بیابان زایی به معنی تخریب سرزمین در مناطق خشک و نیمه خشک امروزه به عنوان یکی از جدی ترین مشکلات جامعه جهانی در آمده است. حدود 80 درصد از سطح ایران دارای شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک بیابانی می باشد. بیابان زایی مشتمل بر فرآیندهایی است که هم زائیده عوامل طبیعی بوده و هم به عملکرد نادرست انسان بر می گردد. طبق تعریف بیابان زایی عبارت است از کاهش استعداد اراضی در اثر یک یا ترکیبی از فرآیندها از قبیل: فرسایش بادی، فرسایش آبی، تخریب پوشش گیاهی، تخریب منابع آب، ماندابی شدن، شور شدن، قلیایی شدن خاک و ... که توسط عوامل محیطی یا انسانی شدت می یابد. هدف از این مطالعه ارزیابی پتانسیل بیابان زایی در منطقه سیستان با استفاده از مدل imdpa است. این روش برای شرایط خشک و نیمه خشک کشور ایران در نظر گرفته شده است. برای این منظور به دلیل یکسان بودن منطقه از نظر زمین شناسی، رخساره های ژئومرفولوژی به عنوان واحد کاری برای ارزش دهی به معیارها و شاخص های مورد نظر در نظر گرفته شد. بدین منظور علاوه بر بازدیدهای صحرائی از روش طبقه بندی نظارت نشده (unsupervised classification) به کمک نرم افزار 9.1 erdas و تصاویر ماهواره ای irs سال 2007 استفاده گردید. برای ارزیابی وضعیت بیابان زایی منطقه مورد مطالعه در هر یک از واحدهای کاری پس از امتیازدهی به شاخص های مورد مطالعه با استفاده از نرم افزار ilwis3/3 برای هر شاخص یک لایه اطلاعاتی ساخته شد. با تلفیق لایه های اطلاعاتی شاخص های مربوط به هر معیار، لایه های اطلاعاتی معیارها بدست آمد. در نهایت از تلفیق لایه های اطلاعاتی چهار معیار مورد بررسی در منطقه بر اساس مدل مورد مطالعه (imdpa) نقشه شدت بیابان زایی منطقه بدست آمد. نتایج توزیع فراوانی کلاس های شدت وضعیت فعلی بیابان زایی منطقه جزینک نشان داد که 02/47 درصد از مساحت کل منطقه (معادل 95/73417 هکتار) در کلاس متوسط و 16/49 درصد از مساحت کل منطقه (معادل 83/76750 هکتار) در کلاس شدید قرار دارد. به علت خشکسالی های هیدرولوژیکی (عدم رعایت حقآبه ایران از سوی افغانستان)، طوفان های شدید گرد و غبار و عدم وجود پوشش گیاهی مناسب، معیارهای فرسایش بادی و اقلیم بیشترین تأثیر را در بیابان زایی منطقه داشته است. کلمات کلیدی: پتانسیل بیابان زایی، مدل imdpa، سیستان

بیابان زایی به معنی تخریب سرزمین در مناطق خشک و نیمه خشک امروزه به عنوان یکی از جدی ترین مشکلات جامعه جهانی در آمده است. حدود 80 درصد از سطح ایران دارای شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک بیابانی می باشد. بیابان زایی مشتمل بر فرآیندهایی است که هم زائیده عوامل طبیعی بوده و هم به عملکرد نادرست انسان بر می گردد. طبق تعریف بیابان زایی عبارت است از کاهش استعداد اراضی در اثر یک یا ترکیبی از فرآیندها از قبیل: فرسایش بادی، فرسایش آبی، تخریب پوشش گیاهی، تخریب منابع آب، ماندابی شدن، شور شدن، قلیایی شدن خاک و ... که توسط عوامل محیطی یا انسانی شدت می یابد. هدف از این مطالعه ارزیابی پتانسیل بیابان زایی در منطقه مرادآباد سراوان با استفاده از مدل imdpa است. این روش برای شرایط خشک و نیمه خشک کشور ایران در نظر