پرداختن به نمونه هایِ باقیمانده از هنرِ دورانِ گذشته ، همواره از موضوعاتِ اصلیِ پژوهش هایِ عصرِ حاضر بوده است . این نمونه ها از اشیاء کوچک گرفته تا ظروف ، پارچه ، فرش ، وسایل تزیینی و بناهایِ به جا مانده و تزییناتِ آنها ، اشتیاقِ وصف ناپذیری را در دلِ محقّقان ، برایِ کشفِ راز نقش هایِ به کار رفته در آنهاایجاد می کنند . این روند در بینِ هنرهایِ تجسّمی شکلی دیگر به خود می گیرد و پژوهش در چگونگیِ به وجود آمدن و معنایِ نقش ها و زیباییِ آنها توجّه بیشتری را به خود جلب می کند و نتیجه آن به کارگیریِ مجدّد نقش هادر هنرِ امروز می باشد . به همین جهت ، نقش مایه هایِ به کار رفته در گنبد خانه مسجد شیخ لطف الله ، موضوعِ این پایان نامه قرار گرفته است . مسجد شیخ لطف الله که از بناهایِ شاخصِ به یادگار مانده از عصرِ صفویّه است ، نمونه هایِ کم نظیری از کاشی کاری و نقش مایه هایِ جذّاب و زیبا را در درونِ خود جای داده است . نقش هایی که از زمان هایِ دورشکل گرفته و تکامل یافته اند و به تدریج در هنرِ ایرانیِ دوره هایِ بعد به این ترکیب بندی رسیده اند .این پایان نامه به بررسیِ اینکه ارتباط و ترکیب بندیِ نقش ها به چه صورت است ، کدام یک از آنها و برایِ چه طرح و وسیله ای ، مناسب است و برای استفاده آیا فُرم اصلیِ نقش ها بهتر است یا می توان از فرم هایِ تغییر یافته نیز استفاده کرد ، می پردازد . نتیجه تحقیق ، آماده شدن طرح هایِ الهام گرفته شده از نقش مایه هایی است که بیشتر ، شاخصِ فضایِ گنبدخانه مسجد شیخ لطف الله هستند . از ترکیب نقش مایه چلیپایِ به کار رفته در کاشی کاریِ دیوارها و تکرارِ چهار بند اسلیمیِ ساده ، شمعدان ، از تلفیقِ فرمِ لوزی هایِ خمیده (کُلاله) زیرِ گنبد با چلیپا که به صورتِ واگیره 4/1 آماده شد ، آیینه دستی و شانه سَر و با الهام از طرحِ دو بند اسلیمیِ متداخل در مقرنس هایِ محراب ، چراغِ رومیزی ، ساخته شد که همگی از جنس چوب هستند . روش کار در این تحقیق ، تاریخی - تجربی است .

مسجد جامع اصفهان یکی از مجموعه های شاخص معماری کشورمان است که از ابتدای اسلام تاکنون در هر دوره بخش-های جدیدی به آن اضافه شده و بخش های قدیمی تر نیز مرمت گشته تا بنایی که امروز در دسترس ماست، مجموعه ای کم نظیر از هنر اعصار مختلف باشد. هر بخش از مسجد دارای تزئینات معماری ارزشمندی از دوره های مختلف است که به بنا روح می بخشند. این پژوهش با محوریت مطالعه و بررسی بخشی از این مجموعه عظیم که صفه عمر نامیده می شود و نمایانگری از هنر مربوط به دوره آل مظفر است، آغاز شد تا در راستای شناسایی طرح های سنتی این دوره، ضمن ارائه پیشنهاداتی جهت کاربردی ساختن آن ها احیای بخشی از نقوش اصیل کاشیکاری ایرانی مورد توجه قرار گیرد. پس از آن نقوش بدست آمده به منظور کاربردی شدن در زیورآلات مورد بررسی قرار گرفتند. در نهایت با در نظر گرفتن قابلیت تطبیق و هم خوانی نقوش گیاهی و هندسی متناسب، سعی بر استفاده از آن ها در طراحی و ساخت زیورآلات شده است. پژوهش صورت گرفته از حیث هدف، کاربردی است؛ از نظر نوع روش تاریخی - موردی و تجربی است و از نظر روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی، و روش تجزیه و تحلیل آن کیفی است.

