند ،متاسفانه در این مورد تالیف جامع و مستقلی در بین دانشمندان شیعه و اهل سنت صورت نگرفته است. در این رساله پژوهشگر تلاش نموده است تا احکام اختصاصی پیامبر اکرم(ص) را از دیدگاه شیعه و اهل سنت با ذکر مستندات و نیز فلسفه و حکمت آن مورد بحث و بررسی قرار دهد. محتویات عمده این رساله از این قرار است : کلیات شامل تعاریف ،خطابات شفاهی ، قاعده اشتراک و حکمت احکام اختصاصی پیامبر اکرم (ص) ، نمونه هایی از احکام واجب و حرام و مباح مانند نماز شب و تعیین جانشین و خواندن و نوشتن و سرودن شعر ،احکام مربوط به همسران پیامبر (ص) نظیر حرمت ازدواج با آنها و وجوب ماندن در خانه پیامبر (ص) و...، لزوم گرامیداشت پیامبر (ص) بر مسلمانان. برآیند پژوهش : بسیاری از احکام اختصاصی برای پیامبر (ص) وجود دارد که هر کدام دارای حکمتی می باشد و برخی از احکامی که از استحکام کافی برخوردار نیست مورد نقد قرار گرفته است

در این رساله مبانی نظری و فلسفی پارادوکس های هنری در بیان اهل تصوف مورد بررسی قرار گرفته است . نگارنده معتقد است مبنای نظری تمام شطحیات عرفانی تقابل ساحات وجودی آدمی است. وبر این مبنا میتوان تمام پارادوکس های هنری را با توجه به تعدد وجوه ومصادیق آن تحلیل کرد

محور و موضوع این پایان نامه عبارت است از بررسی تنقیح مناط حکم از جهت بیان تعریف درست و دقیق تنقیح مناط با توجه به تعاریف مختلفی که در مورد تنقیح مناط وجود دارد ؛ بیان تفاوت مفهوم و کاربرد تنقیح مناط با مفاهیم مشابهی چون الغای خصوصیت ، اتحاد طریق ، قیاس ، سبر و تقسیم ، مناسبت حکم و موضوع و ... که در بسیاری از متون فقهی و اصولی مواردی از خلط تنقیح مناط با این مفاهیم به چشم می خورد ؛ بیان تفاوت تنقیح مناط با مفاهیم و مصطلحات هم عرض آن چون قیاس منصوص ، قیاس اولویت ، تنبیه و ایماء تخریج مناط و تحقیق مناط و ... ؛ تبیین صحیح و معتبر اقسام تنقیح مناط و تعیین قسم معتبر و دارای حجیت با تلاش برای هرچه بیشتر کردن دایره حجیت تنقیح مناط معتبر تا حد امکان با توجه به این که تنها قسم معتبر تنقیح مناط در نظر اکثر فقیهان ، تنقیح مناط قطعی می باشد که حصول آن تا حد زیادی مشکل است ؛ تعیین و کشف وجه صحیح حجیت تنقیح مناط با توجه به سازوکار تنقیح مناط و بررسی وجه حجیت آن در نظر فقیهان و بررسی درستی یا نادرستی این وجه حجیت ؛ تعیین شرایط تنقیح مناط معتبر چه به لحاظ مورد حکم و چه به لحاظ احکامی که حکم به واسطه تنقیح مناط تا آن جا گسترش می یابد و چه به لحاظ مناط و سازوکار تنقیح مناط آن ؛ پی جویی کارکردهای دیگر تنقیح مناط غیر از کشف ملاک حکم به خصوص در مورد تنقیح مناط ظنی که به لحاظ کشف ملاک از نظر اکثر فقیهان فاقد اعتبار است ؛ بررسی پیشینه کاربرد تنقیح مناط در فقه امامیه و چگونگی این به کارگیری و نظر فقیهان و اصولیین امامی در مورد آن و بررسی تعارض یا عدم تعارض عملی و نظری این فقیهان به لحاظ به کارگیری یا عدم به کارگیری قسم معتبر تنقیح مناط و میزان ارزش نهادن به آن و میزان تشخیص واقعی و دقیق تنقیح مناط قطعی از ظنی در به کارگیری تنقیح مناط از سوی فقیهان با برسی نمونه های صحیح و مخدوش در فقه امامیه که به عنوان یکی از روشهای کشف ملاک و علت حکم و تعمیم آن مطرح است و در فرآیند آن ، خصوصیات اضافی مورد حکم منصوص که در بود و نبود حکم تأثیری ندارند ، حذف می شوند و در نتیجه مناط و علت حکم روشن شده و حکم به موارد دیگری که مناط در آن وجود دارد تسری می یابد .

پایان نامه حاضر از سه فصل تشکیل شده است. در فصل اول سبک هندی و ویژگی های آن بررسی شده است. فصل دوم به زندگی نامه نظیری و مختصات فکری و شاعری او اختصاص دارد و در فصل سوم که حجم عمده پایان نامه را شامل میشود فروع هر یک از ارکان چهارگانه بیان به همراه بسامد آن در دیوان ذکر شده است. از بین ارکان چهارگانه بیان ( تشبیه- مجاز- استعاره - کنایه ) بیشترین بسامد ابیات دیوان نظیری مربوط به تشبیه است یعنی بیش از نیمی از ابیات دیوان ( حدود 65 درصد) بعد از تشبیه بالاترین بسامد مربوط به استعاره و انواع آن است( 33 درصد) کنایه با 9 درصد و مجاز با 2 درصد نیز به ترتیب در رتبه های بعدی قرار دارند. بنابر آمار فوق میتوان نتیجه گرفت که نظیری شاعری تشبیه گراست.

با توجه به دو مولفه اصلی عرفان زاهدانه؛ یعنی سختگیری بر نفس و التزام به آداب و مبانی شریعت ، باید گفت که از لحاظ تاریخی ، قرن دوم هجری ، اوج اندیشه های زاهدانه در تاریخ تفکر عرفانی است . بر این اساس ، نکوهش مال و منال دنیوی و ستایش از فقر و درویشی و تعهد به مبانی شریعت در این قرن جایگاه والایی دارد. در قرن سوم هجری و با پیدایش عناصر عرفان عاشقانه مثل ستایش توانگری و دفاع از ابلیس و تعرض به برخی از آداب شریعت مثل نماز و حج و قول به اتحاد با خداوند ، اندیشه های زاهدانه تا قرن پنجم هجری دچار ضعف می شود .اما در قرون چهارم و پنجم هجری و با ظهور بزرگترین مولفان صوفیه مثل ابوطالب مکی و ابونصر سراج و ابوبکرکلاباذی و ابوالحسن هجویری و مخصوصا امام محمد غزالی ، نوعی نهضت بازگشت به اندیشه های زاهدانه بوجود می آید و تاحدود زیادی مولفه ها و عناصر دوگانه یاد شده احیا می شود و افزون بر آن اندیشه های زاهدانه بر صورت تئوریزه و طبقه بندی شده و تحت قوانین علمی و استدلالی قرار می گیرد . سرانجام اینکه از قرن ششم بدین سو قالب اندیشه های عرفانی از نوع عاشقانه است که با ورود گسترده ادبیات منظوم در آثار سنایی و عطار و مولانا به اوج خود می رسد ؛اندیشه هایی چون لزوم بهره گیری از دنیا و مواهب آن ، دفاع و ستایش از ابلیس و فرعون ،دعوی اتحاد با خدا و... که هیچ کدام از اینها در عرفان زاهدانه جایگاه اصلی ندارند.

بررسی مبانی آراء شاذ قدمای امامیه در باب جرائم جنسی ، مطالعه ای است در حوزه فقه جزا و با رویکردی درون فقهی به آراء غیر مشهور امامیه. این پژوهش ناظر است به فرایند اجتهاد فقیهانی که در سه سده نخستین بعد از عصر ائمه(ع) می زیستند.نویسنده در دو جهت کوشیده است تا با تتبع و استقصاء نظریات نادر امامیه اولا به تحلیل مدارک و مستندات اقوال شاذ پرداخته و سپس و در نگاهی جامعتر ربط احتمالی و معنادار میان آراء نادر و عصر قدماء را بیابد و فرضیه یا فرضیات جامعی در این خصوص عرضه و ارائه کند و در نهایت به این سوال کلی رساله پاسخ گوید که با مطالعه و بررسی آراء نادر قدماء به چه رابطه معنادار و هندسی احتمالی می رسد؟روش تحقیق این رساله توصیفی و تحلیلی بوده و ابزارگردآوری اطلاعات و داده ها منحصرا بصورت کتابخانه ای و با استفاده از ابزار فیش بوده است. یافته های این اثر مختصرا به قرار زیرند:1- برخلاف پیش فرض اولیه نگارنده آراء نادر امامیه به نحو کلیت متاثر از فتاوی اجماعی و یا مشهور اهل سنت نیستند 2- مستند کثیری از آراء نادر قدماء ،روایاتی اند که از دید دیگران متصف به ضعف می باشند. 3- منشاء معظمی از فتاوی نادر ابن ادریس، بعد زمانی وی از عصر صدور روایات در نتیجه اختفاء قرائن از منظر او و در نهایت عدم تمسک ایشان به آن اخبار شده است.4- خاستگاه شکل گیری آراء نادر قدمای امامیه لزوما نتیجه توجه صاحبان آن به دلایل و مستندات ظنی و اعتباری نیست.5- قریب به نیمی از فتاوی نادر منتسب به شیخ طوسی می باشد

