چکیده تبلیغات تجارتی همواره با موافقت ها و مخالفت های زیادی روبه رو بوده است. با این حال، تبلیغ واقعیتی است که از گذشته های دور خود را بر ما تحمیل کرده است. با در نظر گرفتن این واقعیت و با توجه به آثار عمیق و همه جانبه ای که تبلیغات تجارتی بر جامعه و افراد باقی می گذارد، قانونمند کردن تبلیغ تجاری به دغدغه ای ملی و بین المللی تبدیل شده است. اکنون، هم در نظام حقوقی بین الملل و هم در نظام های حقوقی داخلی کشورها، آزادی انتشار پیام های تبلیغاتی به عنوان یک اصل پذیرفته شده است. با این حال، تلاش بر این است تا با تبیین محدودیت ها تا حد امکان از عوارض منفی تبلیغ تجاری جلوگیری شود. همچنین، با توجه به رسالت و مسئولیت صدا و سیما در برابر مخاطبان، این رسانه دارای محدودیت هایی است که در قوانین رسمی و غیر رسمی کشور به آنها اشاره شده است. به علاوه، اکنون نمی توان کشوری را در جهان یافت که تبلیغات تجارتی را به کلی ممنوع کرده باشد. همه کشورها، حتی اگر به هر دلیل مخالف این پدیده هم باشند، آن را به عنوان یک واقعیت پذیرفته اند و تنها می کوشند تا متناسب با فرهنگ و شرایط خاص خود، آن را محدود و قانونمند کنند. بررسی سابقه این تلاش ها و همچنین، وضعیت نظام حقوقی حاکم بر تبلیغات بازرگانی در صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و به تبع آن حقوق مخاطبان در عرصه تبلیغات تجاری موضوع این پژوهش است. کلید واژه ها: تبلیغات بازرگانی، حقوق بین الملل، حقوق مخاطب، صدا و سیما.

تا قبل از فراگیر شدن اینترنت در میان مردم، و به دلیل فضای دوقطبی بین رسانه های داخل کشور و رسانه های فارسی زبان خارج از کشور و همچنین بسته بودن فضای رسانه ای کشور به دلیل شرایط انقلابی حاکم و شرایط بعد از جنگ، تا اندازه ای نگاهِ مردم به رسانه های خبری فارسی زبان خارج از کشور مثبت بود البته در آن زمان هنوز گیرنده های ماهواره ای گسترش نیافته بود. در تحقیقات گذشته به ویژه تحقیقات دانشجویی نشان داده شد که نگاه بدبینانه ای به رسانه های خبری داخلی وجود دارد در حالی که این نگاه منفی در مورد رسانه های خارج از کشور عمومیت نداشت. با گسترش گیرنده های ماهواره ای در داخل شهرها، روستاها و حتی مناطق عشایری کشور استقبال از شبکه های ماهواره ای گسترش یافت. یکی از دوره های زمانی که رسانه های خبری فارسی خارج از کشور با اقبال عموم مواجه شدند، بعد از انتخابات سال 1388 بود، که بنا به اظهارات خود مسئولان کشور به ویژه رئیس صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران، 40 درصد از مخاطبان شبکه های ملی ریزش کرد و این به دلیل فضای سیاسی حاکم بر کشور بود. با این حال انتظار می رفت که در این تحقیق، مخاطبان شبکه های خارج از کشور بالا باشد و با این انتظار حداقل اعتماد دانشجویان دانشگاه های آزاد و پیام نور یاسوج به رسانه های خبری «بی.بی.