چکیده واژه «کتاب» یکی از مهمترین کلید واژگان قرآنی است که معانی متعددی را دارا می باشد. یکی از کاربردهای وسیع آن در حوزه وحی است که به پیامبران الهی اِسناد داده شده است. این کلمه از نظر لغوی به معنی «نوشته» یا «نوشتن» است که در متن عبری عهد قدیم و آیات قرآنی نیز فراوان به این معنی آمده است. در کنار این معنی ، معنی «ثبت و ضبط» نیز به عنوان معنی ضمنی قابل تصور است. اسناد مشتقات ماده «کتب» به خدای سبحان می تواند بر مبنای همین معنی ضمنی باشد. لذا این واژه در کاربردهای قرآنی بویژه در حوزه وحی لزوماً به معنای مادی و ملموس یا متنی مدون نیست. اِسناد برخی مفاهیم وحیانی توأم با کتاب به برخی انبیای الهی نشان از عدم ترادف آنها دارد. در مواردی نیز رابطه جزءواژگی یا عموم و خصوص میان آنها برقرار است. از طرفی، یکی انگاری همه عناصر وحیانیِ نازل شده بر پیامبران الهی نیز منتفی است. لذا مدلول هر یک از مفاهیم کتاب ، قرآن ، فرقان ، حکمت و ذکر در اِسناد به پیامبر اسلام (ص) متفاوت از دیگری است. این امر درباره دیگر پیامبران نیز صادق است. عمومیت اِسناد کتاب به پیامبران و خصوصیت اسناد دیگر مفاهیم وحیانی ـ همچون تورات و انجیل و قرآن ـ نسبت به برخی پیامبران، بیان از آن دارد که کتاب به عنوان یک اسم معنی و مفهومی کلی بر شاکله اصلی تعالیم هر پیامبر دلالت دارد که از آن تعبیر به «شریعت» می شود. استعمال مشتقات ماده «کتب» درباره خدا ـ که مفید معنی هایی چون ایجاب و حکم کردن است ـ تأییدی بر این سخن است. تفاوت مولفه های معنایی هر کتاب نیز حاکی از تفاوت کتابها و به عبارتی تفاوت در شریعت هاست. استعمال کتاب درباره پیامبر اسلام (ص) دلالتی بر مرحله نوشتاری بودن قرآن و تدوین آن ـ همانگونه که برخی از خاورشناسان چنین پنداشته اند ـ نیست ؛ بلکه هر کدام از این کلمات، معانی خاص خود را دارند. اقتباس تعالیم پیامبر اکرم (ص) از کتاب مقدس یهود و نصاری نیز منتفی است و آرای نویسندگان غیر مسلمان در این باره از استواری و منطق علمی برخوردار نیست. کلید واژه : کتاب وحیانی ، قرآن ، تورات ، شریعت ، خاورشناسان

با مراجعه به منابع رجالی اهل سنت می بینیم که رجالیون اهل سنت، عملکرد ها و نظرات مختلفی درباره اصحاب و یاران امیرالمومنین (ع) ابراز کرده اند و عده ای را تضعیف و عده دیگری را توثیق کرده اند. سوالی که در این جا مطرح است این است که چه عواملی سبب شده که بعضی از افراد توثیق و بعضی تضعیف شوند. با مطالعه بر روی احادیث نقل شده توسط اصحاب امیرالمومنین (ع) این نتیجه حاصل می شود که علت جرح ایشان نقل فضائل اهل بیت (ع) و علت توثیق ایشان نقل فضائل خلفا بوده است.