چیکیده: عطار در منطق الطیر طریق سلوک را دارای هفت وادی می داند: طلب، عشق، معرفت، استغنا، توحید، حیرت و فقر و فنا. در این مثنوی سالک با شیخ عطار سفر اول را طی می کند. هفت وادی همان اطوار سبعه سفر اول هستند که او به زبان عارفانه خود آنها را بیان می کند و در نهایت سالکان عطار نیز چون عارف در سفر اول به فنا در ذات الهی می رسد. در دومین مثنوی عطار که مصیبت نامه است، سالک که فکر قلبی است سیر آفاقی و انفسی در میان تمام کائنات آغاز می کند و سرانجام پیامبر اکرم او را به سوی پنج وادی راهنمایی می کند که عبارتند از حس، خیال، عقل، دل و جان. سالک در وادی آخر متوجه می شود، در تمام جهان تنها یک حقیقت است و آن ذات اقدس خداوند است. این منظومه در واقع با سفر دوم عرفا مرتبط است چرا که در این مثنوی، سالک سفر در ذات دارد و او در دریای جان غرق می شود و برای ادامه سفر خود آماده می شود که شیخ عطار آن را در کتاب دیگری آورده است. آن کتاب الهی نامه است که در آن شیخ برای جان، شش پسر در نظر می گیرد در واقع شش وادی که سالک باید از آنها عبور کند. نفس، آرزوی شهوت دارد. شیطان با وساوس خود او را گمراه می کند. عقل خواهان جاه است. علم در پی چیزهای بی اهمیت می رود در حالیکه علم واقعی، علم کشف اسرار است. فقر پادشاهی ناپایدار دنیوی را می طلبد و در نهایت توحید کل است که دین و دنیا را با هم می خواهد. این مثنوی ادامه سفر دوم است که سالک در آن به عبودیت می رسد و دیگر خود را در میان نمی بیند. درآخرین منظومه، اسرارنامه شیخ وادیی نیاورده است و خطاب به انسان هیجده مقاله را سروده و در آنها بتدریج همراه سالک سفر سوم نیز به پایان می رساند. در این سفر سالک در عوالم جبروت و ملکوت و ناسوت سفر می کند و از صفات و افعال الهی خبر می دهد اما به مقام نبوت نمی رسد. در پایان این سفر است که سالک عطار به مقام علوی می رسد و پند و اندرز می دهد و می تواند از ذات و صفات الهی خبر دهد. شیخ عطار سفر چهارم را چون برای انبیا و کاملان راه است و نه برای سالکان، در مثنوی های خود نیاورده است. کلید واژه: عطار، عرفان، سفر، وادی، سلوک

چکیده الف – موضوع و طرح مسئله (اهمیّت موضوع و هدف) : تصویرسازی و صحنه آرایی در تاریخ بیهقی : تصویرسازی و هنر صحنه آرایی در تاریخ بیهقی، اهمیّت این موضوع بدیع بودن آن و ایماژهای تجسمی در آن است و هدف این تحقیق، آشنا نمودن هنرمندان به تصاویر و ایماژهای موجود، برای به تصویر کشیدن آنهاست. ب – مبانی نظری شامل مرور مختصری از منابع ، چارچوب نظری و پرسش ها و فرضیه ها: منبع اصلی، متن کتاب تاریخ بیهقی ( به کوشش دکتر خلیل خطیب رهبر) است و چارچوب نظری، اثبات دید بیهقی است که علاوه بر دید ادبی، دارای نگاه هنری نیز می باشد. پرسش هایی از قبیل : آیا بیهقی علاوه بر دید ادبی، دید هنری نیز داشته است؟ و چگونه آن را در تاریخ خود، اعمال کرده است؟ فرضیه: پیوند بین هنرهای کلامی و هنرهای تجسّمی از دیرباز وجود داشتنه و این پیوند در تاریخ بیهقی نیز وجود دارد. پ- روش تحقیق شامل تعریف مفاهیم، روش تحقیق، جامع? مورد تحقیق، نمونه گیری، ابزار اندازه گیری، نحو? اجرای آن، شیو? گردآوری و تجزیه و تحلیل داده ها : روش تحقیق، بر اساس مطالع? متن کتاب بوده و مفاهیم و واژگان اختصاصی طرح عبارتند از: هنر نویسندگی، سبک، ایماژ، نگاره، تجسّم بوده است. این تحقیق بر اساس تجزیه تحلیل متن و جهت تأکید و تأیید موضوع از کتاب های ادبی که در فهرست منابع موجود است، استفاده شده است. چهار ت- یافته های تحقیق : بیهقی علاوه بر دید ادبی، از نظرگاه هنرهای تجسمی نیز برخوردار بوده و تصاویر بی شماری در این زمینه موجود است که هنرمندان هنرهای تجسمی می توانند از آنها استفاده نمایند. ث- نتیجه گیری و پیشنهادها : منابع بی شماری از متون ادب فارسی(شعر و نثر) وجود دارند که دارای تصاویر و ایماژهای فراوانی هستند که نقاشان و هنرمندان هنرهای تجسمی می توانند از آنها استفاده کنند و تاریخ تجسّمی هنر و ادب این سرزمین را به تصویر کشند.

در حقوق جزای اسلامی، جنسیت مجرم بعضاً در نوع یا شکل مجازات او تأثیر دارد. با قطع نظر از دیدگاه کلی اسلام به زن و مرد که طبق آن هر دو در مقام انسانیت مشترکند و قابلیت تعالی و صعود یا انحطاط و سقوط کامل را دارند ، وضع احکام فردی ، اجتماعی ، و جزلیی متفاوت برای زن و مرد اهدافی چون شکل گیری تناسب و تعادل در تعاملات اجتماعی و نیل به عدالت هر چه بیشتر را دنبال می کند. در این پژوهش تلاش شده است ضمن بررسی احکام جزایی متفاوت زن و مرد، فلسفه و حکمت آنها شناخته شود و جهت برآیند این علل تفاوت نیز نشان داده شود تا بدانیم آیا صرفاٌ نص گرایی فقهی باعث تن دادن به آنها شده است بدون اینکه در زمان حال توجیهی برای آنها وجود داشته باشد ، یا اینکه برای آنها علل و دلائل روشن، منطقی و قابل قبولی وجود دارد. آنچه به عنوان نتیجه پژوهش می توان از آن نام برد این است که علت واحدی را نمی توان به عنوان سرچشمه همه این تفاوتها ذکر کرد.برخی از آنها صرفاٌ نتیجه یک نص گرایی مطلق هستند، برخی دیگر از قواعد عقلایی عمومی پیروی می کنند که در تمام نظامهای حقوقی پذیرفته شده اند،و برخی دیگر ویژه نظام حقوقی اسلامند که تیزبینی قانونگذار و تمایل او برای رسیدن هر چه بیشتر به تناسب جرم و مجازات باعث آنها بوده است.

این پایان نامه، جست وجویی است در متون فقهی شیعه، برای دریافتن جایگاه سبب نزول در فرآیند استنباط فقهای امامیه؛ که با محور قرار دادن سه کتاب فقهیِ «الصلا?»، «الحج» و «الأطعم? و الأشرب?»، این روند را ذیل آیات مربوط به این کتاب ها دنبال کرده و در پی استقرایی است که به واسطه ی آن، به چگونگی رویکرد فقیه امامیه به روایات سبب نزول رهنمون گردد. در مجموع این سه کتاب، بیست و چهار آیه مورد بررسی قرار گرفته و مطالب هر آیه، در سه بخش 1. اسباب نزول 2. برداشت های فقهی و 3. نتیجه؛ ارائه می شود. این پژوهش، به جز نتایج جزئی و فرعی ای که در بررسی هر آیه بر جای می گذارد، از نتایج کلی و اصلی نیز برخوردار است و در مجموع، نشانگر جایگاه شایسته ی سبب نزول نزد فقهای شیعه است؛ توجه آنان به این روایات، نشانگر اهمیتی است که به این روایات می دهند.

بخشی از منظومه ی بلند و حماسه ی جاوید فردوسی را نامه ها و پیام ها تشکیل می دهند. این پژوهش به بررسی پیام های موجود در شاهنامه و جایگاه پیک در آن اختصاص دارد.این پیام ها بر حسب مبدا و مقصد به سه دسته تقسیم شده اند: 1- الهاماتی ایزدی یا فریب های اهریمنی که به انسان منتقل شده است 2- نیایش هایی که انسان ها با خداوند داشته اند 3- پیام هایی که بین انسان ها رد و بدل شده است. این گروه عمده ترین بخش این پژوهش را تشکیل می دهد.آنچه از بررسی این قسمت دانسته می شود این است که در شاهنامه فردوسی افراد عادی با یکدیگر نامه نگاری نداشته اند،بلکه شاهان و بزرگان با یکدیگر و یا با وزیران و سپه داران و زیردستان خود ارتباط برقرار نموده اند. پیام های زمینی به چند نوع کتبی ،فتح نامه، پیمان نامه، منشور یا گشادنامه، سوگند نامه، فرمان، محضر نامه، امان نامه، و شفاهی دسته بندی شده اند. بخشی از این پژوهش نیز درباره ی ویژگی های پیک و شیوه های معمول برخورد با فرستاده ها است.

