به منظور مطالعه تاثیر سایکوسل و نفتالن استیک اسید بر برخی صفات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی و مقدار اسانس گیاه شمعدانی عطری آزمایشی در سال 1387 در دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان (در گلخانه تحقیقاتی و آزمایشگاه گروه علوم باغبانی)به صورت یک آزمایش فاکتوریل با دو فاکتور در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد تیمارها شامل دو نوبت اسپری ماهانه محلول هورمون نفتالن استیک اسید در چهار سطح (0، 40، 80، 120) میلی گرم در لیتر و فاکتور دوم شامل محلول سایکوسل با غلظت (0، 500، 1000، 2000) میلی گرم در لیتر بودند نتایج نشان داد که تاثیر نفتالن استیک اسید در تمامی صفات بجز صفت عملکرد پیکره رویشی خشک معنی دار بود، همچنین بکارگیری سایکوسل در تمامی صفات اثرمعنی داری ایجاد نمود. بررسی مقایسه میانگین تیمارها نشان داد که اثر متقابل نفتالن استیک اسید و سایکوسل در تمامی صفات بجز صفات تراکم کرکهای غده ای در سطح رویین برگ و نشت الکترولیت معنی دارگردید ، باتوجه به نتایج مقایسات میانگین وروابط بین صفات در گیاهان تحت تیمار عوامل کنترل کننده رشد مشخص گردید که انتخاب دز مناسب نفتالن استیک اسید به عنوان یک عامل مشوق رشد و سایکوسل به عنوان یک عامل کند کننده رشد می تواند تاثیر به سزایی در افزایش صفات درصد و عملکرد اسانس هر بوته در ارتباط با سایر صفات عملکردی بوته نظیر عملکرد پیکره رویشی تر ، درصد ماده خشک و نسبت برگ به ساقه و سایر صفات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی گیاه نظیر سطح برگ، سطح ویژه برگ، تراکم کرکهای غده ای در سطح رویین و زیرین برگ، شاخص محتوی کلروفیل، محتوی نسبی آب برگ ، نشت الکترولیت گردد ، به گونه ای که گیاهان تیمار شده با محلولهای نفتالن استیک اسید با غلظت های40 و 80 و سایکوسل باغلظت های 500 و 1000 بیشترین تاثیر را در افزایش متوازن اسانس و عملکرد پیکره رویشی گیاه را داشتند. کلمات کلیدی : شمعدانی عطری ، سایکوسل ، نفتالن استیک اسید ، اسانس

برای بررسی اثر اسپری ماده تنظیم کننده رشد گیاهی سایکوسل (ccc) و هورمون ایندول استیک اسید (iaa) در روی صفات مورفوفیزیولوژیکی و عملکرد اسانس گیاه شمعدانی عطری(pelargonium graveolens l. heritier) آزمایشی فاکتوریل در قالب بلوک های کامل تصادفی در گلخانه تحقیقاتی گروه علوم باغبانی دانشگاه زنجان در سال 1389 در 3 تکرار اجرا شد. در این آزمایش فاکتور a شامل ایندول استیک اسید در 4 سطح (0، 25، 50 و 100 میلی گرم در لیتر) و فاکتور b شامل سایکوسل در 4 سطح (0، 300، 600 و 1200 میلی گرم در لیتر) بود. تجزیه آماری داده ها با استفاده از آزمون مقایسه میانگین دانکن و نرم افزار mstat-c انجام گرفت. نتایج آزمایش نشان داد که با افزایش غلظت ccc بر تراکم استماتی در روی برگ و تراکم کرک های غده ای در هر دو سطح برگ افزوده شد. سایکوسل در بالاترین غلظت باعث افزایش تعرق، غلظت co2 درون روزنه ای، درصد اسانس، وزن برگ و ساقه کل گیاه و ایجاد کمترین ارتفاع، عملکرد ماده تر و خشک قسمت های رویشی، دمای برگ، عملکرد اسانس و بازده اسانس گردید. 300 میلی گرم در لیتر ccc بیشترین ماده تر قسمت های رویشی و 600 میلی گرم در لیتر ccc هدایت روزنه ای در گیاه را افزایش داد و بالاترین بازده اسانس از 300 و 600 میلی گرم در لیتر ccc بدست آمد. همچنین با افزایش غلظت iaa ارتفاع، ماده خشک، عملکرد اسانس و بازده اسانس افزایش و تراکم کرک های غده ای روی برگ و هدایت روزنه ای کاهش یافت. بالاترین غلظت iaa سبب کاهش ماده تر قسمت های رویشی و درصد اسانس گردید، همچنین باعث افزایش در میزان کلروفیل کل، تعرق، وزن برگ و ساقه کل گیاه شد. بیشترین تراکم استماتی در روی برگ، غلظت ‍co2 درون روزنه ای و ماده تر قسمت های رویشی در غلظت 25 میلی گرم در لیتر iaa مشاهده گردید، در 50 میلی گرم در لیتر iaa نیز کمترین میزان کلروفیل کل بدست آمد. با در نظر گرفتن میانگین داده ها و اثرات متقابل بین تیمارها می توان گفت این دو ماده دارای رشد معنی دار و مناسب در سطح 5 درصد بر صفات مورفوفیزیولوژیکی و عملکرد اسانس گیاه بودند.