دفاع ازجان ومال وسرزمین، درزمره ابتدائی ترین حقوق هرانسان وهرملّتی است، ودین مبین اسلام نیزتحت عنوان جهاد وقتال براین مطلب مهرتأیید زده است. متأسفانه درقرون اخیربرخی غرض ورزی های خاورشناسان وهمچنین فتاوای بدون دلیل برخی فقهاء ونیزافعال دوراز انسانیّت برخی منسوبین به اسلام، باعث شده است تا دشمنان، اسلام را دینی خشن ومسلمانان را انسانهائی خونریزو پیامبراسلام (ص) را به عنوان شخصی که مردم را به زور شمشیر واداربه پذیرش اسلام کرده است، معرفی نمایند. لکن ما با مراجعه به منابع اصیل اسلامی به وضوح تمام در می یابیم که تمام جنگ های پیامبر(ص)، درجهت دفاع ازاسلام ومسلمانان بوده است ودرهیچکدام از این جنگ ها پیامبراکرم (ص) بدون دلیل وبه صرف کافربودن آن ملّتها، دستورجهاد با ایشان را صادرنکرده است، بلکه تمامی این جنگ ها به سبب هائی مانند دفع هجوم دشمن،تأدیب خائنین وناقضان عهود، یاری طوائف هم پیمان و....صورت پذیرفته است واین مطلب با مراجعه به آیات نازل شده دررابطه با هرجنگ باوضوح تمام، آشکارمی باشد. همچنین ما وقتی بدون پیشینه ذهنی از کلام فقهاء، به آیات قرآن کریم مراجعه می نمائیم، به روشنی درمی یابیم که فتاوی اغلب فقهاء گذشته ،مبنی بر وجوب کفائی قتال با کفار به جهت مشرک بودن آنها،هیچ پشتوانه قرآنی نداشته وبلکه تمام آیات جهاد وقتال درقرآن کریم با توجه به سیاق ومعنای ظاهری آنها، دررابطه با جهاد دفاعی می باشند. نیزروایاتی که مورد استناد برخی قرارگرفته است، ازلحاظ سند ومتن مخدوش بوده وحتی در صورت صحّت آنها،به علّت مخالفت باقرآن کریم، این روایات ازحجیّت ساقط می باشند. درمورد اجماع نیز باید گفت که، برفرض قبول حصول چنین اجماعی از کلام فقهاء، این اجماع به سبب مدرکی بودن از حجیت ساقط است ودلیل مستقلی نیست. فلذا از نظر ما تقسیم جهاد به ابتدائی ودفاعی نادرست بوده وبنابرقول حقّ،جهاد دراسلام به دفاعی بالمعنی الاخص ودفاعی بالمعنی الاعم تقسیم می شود.

نزول قرآن در ماه رمضان، حاکی از آغاز نزول تدریجی آن بوده و پیامبر (صلی الله علیه وآله و سلّم) در بیست و هفتم رجب ـ بدون اینکه بر ایشان وحی قرآنی نازل شده باشدـ مبعوث شده اند و سپس مدتی بعد در ماه رمضان، قرآن نازل شده است. به علاوه پیامبر (صلّی الله علیه و آله و سلّم) قبل از نزول قرآن، از محتوای کلی وحی باخبر بودند، اما نه به علت وجود نزول دفعی قرآن، بلکه بدان دلیل که به ایشان علمی لدنّی ـ اعم از قرآن و غیر آن ـ عطا شده بود.

