پژوهش حاضر در قالب دو آزمایش مجزا و به منظور بررسی تأثیر منابع آلی و غیرآلی مواد معدنی کم مصرف روی، مس و منگنز بر عملکرد تولیدی و فاکتورهای ایمنی مرغ های تخمگذار لگهورن طراحی گردید. در این تحقیق از 480 قطعه مرغ تخم گذار لگهورن سویه های- لاین(w-36) که در سن 48 هفتگی قرار داشتند، بر پایه یک طرح کاملاً تصادفی استفاده گردید. در آزمایش اول اثر، سه منبع غیرآلی عناصر روی، منگنز و مس در قالب یک آزمایش فاکتوریل 2×2×2 شامل دو سطح 0 و 70 میلی گرم بر کیلوگرم عنصر روی (از مکمل سولفات روی)، 2 سطح 0 و 80 میلی گرم بر کیلوگرم عنصر منگنز (از مکمل سولفات منگنز) و 2 سطح 0 و 10 میلی گرم بر کیلوگرم عنصر مس (از مکمل سولفات مس) مورد بررسی قرار گرفت. در این آزمایش تیمارها شامل 8 تیمار، 5 تکرار و 6 قطعه به ازای هر تکرار استفاده گردید. نتایج نشان داد استفاده کردن از منابع غیر آلی روی، مس و منگنز در جیره باعث افزایش تولید تخم مرغ، بازده تولید تخم مرغ و در گروه های آزمایشی شد (05/0 p<) و اثر متقابل روی× مس×منگنز در دوره اول بر تولید تخم مرغ (05/0 p<) معنی دار بود. کلیه منابع غیرآلی موجب افزایش ضخامت و استحکام پوسته شدند. در بررسی اثر عناصر در دوره اول، تأثیر مس و منگنز بر استحکام پوسته (05/0 p<) و منگنز بر ضخامت پوسته (05/0 p<) معنی دار بود. استفاده از منابع غیرآلی باعث افزایش پاسخ های ایمونولوژیکی علیه srbc و نیوکاسل (05/0 p<) شد. پس از اولین تزریق اثر منابع غیرآلی در تیمارهای روی× مس و روی× منگنز (01/0 p<) بر تیتر آنتی بادی srbc بسیار معنی دار بود . تیمار مس (05/0 p<) و تیمار روی (001/0 p<) باعث افزایش قابل توجه در تیتر نیوکاسل گردید. در آزمایش دوم نیز که با استفاده از مرغان تخمگذار سویه های- لاینw-36 صورت گرفت به بررسی اثر متقابل سه عنصر روی، مس و منگنز از منابع آلی پرداخته شد. این آزمایش نیز به صورت فاکتوریل 2×2× 2 شامل دو سطح 0 و 70 میلی گرم بر کیلوگرم عنصر روی (از مکمل روی-متیونین)، 2 سطح 0 و 80 میلی گرم بر کیلوگرم عنصر منگنز (از مکمل منگنز-متیونین) و 2 سطح 0 و 10 میلی گرم بر کیلوگرم عنصر مس (از مکمل مس-متیونین) در قالب طرح کاملاً تصادفی به مرحله اجرا گذاشته شد. در این آزمایش نیز تیمارها شامل 8 تیمار، 5 تکرار و 6 قطعه به ازای هر تکرار استفاده گردید. نتایج افزودن منابع آلی و بخصوص منبع آلی عنصر روی باعث افزایش مولفه های عملکردی در گروه های آزمایشی شد . اثر تیمار روی در دوره دوم بر تولید تخم مرغ بسیار معنی دار(01/0 p<) بوده و در کل دوره بر تولید، بازده تولید تخم مرغ و ضریب تبدیل خوراک معنی دار(05/0 p<) بود. منابع آلی مس(05/0 p<) ، روی (05/0 p<) و منگنز (01/0 p<) باعث افزایش ضخامت پوسته در وسط دوره شدند و اثر تیمار مس×منگنز بر استحکام پوسته (05/0 p<) معنی دار بود. تیمار مس در هفته اول بعد از واکسن نیوکاسل، باعث افزایش بسیار معنی دار (01/0 p<) در تیتر آنتی بادی علیه نیوکاسل شد. اثر تیمار روی در هفته اول و دوم بعد از واکسن، بسیار معنی دار(001/0 p<) بود. در کل نتایج حاضر حاکی از آن است که منابع آلی و غیرآلی روی، مس و منگنز می توانند تولید و عملکرد مرغ های تخمگذار را بهبود بخشیده و پاسخ های ایمنی را ارتقاء دهد. به منابع آلی (بخصوص منبع آلی روی) به خاطر زیست فراهمی بالاتر و اثر مثبت بر عملکرد تولیدی و سیستم ایمنی می تواند جایگزین مناسبی برای منابع غیرآلی باشد.