به منظور مطالعه تأثیر سالیسیلیک اسید بر خصوصیات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی، غلظت برخی عناصر معدنی و جوانه زنی بذر دو رقم ریحان، پژوهشی در قالب دو آزمایش انجام گرفت. آزمایش اول بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در گلخانه انجام شد. تیمار تنش شوری در چهار سطح (0، 50، 100 و 150 میلی مولار کلرید سدیم) همراه با آب آبیاری و تیمار سالیسیلیک اسید در سه سطح (0، 25/0 و 5/0 میلی مولار) و دو رقم ریحان سبز و بنفش بود. در آزمایش دوم که بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار اجرا شد، جوانه زنی دو رقم ریحان با همان سطوح شوری و سالیسیلیک اعمال شده در آزمایش اول، مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج نشان داد که تیمار شوری تأثیر معنی داری بر صفات مورفولوژیک و فیزیولوژیک، مقدار برخی عناصر معدنی (کلر، سدیم و پتاسیم) و جوانه زنی بذر (درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه) داشت. با افزایش تنش شوری ارتفاع بوته، طول ریشه، وزن تر و خشک بوته، وزن تر و خشک ریشه، طول ریشه چه و ساقه چه، سطح برگ، سطح ویژه برگ، محتوای نسبی آب برگ، محتوای کلروفیل و کارتنوئید، پتاسیم، درصد و سرعت جوانه زنی بذر، به طور معنی داری کاهش یافت اما مقدار پرولین، کلر و سدیم و مقاومت روزنه ای افزایش یافت. کاربرد سالسیلیک اسید، رشد گیاه را در شرایط شوری بهبود بخشید. غلظت 5/0 میلی مولار سالسیلیک اسید تأثیر موثرتری بر صفات اندازه گیری شده داشت. براساس نتایج به دست آمده، ریحان بنفش رقم متحمل به شوری بود.

نسترن کوهی (rosa canina l.) گیاه دارویی- زینتی متعلق به تیره رزاسه (rosaceae)، یکی از منابع مهم ویتامین ث در میان گیاهان محسوب می¬شود. مواد موثره این گیاه سبب کاهش اسید اوریک و معالجه ناراحتی¬های ناشی از نقرس می¬گردد. رشد و عملکرد گیاهان در اکوسیستم ها، تحت تأثیر عوامل مختلفی نظیر نوع گونه، اقلیم منطقه و موقعیت جغرافیایی قرار دارد. فاکتورهای اقلیمی به¬ویژه عرض جغرافیایی، ارتفاع محل، درجه حرارت، شدت نور، بارندگی و خصوصیات خاک، تاثیر عمده ای بر کمیت و کیفیت مواد موثره گیاهان می¬گذارد. به منظور مطالعه تاثیر اقلیم بر صفات مورفوفیزیولوژیکی، کمیت و کیفیت مواد موثره نسترن کوهی در 4 منطقه از استان زنجان شامل ابهر، طارم، ماهنشان و زنجان که بیشترین پراکنش این گیاه را داشتند، انتخاب گردید. طی سال¬های 1391-1390، مراحل فنولوژیکی گیاهان ثبت شده و میوه¬ها و برگ¬ها برداشت شدند. در این تحقیق برخی از خصوصیات مورفولوژیکی، بیوشیمیایی و دارویی این گیاه مورد اندازه گیری و مقایسه قرار گرفت. صفات طول و قطر، وزن تر ، درصد ماده خشک، سطح برگ، عصاره اتری، کلروفیل، پروتئین، فیبر، ویتامین ث، راندمان استخراج عصاره، ترکیبات فنولی کل اندازه گیری شدند. نتایج وجود تفاوت معنی دار در صفات قطر، مقاومت بافت، خاکستر، میزان ویتامین ث میوه و راندمان استخراج عصاره میوه، کلروفیل و مجموع ترکیبات فنولیکی برگ مناطق مورد مطالعه را تایید نمود. حداکثر میزان راندمان استخراج عصاره میوه در منطقه زنجان، حداکثر میزان ویتامین ث میوه و ترکیبات فنولیکی برگ در منطقه ابهر بدست آمد. نتایج این تحقیق نشان داد که عوامل اقلیمی تاثیر عمده ای بر کمیت و کیفیت مواد موثره و نیز صفات مورفولوژیکی میوه و برگ¬های نسترن کوهی 4 منطقه مورد مطالعه دارد.

