نام پژوهشگر: هاشم رستم زاده

آشکارسازی تغییرات کاربری اراضی مسکونی و فضای سبز با استفاده از تصاویر ماهواره ای(مطالعه موردی:شهرستان تبریز)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1390
  لیلا شریفی   اسدالله حجازی

: در طول زمان، الگوهای پوشش زمین و به تبع آن کاربری اراضی دچار تغییر و دگرگونی اساسی می شوند. از طرفی برای استفاده بهینه از قابلیت های منابع طبیعی، کسب اطلاعات دقیق از پتانسیل های کاربری اراضی امری ضروری است. امروزه فن آوری سنجش از راه دور به عنوان یک راهکار ارزشمند در جهت شناسایی منابع طبیعی، بویژه در روند تهیه نقشه های کاربری اراضی، در مناطق مختلف جهان به صورت علمی مورد استناد قرار می گیرد. بر این اساس برای بررسی تغییرات کاربری اراضی مسکونی و فضای سبز شهرستان تبریز طی سال های 2010، 2007، 2001، 1989، تصاویرtm1989, etm2001,+2010, irs1989 پیش پردازش شده، و با تکنیک شئ گرا طبقه بندی گردیدند. سپس به روش مقایسه پس از طبقه بندی، تغییرات طی این دوره زمانی نمایش داده شد. نتایج حاصله نشان داد که میزان تغییرات طی دوره های زمانی 2010-1989، 2010-2007، 2007-2001، 2001-1989، به ترتیب 80/60، 30/66، 80/56، 40/56 درصد بوده، به طوریکه کاربری فضای سبز(پوشش گیاهی) و سطوح آبی بیشترین میزان تغییر و اراضی سنگلاخی و بایر کمترین میزان تغییر را داشته اند. در این میان بیشترین تبدیل کاربری، در اراضی مسکونی(ساخته شده) اتفاق افتاده است. با اعمال شاخص زیان باری، برای ارزیابی اثرات زیست محیطی دوره 2010-1989، مشخص گردید، که زیان بارترین تغییرات مربوط به تغییر کاربری ها به کاربری اراضی ساخته شده و کمترین زیان باری مربوط به تبدیل کاربری ها به پوشش گیاهی می باشد.

تحلیل کمی مورفولوژی بستر رودخانه اهرچای قبل و بعد از احداث سد ستارخان
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1390
  زهرا پیری   محمدحسین رضایی مقدم