چکیده کلید واژه ها: صائب تبریزی ، اسیر شهرستانی ، صور خیال ، تشبیه ، استعاره ، مجاز ، کنایه در رساله حاضر با عنوان " بررسی مقابله ای صور خیال در اشعار صائب تبریزی و اسیر شهرستانی" به کاربرد صور خیال اعم از تشبیه ، استعاره ، مجاز و کنایه در اشعار دو شاعر سبک هندی ،یعنی صائب تبریزی و اسیر شهرستانی پرداخته شده است . در بخش کلیات علاوه بر توضیحاتی در باب سبک هندی و مختصات آن، دو شاعر نامبرده بصورت کلی معرفی شده اند. در بخش های بعدی رساله، هر یک از صنایع بیانی به صورت مجزا مد نظر قرار گرفته اند ؛ بدین گونه که نخست شرحی کوتاه درباره هر یک از آرایه ها آورده شده ، سپس فروعات آن به همراه شواهدی از هر دو شاعر مورد بررسی قرار گرفته است . در تهیه و تدوین رساله حاضر ، روش کار چنین بود : ابتدا صد غزل از هر شاعر به عنوان نمونه و به صورت تصادفی- البته با در نظر داشتن تمامی حروف الفبا در حروف پایانی قافیه یا ردیف – برگزیده شد. سپس انواع آرایه های بیانی از تمام ابیات هر غزل ، به روش فیش برداری استخراج شد. در نهایت بسامدی کلی از هر صنعت، در کل ابیات صد غزل برگزیده از هر شاعر به دست آمد که تعداد و درصد آن در پایان هر بخش و به صورت جداگانه بر روی نمودار نشان داده شده و آمار به صورت مقایسه ای اعلام و نتایج آن بیان گردیده است . نکته قابل ذکر این که با توجه به بسامد چشمگیر صنایع در اشعار هر دو شاعر، از ذکر تمامی ابیات در متن رساله صرف نظر شده و تنها ابیات بارزی به عنوان نمونه – که با توجه به نوع صنعت و بسامد آن از پنج تا بیست بیت متغیر است – ذکرگردیده است ؛ و از آن جا که فهرست دویست غزل برگزیده از دو شاعر در بخش پایانی به صورت پیوست آمده است ، ابیات نمونه در هر بخش با توجه به ترتیب الفبایی حروف پایانی قافیه یا ردیف، در بخش پیوست ها قابل دسترسی هستند. اما درباره ابیات برگزیده ای که درون متن آمده اند، باید گفت که علاوه بر توضیح آرایه های بیانی و صور خیال ، با توجه به برخی پیچیدگی های لفظی و معنایی در ابیات هندی ، کلید هایی برای درک بهتر معنی به همراه شرح کاملی از معنای بیت ارائه شده است. چهار در ضمن به صنایع بدیعی اعم از بدیع لفظی یا معنوی که مخاطب را در فهم بیت یاری می رسانند- با توجه به درجه اهمیت آن ها _ در خلال شرح یا پانویس، اشاراتی صورت گرفته است..

حکایات مقامات ژنده­پیل نوعی از داستان­های کهن محسوب می­شوند که با هدف بیان کرامات و بزرگی شیخ احمد جام معروف به ژنده­پیل به دست یکی از مریدان وی، سدیدالدین محمد غزنوی به نگارش درآمده­اند. این حکایات حول محور کرامت شکل گرفته­اند. این رساله به بررسی ریخت­شناختی صد حکایت از این اثر بر اساس نظریات ولادیمیر پراپ پرداخته است. پراپ در کتاب خود با عنوان «ریخت­شناسی قصه­های پریان»، ساختار این نوع از قصه­ها را مورد بررسی قرار می­دهد. او به منظور دستیابی به ساختار کلی قصه­های پریان، عناصر تکرارشونده و ثابت آن­­ها را ملاک بررسی قرار می­دهد و این عناصر را خویشکاری­ می­نامد. رسال? حاضر با بررسی خویشکاری­های صد حکایت از مقامات ژنده­پیل به ساختار کلی و مشابه این حکایات دست یافته است. در میان این حکایات، 89 حکایت از این ساختار کلی پیروی می­کنند و 11 حکایت دیگر ساختاری متفاوت دارند و در بخش داستان­های منفرد قرار می­گیرند. از میان خویشکاری­ها انکار و تحوّل بیشترین بسامد را نسبت به دیگر خویشکاری­ها دارند. به طور کلی خویشکاری­های حکایات مقامات ژنده­پیل محدود اما متنوع و گوناگون هستند.

معرفت نفس، همواره دل مشغولی جدّی اهل اندیشه و سیر بوده است. به همین منظور عرفان با هدف نیل به حقیقت و معرفت به عنوان یک علم در فرهنگ اسلامی زاده شد. روشن است عرفان همانند هر علم و معرفت دیگری اصطلاحات مخصوص به خود را دارد که برای پی بردن به فهم مطالب آن علم لازم است با اصطلاحات آن آشنا بود. عـرفا، به عنوان عالمان علم عرفان این اصطلاحات را بسیار در آثار خود به کار گرفته اند. یکی از اکابر عرفا در قرن هفتم عطّار نیشابوری است. او آثار شاهکاری از خود به یادگار بگذاشته است. از مهمترین آثار وی منطق الطیر است که مجموعه ای از نکات عرفانی و حکمی است. اسرارنامه نیز یکی دیگر از آثار اوست که پیرامون تصوف است . در این پژوهش نگارنده بر آن است تا ضمن معرفی این اصطلاحات عرفانی به تحلیل آنها در این دو اثر بپردازد

هدف این پژوهش با عنوان بررسی سبکی و محتوایی مضامین مشترک 50 غزل از حافظ و 50 غزل از جامی اثبات این فرضیه است که جامی در غزلهایش از حافظ چقدر تأثیر پذیرفته چه در وزن و قافیه و ردیف چه مضمون و محتوا و چه تضمین. با بررسی هایی که در دیوان غزلیات هر دو صورت گرفت غزل ها و نمونخ هایی برگزیده و مورد بررسی سبکی و محتوایی قرار گرفت. اگرچه جامی از حافظ در سرودن غزلیاتش الگوبرداری کرده است ولی با نگاهی گذرا می توان فهمید که جامی در پیروی و تقلید از غزل های حافظ اگرچه توفیق یافته ولی در برابر حافظ شیرین سخن حرف زیادی برای گفتن ندارد.جامی بسیاری از غزل های حافظ را بر همان وزن و قافیه جواب گفته و از نظر مضمون و محتوا نیز شدیدا به او نظر دارد.برای بررسی سبکی غزل ها نمودار و جدول ارائه شده که درک شباهت شعری هر دو آسان تر و بهتر شود .

در فصل اول کلیات ارائه شده است. در فصل دوم هر داستان به تعدادی مشخص تصویر تقسیم شده و از منظر علوم بلاغی، نشانه ها، مفاهیم استعاری، رده بندی پروپ و عناصر و ساختار داستان شرح داده و بررسی شده است. در فصل بعدی این داستان ها به لحاظ آماری و تعداد عناصر بلاغی با یکدیگر مقایسه شده اند. فصل چهارم همین تصاویر را از منظر علوم شناختی با یکدیگر مقایسه کرده است. بخش آخر به نتیجه گیری اختصاص دارد.

در مقدمه این پایان نامه، زندگانی و احوال طغرای مشهدی شرح گردیده، افکار او بررسی شده، از نقد ادبی در آثارش سخن رفته و در مورد نظر وی در باب سرقات ادبی بحثهایی انجام شده است. به گونه ای مختصر درباره اشعار طغرا و نوع و سبک آنها مطالبی مطرح گردیده و به طور گسترده تر، از کمیت و کیفیت رسائل او سخن به میان آمده است. سبک رسائل طغرا در دو سطح زبانی و ادبی، با ارائه نمونه هایی، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و درباره ساختار آنها نکاتی مطرح شده است. نسخ مورد استفاده در تصحیح رسائل مورد بررسی قرار گرفته و از شیوه تصحیح سخن رفته است. رسائل طغرا با بهره مندی از نُه نسخه خطی و یک نسخه چاپ سنگی تصحیح گردید. از سه دستنویس که از قدمت و صحت بیشتری برخوردار بودند، به عنوان نسخ اساس و از سایر نسخ به عنوان نسخه بدل استفاده شد. اغلاط مسلم نسخ اساس با بهره جویی از نسخه بدلها تصحیح گردید و کلمات، جملات و بخشهایی که از نسخ اساس افتاده بودند و یا در آنها کتابت نشده بودند، با استفاده از سایر نسخ به متن اصلی وارد شدند. از تصحیح قیاسی پرهیز شد، مگر در مواردی اندک که ضبط هیچ یک از نسخ صحیح به نظر نمی رسید. در بخش تعلیقات، واژگان و ترکیبات و عبارات و کنایات دشوار شرح شده اند و در حد امکان، درباره اعلام تاریخی و جغرافیایی و کتب کمتر شناخته شده ای که در متن رسائل به آنها اشاره شده است، توضیحاتی آمده است. شماره آیات قرآنی در متن اصلی درج شده، اما معنای آنها در بخش تعلیقات ذکر گردیده است. همچنین در بخش تعلیقات، مآخذ احادیث و اقوال عربی همراه با ترجمه آنها بیان شده است. دو پیوست رساله شامل جدول تفکیکی رسائل و نسخ هر یک از آنها و تصاویری از صفحات آغازین و پایانی نسخ مورد استفاده است.