هنر هر قوم و ملتی بزرگترین هدیه به تاریخ آن سرزمین است. به جرأت می توان گفت سفالگری از مهم ترین و ابتدایی ترین هنرهای دست بشر است که همواره راهگشای محققان برای جستجو در ادوار گذشته بوده است. سفالگران با منقوش کردن سفالینه ها، در واقع از آنها به عنوان جایگاهی برای بیان افکار و عواطف و تجسم باورها و اعتقادات خود بهره می گرفته اند. در مطالعه ی سفالینه های پیش از میلاد در ایران بسیار به نقوشی برمی خوریم که بر پایه تقسیمات چهارگانه تصویر شده اند و به نوعی می توان تجلی عدد چهار را در آن ها شاهد بود. بدون شک برخی از اعداد در میان اقوام و فرهنگ ها از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده اند و این گونه به نظر می رسد که عدد چهار در فرهنگ و هنر ایران به ویژه هنر سفالگری از تقدم و اولویتی خاص برخوردار بوده است. پژوهش حاضر، جستاری است پیرامون عدد چهار و چگونگی تجلی آن در سفالینه های پیش از میلاد در ایران که به بررسی جایگاه و نمود این عدد در این سفالینه ها می پردازد و در تلاش است که تلقی انسان ابتدایی را از این عدد در چگونگی پیدایش برخی نقوش ذکر کند. روش تحقیق در این رساله از نظر هدف کاربردی نظری بوده و به روش تاریخی توصیفی انجام شده است. مطالب به روش اسنادی (کتابخانه ای) گردآوری شده و به صورت کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. نتایج تحقیق تجلی عدد چهار را بر سفالینه ها نشان داده و در ضمن از این نتایج چنین برمی آید که که چهار در سفالینه های پیش از میلاد در ایران چنان نمود پررنگی داشته که این فرضیه را قریب به یقین می نماید که این تجلی با فکر و اندیشه ای پایدار و عمیق گره خورده بوده و شاید به نوعی تبلور اعتقادات آن مردمان بوده است. کلید واژه ها: چهار، مفاهیم اعداد، اعداد در فرهنگ، سفالینه های پیش از میلاد، سفال

چکیده: از دوران باستان تا بخش اعظمی از دوران اسلامی، گچبری یکی از مهمترین ارکان تزیینات بنا در ایران بوده است که با توجه به غنای طرح های بکاررفته در آنها، به عنوان یکی از مهمترین حوزه های پژوهشی، شناخته شده است. در زمان حاضر و در راستای پرداختن به این مسائل، هنر گچبری شکل گرفته در پایتخت نوپای عباسی سامرا، در قرن سوم هجری قمری، به عنوان نقطه آغازین این هنر در دوران اسلامی معرفی شده است، به طوری که حتی طرح های به کاررفته در برخی از مهمترین بناهای قرون نخستین اسلامی در ایران امروزی مانند مسجد جامع نایین، و نقاط دوردستی چون مسجد نه گنبد بلخ را متأثر از آن دانسته اند. مسئله اصلی در این تحقیق بر مبنای نقد این نظریه شکل گرفته است که اهداف مورد نظر نیز بر اساس آن پایه ریزی شده است تا ضمن مشخص کردن ریشه تاریخی تصویری نقوش به کاررفته در مسجد نه گنبد بلخ و مسجد جامع نایین، منبع اقتباسی آنها نیز شناسایی و معرفی گردد. با توجه به پیشینه تاریخی شکل گیری این هنر در ایران پیش از اسلام، فرضیه اصلی مبنی بر اینکه منبع اصلی هنر گچبری در دوره اسلامی در ایران واقع شده است، پایه ریزی شد. در نهایت نیز با کاربرد روش تطبیقی و بررسی بخش قابل توجهی از نقشمایه ها و ترکیب بندی طرح ها، نیشابور به عنوان منبع اقتباسی طرح های گچبری در دوران اسلامی معرفی شد. ضمن اینکه در طی این روند، آشکار شد که طرح های گچبری سامرا تا حد زیادی متأثر از تزیینات گچبری نیشابور است و بر شکل گیری نقوش به کاررفته در مسجد نه گنبد بلخ و مسجد جامع نایین،کمترین تأثیر را داشته اند. آنچه در ارتباط با ریشه ی تاریخی طرح های گچبری موجود در مسجد نه-گنبد بلخ و مسجد جامع نایین می توان ذکر کرد، این مطلب است که طرح های مسجد نه گنبد بلخ کمترین میزان تأثیرپذیری را از تزیینات گچبری هم دوره ی خود داشته است، اما قسمت عمده ای از نقوش گچبری مسجد جامع نایین به وضوح تحت تأثیر نقوش نیشابور شکل گرفته است. از دگر سو، با مطالعه ی تطبیقی انجام شده میان طرح های گچبری در مسجد نه گنبد بلخ و مسجد جامع نایین، سیر روند و تغییر و تحول برخی طرح های مشابه در دو بنا بررسی و گرایش به تزیینی کردن نقشمایه ها در دوره گذار تاریخی، نتیجه ای بود که از این مقایسه، حاصل شد. واژگان کلیدی: طرح های گچبری، گچبری های ساسانی، مسجد نه گنبد بلخ، مسجد جامع نایین، سامرا، نیشابور

