قارچ rhizoctonia oryzae-sativae عامل لکه موجی غلاف برگ برنج یکی از بیمارگرهای برنج در استان گیلان است. با توجه به شیوع بیماری در اکثر مزارع برنج استان و عدم وجود اطلاعات کافی از زیست شناسی آن، این پژوهش با هدف بررسی تنوع خصوصیات مورفولوژی و فیزیولوژی جدایه های مختلف این قارچ و همچنین شناسایی روش های بقا و فرم های زمستان گذران آن انجام شد. در بررسی مورفولوژی، خصوصیات رشدی پرگنه (رنگ و حلقه بندی)، اندازه سلول های ریسه، اندازه سلول های تسبیحی، قطر سختینه و دمای بهینه رشد اندازه گیری شد. کاه برنج آلوده شده با میسیلیوم و سختینه قارچ در شرایط مختلف مزرعه مانند سطح خاک، عمق پنج سانتی متری، شرایط غرقاب و سطح خاک حاشیه مزرعه رها سازی شده و با نمونه برداری در فواصل زمانی مشخص، درصد بقای قارچ بررسی شد. امکان بقای سختینه و توانایی جوانه زنی آن در دماهای مختلف (5، 0، 5-، 10-، 15-، 20-، 72- و دمای محیط) به مدت یک ماه ارزیابی شد. به منظور شناخت دقیق و بررسی جایگاه فیلوژنتیکی آن، dna کل از میسیلیوم و به روش chelex استخراج و با جفت آغازگرهای its1 و its4 تکثیر شد. پس از مرتب سازی توالی به دست آمده با نرم افزار genedoc و برنامه clustal x، درخت فیلوژنتیکی داده های به دست آمده با نرم افزار paup* 4.0b10 و دو روش neighbor-joining (nj) و maximum parsimony (mp) ترسیم شد. بر اساس نتیجه مشاهدات، پرگنه در سطح محیط کشت pda در ابتدا بی رنگ بوده و در نهایت به رنگ سفید تغییر یافت. در سطح تشتک حلقه بندی ها و سختینه های تقریباً گرد، کوچک ظرف 10 روز پس از کشت در سطح و کناره پتری و به تعداد فراوان تشکیل شدند. رنگ سختینه ها در ابتدا سفید بود که با گذشت زمان به رنگ نخودی تا قهوه ای کم رنگ تغییر یافت. ابعاد سلول های اصلی ریسه 4/166 – 03/101 × 1/5 – 8/4 میکرومتر و سلول های فرعی ریسه 25/62 – 25/49 × 716/4 – 641/3 میکرومتر بودند. قطر سختینه ها 1101 – 822 میکرومتر و سلول های تسبیحی 75/31 – 33/28 × 625/16 – 291/13 میکرومتر محاسبه شد. دمای بهینه رشد برای جدایه های مورد مطالعه، دمای 32 درجه سانتی گراد تعیین شد. همچنین نتایج این بررسی نشان داد که این قارچ توانایی گذراندن شرایط نامساعد زمستان را به میزان زیادی به صورت میسیلیوم و سختینه موجود در سطح خاک تا فصل زراعی بعد دارد. همچنین قادر است بقای خود را در دماهای زیر صفر حفظ کند به طوری که 4/30 درصد از سختینه هایی که در دمای 72- درجه سانتی گراد قرار داشتند، پس از گذشت یک ماه، روی محیط pda قادر به جوانه زنی بودند. نتایج به دست آمده از بررسی صفات مورفولوژیکی جدایه های قارچ r. oryzae-sativae با نتایج توالی یابی ناحیه ژنی its آن، مطابقت داشت، به طوری که تمامی جدایه های آن در هر دو درخت به دست آمده به روش های nj و mp در یک کلاد مونوفیلیتیک و با حمایت آنالیز بوت استراپ بالا (100 درصد) قرار گرفتند. جدایه های r. oryzae-sativae در توالی ناحیه its از شباهت بسیار بالایی برخوردار بودند. در مقابل جدایه های r. solani ag1-ia تنها در تعداد باز کمی با هم تفاوت داشتند. واژه های کلیدی: برنج، بیولوژی قارچ، گیلان، لکه موجی، مورفولوژی قارچ، rhizoctonia oryzae-sativae.

کلادوسپوریوم یکی از جنس های بزرگ هیفومیست ها است که گونه های آن اغلب به صورت ساپروفیت در خاک و یا روی مواد گیاهی خشک رشد می کنند. بیمارگر گیاهان یا هایپرپارازیت سایر قارچ ها هستند. علی رغم پراکنش وسیع اعضای این جنس، در بسیاری از مناطق اطلاع چندانی از وضعیت گونه های آن در دست نیست. به منظور شناسایی تاکسونومیکی و تجزیه و تحلیل فیلوژنتیکی گونه های کلادوسپوریوم و شبه کلادوسپوریوم در استان گیلان، طی سال های 92-1389، 276 نمونه از مناطق مختلف استان گیلان و برخی استان های کشور، جمع آوری شد. شناسایی جدایه ها با استفاده از صفات مورفولوژیکی کنیدیوفور، کنیدیوم، تشکیل راموکنیدیوم، علایم، ارتباط با میزبان و با کمک منابع معتبر، انجام شد. به منظور شناسایی دقیق و مولکولی و تجزیه و تحلیل فیلوژنتیکی، پس از استخراج dna کل به روش چلکس، نواحی ژنی rdna its (شامل ناحیه 5.8s) با آغازگرهای its5، its1 و its4 و ef1-? با آغازگرهای 688f، 728f و ef-r تکثیر و توالی یابی شدند. توالی های به دست آمده در برنامه genedoc و clustal-x تنظیم و رج بندی شدند. درخت فیلوژنتیکی داده های حاصل با نرم افزار mega5 و با سه روش تلفیق همسایه ها (nj)، حداقل تکامل (me) و حداکثر صرفه جویی (mp) ترسیم شد. در مجموع 16 گونه از جنس cladosporium، دو واریته از گونه chalastospora gossypii، یک گونه ناشناخته از جنس passalora و یک گونه ناشناخته متعلق به جنس zasmidium شناسایی شد که از میان آنها گونه های c. delicatulum، c. exile، c. halotolerans، c. neriicola، c. pannosum، c. perangustum، c. pseudocladosporioides، c. scabrellum، c. sphaerospermum، c. tenuissimum و chalastospora gossypii var. polymorpha برای اولین بار از ایران گزارش می شوند. نتایج آنالیز فیلوژنتیکی نشان داد ناحیه its قادر به تفکیک گونه ها و تعیین حدود آنها نیست و تمامی جدایه های مربوط به گونه های مختلف کمپلکس c. cladosporioides s. lat. را در یک کلاد قرار داد. در مقابل توالی ناحیه ef1-? توانست گونه ها را بهتر تفکیک کرده و در گروه های تک نیایی قرار دهد. با این همه تعدادی جدایه از گونه های کمپلکس c. cladosporioides، c. perangustum، c. pseudocladosporioides و c. tenuissimum علی رغم غیر قابل تفکیک بودن با صفات مورفولوژیکی به دلیل شباهت بسیار زیاد، در گروه های فیلوژنتیکی مجزا قرار گرفتند.