چکیده مسأله حفظ نظام، به عنوان یک واجب شرعی، در ابواب مختلف فقهی و اصولی مورد تأکید قرارگرفته است. بر این حکم همه ادله و مبانی اصلی و فرعی شرعی دلالت دارد. نظام در مفاهیم و مراتب گوناگونی مثل سامان داشتن زندگی اجتماعی، کیان کشور، حکومت، مجموعه احکام و موازین اسلام و خرده نظام های سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی به کار می رود. در آیین اسلام، وجوب حفظ نظام و حرمت اخلال در نظام، به هر یک از این مفاهیم، در راستای هدف اساسی اسلام یعنی سعادت دنیوی و اخروی انسان است. تطبیق ویژگی های قاعده فقهی بر این حکم، اقتضا می کند که آن را در عرض یا در رأس قواعد فقهی دیگر مطرح نمود. حکم کلی مندرج در این قاعده، دارای آثار متعددی در حوزه فقه و حقوق است. صدور حکم ولایی و حکم ثانوی در حوزه فقه و ایجاد محدودیت در حقوق اساسی مردم و اتخاذ تدابیر ویژه در امور داخلی و خارجی حکومت در حوزه حقوق، از جمله این آثار است. ضابطه مندی تشخیص مصالح نظام از جهت مرجع تشخیص، ابزار و اصول حاکم بر آن از اقتضائات این قاعده به شمار می رود.

چکیده: در رساله حاضر به مقایسه و تحلیل سبکی غزل های کلیم و مشتاق پرداخته شده است. چنانکه از عنوان این پایان نامه بر می آید، کار نگارنده علاوه بر نشان دادن ویژگی های سبکی در غزل های این دو شاعر، به اقتفاهای مشتاق از کلیم پرداخته شد که شامل نوعی نقد و بررسی هم می شود. در بخش کلیات علاوه بر توضیحاتی در باب سبک هندی و دوره بازگشت و مختصات آنها، دو شاعر نام برده به طور کامل معرفی شده اند. در بخش بعدی رساله، غزل ها به صورت مجزا از نظر سطح زبانی، ادبی و فکری مورد بررسی قرار گرفته اند و مشابهت و افتراق آنها به صورت جداگانه در پایان غزل ها آورده شده است. در پایان به دلیل حجم گسترده مطالب، فقط بسامد صور خیال اعم از تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز در اشعار دو شاعر سبک هندی و بازگشت بر روی نمودار برده شد. در تهیه و تدوین رساله حاضر، روش کار این چنین بود: ابتدا بیست و پنج غزل از هر شاعر با در نظر داشتن وزن، ردیف، حروف قافیه و موضوع مشترک برگزیده شد. روش تحقیق بر اساس طرحی است که دکتر شمیسا در کتاب سبک شناسی پیشنهاد کرده است؛ یعنی بررسی متن از سه دیدگاه زبانی، ادبی و فکری. در نهایت بسامد کلی درصد لغات عربی، موسیقی بیرونی و درونی و صور خیال، در غزل های برگزیده به دست آمد که تعداد آنها بر روی نمودار نشان داده شده و آمار به صورت مقایسه ای اعلام و نتایج آن بیان گردیده است.

دو مقوله ی محاربه و افساد فی الارض از عناوین فقهی هستند که پس از انقلاب به اقتضای اصل چهارم قانون اساسی وارد قوانین جزایی ایران شدند. محاربه، مفهومی بحث برانگیز بوده و در باب ماهیت و ملاک های آن اختلاف زیادی در میان فقها در ادوار فقهی مشاهده می شود؛ هم چنان که در راستای مطالعه ی تطبیقی، این اختلاف آراء در نظرات فقهای اهل سنت و نیز حقوق- دانان به چشم می خورد. مفهوم افساد فی الارض نیز به جهت عدم تعریف دقیق از آن در متون فقهی، مفهومی ابهام آلود و اختلاف برانگیز در میان فقها و حقوق دانان می باشد. اما در سیر واکاوی بر اساس مستندات فقهی می توان به تعریفی متقن از این دو مقوله دست یافت که مطابق آن بین محاربه و افساد فی الارض نسبت عام و خاص من وجه بر قرار می باشد. مجازات محارب، موارد مذکور در آیه ی محاربه و مجازات مفسد به دلیل عدم وجود نص، تعزیر می باشد که بنابر صلاحدید حاکم اسلامی متناسب با جرم تعیین می گردد. لیکن نگاهی گذرا به عناوین مجرمانه علیه امنیت نشان می دهد که این دو عنوان در سیاست کیفری قانونگذار با دیدگاهی توسعه ای، در عرصه های گوناگونی تبلور یافته اند. بخش عمده ی عنوان محاربه، مربوط به مواردی است که لطماتی متوجه نظام سیاسی شود. وجود این جرم انگاری به دلیل اختلاط مفاهیم محاربه و بغی می باشد؛ حال آن که محاربه، جرم عمومی بوده و بغی، خروج علیه حاکمیت است و هر کدام در فقه، مجازات مربوط به خود را دارند. بدین سان، جرایم علیه نظام سیاسی و یا اقتصادی هیچ گونه سنخیتی با ارکان محاربه و افساد فی الارض ندارند و تنها برخی جرایم علیه نظم عمومی تحت این دو عنوان قرار می گیرند.

بررسی آثار و اندیشه های بزرگان و مفاخر در ادبیات فارسی امری مهم تلقی می شود و برای شناخت فرهنگ و ادب هر دوره، ناچاریم به بررسی کتب و آثار آن دوره بپردازیم. بر این مبنا، در این پژوهش بر آنیم تا با بررسی محتوا و درون مایه شعر منوچهری دامغانی، قدمی هر چند کوتاه در شناخت اندیشه های شاعر و نمایاندن فرهنگ آن دوره برداشته باشیم.هدف اصلی شناخت و استخراج درون مایه های اصلی شعر منوچهری دامغانی است. نگارنده کوشیده است برای سوالات زیر جوابی بسزا و شایسته پیدا کند: الف) اندیشه های بنیادین منوچهری دامغانی چیست؟ ب) آیا منوچهری شاعری مقلد بوده است یا مبدع؟ ج) طبیعت در شعر منوچهری چه جایگاهی دارد؟ درون مایه های دیوان منوچهری، را می توان به شرح ذیل خلاصه کرد: 1- طبیعت ، که خود شامل : گل ها، پرندگان، ماه و ستارگان، خورشید، قوس و قزح ، ابر، باران، شب، بهار، و خزان و... است.2- شراب 3- مدح 4- علوم، که خود شامل: طب، نجوم، نرد و شطرنج و موسیقی است 5-جشن ها و اعیاد 6- عشق 7- نکوهش دنیا و نکوهش حاسدان 8- مضامین قرآنی و حدیث 9- توصیف اسب 10- آوردن عنوان ها و اسامی در شعر

حدیث مهم ترین منبع در استنباط احکام فقهی نزد اندیشمندان اسلامی است. تعارض بین برخی از احادیث، یکی از دغدغه های اصحاب ائمه? و اندیشمندان در طول تاریخ اسلام بوده و گاه باعث ایجاد پرسش در حوزه اعتقادات برخی از افراد گشته است. پژوهش حاضر پس از بیان کلیاتی درباره حدیث، تدوین و حجیت آن، نقش پیامبر? و امامان معصوم? در تشریع احکام، عصمت آن بزرگواران و تعارض و راه حل رفع آن، به خاستگاه تعارض در احادیث فقهی می پردازد. از عوامل تاثیرگذار در تعارض احادیث فقهی، لفظ و معنای حدیث است. زبان عربی با تمام امتیازها، از روش های خاصی تبعیت می کند که عدم درک آن ویژگی ها، و نیز تحول این زبان موجب تعارض برخی روایات شده است. عامل دیگر، مرتبط با مبدأ صدور روایات است، معصومان? به انگیزه های مختلف گاه حکم واقعی را مخفی نگه داشته و سخن خویش را در قالب توریه و تقیه مطرح کرده اند و گاه رعایت ظرفیت مخاطب، و بیان تدریجی احکام، موجب احساس تعارض برخی روایات شده است. تحریف و جعل احادیث و وجود کذابان، ادراج و تقطیع و نیز فراموشی و غفلت راویان از دیگر اسباب ایجاد تعارض است. شرایط زمانی و مکانی صدور حدیث، و تاثیر آن درتغییر موضوعات، ملاکات و متعلقات احکام از نکات مهمی است که در این بحث به آن پرداخته شده است. تحقیق حاضر موجب تغییر نگاه فقیه در مقام استنباط نسبت به اخبار متعارض خواهد شد.

