با توجه به اینکه ایران به عنوان یکی از خاستگاه های زیتون در جهان مطرح می باشد شناسایی و حفاظت از ذخایر ژنتیکی، شناسایی باغ های قدیمی و ساماندهی ژنوتییپ های موجود در آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است.این پژوهش به منظور ارزیابی خصوصیات مورفولوژیکی و بررسی کیفیت روغن در بعضی از ژنوتیپ های زیتون کلکسیون هاشم آباد گرگان انجام شد. در این مطالعه تنوع ژنتیکی 31 ژنوتیپبر اساس صفات مورفولوژیک در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار بررسی شدو صفات کمیو کیفیمیوه، هسته، برگ و گل مورد ارزیابی قرار گرفت. همچنین شاخص های کیفی روغن نظیرشاخص های اسپکتروفتومتری k232وk207، کلروفیل و کاروتنوئید کل، ضریب شکست، ارزش پراکسید و اسیدیتهدر 12 ژنوتیپ روغنی زیتون و برخی خصوصیات بیوشیمیایی میوه در 7 ژنوتیپ کنسروی زیتون مطالعه گردید.نتایج نشان داد که از نظر خصوصیات اندازه گیری شده اختلاف معنی داری بین ژنوتیپ ها وجود داشت. بیشترین وزن میوه در ژنوتیپ c10و بیشترین نسبت طول به قطر برگ و میوه در ژنوتیپ j13بود.ژنوتیپ ها از نظر درصد روغن در ماده خشک و تر تنوع قابل ملاحظه ای داشتند. بیشترین میزان کلروفیل و کاروتنوئید در ژنوتیپ a13(به ترتیب 34/8 و 82/3 میلی گرم بر کیلوگرم) مشاهده شد. بیشترین میزان k232 در ژنوتیپ های a2 و d9و همچنین بیشترین میزان k270در ژنوتیپ d9وجود داشت. بیشترین میزان پراکسید (72/13 میلی اکی والان اکسیژن در کیلوگرم روغن) در ژنوتیپ e5و بیشترین میزان اسیدیته در ژنوتیپ h11(71/0 گرم اولئیک اسید بر 100 گرم روغن) مشاهده شد. بیشترین میزان فنل کل (08/8 میلی گرم گالیک اسید برگرم وزن خشک میوه)، فلاونوئید (45/3 میلی گرم کوئرستین بر گرم وزن خشک میوه) و آنتی اکسیدان (4/17 درصد مهار رادیکال آزاد) به ترتیب مربوط به ژنوتیپ های d6، k9و g4بود. از میان ژنوتیپهای روغنیg9وc9 و از بین ژنوتیپ های کنسروی، k10وk9جزء ژنوتیپ های برتر شناخته شدند و می توانند برای مطالعات تکمیلی، کشت و کار و برنامه های به نژادی مورد استفاده قرار گیرند.

نظر به اهمیت شناسایی و انتخاب رقم مناسب در گسترش موفق سطح زیر کشت درختان زیتون و شناسایی دقیق ارقام بومی با بهترین کیفیت و کمیت روغن، بررسی پیش رو در مورد مطالعه تنوع بعضی از ژنوتیپ¬های زیتون از نظر صفات ریخت¬شناختی و کمیت و کیفیت روغن در منطقه گرگان انجام شد. آزمایش در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار از بین درختان مجموعه هاشم¬آباد در 10 کیلومتری گرگان انجام شد. خصوصیات ریخت¬شناختی (کمی و کیفی) میوه، هسته و برگ بررسی گردید و تجزیه همبستگی بین آنها انجام شد. بیشترین وزن میوه مربوط به ژنوتیپ i7 (88/3 گرم) و کمترین وزن میوه مربوط به ژنوتیپ e6 با میزان 71/0 گرم بود. بالاترین درصد گوشت مربوط به ژنوتیپ i7 (08/86%) بود. رابطه بین ژنوتیپ¬ها با استفاده از نمودار خوشه¬ای بدست آمد. شش ژنوتیپ پر روغن از بین 32 ژنوتیپ مورد بررسی انتخاب شدند و خصوصیات فیزیکوشیمیایی روغن از قبیل درصد اسیدهای چرب، پراکسید، اسیدیته، شاخص¬های اسپکتروفتومتری (k232 وk270)، کلروفیل و کارتنوئید در آنها تعیین شد. ژنوتیپ e11 (90/59 درصد) بیشترین درصد روغن در ماده خشک را داشت و بیشترین درصد روغن در ماده تر در ژنوتیپ d5 (46/29 درصد) مشاهده شد. کمترین اسیدیته مربوط به ژنوتیپ b7 (24/0 گرم اولئیک اسید بر 100 گرم روغن) و کمترین پراکسید مربوط به ژنوتیپ e11 (3 میلی¬اکی¬والان پراکسید در کیلو گرم روغن) بود. ژنوتیپ f1 (08/0 میلی¬گرم اسیدگالیک بر گرم روغن) و بعد از آن e11 دارای بالاترین میزان فنل روغن بودند. ژنوتیپ a10 دارای بالاترین میزان کلروفیل (72/1 میلی¬گرم بر کیلوگرم) و بالاترین میزان کارتنوئید (70/11 میلی-گرم بر کیلوگرم) بود. ژنوتیپ f9 دارای کمترین شاخص k232 (055/0) و کمترین شاخص k270 (043/0) و بعد از آن ژنوتیپ a10 دارای کمترین شاخص k270 بود. بالاترین میزان اسید اولئیک (03/76 درصد) و پایین¬ترین اسید لینولئیک (24/5 درصد) مربوط به ژنوتیپ a10 بود. ژنوتیپ b7 (78/8 درصد) دارای کمترین میزان اسید پالمتیک بود. از میان ژنوتیپ¬های برگزیده کنسروی ژنوتیپ i7 بالاترین میزان فلاونوئید (31/0 میلی¬گرم کوئرستین برگرم وزن خشک)، بالاترین میزان فنل (40/0 میلی¬گرم گالیک اسید بر گرم)، بیشترین میزان آنتی-اکسیدان (33/83 درصد) و بیشترین میزان آنتوسیانین (91/0 میکرومول در گرم) را دارا بود. طبق بررسی¬های حاصل ، بهترین ژنوتیپ¬های روغنی a10 وe11 ، بهترین ژنوتیپ کنسروی i7 و بهترین ژنوتیپ¬های دومنظوره f10 و b7 بودند.

چکیده ندارد.