متاسفانه امروزه علی رغم پیشرفت های فنی بسیار در زمینه ساخت جواهرات، با نوعی بی هویتی و کمرنگ شدن اصالت ها و ارزش های فرهنگی در جواهر سازی معاصر روبرو هستیم که با فرهنگ و هنر ایران زمین بیگانه است. وجود کالاهای خارجی و طرح های تقلیدی و تکراری در بازار طلا و جواهر از جمله آسیب هایی است که لازمه رفع آن پرداختن به طرح ها و نقوش اصیل ایرانی است تا توسط هنرمندان امروز، احیاء شده و با اعمال تغییرات مناسب و اصولی در جواهرسازی کاربردی شود. یکی از تمدن های عظیم با آثار فراوان که می تواند منبع الهام بسیار خوبی برای ساخت زیورآلات به شمار رود تمدن جیرفت است که از مهم ترین تمدن-های شرق ایران محسوب می شود. آثار کشف شده از مواد مختلفی چون سنگ صابون، سنگ مرمر، سفال، مفرغ و ... بوده که عمدتا منقوش می باشد. از جمله عمده ترین این آثار، اشیاء سنگ صابونی جیرفت است ( ظروف، صفحه بازی، اشیایی با کاربردهای ناشناخته، ... ) که دارای تزئیناتی با نقوش برجسته و گاه کنده کاری به جهت ترصیع می باشد. نقشمایه های تزئینی این اشیاء را انواع خاصی از جانوارن (مار، پلنگ، شیر، عقاب، عقرب، بز، گاو، گاو کوهاندار)، موجودات هیولایی و افسانه ای، انسان و نیز گونه های چند از گیاهان (نخل، سرو و نباتات ناشناخته) و نمای باروی دور شهرها در بر می گیرد. آنچه در این تحقیق مدنظر است شناخت تمدنی است که باستان شناسان آن را هم ارز بین-النهرین می دانند و بررسی نقوش گیاهی و حیوانی در اشیاء سنگ صابونی آن و آشکار نمودن قابلیت هایی نقوش اصیل ایرانی در طراحی و تولید زیورآلاتی که امروزه نیز با سلیقه ما همخوانی دارد.

اگر چه شروع انحطاط شیوه ی اصفهانی در معماری ایران را از دوران محمد شاه قاجار دانسته اند؛ اما این سستی و افول، بیش تر و از دوره ی افشار و زند آغاز شده بود. در این مرحله کیفیت رنگ ها، غنا و شفافیت کاشی ها رنگ می بازد و مصالح به کار رفته در بنا و شیوه ی ساخت و ارائه تزئینات افت قابل توجهی را نشان می دهد، با این وجود تجمل گرایی باعث شده است که در این دوره به تزئینات توجه فراوانی شود. از جمله هنرهای زیبا و رایج چوبی در تزئینات معماری این دوره، هنر قواره بری چوب است که به طور گسترده و چشمگیری به صورت متنوع به عنوان پنجره، در و نورگیر در بناهای مسکونی و کاخ های سلطنتی پادشاهان قاجار دیده می شود. در این پژوهش به بررسی ویژگی های هنری آثار قواره بری دوره قاجار با تکیه بر چهار عمارت گلستان، صاحبقرانیه، باغ فردوس و مسعودیه پرداخته شده تا در حد امکان به بازشناسی و زنده نگاه داشتن آن در میان خیل عظیم تکنیک های مختلف هنری دوران معاصر همت گمارد. برای دستیابی به این مقصود در ابتدا فرم کلی، نقوش و تناسبات و تزئینات موجود در آثار قواره بری در جداولی مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت با توجه به قابلیت ها و ویژگی های بدست آمده، سعی در استفاده از آن ها در طراحی و ساخت وسایل روشنایی چوبی که از نظر کاربرد نیز با آثار قواره بری دوران قاجار هم سو می باشد، شده است. این پژوهش از حیث هدف، کاربردی، از نظر نوع روش تاریخی-موردی و تجربی و از حیث روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای و میدانی بوده و به روش کیفی، تجزیه و تحلیل شده است.