مسئله ی تداخل و عدم تداخل اسباب و مسببات، یکی از فروعات مفهوم شرط است، در آن جا که دو یا چند جمله ی شرطیه وجود دارد و جزا در آن ها یکی است و نیز جزا قابلیت تعدد و تکثر را دارد. برخی از اصولیان قائل به عدم تداخل اسباب و مسببات هستند و دلیل ایشان این است که دو شرط، تأثیری مستقل در ایجاد جزا دارند. بنابر این جمله ی شرطیه در تعدد جزا با تعدد شرط، ظهور می یابد که به نظر می رسد این دیدگاه قابل دفاع است. اما عده ای دیگر از اصولیان، قائل به تداخل اسباب و مسببات شده اند و دلیل ایشان این است که شرط اول، تأثیر مستقل در ایجاد جزا دارد و مانعی برای به وجود آمدن جزا در شرط دوم است. بنابر این شرط، ظهور در تعدد و جزا، ظهور در وحدت دارد. سپس این دو ظهور، تعارض کرده و ساقط می شوند و نوبت به اصل عملی برائت می رسد که منجر به تداخل اسباب و مسببات می شود. بحث تداخل اسباب و مسببات، در فقه نیز کاربردهای قابل توجهی دارد که آثار و مصادیق آن، در ابواب گوناگون فقه کاملاً مشهود است و تفاوت نظر و آرای فقها در موارد و مصادیق احکام و آثار آن، به ویژه در فقه عبادات و فقه جزا آشکارتر است که در بخش سوم این رساله، مورد بررسی قرار گرفته است.

موضوع تحقیق: بررسی سبک شناختی همایون نامه؛ هدف تحقیق: روشن کردن ویژگی های سبکی نثر قرن هشتم و نهم و جایگاه کتاب همایون نامه در سبک نثر فارسی، دقت در زبان و نحوه بیان و اندیشه نویسندگان نامه های همایون نامه و شناساندن این کتاب ناشناخته به پژوهندگان و دانشجویان حوزه سبک شناسی؛ پرسش های تحقیق: 1ـ مختصات و ویژگی های زبانی، ادبی و فکری همایون نامه کدام است؟ 2ـ آیا اسناد و نامه هایی که در این کتاب گردآوری شده است، مختصات اصلی سبک قرن هشتم و نهم را در بر می گیرد؟ 3ـ آیا از نظر سبکی، بین آثار گردآوری شده در این مجموعه، رابطه معنی داری وجود دارد؟ 4ـ آیا این مجموعه، گوشه هایی از مختصات سبک شخصی نویسندگان آن را روشن می کند؟ روش تحقیق: اساس کار بر جدول های سبک شناسی بود و پس از استخراج تمام موارد و تکمیل این جدول ها و بررسی و تحلیل و به دست آوردن درصدها، یافته ها در قالب تحلیل اثر، بررسی و نتایج آن به صورت جدول های درصدی و نمودار ارائه شد. نتیجه گیری: از نظر زبانی، کلمات بیشتر ساده و دارای هویت عربی هستند، از مترادف ها بسیار استفاده شده است و اگر از شماری از کلمه های عربی و برخی توصیف های نامه ها بگذریم، نثر اثر ساده و روان است؛ از نظر ادبی، چون نامه ها رسمی و دیوانی است، دبیر مجالی برای پرداختن به صنایع ادبی ندارد و از نظر فکری، نتایج حمله مغول و تیمور و مرگ و مهاجرت استادان و ادیبان و کم سوادی دبیران در نامه ها مشهود است.

این نوشته به بازخوانی و بررسی یکی از قواعد فقهی مهم اهل سنت با نام «معامله به نقیض مقصود فاسد» می پردازد.سخن اصلی طرفداران قاعده ی «معامله به نقیض مقصود فاسد» این است که اگر کسی قصد فاسدی داشته باشد و از راه احکام شرع، بخواهد از شرع سوء استفاده کند، شارع مقدس با نقیض قصد فاسد او با او برخورد می کند و دسته ای از تدبیرهای بازدارنده را برای مقابله با چنین افرادی در نظر گرفته است. برای نمونه و به عنوان روشن ترین مثال که مورد اتفاق نظر همه ی فرق چهارگانه ی اهل سنت و نیز شیعه است، اگر کسی در مقام فرض و در آینده از دیگری ارث می برد، مثلاً فرزند اوست، و حال برای رسیدن به ارث، دست به کشتن او می زند، یا حتی بدون چنین قصدی او را می کشد، دیگر از ارث او، از سوی شارع، محروم می شود و شارع با چنین اقدامی می خواهد باب سوء استفاده از احکام شریعت را ببندد، که در غیر این صورت اشخاص به راحتی می توانند از راه شرع به مقاصد فاسد خود دست یابند.

در این پژوهش ویژگیهای سبکی پنجاه غزل منتخب از دیوان غزلیات محتشم به همراه ترکیب بند معروف وی بر اساس دیدگاه دکتر شمیسا مورد بررسی قرار گرفت . بنابر این دیدگاه ابیات در سه سطح زبانی، ادبی و فکری مورد بررسی قرار گرفت و نتایج آن بیان شد ؛ در حوزه زبانی ، محتشم در اشعارش زبانی ساده و به دور از دشواریهای زبانی و کلامی را برگزیده است ؛ در واقع ، یکی از ویژگیهای بارز اشعار او سادگی و روانی آن می باشد. در حوزه ادبی در بخش بیان از تشبیه بیش از موارد دیگر استفاده کرده ، تشبیهات به کار رفته ساده و روان هستند و این ویژگی باعث شده که فهم غزلیات آسان شود . در بخش بدیع لفظی از واج آرایی بیش از موارد دیگر بهره گرفته و این امر سبب موسیقیایی شدن شعر می شود . در بخش بدیع معنوی از تناسب بیش از موارد دیگر بهره گرفته و این خود سبب استحکام فُرم درونی شعر شده است . در سطح فکری ، غزلیات بررسی شده عاشقانه بود و پیرامون عشق و عاشقی ، اما مضمون ترکیب بند درباره واقعه کربلا و مظلومیت و شهادت امام حسین ( ع ) است .

آشنایی با مفاهیم واصطلاحات تصوّف یکی از مسائل ضروری برای تفهیم متون ادب فارسی می باشد . تصوّف علاوه بر دنیای شعر وهنر با قلمرو اخلاق ، حکمت وتعلیم وتربیت و... پیوندی ناگسستنی دارد .مشایخ صوفیه با تألیف آثار ویا با اعمال وگفتار دلنشین خود،افکار خاصی را به مریدان وافراد جامعه تلقین می کردند که این افکار موجبات تحوّل در جامعه را فراهم می کرد . هدف از نوشتن این تحقیق تحلیل گستره مفاهیم تعلیمی – اجتماعی در دو اثرکشف المحجوب هجویری وتذکره الاولیای عطّاربوده است؛نگارنده در این تحقیق اهمّ مفاهیم عرفانی – اجتماعی را که در این دو کتاب عنوان شده مطرح ساخته وبا استفاده از کتب عرفانی دیگر به نقد وتحلیل آنها پرداخته است . کلمات کلیدی : تصوّف،شریعت وحقیقت،علم،ملامت،مقامات واحوال،آداب صوفیه،تصوّف وجامعه