سی»، «صدای آمریکا» و «من و تو» در حد متوسط باشد، اما این گونه نبود و از جمعیت 400 نفری تنها 172 نفر اظهار کردند که اخبار این شبکه ها را تماشا می کنند و در مورد شبکه خبری صدای آمریکا تنها 80 نفر آن را مشاهده می کردند و سطح اعتماد افراد به این شبکه ها نیز پایین بوده است. اغلب مخاطبان(درحد زیاد و متوسط) اظهار کردند که این شبکه ها اخبار خود را سانسور می کنند و واقعیت های جامعه را بازگو نمی کنند. همچنین بیش از نیمی از مخاطبان در حد (زیاد و متوسط) به تحلیل-گران و مفسران این شبکه ها اعتماد نداشتند. البته این اظهارنظر ها نیز در مورد شبکه خبری دنا نیز همین-گونه بوده است. از میان چهار شبکه مورد بررسی بیشترین بی اعتمادی به شبکه خبری صدای آمریکا بوده و بیشترین اعتماد به شبکه محلی دنا بوده است. البته در بیشتر گویه ها سطح اعتماد به دو شبکه خبری «بی.بی.سی» و شبکه محلی دنا به هم نزدیک بوده، به جز در مورد گویه سانسور که شبکه خبری دنا بیشتر دست به سانسور می زده است. همچنین در مورد بازگویی واقعیت های جامعه شبکه خبری «بی.بی.سی» بهترین وضعیت را داشته است. در مجموع اعتماد به هر چهار شبکه مورد بررسی پایین بوده است. اما در تبیین این سوال که چه رابطه ای میان متغیرهای مستقل(تحصیلات، سن، جنسیت و محل سکونت) با متغیر وابسته «اعتماد » وجود دارد، که با بررسی انجام گرفته در این تحقیق نشان داده شده است که هیچ تفاوت معناداری میان سن و سطح اعتماد وجود ندارد، همچنین هیچ تفاوت معناداری میان محل سکونت و سطح اعتماد در میان دانشجویان دانشگاه های آزاد و پیام نور شهر یاسوج وجود ندارد. اما میان تحصیلات و سطح اعتماد و همچنین میان جنسیت و سطح اعتماد تفاوت معناداری مشاهده شده است. به این ترتیب هر چه تحصیلات بالاتر برود سطح اعتماد پایین می آید و مردان بیش از زنان بی اعتماد بوده اند. وسایل ارتباط جمعی اپوزوسیون جمهوری اسلامی ایران بیشتر به مسائل سیاسی می پردارند و جبهه گیری این شبکه ها اغلب در هر موضع سیاسی منفی بافانه است، در پنج سال اخیر و با گسترش آگاهی افراد جامعه به ویژه دانشجویان، سطح اقبال به شبکه های ملی، محلی و برون مرزی پایین آمده است و این روند کاهش در این تحقیق به خوبی نمایان است. به نظر می رسد جهت گیری یک طرفه از سوی رسانه های فارسی زبان خارج از کشور و از سوی دیگر دولتی بودن رسانه های تصویری در داخل کشور فضا را برای استقبال از خبرگزاری ها، سایت ها، وب سایت ها و مهم تر از همه این ها شبکه های اجتماعی بازتر کرده است، به طوری که شبکه های اجتماعی در حال تبدیل شدن به رسانه های جایگزین رسانه های تصویری و صوتی می شوند. در کشورهای جهان سوم از جمله در کشور ما فضای رسانه ای دو قطبی داخل و خارج از کشور هم دارای اثرات مفیدی است و هم اثرات ناخواسته و نامطلوب زیادی به دنبال دارد، از جمله فوایدی که برای رسانه ها می توان برشمرد، یکپارچگی، هنجارسازی، پیشرفت جامعه و کنترل اجتماعی است. اما انحصار دولت بر رسانه ها می تواند به دخالت، سانسور و اِعمال نظر در برنامه ها بیانجامد و از سوی دیگر تبلیغات منفی رسانه های خارج از کشور علیه برنامه های سیاسی و فرهنگی ایران که معمولاً مخاطبان را دلزده می کند می تواند در درازمدت بی اعتمادی مخاطبان به رسانه های داخلی و خارجی را به همراه داشته باشد.

چکیده ندارد.