گرفته شده است. برای این منظور به دلیل یکسان بودن منطقه از نظر زمین شناسی، رخساره های ژئومرفولوژی به عنوان واحد کاری برای ارزش دهی به معیارها و شاخص های مورد نظر در نظر گرفته شد. برای ارزیابی وضعیت بیابان زایی منطقه مورد مطالعه در هر یک از واحدهای کاری پس از امتیازدهی به شاخص های مورد مطالعه با استفاده از نرم افزار ilwis3/3 برای هر شاخص یک لایه اطلاعاتی ساخته شد. با تلفیق لایه های اطلاعاتی شاخص های مربوط به هر معیار، لایه های اطلاعاتی معیارها بدست آمد. در نهایت از تلفیق لایه های اطلاعاتی چهار معیار مورد بررسی در منطقه بر اساس مدل مورد مطالعه (imdpa) نقشه شدت بیابان زایی منطقه بدست آمد. نتایج توزیع فراوانی کلاس های شدت وضعیت فعلی بیابان زایی منطقه نشان داد که 7/21 درصد از مساحت کل منطقه در کلاس متوسط و 7/30 درصد از مساحت کل منطقه در کلاس شدید و 6/47 درصد منطقه جزء مناطق کوهستانی و مسکونی می باشد. معیار پوشش گیاهی با ارزش 91/2 بیشترین تأثیر و معیار خاک با ارزش 3/2 کمترین تأثیر را در بیابان زائی منطقه داشته است.

بیابان¬زایی به معنی تخریب سرزمین در مناطق خشک و نیمه خشک امروزه به عنوان یکی از جدی¬ترین مشکلات جامعه جهانی در آمده است. حدود 80 درصد از سطح ایران دارای شرایط اقلیمی خشک و نیمه خشک بیابانی می¬باشد. بیابان¬زایی مشتمل بر فرآیندهایی است که هم زائیده عوامل طبیعی بوده و هم به عملکرد نادرست انسان بر می¬گردد. طبق تعریف بیابان¬زایی عبارت است از کاهش استعداد اراضی در اثر یک یا ترکیبی از فرآیندها از قبیل: فرسایش بادی، فرسایش آبی، تخریب پوشش گیاهی، تخریب منابع آب، ماندابی شدن، شور شدن، قلیایی شدن خاک و ... که توسط عوامل محیطی یا انسانی شدت می¬یابد. هدف از این مطالعه ارزیابی پتانسیل بیابان¬زایی در منطقه خان محمدچاه زاهدان با استفاده از مدل imdpa است. این روش برای شرایط خشک و نیمه خشک کشور ایران در نظر گرفته شده است. برای این منظور به دلیل یکسان بودن منطقه از نظر زمین¬شناسی، رخساره¬های ژئومرفولوژی به عنوان واحد کاری برای ارزش¬دهی به معیارها و شاخص¬های مورد نظر در نظر گرفته شد. برای ارزیابی وضعیت بیابان¬زایی منطقه مورد مطالعه در هر یک از واحدهای کاری پس از امتیازدهی به شاخص¬های مورد مطالعه با استفاده از نرم¬افزار ilwis3/3 برای هر شاخص یک لایه اطلاعاتی ساخته شد. با تلفیق لایه¬های اطلاعاتی شاخص¬های مربوط به هر معیار، لایه¬های اطلاعاتی معیارها بدست آمد. در نهایت از تلفیق لایه¬های اطلاعاتی چهار معیار مورد بررسی در منطقه بر اساس مدل مورد مطالعه (imdpa) نقشه شدت بیابان¬زایی منطقه بدست آمد. نتایج توزیع فراوانی کلاس¬های شدت وضعیت فعلی بیابان¬زایی منطقه نشان داد که 02/96 درصد از مساحت کل منطقه در کلاس متوسط و 98/3 درصد از مساحت کل منطقه در کلاس شدید می باشد. معیار خاک با ارزش 03/3 بیشترین تأثیر و معیار فرسایش بادی با ارزش 87/1 کمترین تأثیر را در بیابان زائی منطقه داشته است. شاخص بافت خاک با ارزش 52/3 بیشترین و شاخص تعداد روزهای طوفانی و گرد و خاک با ارزش 2/1 کمترین اثر را در بیابان¬زائی داشته است کلمات کلیدی: پتانسیل بیابان¬زایی، مدل imdpa، منطقه خان¬محمد¬چاه