بحث مشروعیّت جهت از مباحث مهم و اصلی فقه و حقوق است. به طوری که قانون مدنی یکی از شرایط اساسی صحت معامله را مشروع بودن جهت آن معرفی کرده است. منظور از جهت، قصد و انگیزه ای است که فرد را به انجام معامله ترغیب می کند. بر این اساس، جهت امری شخصی و درونی است که نسبت به افراد و معاملات گوناگون، متغیّر است. بحث مشروعیّت جهت در فقه گرچه با همان تعابیری که در حقوق به آن پرداخته شده، مورد بررسی قرار نگرفته است، اما فقها از دیرباز اهمیّت این مبحث را از نظر دور نداشته و در کتب خود به بررسی آن پرداخته اند. قانون مدنی معامله ای را که جهت نامشروع متعاملین در آن تصریح شده باشد، باطل دانسته است. در کتب فقهی نیز در مورد حرمت یا عدم حرمت و به تبع آن، صحت یا فساد معامله ی دارای جهت نامشروع سخن به میان آمده و در این مساله بین فقها اختلاف نظر وجود دارد که منجر به شکل گیری نظرات فقهی متفاوتی شده است. می توان گفت، اکثریّت فقهای متقدّم، قائل به حرمت و فساد چنین معامله ای شده اند. و در بین فقهای معاصر برخی بر حرمت و فساد معامله و بعضی بر عدم حرمت و صحّت آن نظر داده اند. پرسش های اساسی پژوهش: 1- ملاک مشروعیّت و عدم مشروعیّت جهت، در فقه و حقوق چیست؟ 2- جهت نامشروع چه تأثیری در حکم تکلیفی قراردادها دارد؟ 3- جهت نامشروع چه تأثیری در حکم وضعی قراردادها از نظر(صحت، بطلان، لزوم و جواز و خیار) دارد؟ 4- رابطه ی جهت نامشروع در قراردادها و مسئولیت جزایی چیست؟ 5- نقش تصریح به جهت و عدم آن در وضعیت معاملات چگونه است؟ پاسخ های پژوهش: 1- ملاک عدم مشروعیّت در فقه منطبق نبودن جهت با احکام و مقرّرات شرعی و در حقوق ، عدم انطباق آن با قوانین آمره، نظم عمومی و اخلاق حسنه است. 2- جهت نامشروع می تواند، موجب حرمت معامله گردد. 3- جهت نامشروع ممکن است در مواردی موجب بطلان یا تزلزل قرارداد و همچنین در مواردی دیگر موجب مسئولیت مدنی در آن گردد. 4- ممکن است گاهی جهت نامشروع برای طرفین قرارداد یا یکی از آنها مسئولیت جزایی نیز در پی داشته باشد. 5-تصریح و عدم تصریح جهت در معامله تأثیر متفاوتی در آن می گذارد.

این تحقیق شامل یک مقدمهو دوبخش است .بخش اول شامل دو فصل می باشد.در فصل اول نویسنده تلاش نموده تا با توجه به متون وآثار بازمانده از گذشتگان ومتون عرفانی تعریفی جامع وکامل از دل ارائه نمایددر فصل دوم نکات عرفانی در باره دل را بیان نموده است.در بحخش دوم پ1ایان نامه نویسنده با توجه یه موضوع پایان نامه ونیز نتایج حاصل از مطالعات خود غزل آن سه شاعر را بررسی نموده است.سپس نتایج ودستاورد های آن را اعلام داشته است.ازجمله:در حوزه بررسی دل وغزل سرایی می توان گفت :مولوی همان گونه که هنگام سرودن غزل بی پروا می سروده وبا منتیع غیب والهام در ارتباط یوده است غزلیاتش نیز منبعی آسمانی وآن جهانی داشته ودلی که به ما معرفی می نماید دلی صرفاًالهی ومعنوی است واین همان اصل گوهر دل است واز این نظر بر دیگر شاعران برتری دارد.

پژوهش حاضر جستاری است در باب وجوهانطباق مراتب و مقامات عرفان و تصوف در منظوم? غنایی لیلی و مجنون نظامی.عرفان و تصوف به عنوان یکی از زیرشاخه های ادبیات فارسی فضای وسیعی را از آن خود کرده است.از ابتدای قرن سوم هجری و جلوه گری عرفانی چون بایزید و جنید و شبلی، عنصر عشق و محبت نیز به این طریقت راه یافت. در نتیجه عرفان رنگ دیگری به خود گرفت.. ص.فیه نیز در این باب سخنان ارزنده ای گفته اند. در این میان قیس عامری و لیلی بنت سعد در متون عرفانی از حاکمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار هستند. این جستار، حاصل مطاللعه ی بسیاری از کتب عرفانی و در نتیجه دریافت اهمیت عشق نزد عارفان است.. شاعران برجست? ایرانی نظیر حافظ و مولانا و سعدی و عطار به این عشاق رنگ نمادینی بخشیدند و از این طریق وجوه اشتراک مراتب و مقامات عشق انسانی و الهی را جلوه گر ساختند. به عقیده ی نگارنده بسیاری از احوال عشق زمینی در مجنون، با احوال عارفان همسو و مشترک است. این اشتراکات در ادبیات فارسی تءثیر فراوانی داشته و به خصوص اشعار و متون عرفانی و غنایی را تحت تءثیر خود قرار دادند

دیوان کم حجم ژاله قائم مقامی ، مملو از افکار ناب و پیشروانه ای است که در قالب سبک خراسانی سروده شده است. افکار او ده ها سال از زمانه خویش پیش تر بوده و فرم سرایشش به صدها سال پیش از عصر او بر می گردد و این پارادوکسی است که شاعر هنرمندانه در اثرش پرورده است. سبک شناسی ، علمی است که به وسیله آن می توان این هنرمندی ها را تحلیل کرده و همچنین می توان با کمک آن جایگاه شاعر را در میان اقرانش تعیین کرد. به این ترتیب اشعار شاعر بر اساس کتاب «سبک شناسی شعر» دکتر شمیسا بر مبنای این پرسشها ارزیابی شده اند: 1. شاعر چگونه از صنایع ادبی در جهت پرورش افکار خویش بهره جسته است؟ 2. محور جانشینی و هم نشینی چگونه به شعر شاعر تشخص سبکی داده اند ؟ 3. چه ایده و دستگاه فکری در شعر او بارز و نمایان است؟ ونتیجه به دست آمده از این قرار است : اندیشه حاکم بر شعر وی برخاسته از نابرابری ها در جامعه مرد سالار است. دغدغه شاعر بیان این تبعیض های اجتماعی است و اعتراض به تضاد و فاصله ای که بین دو جنس زن و مرد حاکم است . به این ترتیب اساس اشعار او بر پایه تضادها استوار است که ناخودآگاه ذهن و زبان شاعر را از میان انواع صنایع ادبی به سمت تضاد سوق داده است. ژاله هیچیک از این دو قطب مخالف (زن و مرد) را تأیید نمی کند ، و دو طرف را به تعدیل و تلطیف روابط در جهت تشکیل یک جامعه مترقی فرا می خواند.

سوالی که موجب این پژوهش و شکل گرفتن این رساله شد، این بود که آیا صائب از شاعران نزدیک به عصر خود مانند بابافغانی و محتشم و شاعر معاصر خود اسیر شهرستانی اقتفا نموده است و در صورت مثبت بودن جواب، اقتفای او به چه صورتی بوده است؟ برای جواب دادن به این سوال غزل هایی که صائب در آن ها از این شاعران نام برده، و ده غزل از بابافغانی، ده غزل از اسیر شهرستانی و پنج غزل از محتشم کاشانی را با بیست و پنج غزل صائب که در وزن و ردیف و قافیه مشترک بودند، بر اساس شیو? سبک شناختی متون دکتر شمیسا، در سه بخش ادبی، زبانی و فکری مورد بررسی قرار دادیم. با مقایسه و تحلیل سبکی غزل های صائب، بابافغانی، محتشم و اسیر شهرستانی در فصل های مجزا، ویژگی های سبکی غزل هر شاعر نشان داده شده و نتیج? بخش های ادبی و زبانی به صورت آماری در جدول و نمودار، و نتیج? بخش فکری غزل ها به صورت تحلیلی در پایان هر فصل آورده شده است.

هنجار گریزی از موضوعات مهم سبک شناسی جدید و نقد ادبی به حساب می آید. منظور از آن عدول از هنجار معمول و متعارف است. یعنی وقتی ما به یک سبک و ساخت جدید می رسیم که تغییری در ساخت قبلی ایجاد شده باشد و این تغییر هم به نحوی باشد که تنها به ساخت غیر دستوری محدود نگردد بلکه خود ابداع هنری محسوب گردیده، سبک خاصی را پدید آورد و هرچه این تغییر بیشتر باشد، امکان رهیافت به سبک ویژه فراهم تر است. بیژن نجدی با ساخت ترکیبات جدید و همچنین کاربرد بیش از حد اصطلاحات روزمره که کمتر نویسنده ای در آثارش از آن بهره جسته، توانسته سبک جدیدی در داستان نویسی ابداع کند. صبغ? اقلیمی در داستان های نجدی علاوه بر انعکاس در تصویر هایی که از فضای گیلان ارائه می دهد، در کاربرد واژگان محلی و بومی تا حدودی نیز تجلی کرده است. علاوه بر این از مهمترین عناصر ایجاد آشنایی زدایی معنایی ، تشبیه ، تشخیص ، پارادوکس و حسامیزی هستند که نجدی در داستان هایش از آنها به خوبی بهره برده است. آنچه لازم به ذکر است این است که نجدی از انواع هنجار گریزی به زیبایی بهره گرفته و یکی از اصلی ترین دلایل موفقیت او در زمینه داستان نویسی علاوه بر تکنیکهای روایی، استفاده متعادل از هنجارگریزی است. دستاورد این پژوهش، ناظر بر این است که نجدی از هشت مورد عمد? هنجارگریزی بر اساس الگوی لیچ، در شش مورد دست به هنجارگریزی برجسته زده است، که در این نوشته تلاش گردیده از طریق مطالعات کتابخانه ای موارد متعدّدی از این مضامین مشترک نمایانده شود.