با نگاهی به خانه های ایرانی امروزی متوجه جای خالی صنایع دستی در فضای زندگی مردم عامه میشویم و از آنجایی که ادامه این خلاء منجر به فاصله گرفتن بیشتر مردم از هنرهای سنتی و رکود این گنجینه به ارث رسیده کشورمان می شود،توجه به عوامل رکود و اقدام جهت رفع آنها از جانب دانشجویان این رشته ضروری می نماید.مسجد جامع نائین یکی از مجموعه های شاخص معماری کشورمان است که در طی ادوار قبل از اسلام به عنوان نیایشگاه مورد توجه قرار داشته که بعد از اسلام با کاربرد جدیدی به عنوان مسجد به کار رفته که این مسجد مجموعه ای کم نظیر از هنر اعصار مختلف می باشد . در این مجموعه تزئینات معماری ارزشمندی از دوره های مختلف،به بنا روح خاصی می بخشد . این رساله با محوریت مطالعه و بررسی بخشی از این مجموعه مسجد که منبر مسجد نامیده میشود و نمایانگری از هنر مربوط به دوره ایلخانی است ، آغاز شد ،تا در راستای شناسایی طرح های سنتی این دوره ، ضمن ارائه پیشنهاداتی جهت کاربردی ساختن آنها و مناسب با سلیقه و اقتصاد مردم امروز،احیای نقوش اصیل منبت کاری ایرانی مورد توجه قرار گیرد،سپس نقوش بدست آمده به منظور کاربردی شدن در ساخت وسایل چوبی کاربردی مورداستفاده واقع شود پژوهش صورت گرفته از حیث هدف کاربردی است،از نظر نوع روش تاریخی،موردی و تجربی است و از نظر روش گردآوری اطلاعات،کتابخانه ای و میدانی و روش تجزیه تحلیل آن کیفی است. لغات کلیدی : نقوش سنتی/تکنیک مشبک منبت/ مسجدجامع نائین(منبرمسجد نائین)/وسایل کاربردی چوبی

در سده های اولیه اسلامی یعنی در آن روزگارانی که بخش عمده ای از ایران زمین به وسیله خلفای عباسی اداره می شد و حکومت های ایرانی، صفاری و سامانی قدرت و توان مقابله با خلفای بغداد را نداشتند ظهور دیالمه موهبتی بود که پروردگار بزرگ به این ملت نجیب و کهنسال ارزانی داشته بود. با ورود آل بویه تحولات فرهنگی و هنری بسیاری در ایران و بخصوص در اصفهان صورت گرفت، از جمله ساخت بنا یی مانند مسجد جورجیر را می توان نام برد. متأسفانه آنچه از این مسجد امروزه باقی مانده تنها سردری است که یکی از چهار در ورودی مسجد حکیم محسوب می شود. تزئینات بکار رفته در این سردر در نوع خود بی نظیر است و به جرأت می توان گفت مشابه آن را در جایی نمی توان یافت. هدفی که این رساله در پی آن است ابتدا معرفی نقوش اجرا شده در این سردر و دوم کاربردی کردن این نقوش در هنر جواهرسازی به صورتی که گویای فرهنگ ایران زمین باشد .

بناهای تاریخی، همچون سایر داده های باستان شناسی، از اهمیت ویژه ای در شناخت فرهنگ های کهن برخوردارند. خانه میرمیران در شهر ورزنه، یکی از خانه های عصر صفوی است که علیرغم برخورداری از تزیینات ارزشمند، به جز ثبت در مرکز اسناد سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، هرگز مورد مطالعات علمی باستان شناسی واقع نشده است؛ از این رو بررسی ویژگی های تزیینات گچی این خانه و مطالعه تطبیقی آن به عنوان مساله اصلی در این پژوهش انتخاب شد. هدف اصلی ازگزینش این موضوع، ثبت این نقوش در حال تخریب و مطالعه آن ها به منظور کسب جزییاتی از قبیل چگونگی اجرا و وجوه افتراق و اشتراک آن با نمونه های مشابه است. ضمن این که بخش هایی از پژوهش به روش میدانی انجام گرفت، مطالعات کتابخانه ای، روش دیگر این پژوهش در گردآوری داده ها و مطالعات تطبیقی است. در نتیجه این پژوهش، نقوش این خانه به صورت کامل و با جزییات برداشت شد. همچنین با معرفی نمونه های مشابه این نقوش در سایر ابنیه و آثار، رواج استفاده از آن ها بررسی شد. با توجه به شباهت چشمگیر نقوش این خانه با خانه پیرنیا در نایین- چه از لحاظ فن شناسی و چه از لحاظ نقوش- وجوه اشتراک و افتراق نقوش گچبری شده در دو بنای مذکور بیان، و قاب های روایی

