یکی از موانع عمده استفاده بهینه از گیاهان دارویی در خارج از رویشگاه طبیعی، محدودیت میزان جوانه زنی و طولانی بودن خواب بذر آنها می باشد. در بخش اول این تحقیق، آزمایشی به منظور بررسی اثر تیمارهای سرمادهی مرطوب، نیترات پتاسیم، اسیدجیبرلیک و آبشویی بر شکستن خواب و جوانه زنی بذر سه گیاه دارویی سنبل ختایی، پیرتر و مامیران به مرحله اجرا در آمد. بیشترین درصد و سرعت جوانه زنی، در تیمارهای سه و چهار (40%) و چهار (81/1 بذر در روز) هفته سرمادهی مرطوب برای بذر سنبل ختایی، تیمارهای 72 ساعت آبشویی (67/54%) و چهار هفته سرمادهی (17/6 بذر در روز) برای بذر پیرتر، و تیمارهای محلول 100 و 350 (100%) و 500 (22/5 بذر در روز) پی پی ام اسیدجیبرلیک برای بذر مامیران به دست آمد. لازم به ذکر است که بذر مامیران با تیمار های نیترات پتاسیم و آبشویی هم نتایج مطلوبی را به دست آورده است، و می توان تیمار 24 ساعت آبشویی را برای اقتصادی تر بودن در حیطه اجرایی برای آن پیشنهاد داد. گیاه باریجه، از گیاهان ارزشمند دارویی- صنعتی بومی کشور است که به دلیل برداشت های بی رویه و نامناسب از عرصه های طبیعی و داشتن مشکل تکثیری در حال انقراض می باشد. در بخش دوم تحقیق حاضر، بررسی مقدماتی کشت درون شیشه ای گیاه باریجه صورت گرفت. اهم نتایج به دست آمده از این بخش شامل موارد زیر می باشد: بوته مزرعه ای باریجه (جوانه مرکب مرکزی) را می توان در محیط کشت ms حاوی mgl-1 2 ba در دمای c 02±25 و تحت فتوپریود 16 ساعته به مدت تقریبا 5 ماه به صورت فعال (دارای قابلیت تولید برگ) نگهداری کرد. دمبرگ های گیاهان مزرعه ای کشت شده در شرایط درون شیشه-ای، ریزنمونه بسیار مستعدی برای کالوس زایی هستند و در محیط کشت b5 حاوی 10 naa+ 2 ba (mgl-1) بهترین کالوس زایی را از نظر کمی و کیفی دارند. جنین زیگوتیکی باریجه با منشأ اصفهان در شرایط درون شیشه ای، جوانه زنی 100% را نشان داد درحالیکه جنین بذر با منشأ کهک قم جوانه زنی مطلوبی را نشان نداد. مقادیر 3/0و 5/0 ga3 (mgl-1) تیمارهای هورمونی مناسبی برای جوانه زنی جنین زیگوتیکی باریجه با منشأ کهک قم تشخیص داده شدند. نتایج همچنین نشان داد که جنین های بذرهای با منشأ کهک قم در محیط کشت ¼ ms (نمک های ماکرو) حاوی 10 naa+ 2 ba (mgl-1) کالوس زایی خوبی دارند. در این تحقیق، اثر فاکتورهای نوع محیط کشت (b5 و ¼ ms (نمک های ماکرو و میکرو))، تیمار هورمونی (صفر و mgl-1 5/0 ga3)، میزان سرمادهی جنین (صفر و 6 روز) و وضعیت نوری کشت ها (هفته اول در تاریکی و بعد انتقال به فتوپریود 16 ساعته و یا از همان ابتدا تحت فتوپریود 16 ساعته) بر جوانه زنی جنین (منشأ اصفهان) و خصوصیات گیاهچه های حاصل از آنها مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که ga3 طول بخش هوایی بیشتر و قطر طوقه کمتری را برای گیاهچه های حاصله موجب می شود. تولید برگ اصلی در گیاهچه ها، بیشتر در محیط کشت ¼ ms و تولید ریشه فرعی در هر دو نوع محیط کشت مشاهده شد. سرمادهی جنین بر تولید برگ اصلی و ریشه فرعی در گیاهچه ها تأثیر منفی داشت. گیاهچه های حاصل از جنین های 6 روز سرمادهی شده، در محیط های کشت فاقد هورمون در حالتی که در وضعیت نوری یک هفته اول در تاریکی و بعد انتقال به فتوپریود 16 ساعته قرار گرفتند و محیط های کشت حاوی ga3 در حالتی که در وضعیت نوری از ابتدا تحت فتوپریود 16 ساعته قرار گرفتند، تولید برگ اصلی را نشان دادند. همچنین، تولید ریشه فرعی در آنها، در محیط های کشتی که در وضعیت نوری از ابتدا تحت فتوپریود 16 ساعته قرار گرفتند مشاهده شد.

بر اساس ترکیب (های) غالب اسانس، در توده هایn. kotschyi ، سه کموتایپ اصلی a: حاوی a4-آلفا، 7-آلفا، a7-آلفا نپتالاکتون، b: حاوی a4-آلفا، 7-آلفا، a7-بتا نپتالاکتون و کوبنول و c: حاوی ژرانیل استات و کوبنول، شناسایی شدند. n. kotschyi و n. menthoides پروفایل های ترکیبات فنولی منحصر به فردی را نشان دادند و به ترتیب محتوی بیشترین سطح اسیدهای فنولیک یا فلاونوئیدها بودند. بررسی تنوع ژنتیک بین- و درون توده ای در n. kotschyi با استفاده از 11 آغازگر رپید، توده های واریته کوتسچی از توده های واریته پرسیکا در این گونه را جدا کرد. در کل، n. kotschyi با در نظر گرفتن کمیت و کیفیت اسانس و ترکیبات فنولی، اولویت اول اصلاحی را در بین گونه های مورد مطالعه دارد.