ولیک با نام علمی (crataegus spp.) یک گیاه دارویی- زینتی با ارزش و متعلق به تیره رزاسه می باشد که به دلیل برخورداری از انواع فلاونوئیدها و پروآنتوسیانین ها اهمیت زیادی در صنایع دارویی دارد. رشد و عملکرد گیاهان در اکوسیستم ها، تحت تأثیر عوامل مختلفی نظیر نوع گونه، اقلیم منطقه و موقعیت جغرافیایی قرار دارد. فاکتورهای اقلیمی بویژه عرض جغرافیایی، ارتفاع محل، درجه حرارت، شدت نور، بارندگی و خصوصیات خاک، تأثیر عمده ای بر کمیت و کیفیت مواد مؤثره حیاتی می گذارد. به منظور مطالعه تأثیر اقلیم بر صفات مورفوفیزیولوژیکی، کمیت و کیفیت مواد مؤثره حیاتی ولیک در چهار منطقه از استان زنجان شامل ابهر، تهم ، طارم و ماهنشان که بیشترین پراکنش این گیاه را داشتند، انتخاب¬گردیدند. طی سال های 1390- 1391، مراحل فنولوژیکی گیاهان ثبت شده و میوه¬ها و برگ¬ها برداشت شدند. در این تحقیق برخی از خصوصیات مورفولوژیکی، بیوشیمیایی و دارویی میوه و برگ این گیاه، مورد اندازه گیری و مقایسه قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که صفات اندازه گیری شده میوه شامل طول و قطر، درصد ماده خشک، مواد جامد محلول کل، و برگ گیاه ولیک شامل طول و عرض، وزن تر، عصاره اتری، میزان پروتئین خام، میزان فیبر خام، راندمان حاصل از استخراج، میزان ترکیبات فنولی کل و فعالیت آنتی اکسیدان به طور معنی داری تحت تأثیر نوع اقلیم منطقه قرار دارند. حداکثر میزان فنول کل و فعالیت آنتی اکسیدانی، وزن تر میوه، قطر میوه، راندمان حاصل از استخراج در منطقه ابهر دست آمد. نتایج این تحقیق نشان داد که عوامل اقلیمی تأثیر عمده¬ایی بر کیفیت و کمیت مواد مؤثره حیاتی و نیز صفات مورفولوژیکی گیاه ولیک در مناطق مورد مطالعه داشتند.

به منظور بررسی تأثیر پرایمینگ سالیسیلیک اسید روی برخی صفات فیزیولوژیکی و زراعی ماریتیغال، در شرایط تنش خشکی، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه زنجان، به صورت اسپلیت بلوک در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا شد. عوامل آزمایش شامل: تنش خشکی در 3 سطح (شاهد: آبیاری در حد fc، تنش ملایم: آبیاری 40 درصد ظرفیت زراعی و تنش شدید: آبیاری 80% ظرفیت زراعی) که در زمان شروع ساقه روی اعمال شد و پرایمینگ با سالیسیلیک اسید در 6 سطح (بذر های تیمار نشده، هیدروپرایم، 500، 1000، 1500 و 2000 میکرومولار) بودند. نتایج نشان داد که تأثیر تنش خشکی و سالیسیلیک اسید روی اغلب صفات فیزیولوژیک (ابعاد و تراکم روزنه ها، دمای برگ، اختلاف دمای برگ با محیط، سطح برگ و محتوای نسبی آب) و صفات زراعی (ارتفاع بوته، عملکرد دانه، درصد روغن، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت) معنی دار بود. بررسی ها نشان داد که سطوح مختلف خشکی اثر معنی داری را روی اکثر صفات اندازه گیری شده داشت و با افزایش خشکی اکثر صفات مذکور کاهش معنی داری یافتند. نتایج همچنین نشان داد که با کاربرد سالیسیلیک اسید کلیه صفات اندازه گیری شده تحت تأثیر معنی دار این تنظیم کننده قرار گرفتند. نتایج نشان داد که سالیسیلیک اسید با افزایش تعداد روزنه، و کاهش ابعاد روزنه ها و دمای کانوپی باعث افزایش تحمل گیاه نسبت به تنش خشکی یافت.