قرآن کریم و سخنان معصومان:در بسیاری از موارد، ناظر به واقعه یا مخاطب خاصیاست که در اصطلاح به این خصوصیات،سبب نزول یا سبب ورود حدیث گویند. در این باره، این سوال مطرح می شود که آیا شناخت سبب در فهم اولیه فقهی از نص موثر است یا نه؟با توجه به وجود نمونه های فراوانی از نصوص که شناخت سبب در فهم درست آن ها تأثیر دارد، پاسخ به این سوال مثبت است.همچنین مسئله دیگری که وجود دارد این است که آیا در برداشت از یک گزاره، سبب موجب تخصیص می شود یا می توان از آن صرف نظر کرد و با عمل به قاعده «العبر? بعموم اللفظ لا بخصوص السبب» عموم لفظ را ملاک قرار داد؟ در این پژوهش به این سوال این گونه پاسخ داده شده است: در آیات و روایاتی که دارای عموم لفظی هستند و به سبب خاصی بیان شده اند، پذیرش انحصار کلام شارعدر اسبابدر اکثر موارد، نادرست به نظر می رسد.همچنین به نظر می رسد،اجرایی شدن این قاعده در میان موافقان اعتبار عموم لفظ،منوط به نبودن دلیل منصوص بر خلاف عمومیت لفظ است.

چکیده : محمّد بن سلیمان بغدادی متخلص به "فضولی" شاعر و نویسنده ی قرن دهم هجری بود. او آثارش را به سه زبان فارسی ، ترکی و عربی نوشت .کلیات آثارش در کتابخانه های ایران نظیر کتابخانه های آستان قدس رضوی ، مجلس ، ملی ، دانشگاه تهران و جز آن محفوظ است. هرچند فضولی در میان بزرگترین شعرای ادبیات ترکیه جای دارد لیکن در ایران توجهی که باید نسبت به وی ابراز نشده است. اگرچه همایش هایی در این زمینه برگزار شده ولی تا کنون نقد جامعی در باره ی آثار او به صورت پایان نامه صورت نگرفته است . در این پایان نامه غزلیات او را از نظر سبک شناسی مورد بررسی قرارداده ام و به این نتیجه رسیده ام که سبک غزل های فضولی ترکیبی از سبک عراقی و هندی است . مضامین و تصویرهای او نیز در میان این دو سبک جای می گیرند با کششی بیشتر به سمت سبک عراقی . این نتیجه گیری بر اساس آمار دقیق و استفاده از محورهای جانشینی و همنشینی بدست آمد . به کار گیری ?? درصدی محور همنشینی موید گرایش فضولی به سبک هندی است نیز با توجه به مسئله ی تراز زبانی افزونی نسبی کفه ی جانشینی نشان دهنده ی تمایل بیشتر فضولی به «انتخاب » در مقابل «ترکیب» است . « انتخاب » ویژگی سبک موسوم به عراقی است و به همین علت ذهن خواننده با خواندن غزلیات فضولی بیشتر از آنکه صائب را که نماینده ی اسلوب هندی است به خاطر آورد سبک سخن سعدی و حافظ را تداعی می کند.

غلامحسین میرزای قاجار، پدر ایرج میرزا، ملقّب به صدرالشّعرا و متخلّص به بهجت، شاعر رسمی درگاه مظفّرالدّین میرزا ولیعهدبوده است. او در روز چهارم ماه صفر سال 1250 ه.ق. در تهران متولّدشد و در حدود سال 1309، در اثر بیماری سل، در 59 سالگی ازدنیارفت. «نسب نامه کرد مازندری» یکی از دو اثر به جامانده از غلامحسین میرزا، منظومه ای است که شاعر به دستور ولیعهد، در هجو شخصی به نام حاج صدیق سروده است. از نسب نامه کرد مازندری، 3 نسخه، یکی در کتابخانه ی مجلس شورای اسلامی و دودیگر در کتابخانه ی ملّی ایران، موجود است. در این پژوهش، ابتدا متن منظومه، با استفاده از نسخ موجود، تصحیح و پس از آن، مقدّمه، شرح و تعلیقاتی بر آن، نوشته شده است.

پژوهش حاضر تحت عنوان «آثار فقهی و حقوقی اعسار زوج در زندگی مشترک» در چهار فصل تدوین شده است. فصل اول شامل سه مبحث واژگان شناسی و دو مبحث در ارتباط با کلیاتی از مستندات وجوب مهریه، نفقه و مقادیر هر یک از آن ها می باشد. فصل دوم شامل سه مبحث بوده: در مبحث اول به دلیل ضرورت بحث در دو گفتار مستقل به ماهیت عقد نکاح و آثار آن پرداخته خواهد شد. مبحث دوم شامل حق حبس است که در اثر اعسار زوج برای زوجه ایجاد می گردد، و در ادامه به موضوعات مرتبط با حق حبس می پردازیم. مبحث سوم در ارتباط با حق فسخ است؛ که در صدد اثبات عدم وجود چنین حقی برای زوجه در صورت اعسار زوج بر خواهیم آمد. فصل سوم این پژوهش نیز شامل پنج مبحث است. که در مبحث دوم، به استنکاف و عجز زوج از پرداخت نفقه و اقوال فقها و حقوق دانان و دلایل هر یک از آنها خواهیم پرداخت. مبحث سوم آن نیز شامل دو گفتار نفق? زوجه در تزاحم با مطالبات دولتی و غیر دولتی می باشد. در فصل آخر نیز به مسئل? تأثیر اعسار زوج در وجوب و یا عدم وجوب اجابت خواستگار می پردازیم.

یکی از موضوعات حساس، پیچیده و غامضی که در عرفان اسلامی مطرح می باشد "کرامت" است. این عمل خارق العاده که بدون بکار بردن ابزار و وسایل مادی به دست اولیای الهی و عارفان ربانی به ظهور می رسد، در کنار مهمترین خرق عادت ها از جمله معجزه، معونت، و اهانت مورد بررسی و مقایسه قرار می گیرد. "کرامت" رابطه ی بسیار نزدیک با ولایت دارد و در ذیل مسائل ولایت می گنجد. مهمترین و برترین نوع ولایت، ولایت تکوینی است که از نشانه های بارز اولیای الهی محسوب می شود. کسانی که به قرب الهی نایل می شوند، بر اثر تقرب به مقام "کن" می رسند و می توانند به اذن و اراده ی خدای سبحان در عوالم وجود تصرف کنند. دو کتاب گرانسنگ اسرارالتوحید و مثنوی معنوی در باب کرامت، سخنهای بسیار دارند و ابعاد مهمی از این عمل خارق العاده را برای سالکان طریقت، آشکار ساخته اند. کراماتی که در اسرار التوحید و مثنوی مطرح و از انواع آن نام برده شده ممکن است از لحاظ علم حصولی امتناع عادی داشته باشند، اما هرگز چنین کرامت هایی، امتناع عقلی ندارند. به سخن دیگر، اغلب این کرامت ها، از نوع کرامت های باورپذیر هستند که قرآن مجید و سخن انسان های کامل آنها را تایید کرده اند. برخی از کرامت های ابوسعید و مثنوی معنوی، در قالب سمبل مطرح گردیده که در ادبیات عرفانی مورد استفاده ی عارفان شاعر و شاعران عارف قرار گرفته است. برخی دیگر از کرامت های مولوی در عالم رویا واقع شده و می توان از آنها به عنوان کشف کرامت یاد کرد. کرامت هایی که در مثنوی از آنها سخن به میان آمده، پیچیده تر از کرامت های اسرارالتوحید است. در این رساله ابتدا کرامت در قرآن را مورد دقت و بررسی و مطالعه قرار داده ایم و به این نتیجه رسیدیم که قرآن مجید وقوع کرامت را به دست اولیای الهی، خارج از قوانین الهی نمی داند و بر وقوع آن صحه می گذارد. ولایت را هم به دو نوع ولایت علمی و عملی تقسیم می کند. همچنین قرآن مجید راه ولایت را در انحصار مردان نمی داند و زنان را هم در راه رسیدن به مقام ولایت تشویق می کند. اثبات و چگونگی صدور، انواع و اقسام کرامت، علل و عوامل تحقق و باورپذیری و یا باورناپذیری کرامات از دیدگاه مولوی و کتاب اسرارالتوحید، تحقیقی بود که به بخشی از حقایق آن رسیده ایم. مقایسه بین کرامت های مثنوی و ابوسعید، تلاش دیگری بود که به نتایج قابل قبولی دست یافتیم. ساختار داستان های کرامت اسرار التوحید از منظر داستان شناسی، فصل دیگری از رساله ی پژوهشی ماست که به جنبه های مختلف این تحقیق اشاره های فراوان شده است.