الف- موضوع و طرح مسأله: با توجّه به اهمیّت مبحث ناسخ و منسوخ در قانون گذاری و استنباط مسائل شرعی از قرآن کریم و سنّت و محوریّت کلمات معصومین (علیهم السّلام) در شرح و تبیین و تفسیر قرآن و از طرفی مغفول واقع شدن اهل بیت (علیهم السّلام) در این گونه مسائل، بررسی «نسخ آیات قرآن در مکتب اهل بیت (علیهم السّلام)» امری ضروری به نظر می رسد. هدف این کار تحقیقی، بررسی دیدگاه معصومین (علیهم السّلام) در مورد نسخ آیات قران و اهمیّت این مبحث در منظومه روایی شیعه می باشد. ب- مبانی نظری شامل مرور مختصری بر منابع، چارچوب نظری، پرسش ها و فرضیه ها: کتب روایی و تفاسیر روایی شیعه مهم ترین منبع مورد استفاده در نگارش این پایان نامه بود. این تحقیق بر مبنای دو سوال اساسی استوار است: ?- روایات منقوله از معصومین (علیهم السّلام) در مقوله اصل نسخ و مصادیق آن از جهت سندی در چه مرتبه ای از اعتبار قرار دارند؟ ?- از جهت دلالت و فقه الحدیث، این روایات چه مقدار بر نسخ مصطلح امروزی در علوم قرآنی منطبق هستند؟ در پی این سوالات فرضیه هایی نیز مطرح شد که عبارت اند از: ?- نسخ به معنای مصطلح علوم قرآنی، در روایات اهل بیت (علیهم السّلام) نیز دیده می شود. گرچه اکثر روایات این مسأله از جهت سندی دچار ضعف هستند امّا تراکم احادیث ضعیف در مورد واحد می تواند اثبات کننده این فرضیه باشد. ?- روایات وارده در زمینه گزارش موارد و مصادیق نسخ آیات قرآن، اکثراً دچار ضعف سندی هستند. بعد از پیدایش سوالات و طرح فرضیه ها به منظور بررسی صحت فرضیه ها، روایات مرتبط با نسخ از منابع روایی و تفسیری شیعه جمع آوری شد و با استفاده از منابع معتبر علم رجال و درایه مورد بررسی قرار گرفت. پ- روش تحقیق: برای نگارش پایان نامه از روش تحقیق توصیفی و برای جمع آوری مطالب از روش کتاب خانه ای استفاده شد. ابتدا با مراجعه به کتب فیش برداری صورت گرفت و سپس مطالب جمع بندی و دسته بندی شد. ت- یافته های تحقیق: اکثر روایات بررسی شده در زمینه اصل و مصادیق نسخ در ناحیه سند دچار ضعف هستند و در ناحیه دلالت نیز می توان نسخ به اصطلاح امروزی علوم قرآنی را به روشنی در این روایات دید. ث- نتیجه گیری و پیشنهاد ها: مبحث نسخ از منظر اهل بیت (علیهم السّلام) دارای اهمیّت فراوانی است به گونه ای که هر کس در زمینه علوم دینی مرجعیّتی دارد (فقها، قضات، مفسّر ین و ...) باید در ابتدا مبنای خود را در این زمینه تنقیح نماید که در غیر این صورت خود و سایرین را به هلاکت می افکند. روایات این مبحث اکثراً دچار ضعف سندی هستند که البته تراکم روایات ضعیف می تواند اطمینان آفرین باشد. پیشنهاد می شود در مورد مبحث نسخ و تأثیر موضع گیری ها و ارشادات معصومین (علیهم السّلام) بر رفتار پیروان مکتب اهل بیت (علیهم السّلام) از فقها و مفسّر ین تحقیقات مستقلی صورت پذیرد به گونه ای که در این بررسی ها محوریّت کلمات اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السّلام) عنصر اساسی باشد.

برای ارائه تعریف از مفهوم مثبت گرایی در قرآن، بررسی چند عامل با توجه به تعریف ارائه شده از سوی روانشناسان، بر مبنای آیات قرآن ضرورت دارد: شادی، سلامتی، استعدادهای انسانی، کیفیت زندگی، خوب بودن و سعادت. برای دستیابی به مثبت گرایی عواملی وجود دارد که می توان آن ها را تحت دو عنوان عوامل پایه و اساسی، و عوامل غیر پایه تقسیم بندی نمود. عوامل پایه، مواردی هستند که وجود هر یک از آن ها برای یک انسان مثبت گرا ضرورت دارد و قابل جایگزینی با عامل دیگری نیستند، مانند: رحمت الهی. عوامل غیر پایه نیز به عنوان امور تسریع کننده در دستیابی به مثبت گرایی و جهت کمال بخشیدن به آن ها مورد بررسی قرار می گیرند. مانند درجات اجتماعی. تمام نتایج و آثار به دست آمده برای مثبت گرایی در قرآن، در حیات طیبه نمود می یابد؛ حیاتی که در دنیا و آخرت همراه انسان مثبت گرا است و موجب رشد استعدادها، معنا یافتن زندگی و دستیابی به سعادت است