قارچ ustilago maydis (d.c.) corda عامل سیاهک معمولی ذرت و یکی از عوامل مهم خسارت¬زا در این گیاه می¬باشد. در این پژوهش روند ایجاد و توسعه بیماری توسط این قارچ با استفاده از میکروسکوپ¬های نوری، الکترونی نگاره و اپی¬فلورسنت در3 رقم ذرت 301sc، 647، 704 به ترتیب به عنوان رقم¬های حساس، نیمه مقاوم و مقاوم مورد بررسی قرار گرفت. به منظور تهیه مایه قارچ، مخلوطی از تلیوسپورهای جمع¬آوری شده از استان خوزستان پس از 16 ساعت ضدعفونی با سولفات مس 1-5/0 درصد و 3 بار شستشو با آب مقطر سترون در محیط pda + 10درصد دکستروز، کشت داده و به مدت 5 روز در دمایcº25 در انکوباتور نگهداری شدند. مایه قارچ سپس به ذرت¬ها در دما، نور و رطوبت کنترل شده به دو روش تزریق و محلول¬پاشی مایه زنی شدند و به فواصل زمانی 2، 4، 7، 11 و 25 روز بعد از مایه¬زنی، نمونه¬هایی از آنها تهیه و تثبیت گردید. اولین علائم آلودگی در رقم¬های 301sc، 647، 704 به ترتیب 18، 19 و 25 روز پس از مایه¬زنی مشاهده گردید. علائم آلودگی ابتدا در مایه¬زنی به روش تزریق و سپس محلول¬پاشی ایجاد گردید. در بررسی نحوه رخنه قارچ به درون میزبان با استفاده از میکروسکوپ الکترونی نگاره مشخص گردید که رخنه قارچ به هر دو صورت مستقیم و غیر مستقیم امکان¬پذیر است و بین رقم¬های مورد آزمایش 301sc و 704 تفاوت معنی¬داری مشاهده گردید. در بررسی میکروسکوپ نوری نحوه گسترش قارچ مشخص گردید که حجم سلول¬های آلوده در مقایسه با سلول¬های سالم بزرگتر و نحوه گسترش قارچ ابتدا به صورت بین سلولی و سپس درون سلولی می¬باشد. شاخه¬های منشعب قارچ به درون سلول اشکال متفاوتی داشتند و از شاخه¬های بین سلولی متورم تا زواید انگشتی مانند متغیر بودند. در زمان تشکیل تلیوسپور، حفره¬ای از مجموع ریسه¬ها شکل می¬گرفت که در آن تلیوسپورهای بالغ و تلیوسپورهای در حال بلوغ در غلاف ژلاتینی احاطه کننده آنها به خوبی مشهود بودند. در هر 3 رقم بررسی شده روند توسعه بیماری مشابه یکدیگر بودند. در بررسی سیتولوژی عامل بیماری تلیوسپورهای جمع آوری شده از استان خوزستان مشخص گردید که هسته در تلیوسپور اکثر فضای داخلی سلول را اشغال نموده و اسپوریدیوم ایجاد شده دارای هسته بیضی شکل می¬باشد و به وسیله جوانه¬زنی تولید اسپوریدیوم ثانویه با زاویه 35 الی 45 درجه از اسپوریدیوم مادری می¬کند. در ریسه¬های دیکاریوتیک مشاهده شده، هسته¬ها در ارتباط نزدیک با یکدیگر بوده و در نزدیکی دیواره سلولی قرار داشتند. ریسه در بافت میزبان عموماً دیکاریوتیک می¬باشد هرچند یافتن هسته در آن مشکل بود. ریسه در محل ایجاد تلیوسپور ضخیم، تک هسته و دپیلوئید فرض گردید. در حفره-هایی که عموماً از تلیوسپورهای جوان انباشته بود ریسه¬ای یافت نشد.