پژوهش حاضر با بررسی نقوش برگ نخل در سفالینه های نیشابور در سده های 3 تا 4 هجری در جست و جوی این سوال است که نقوش برگ نخل در سفالینه های نیشابور در سده های 3 و 4 هجری قمری چگونه بوده و به چه صورت نقش شده است. سوال اصلی این است که چگونه می توان از نقوش گیاهی برگ نخل در خلق آثار سرامیکی استفاده کردنتایج به دست آمده از پژوهش نشان می دهد که نقوش برگ نخل با ویژگی های خاص خود در هنر دوره های تاریخی مورد استفاده قرار گرفته و در قرون 3 و 4 هجری قمری در ادامه ی نقوش دوران قبل همچنان خصوصیات بعدی خود را حفظ کرده است. این نقوش در ترکیب بندی ها دارای نظم و محور مشخصی بوده و در بیشتر موارد به صورت متوالی تکرار می شوند. در سفالینه های نیشابور در قرون 3 و 4 هجری قمری، نیم برگ نخل با دو پره بر روی یک پیچک، بیشترین کاربرد را دارد. در بخش عملی با استفاده از نقش برگ نخل و نیم برگ نخل، به خلق آثار کاربردی مانند: شمعدان، بشقاب، گلدان و .... پرداخته شد.

زیورآلات از دیر باز تا کنون نقشی انکار ناپذیر در زندگی انسان ها بر عهده داشته اند و همواره مورد توجه طراحان و صنعتگران این رشته بوده است؛ از همین رو سعی در حفظ و احیای سبک های مختلف جواهرسازی همواره یکی از مهم ترین دغدغه های هنرمندان بوده است. البته امروزه این دغدغه در لابلای جریان های نه چندان ارزشمند معاصر، جایگاه اصلی خویش را از دست داده است و بحث احیای سبک های زیورسازی و همینطور زیورآلات زیبای گذشته، از اهمیت چندانی نزد طراحان و علی الخصوص صنعتگران معاصر برخوردار نیست. از این رو در این پژوهش، محقق سعی بر آن دارد که علی رغم تمامی کمبودهای پژوهشی، که مهم ترین آن فقر منابع مکتوب و منسجم در این زمینه است، به بررسی گوشه ای از تاریخ این هنر، در جهت حفظ و احیای آن در قالب امروزی، بپردازد. آنچه که در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است، بخشی از طوق های گردن آویز فلزی ساخته شده در بازه زمانی اواخر هزاره دوم پیش از میلاد تا قرون اولیه میلادی، در دو حوزه تمدن های ایران و اروپا، می باشد. در این راستا سعی شده است که به پرسش هایی نظیر اینکه کاربرد زیور طوق گردن آویز در بازه زمانی مذکور چه بوده است و یا اینکه فرم ها و نقوش زیور طوق گردن آویز در این فاصله زمانی چگونه بوده است، تا حدی پاسخ داده شود؛ لذا در فصل دوم پژوهش، بخشی از نمونه های قابل دسترسی موجود در چندین موزه بزرگ دنیا، از نظر شکل کلی، تزیینات و بعضا تکنیک های ساخت، مورد بررسی قرار گرفته و به صورت همزمان، به تاریخ هنری، فرهنگی و اعتقادی پیرامون تعدادی از این نمونه ها، به طور خلاصه، پرداخته شده است؛ و در انتها با ارائه طرح های جدید در جهت احیای این زیور گرانبها، متناسب با فضای امروز گامی هر چند کوچک، برداشته شده است. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش تاریخی، توصیفی و تجربی است و نتایج آن به صورت چند نمونه کار تولید شده در بخش انتهایی تحقیق، آورده شده است. امید است که این اقدام، راهنمای دیگر محققان و مشوّق آنان در زمینه احیای واقعی فرهنگ های هنری کهن، علی الخصوص در بحث طراحی و ساخت زیورآلات باشد.

