چکیده: به منظور بررسی اثر آبیاری تکمیلی و مقادیر متفاوت کمپوست بر وزن و تعداد گره های ریزوبیوم، ارتفاع گیاه، تعداد ساقه ها، موقعیت و تعداد غلاف ها، عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم نخود تحت شرایط دیم یک آزمایش مزرعه ای در مزرعه تحقیقاتی در منطقه خرم آباد با طول جغرافیایی 48 درجه و 25 دقیقه و عرض جغرافیایی 33 درجه و30 دقیقه در سال 1387- 1388 به اجرا درآمد. خرم آباد یک منطقه برجسته از نظر کشاورزی دیم در غرب ایران می باشد که بیشتر اراضی کشاورزی آن به کشت نخود در تناوب های یک ساله اختصاص می یابد. آزمایش به صورت کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار انجام شد. چهار سطح آبیاری تکمیلی شامل شرایط دیم (شاهد)، آبیاری در مراحل گل دهی، پر شدن دانه و گل دهی به علاوه پر شدن دانه به عنوان پلات اصلی و سه سطح کمپوست شامل صفر، 10 و 15 تن در هکتار به عنوان پلات فرعی و دو رقم گریت و فیلیپ 9393 به عنوان پلات فرعی فرعی در نظر گرفته شده اند. نتایج نشان داد که تفاوت معنی داری در عملکرد و اجزای عملکرد وجود دارد. آبیاری تکمیلی در منطقه خرم آباد و در بهار که میزان بارندگی ناکافی می باشد تاثیر معنی داری (سطح 1%) بر عملکرد، اجزای عملکرد و صفات مرفولوژیک دارد. نتایج نشان داد که ارتفاع گیاه، وزن و تعداد گره های ریزوبیومی، تعداد ساقه و شاخه ها، موقعیت غلاف ها، عملکرد و اجزای عملکرد به طور معنی داری در تیمارهای آبیاری تکمیلی و کمپوست بیشتر بود. بیشترین عملکرد دانه از آبیاری تکمیلی در مرحله ی گل دهی به علاوه پر شدن دانه و مصرف 15 تن در هکتار کمپوست و در رقم گریت بدست آمد. آبیاری تکمیلی در مراحل گل دهی، پر شدن دانه و گل دهی به علاوه پر شدن دانه عملکرد دانه را به ترتیب 5/42 ، 6/55 و 5/87 درصد در مقایسه با شرایط دیم افزایش داد. بنابر این استفاده از آبیاری تکمیلی به ویژه در مراحل حساس رشدی گیاه و استفاده از مقادیر کافی کمپوست با انتخاب ارقام مناسب منجر به افزایش عملکرد نخود تحت شرایط دیم در خرم آباد می شود. کلید واژه ها: نخود، آبیاری تکمیلی، کمپوست، شرایط دیم.