آثار ادبی به لحاظ شکل و محتوا در گروه های متعدد طبقه بندی می شوند. یکی از انواع این طبقه-بندی، نوع ادب غنایی است که شامل اشعاری است که اغلب در قالب غزل، بیانگر احساسات و عواطف شاعر می باشند و وسیع ترین حوزه معنایی شعر فارسی را در بر می گیرند. شعر غنایی، زاده احساسات و عوالم درونی انسان است و اوج احساسات آدمی در عشق نمود می یابد، از این رو در ادب فارسی، نوع غنایی بیشتر به اشعار عاشقانه اطلاق می شود که اغلب در منظومه های بلند روایی در قالب مثنوی هویت می یابند. در این منظومه ها شخصیت پردازی ها به همراه توصیفات دقیق به منظور تسری احساس شاعر صورت می گیرد. عنصر سازنده شعر، زبان است که شکل بیرونی و درونی یک اثر را می سازد. شکل درونی ذهنیت و تاکتیک شاعر است در خلق تصاویر بدیع متاثر از عواطف او که به وسیله شکل بیرونی محسوس و دریافتنی می شود. شاعر با بهره گیری از همه امکانات زبانی می کوشد تا معنا را در بهترین شکل و قالب عینیت ببخشد. به همین دلیل است که نوع ادبی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. قطعا واژگان و پیوندهایشان در انواع ادبی مختلف جلوه های متفاوتی خواهند داشت. بررسی هایی که از زوایای مختلف زبانی اعم از دستور، آرایه ها و صور خیال در جهت پاسخ گویی به سوالات مطرح شده، در دو اثر "جمشید و خورشید" سلمان ساوجی و "یوسف و زلیخا" جامی صورت گرفت، نشان می دهد باوجود تفاوت های آماری که در دو منظومه دیده می شود در هر دو اثر این تسری احساس با زبانی ساده و دلنشین، بدون تعقیدهای لفظی و معنوی، سبکبار از واژه های مهجور و ناتراشیده، دستورمند و به شکلی مبالغه آمیز صورت گرفته است.

مثنوی معنوی مولوی یکی از والاترین آثار عرفانی زبان و ادبیات فارسی است که امروزه نه تنها مردم ایران زمین ، بلکه مردم دهکده ی جهانی نیز با او و اثر گرانقدرش آشنا هستند . یکی از دلایل این شناخت و به تبع آن علاقه و انگیزه ی مردم ، دید او به مسائل اخلاقی ، اجتماعی و عرفانی می باشد . همچنین نگاه روانشناسانه و به ویژه ، خوش بینانه ی او و در عین حال واقع گرایانه ی او به زندگی ، عامل مهم تری در افزایش این علاقه و انگیزه است . امروزه نیز در دنیای غرب با تغییر نگرش و زاویه ی دید نسبت به انسان در علم روان شناسی ، در جنبشی مستقل ، با عنوان « روان شناسی مثبت » توجه خاصی به مثبت گرایی در زندگی شده است . در دنیای شرق نیز نمودهای این موضوع را می توان در آثار کلاسیک و حتی معاصر ادبیات و فرهنگ سرزمینمان مشاهده کرد . در این پژوهش با مراجعه به شش دفتر مثنوی معنوی نمودهای مثبت گرایی و مثبت اندیشی جستجو و یافت شده است ، تا به موجب آن ، نشانه های این شاخه ی نوین در علم روان شناسی در مهمترین اثر مولوی ، آن هم در قرن ها پیش بیان گردد تا بدین وسیله مثبت گرایی و مثبت اندیشی خود مولانا اثبات گردد و همچنین بتوان هرچه بیشتر به ادبیات غنی سرزمینمان بالید و در برابر گستره ی ژرف ادب ایران زمین احساس سرافرازی کرد .

هر اثر ادبی بر مبنای نوع نگرش مخاطب، امکان زایش مجدد می یابد. این زایش های دوباره است که می تواند ماندگاری یک اثر را تضمین کند. قابلیت های یک متن به پژوهشگر این اجازه را می دهد که بتواند از زوایای مختلف به اثر وارد شده و مفاهیم آن را مجدداً بر پایه ی فکر و اندیشه ای نو، بازسازی کند. هزار و یک شب نیز از جمله آثار ارزشمند و چند بعدی متون ادبی است که ژرف ساخت آن، امکان بررسی های متعدد را به محقق می دهد. در پژوهش پیش رو، ورود به متن با دید روانکاوانه می باشد و هدف، تحلیل داستان هاست؛ بدین شکل که به داستان بر مبنای سفری برای رسیدن به فرآیند فردیت، نگاه شده است و در واقع حرکت شخصیت های داستانی، حرکتی درونی و به ظاهر بیرونی، در جهت رسیدن به رشد فردی، در نظر گرفته می شود. این نگرش برخاسته از دیدگاه کارل گوستاو یونگ (روانشناس و روانپزشک) می باشد، که تحت عنوان "سفر قهرمانی" آن را مطرح می کند. مجموعه ای از عوامل، در یک ساختار داستانی، در کنار هم قرار می گیرند و سفر زندگی را به تصویر می کشند. در تحلیل روانکاوانه، نمادها و چیدمان جزئیات، به گونه ای نشان دهنده ی تغییر و تحولاتی اساسی می باشد؛ بنابراین در پژوهش پیش رو نیز، تحلیل ها بر پایه ی شواهد نمادین است.

میرزا حبیب الله قاآنی شیرازی (1323 – 1370ه.ق) یکی از بزرگترین ادیبان دوره قاجار است. پدرش میرزا محمدعلی نام داشت و نسبش به ایل زنگنه کرمانشاهان می رسید. وی سال های زیادی در دربار قاجار به سر برد و به مدح افراد مختلف دربار پرداخت. مهمترین اثری که از قاآنی بر جای مانده است دیوان شعر اوست که بالغ بر بیسا هزار بیت شعر در آن وجود دارد. همچنین، وی کتابی به نام پریشاننیز دارد که آن را به تأسی از گلستان سعدی و با همین روش نگاشته است که این اثر، معمترین اثر منثور وی به حساب می آید. این رساله قصد دارد با استفاده از نسخه های خطی مختلف به جا مانده از کتاب پریشان، به تصحیح آن بپردازد تنا بدین وسیله متنی منقح از آن حاصل شود. روش ما در این رساله، تصحیح بر اساس نسخه اساس است. البته، گاهی نیز برای رسیدن به مقصود، به تصحیح قیاسی دست زده ایم. در این تصحیح، از سه نسخه به عنوان نسخه های اصلی استفاده کرده و از چندین نسخه دیگر به عنوان موید سوده برده ایم. در بخش پایانی رساله نیز، به شرح برخی از واژه ها و عبارات موجود در متن پرداخته ایم. نتیجه حاصل از این پژوهش، دستیابی به متنی منقح است که از نظر ضبط واژگان و عبارات، نزدیک به متن اصلی کتاب باشد.

نقد اخلاقی یکی از گرایش های متعدد نقد است که پیشینه ی آن به یونان باستان و دوران سقراط ، افلاطون و ارسطو باز می گرددو صاحب نظرانی چون سن مارک ژیراردن ، استفن گاسون ، سر تامس ویلسون و ... در غرب و اندیشمندانی چون فارابی ، ابن سینا ، ابن رشد و ... در مشرق زمین بر ضرورت اخلاق و وجود مفاهیم اخلاقی در کنه آثار ادبی تأکید می کردند . نظامی ، بزرگ ترین شاعر غنایی سرای ایران که همواره آزرده از شرایط حاکم بر روزگار و در پی یافتن آرمانشهری به دور از زشت خویی های مردم زمانه بود ، از بزرگ ترین منتقدان اخلاقی ادب پارسی است . آثار نظامی بازتاب نا به سامانی ها و فسادهای عصر و صحنه ی ستایش نیکی ها و نیک خویی ها است و بیانش حتی هنگام وصف زشت خویی ها و کامگاری ها لحنی آمیخته با شرم دارد که نتیجه ی ظرافت طبع و استفاده از کنایات و استعارات لطیف است . در روزگاری که انسان ها همچون شاعر بزرگ گنجه ضرورت دستیابی به آرمانشهری فارغ از بی عدالتی ، حرص ، طمع ، بخل و ریا را با تمام وجود خود احساس می کند ، نقد اخلاقی از ضروری ترین شاخه های نقد محسوب می شود . در این تحقیق پس از ذکر آراء و نظریات ادیبان درباره ی اخلاق ، گرایش نقد اخلاقی و اندیشه های نظامی ، با استفاده از شیوه ی تحلیل محتوا به بررسی نکات اخلاقی نهفته در سه منظومه ی غنایی نظامی (خسرو وشیرین ، لیلی و مجنون و هفت پیکر ) پرداخته می شود .

حیرت، اصطلاحی است که حالت عجز و ناتوانی بنده از ادراک حقیقت یعنی خدا را نشان می دهد. موضوع این رساله «حیرت در مثنوی و مقایس? آن با حدیق? سنایی» است. از آن جایی که بحث حیرت نتیج? تأمل در ذات خداوند است و از طرفی وجود و ماهیت خداوند نیز خود نوعی راز است، اهمیت تعمق و تأمل در مورد بحث حیرت بیشتر آشکار می گردد. در پایان این رساله نتیجه می گیریم که حیرت نزد مولوی نسبت به سنایی گسترده تر شده و همچنین سیر عرفان از سنایی تا مولوی در این رساله مشاهده می شود