این رساله با عنوان مطالعه ی شیوه های طراحی و ساخت زیورآلات سرامیکی و اجرای آن با ایده ای از نقوش گیاهی سفالینه های آبی و سفید صفوی که شامل چکیده، مقدمه و سپس چهار فصل متمایز می باشد. فصل اول شامل کلیات تحقیق می باشد که به بیان مسأله، اهمیت و ضرورت و اهداف تحقیق، پیشینه تحقیق و دیگر بخش های لازم هر کلیات دیگر می پردازد. از جمله اهداف پژوهش زنده نگهداشتن نقوش ایرانی_اسلامی با کاربردی کردن آن ها و سپس خودکفایی اقتصادی و فرهنگی در تولید زیورآلات با معیارهای فرهنگی و ارزشی سنتی ایران می باشد. فصل دوم رساله به شرح در مورد آشنایی با سفالینه های آبی و سفید چین و سپس ایران در عصر صفوی و ظروف ساخته شده در زمان پادشاهان این دوره همراه با نمونه های تصویری می پردازد. فصل سوم از نقوش گیاهی سفالینه های آبی و سفید ایران صحبت می کند که ابتدا شامل نقوش مشترک بکاررفته در سفالینه های آبی و سفید چین و ایران می باشد و سپس نقشمایه های گیاهی سفالینه های ایران مورد بررسی قرار می گیرد . در ابتدای این بخش به چندین نمونه ی تصویری که شامل ظروف آبی و سفید دارای نقوش گیاهی است همراه با توضیحات مربوط به آن ها اشاره شده است. در نهایت بطور کلی نقوش گیاهی بکاررفته در این سفالینه ها به دو دسته ی کلی اسلیمی و ختایی تقسیم شده که شامل شاخه، پیچک، گل، برگ و غنچه ها می باشد و هر کدام بطور جداگانه در جدولی ارایه شده است. فصل آخر مربوط به پروژه عملی است. در ابتدای فصل به پیشینه، ویژگی ها و استاندارد های زیورآلات سرامیکی پرداخته شده است و سپس به بررسی و آزمایش انواع بدنه های سرامیکی، روش های ساخت فرم بدنه ها، روش های اعمال نقوش، لعاب و تهیه آن، شیوه های لعابکاری زیورآلات سرامیکی و پخت آن ها و در نهایت روند طراحی زیور آلات سرامیکی همراه با نمونه ی ساخته شده آن می پردازد.

مسجد جامع ورامین به عنوان یکی از هزاران بنای بی نظیر معماری دور? اسلامی عصر ایلخانی، از تزیینات گچبری بسیار غنی برخوردار بوده که خلاقیت و ابتکار بالای هنرمندان ایرانی را نشان می دهد. در تزیینات مسجد از گچ برای ایجاد نقوش هندسی و گیاهی و کتیبه های متعدد استفاده شده است با توجه به مطالب مذکور، این سوال مطرح است که چگونه می توان از نقوش گچبری تزئینات مسجد جامع ورامین در ساخت زیورآلات استفاده کرد. هدف از این تحقیق بررسی و شناخت تزئینات گچبری مسجد جامع ورامین و به کارگیری آن در ساخت زیورآلات دست ساز است. از نتایج حاصل چنین بر می آید که نقوش گچبری مسجد جامع ورامین با توجه به قدمت بنا، تنوع نقوش و فرم ها(گیاهی، هندسی و ...)، اصالت طرح و نقش و مهارت در تزئینات گچبری، هماهنگی فرم وتناسبات نقوش گیاهی و چرخش های ظریف انواع اسلیمی ها، قابلیت زیادی در طراحی زیور آلات دست ساز دارند.

قالی های بافته شده توسط روستاییان و عشایر ایران دارای ویژگی های بصری و هنری بسیاری است. پژوهش های انجام شده در زمینه ی فرش دستبافت بیشتر در مورد تکنیک های بافت، مواد و مصالح، چله کشی، ابزار بافندگی و قوم شناسی مناطق بافت قالی بوده و کمتر نقشمایه ها و ترکیب بندی های قالی مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق به بررسی نقوش و ترکیب بندی قالی های بلوچ خراسان پرداخته می شود و از آنجا که نقشمایه های به کار رفته در قالی های بلوچ خراسان گیاهی، حیوانی و انتزاعی می باشند. این نقشمایه ها می توانند گنجینه ای معتبر برای طراحی و ساخت آثار مختلف هنری باشند. اینکه آیا نقوش قالی های بلوچ قابلیت استفاده در وسایل کاربردی چوبی را دارند و همچنین با استفاده از چه تکنیک هایی می توان به این خواسته رسید مهمترین پرسش های این تحقیق هستند. و هدف اصلی این پژوهش به کارگیری نقشمایه های قالی های بلوچ به طور مناسب در وسایل کاربردی چوبی امروزی می باشد. در این تحقیق پس از آشنایی با قوم بلوچ به آنالیز نقوش و ترکیب بندی چند نمونه از قالی های بافته شده توسط این قوم پرداخته می شود و در نهایت، طراحی و ساخت آثار کاربردی چوبی با الهام از نقشمایه های این قالی ها ارایه می گردد. روش تحقیق از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش، توصیفی و تجربی است. جمع آوری اطلاعات به روش کتابخانه ای بوده و اطلاعات به دست آمده با روش کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند. کلید واژه ها: بلوچ، نقشمایه، دستبافته ها، ترکیب بندی.

