کرفس کوهی( .kelussia odoratissima mozaff) از تیره چتریان از گونههای شناخته شده دارویی بومی مراتع ایران بوده که تاکنون وجود آن در سایر مناطق جهان گزارش نشده است. تحقیق حاضر به منظور بررسی تولید متابولیت های ارزشمند در این گیاه بخصوص تولید z-لگوستلید از طریق کشت سلولی کرفس کوهی انجام گرفت. برای دستیابی به این منظور در ابتدا آزمایشی جهت تولید کالوس از گیاهچه های استریل تولید شده از بذر, طراحی شد. برای رشد کالوس در شرایط مایع و ایجاد سوسپانسیون سلولی بهترین ترکیب های هورمونی انتخاب گردیدند (ترکیب 1 (mgl-1 5/0) kin +(mgl-12) 2,4-dو ترکیب 2 (mgl-1 2) naa + (mgl-15/0) ba), از آنجائیکه کالوسها در محیط کشت آگاردار عارضه قهوهای شدن را نشان میدادند, از 3 سطح آنتی اکسیدان (pvp, pvpp وpvp+pvpp) هم در ترکیب محیط کشت ها استفاده شد. در آزمایشات بعدی, اجزای اصلی محیط کشت ms (سوکروز, فسفات, سطوح نیتروژن کل, نسبت آمونیوم به نیترات, ph های اولیه محیط کشت) در گستره کمی بالاتر و کمی پایین تر از مقادیر داده شده در محیط مزبور به منظور بررسی و مطالعه اثراتشان روی رشد و تولید متابولیت های ثانویه تولیدی بوسیله سلول های گیاه تغییر داده شدند. به منظور بررسی اثر محرک های زیستی و غیر زیستی بر روی وزن تر و خشک سلول ها و میزان متابولیت های تولید شده, از سه محرک زیستی (عصاره مخمر, چیتوسان و قارچ فیتوفترا) و یک محرک غیر زیستی (اسید سالیسیلیک) استفاده شد که در دو آزمایش جداگانه (دو هفته پس از شروع کشت و آزمایش دیگر سه هفته پس از شروع کشت, محرک ها به کشت های سلولی افزوده شدند). نتایج نشان داد که ترکیب هورمونی 2,4-d + kin مناسب برای القاء کالوس و همچنین در محیط مایع برای پایداری کشت سلولی ضروری است. در آزمایشی ابتدایی z-لگوستلید در سلول های بدست آمده, شناسایی شد هرچند که با گذشت زمان و در آزمایشات بهینه سازی ترکیبات محیط کشت, در سلول ها مشاهده نشد. بهینه سازی ترکیبات هم نشان داد که غلظت مطلوب برای صفات سلولی تقریبا در محدوده استاندارد محیط کشت ms مایع است و برای متابولیت های تولید شده (اسید اسکوربیک, استیگماسترول, ارگوست و بتاسیتوسترول) بسته به اینکه چه متابولیتی هدف تولید می باشد, می توان اجزای محیط کشت را تغییر داد. استفاده از محرکها هم می تواند بعنوان راهکار کاربردی در تولید متابولیت های مطلوب بکار رود، بطوریکه محرک های چیتوسان و عصاره مخمر نسبت به دو محرک دیگر میزان فعالیت آنتی اکسیدانی بیشتری داشتند و از لحاظ متابولیت های مورد مطالعه در این آزمایش (اسید اسکوربیک, استیگماسترول, ارگوست و بتاسیتوسترول) بیشترین مقدار تولید آنها را صرف نظر از زمان افزوده شدن به کشت ها تحریک کردند.

