نام پژوهشگر: زهرا خداپرست
زهرا خداپرست محمدعلی راغبی
اسباب نزول از ابزارهای کارسازی است که بیشتر مفسران در تبیین مفاهیم آیات قرآن از آن بهره ی فراوان برده اند. گرچه پیشینه ی استفاده از این ابزار به صدر اسلام باز می گردد، اما این گونه روایات به دلایل مختلف، قابل اعتماد نیستند و ضروری است مورد بررسی قرار گرفته و ارزش گذاری شوند. از آنجا که تفسیر مجمع البیان از تفاسیر گرانسنگ شیعی است که اسباب نزول در آن از جایگاه ویژه ای برخوردار است، این تفسیر در این پژوهش مبنا قرار گرفته و روایات اسباب نزول آن استخراج شده و با روایات سایر تفاسیر مورد مقایسه قرار گرفته است. به عنوان مقدمه، فصل اول این پژوهش به بررسی شخصیت علمی، آثار و روش تفسیری طبرسی در مجمع البیان اختصاص یافته است. در فصل دوم به تعریف اسباب نزول، اعتبار آن، ملاک های تشخیص صحت و سقم آن و دیدگاه و سبک مفسران در استفاده از اسباب نزول پرداخته شده است. در نهایت، پژوهش حاضر به جمع آوری روایات اسباب نزول سوره ی نساء از این تفسیر پرداخته، آنها را با سایر روایات از تفاسیر شیعه و اهل سنت مقایسه کرده است و با استفاده از ملاک های تشخیص صحت و سقم روایات همچون سازگاری با ظاهر و سیاق آیات، سازگاری با سایر روایات بویژه روایات ائمه ی معصومین:، سازگاری با عقل و واقعیت های تاریخی، قرائن معنوی، اجماع و سایر ملاک ها نتیجه گیری شده است.