چکیده: هنر فلزکوبی بر روی چوب دیر زمانیست که در تزیین کاخ ها و خانه ها و اشیاء درون خانه ها مثل میز و صندلی و مبل و....مورد استفاده بوده است.در منابع موجود به این نکته اشاره شده که این هنر از دوره صفویه در ایران کاربرد داشته و در دوره قاجاریه، تجمل گرایی باعث شده که این هنر مورد استفاده زیادی داشته باشد. اما پس از دوره قاجار و به خصوص امروزه هنر تزیینی کم مایه ایست که به دست صنعتگران هند و پاکستان ساخته و در ایران به فروش می رسد. متا سفانه این هنر از جهت باز شناسی، فنون اجرایی و کاربردی کردن آن به فراموشی سپرده شده است. بر این اساس در این پژوهش سعی شده تا با بررسی ویژگی های هنری آثار فلزکوبی با تکیه بر نمونه هایی در بنای انگورستان ملک، خانه ملاباشی، سرای امین التجار، امامزاده شاهرضا، جعبه قرآن و مبلی در کلیسای وانک،که همگی در استان اصفهان و ، به معرفی این هنر پرداخته شود.برای شناخت بهتر این آثار و نقوش فلزکوبی، ابتدا فرم کلی،نقوش،تناسبات و تزیینات موجود در نمونه ها مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت با توجه به قابلیت ها و ویژگی های به دست آمده،سعی در استفاده از آنها در طراحی و ساخت وسایل تزیینی و کاربردی چوبی شده است.هدف از این پژوهش ،پاسخ به سوالات زیر را می باشد: 1-مهم ترین ویژگی هنری آثار فلزکوبی به جای مانده از دوره قاجاریه کدام است؟ 2- آیا نقوش به کار رفته در نمونه های ارائه شده فلزکوبی در این تحقیق ویژگی های مشترک و شاخصی دارند؟ 3- آیا تکنیک و نقوش به کار رفته در نمونه های فلزکوبی پیشین قابلیت اجرا در ترکیب بندیهای جدید را دارا هستند؟ این پژوهش از نظر هدف، کاربردی، از نظر روش تحقیق، توصیفی،کاربردی و از حیث روش گردآوری اطلاعات، کتابخانه ای، میدانی است. پس از تحقیق در زمینه هنر فلزکوبی، نتایجی از قبیل شباهت نقوش در یک دوره خاص ونقش عوامل موثر در این مسئله و پس از آن طراحی آثار جدید با استفاده از این نقوش در ترکیب های جدید و ارائه راهکارهای جدید در زمینه تکنیک فلزکوبی با در نظر گرفتن صرفه جویی در زمان و بازار کار بهتر، حاصل شد.

بته جقه به عنوان یکی از نقوش گیاهی و از عناصر تزئینی متداول و کاربردی در هنرهای سنتی که به صورتی فراگیر مورد استفاده هنرمندان قرار گرفته است،این نقش نگاره ای است متوازن و متعادل با هماهنگی موجود در میان اجزاء درونی و ترکیب بیرونی اش که در طی زمان و گذر جغرافیایی اش از میان فرهنگهای مختلف همیشه راه تکامل و زیبایی را طی کرده و در این گذر در مناطقی مانند ایران و کشمیر مانده و متکامل شده است.این آرایه تزئینی نمادی از اندیشه و هنر سنتی است که گروهی از نشانه شناسان آن را نمادی از سرو یا درخت زندگی می دانند که با حفظ هویت خود و در اثر خلاقیت و خرد ورزی هنرمند از طبیعت اولیه اش فاصله گرفته و به شکل ها و گونه های متفاوت به صورت تجریدی و انتزاعی در هنرهای مختلفی چون شال بافی، پته دوزی، قالیبافی، کاشیکاری، مسگری، معماری و…بازتاب دارد. پژوهش حاضر سعی بر شناخت و تقسیم بندی نقوش بته ای موجود درترمه های ایران و کشمیر دارد و هدف آن کاربردی کردن نقوش موردنظر در طراحی و ساخت دکوراسیون داخلی است تا افزون بر داشتن ویژگیهای اصیل هنری موتیف بته جقه،دارای کاربرد جدید نیز باشند.از همین رو تصاویر ترمه های موجود شناسایی و مورد آنالیز قرار گرفته و با الهام از آن ها به طراحی دکوراسیون داخلی پرداخته شده است.این پژوهش در مسیر خود سعی در پاسخگویی به سوالات زیر را دارد: 1-ویژگیهای هنری نقوش بته ای ترمه های ایران و کشمیر چیست؟2-تشابهات و تفاوت های موجود در نقوش بته ای ترمه های ایران و کشمیر تا چه حدی است و احتمالا تاثیر پذیری نقوش بته ای کشمیر از نقوش بته های ایرانی تا چه حدودی بوده است؟3-آیا نقوش بته ای ترمه های ایران و کشمیر قابلیت اجرایی شدن در تکنیکهای مربوط به آثار هنری چوبی را دارند؟ پژوهش حاضر از حیث هدف نظری - کاربردی و از نظر نوع روش تاریخی – تجربی _توصیفی است. روش یافته اندوزی،کتابخانه ای -مشاهده ای بوده و روش تجزیه تحلیل داده ها کیفی-تطبیقی است. یافته های این پژوهش نشان می دهد که نقوش بته ای موجود در ترمه های ایران و کشمیر،قابلیت کاربردی شدن در طراحی و ساخت دکوراسیون داخلی را دارند.این نقوش گاهی بدون هیچ گونه دخل و تصرفی به کار می روند ولی گاهی لازم است،بکار گیری این نقوش در ترکیب های جدید و مطابق با کاربرد مورد نظر، ویژگیهای وی و موقعیت قرار گیری آن در دکوراسیون معاصر تغییر یابد.افزون بر آن از نظر اجرایی نیز لازم است که جزئیات نقوش تغییر یابد تا قابلیت اجرایی شدن توسط تکنیک های موردنظر در هنرهای چوبی را به دست آورد.