رودخانه ها از منابع عمده ی تامین آب شیرین در جهان بشمار می روند . کاهش منابع آب و کمبود آب شیرین در جهان لزوم مطالعه و بررسی تغییرات ایجاد شده در ویژگی های آن را آشکار می سازد . حوضه ی آبریز اهرچای در شمال غرب ایران و در محدوده ی جغرافیایی ´ 20 ? 46 تا ´ 40 ? 47 طول شرقی و´ 13 ? 38 تا ´ 45 ? 38 عرض شمالی قرار دارد . این حوضه در محل اتصال به رودخانه قره سو با مساحت تقریبی 3168 کیلومتر مربع و با دارا بودن بخش قابل توجهی از حوضه ی آبریز رود ارس ، از اهمیت ویژه ای برخوردار است . از لحاظ مورفولوژی دارای شکل بیضوی بوده وآبراهه ی اصلی آن ، رودخانه ی دائمی اهر چای می باشد که از ارتفاعات 2952 متری کوه کسبه سرچشمه گرفته و در امتداد غربی – شرقی از شهرستان های اهر و ورزقان گذشته و در خروجی حوضه ، در بخش شرقی به قره سو پیوسته و دره رود را تشکیل می دهند . از مهمترین شاخه های فرعی آن می توان به ورزقان چای ، رود کاسین ، علیرضا چای ، رود کردیق ، رود سیه کلان و ... اشاره کرد. مهمترین سازه آبی احداث شده در منطقه ، سد ستارخان است که در فاصله ی 120 کیلومتری شمال شرق تبریز و 15 کیلومتری غرب شهرستان اهر بر روی رودخانه اهر چای ساخته شده و در سال 1377 با اهداف کنترل و تنظیم جریانات سطحی رودخانه ی اهرچای ، تامین آب مورد نیاز 12450 هکتار از اراضی کشاورزی پایین دست ، آب شرب شهرستان اهر و نیز جلوگیری از خروج سالانه ی92 میلیون متر مکعب آب به بهره برداری رسیده است . سد مخزنی ستارخان از نوع خاکی با هسته ی ناتراوای رسی بوده و طول تاج ، عرض تاج و خاکریزی در کف به ترتیب 350 و 11 و 480 متر می باشد و از لحاظ سازندهای زیرین بر روی سنگ های آذرین و آذرآواری از قبیل آندزیت ، آگلومرا ، توف آندزیت ، توف لاپیلی ، توف های ماسه ای ، ماسه سنگ و لای سنگ قرار گرفته است . با توجه به اینکه احداث این سد تغییراتی را در پارامترهای موثر بر موفولوژی رودخانه از قبیل سرعت جریان ، فرسایش و نحوه ی رسوبگذاری ایجاد کرده است ، لذا شناسایی تغییرات اعمال شده بر مورفولوژی رودخانه بدلیل تغییر بستر سیلابی ، تغییر سطح آب ، تغییر رژیم رسوبگذاری و دبی جریان و ... ، جهت جلوگیری از هر گونه عواقب ناگوار در آینده امری ضروری تلقی می گردد. همچنین ساخت این سد منجر به زیر آب رفتن مناطق مسکونی روستایی ، باغات و خطوط ارتباطی در پشت سد و همچنین کنترل سیلاب و تغییر بستر رودخانه و ... شده و تغییرات عدیده ای در مسائل زیست محیطی و انسانی منطقه ایجاد کرده است . در این تحقیق سعی بر آنست تا مورفولوژی رودخانه اهر چای قبل از احداث سد ستارخان مورد مطالعه قرار گرفته و تغییرات ایجاد شده در بستر رودخانه بعد از احداث سد بصورت کمی مورد ارزیابی و مقایسه قرار گیرد. این تحقیق سعی در پاسخگویی به سوالات زیر را دارد: رودخانه ها نسبت به احداث سد چه رفتار مورفولوژیکی از خود نشان می دهند؟ آیا احداث سد می تواند دلیلی بر دگرگونی پایداری اشکال بستری نسبت به جریان باشد؟با احداث سد ، چه تغییری در میزان رسوبدهی در بالادست رودخانه ایجاد شده است ؟ در این تحقیق ابتدا از طریق عکس های هوایی 1:20000 سازمان نقشه برداری و نقشه های توپوگرافی 1:50000 سازمان جغرافیایی ارتش ، منطقه شناسایی و با جمع آوری 2 سری داده مربوط به قبل و بعد از احداث سد از طریق ایستگاه های هیدرومتری حوضه و نیز مشاهدات میدانی و با استفاده از نرم افزارهای hecras و نیز نرم افزارهای archydro و arcmap به پردازش داده ها پرداخته و از طریق نمودارها و جداول استخراج شده ، تغییرات ایجاد شده در مورفولوژی رودخانه بعد از احداث سد نسبت به شرایط طبیعی و قبل از احداث ، مقایسه و نتایج ارائه گردیده اند . همچنین از طریق بررسی عکس های هوایی 1:20000و 1:40000 مربوط به سالهای 1346 و 1374 و تصاویر ماهواره ی irs مربوط به سال 2008 ، مسیر رودخانه در 3 بازه ی انتخابی بررسی و تغییرات اعمال شده بر شکل و الگوی آبراهه در طول 41 سال مورد بررسی قرار گرفته است .

بررسی شاخص های ارزیابی خشکسالی کشاورزی با استفاده از تصاویر سنجنده modis (مطالعه موردی: شمال غرب ایران)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1391
  علی رضایی   خلیل ولی‏زاده کامران

در این پژوهش، روش هایی مناسب، جهت برآورد خشکسالی کشاورزی ارائه می گردد. منطقه مورد مطالعه شمال غرب کشور ایران می باشد. از داده های طیفی و حرارتی سنجنده modis ماهواره terra بین سال های 2000 تا 2011 (برای ماه های آوریل تا ژولای) جهت محاسبه شاخص وضعیت پوشش گیاهی(vci)، شاخص وضعیت دمایی (tci) و شاخص سلامت پوشش گیاهی (vhi)، استفاده گردید. همچنین برای محاسبه شاخص استاندارد شده بارش (spi)، از داده های بارش برای 15 ایستگاه در منطقه از سال 2000 تا 2011 (برای ماه های ژانویه تا ژوئن) استفاده گردید. شاخص spi در مقیاس زمانی سه ماهه، جهت ارزیابی موفقیت شاخص های سنجش از دوری، مورد استفاده قرار گرفت. برای محاسبه شاخص vci از شاخص نرمال شده پوشش گیاهی(ndvi) استفاده گردید. همچنین جهت محاسبه شاخص tci از دمای درخشایی (brightness temperature) استفاده گردید. در ادامه با شاخص های vci و tci، شاخصvhi محاسبه شد. سپس مقادیر شاخص های vci، tci و vhi برای 15 ایستگاه در منطقه و برای هر ماه از نتایج استخراج و در آخر همبستگی بین این مقادیر با مقادیر شاخص spi محاسبه گردید. نتایج نشان می دهد که در منطقه شمال غرب شاخص vhi، که خود ترکیبی از شاخص های گیاهی و دمایی می باشد، در هر چهار ماه بهتر از شاخص های دیگر عمل کرده است. همچنین شاخص vci روشی مناسب و شاخص tci شاخص بسیار مناسبی نمی باشد. طبق نتایج حاصله از این تحقیق از این دو شاخص می توان برای برآورد خشکسالی در سایر نقاط ایران استفاده کرد.