قارچ شی تاکه ) lentinula edodes(berk) singer/pegler (از لحاظ تولید رتبه دوم را در میان قارچ های خوراکی مهم دنیا به خود اختصاص داده است. این قارچ به خاطر طعم و مزه بی نظیر و همچنین خواص دارویی مدتهای مدیدی است که مورد توجه ویژه قرار گرفته است. این تحقیق به منظور بهینه سازی شرایط محیطی برای تولید قارچ "شی تاکه" به اجرا در آمد و کلیه آزمایشات به 3 بخش تقسیم شد. در بخش اول بهینه سازی شرایط برای رشد میسلیوم با طراحی دو آزمایش مجزا مورد بررسی قرار گرفت. در آزمایش اول اثر نوع محیط کشت (در چهار سطح)، ph ( در سه سطح) و دما (در دو سطح) و تاثیر متقابل آنها بر رشد شعاعی میسیلیوم در محیط کشت جامد بررسی شد. در آزمایش دوم تاثیر نوع محیط کشت و ph بر وزن میسلیوم در محیط کشت مایع و دمای 25 درجه مورد ارزیابی قرار گرفت. در بخش دوم بهینه سازی تولید اسپاون با استفاده از 5 نوع بذر غلات ( گندم، جو، ارزن، سورگوم غله ایی و سورگوم جارویی) با دو روش آماده سازی ( پختن و خیساندن) و همچنین چهار فرمول خاک اره غنی شده مورد بررسی قرار گرفت و در بخش 3 تاثیر فرمول های مختلف سوبسترا بر عملکرد، عملکرد بیولوژیکی، میانگین وزن و تعداد قارچ بررسی شد. نتایج آزمایشات بخش اول نشان داد که در محیط جامد اثر نوع محیط کشت، ph و دما برسرعت رشد میسلیوم و اثر متقابل بین محیط کشت و ph ، دما و محیط کشت و بین ph و دما نیز در سطح 1 درصد معنی دار است. مقایسه سرعت رشد میسلیوم در محیط های کشت جامد نشان داد که بیشترین سرعت رشد (8/54 میلی متر در روز) در محیط های دست ساز بدست آمد و کمترین سرعت رشد (6/20 میلی متر در روز) در محیط کشت دست ساز 3 (m3) مشاهده شد. افزایش دما از 25 به 27 درجه منجر به کاهش معنی داری در سرعت رشد گردید. افزایش ph از 4/5به 6/5 نیز منجر به کاهش رشد گردید و بیشترین سرعت رشد در 4/5=ph مشاهده شد. در محیط کشت مایع نیز تاثیر نوع محیط کشت و ph در سطح 5 درصد معنی دار بود. بیشترین وزن میسلیوم در محیط مایع متعلق به محیط های دست ساز بود و برعکس آزمایش اول، بهترین عملکرد میسلیوم در 5/5 ph= بدست آمد. نتایج آزمایشات بخش دوم نشان داد که نوع غلات، روش آماده سازی و اثر این دو بر سرعت رشد میسلیوم در سطح 5 درصد معنی دار است و روش پختن بر روش خیساندن برتری دارد. بالاترین سرعت رشد با روش پختن و در سورگوم دانه ایی مشاهده شد در حالیکه بهترین نمره کیفیت اسپاون از جو بدست آمد. در آزمایش اسپان خاک اره نتایج نشان داد که فرمول 1 ( اضافه نمودن سبوس گندم و تفاله چای به ترتیب 15 و 20 درصد) و فرمول 4 ( اضافه نمودن ارزن و سبوس گندم هر کدام 10 درصد) از هر نظر برتر بودند. در نتایج بخش 3 فرمول سوبسترای 1 سبب تولید زودتر میوه نسبت به بقیه (58 روز از تلقیح تا تولید میوه) گردید. همچنین این فرمول سبب بیشترین عملکرد ( g/log112/3) و عملکرد بیولوژیکی (035/9%) در بین سایر فرمول های سوبسترای مورد بررسی داشت. تعداد قارچ نیز در فرمول سوبسترای 1 بیشترین مقدار ( 16/7 n/log) بود لازم به ذکر است که بین فرمول های سوبسترای 1 و 2 از لحاظ خصوصیات اندازه گیری شده، اختلاف معنی داری وجود نداشت. بیشترین میانگین وزن قارچ تعلق به فرمول سوبسترای 4 با 14/33گرم قارچ داشت.