در دنیای امروز که تولید سریع و انبوه آثار هنری ماهیت هنر را تغییر داده است، طراحی و تولید انواع صنایع دستی خلاقانه بر مبنای ویژگی های فنی و معنایی متجلی در هنر اسلامی از جمله مهم ترین و دشوارترین دغدغه های هنرمندان حوزه ی صنایع دستی به ویژه در گرایش ساخت زیورآلات است. مسئله ی اصلی در این تحقیق، پس از ارائه ی مهم ترین ویژگی های زیبایی شناسانه ی تذهیب قرآنهای ایلخانی این است آیا می توان بر مبنای این عناصر به طراحی و ساخت زیورآلاتی پرداخت که به نحوی منعکس کننده ی پیام های موجود در آنها هستند. بنابراین برای یافتن پاسخ این مسئله تعدادی از نسخ باقی مانده از این دوره معرفی و سپس ویژگی های فنی و معنایی آنها بیان و دسته بندی شد. در نهایت تعدادی از عناصر تزیینی تذهیب این قرآنها انتخاب و بر مبنای اصول و محدودیت های فنی ساخت زیور آلات، تعدادی انگشتر طراحی و ساخته شدند.

صندلی یکی از وسایل کاربردی می باشد که انسان در طول روز با توجه به نوع کاربردش دائماً با آن سر و کار دارد و همواره مورد توجه صنعتگران و طراحان بوده است. لذا نقوش و نمادهایی که ریشه در گنجینه ی ارزشمند هنرهای سنتی ما دارند، قابلیت بهره مندی در تزئینات صندلی و مبل، در دوره ی معاصر را دارا می باشند، به ویژه نقوش دوره صفویه خصوصاً آن دسته از نقوش که در مسجد جامع عباسی اجراء شده اند، بسیار غنی و ارزشمند می باشند از این رو همواره مورد توجه هنرمندان هنرهای سنتی در دوره ی معاصر و دوره های بعد خواهند بود. حال یکی از پرسش هایی که در این زمینه مطرح می شود این است که چگونه می توان ویژگی های بصری نقوش مسجد جامع عباسی را در تزئینات مبل و صندلی به کار برد؟ پژوهش انجام شده از نظر هدف در دسته کاربردی و توسعه ای قرار می گیرد، زیرا حاصل آن منجر به تولید وسیع محصول می گردد. همچنین تحقیق مذکور از نظر روش؛ تاریخی، توصیفی و تجربی می باشد. زیرا به بررسی تزئینات مسجد جامع عباسی و توصیف آن می پردازد. از جمله نتایج حاصل از مطالعات انجام شده بر روی نقوش مسجد جامع عباسی دست یابی به این مهم می باشد که نقش مایه ها و ترکیب بندی های به کار رفته در این مسجد نسبت به سایر بناهای هم عصر خود در اصفهان از لحاظ تنوع، اندازه و فرم، ضمن حفظ اصالت نقش مایه ها، قابلیت بیشتری جهت استفاده در مبلمان و صندلی را دارا می باشند.