بررسی تأثیرات شرایط اقلیمی بر حوادث جاده ای (مطالعه موردی: مسیر ترانزیتی تبریز – جلفا)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1391
  حسن سعادتمند   بهروز ساری صراف

چکیده تصادفات جاده ای از عوامل بسیار مهم مرگ و میر و صدمات شدید مالی و جانی محسوب می شود و آثار سنگین اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آن جوامع بشری را به شدت مورد تهدید قرار داده است. از بین عواملی که در بروز تصادفات نقش دارند پدیده های اقلیمی بارندگی، برف، کولاک و یخبندان، مه و ... سهم عمده ای را ایفا می کنند. در این پژوهش تأثیرات آب و هوا بر تصادفات جاده ای محور تبریز – جلفا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. محور تبریز – جلفا به طول 130 کیلومتر، از مهم ترین محورهای مواصلاتی استان آذربایجان شرقی به شمار می رود. بدین منظور داده ها و اطلاعات مربوط به تصادفات جاده ای رخ داده در محور مذکور برای سال های 1388 و 1389 و همچنین داده های ساعتی اقلیمی برای دوره زمانی یاد شده با استفاده از روش آماری رگرسیون(ساده، چند متغیره و گام به گام) مورد بررسی قرار گرفت و سپس به وسیله نرم افزار arcgis و با استفاده از درو یابی keriging نقشه خطر تصادف در هر یک از شرایط اقلیمی ترسیم و تهیه شده است که نشان می دهد که کیلومتر های 25 تا 30، 60 تا 70 و 125 تا 130 در هوای آفتابی، کیلومترهای 1-5، 25-30، 65-70 و 120-130 در هوای ابری، کیلومتر 20 تا 35 در هوای بارانی، کیلومترهای 40 تا 55 و 105 تا 110 در شرایط برفی، کیلومتر 55 تا 65 و 105 تا 110 در شرایط مه آلود و در کیلومترهای 20 تا 30 و 105 تا 110 در شرایط یخبندان دارای بیشترین خطر تصادف بوده اند.

بررسی پتانسیل بارورسازی ابرها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1391
  عظیمه شفاعت نظرلو   علی اکبر رسولی

در حال حاضر در برخی از کشورهای جهان، برای مقابله با معضلات زیست محیطی به خصوص محدودیت کمی و کیفی منابع آب، از روش های جدید و فناوری های پیچیده و برتری استفاده می شود که از جمله آن ها می توان به اجرای طرح های افزایش بارش (pep) از طریق بارورسازی ابرها اشاره نمود . از طریق شناسایی مکان های مناسب باروری که پارامترهای مختلفی چون نوع ابر، رطوبت ابر، ارتفاع و نیروی دینامیکی ابرها، جهت وزش باد، توزیع قطرات و وضعیت بارش در منطقه در انتخاب این جایگاه مناسب دخیل است و مطالعات وسیعی که در این زمینه انجام می گیرد، می توان به اجرای این طرح نایل گشت. بر این اساس هدف مطالعه جاری شناسایی مناطق دارای پتانسیل بارورسازی ابرها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه و بررسی اثرات بارورسازی ابر در طی سال های اخیر در منطقه مورد مطالعه می باشد، بدین منظور با استفاده از تصاویر ماهواره ای سنجنده modis مربوط به منطقه مورد مطالعه در روزهای بارورسازی شده (روزهای 2 و 3 اردیبهشت ماه سال 1390)، به تشخیص پیکسل های حاوی ابر از پیکسل های صاف و بدون ابر با استفاده از الگوریتم modis cloud mask پرداخته شد، ضمناً آمارهای بارشی ایستگاه های منطقه، نقشه های سینوپتیک، داده های trmm و رادار doppler نیز در روزهای بارورسازی شده مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. از طریق تحلیل نتایج، مناسب ترین گستره ی مکانی و بازه ی زمانی برای اجرای طرح های pep در منطقه مورد مطالعه پیشنهاد داده شد

مکان یابی مسکونی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) و روش تصمیم گیری چند معیاره ahp (مطالعه موردی: شهر مرند)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه گیلان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1391
  اکبر گرامی مرکید   اصغر شکرگزار

یکی از جلوه های زندگی صنعتی، رشد فزینده شهرنشینی است که مشکلات عدیده ای از جمله کمبود مسکن را ایجاد و تشدید کرده است. توسعه برنامه ریزی شده کاربری مسکونی به علت تقاضای روز افزون مسکن در شهرها ضروری می باشد. به منظور استفاده بهتر از زمین شهری بهتر خواهد بود که توسعه مسکونی به شکل ساختمان های بلند مرتبه صورت گیرد تا بتوان ضمن جلوگیری از گسترش افقی شهرها، جمعیت بیشتری از شهروندان را در این ساختمان ها اسکان داد. فآایند انتخاب مکان مناسب برای چنین مجتمع هایی بسیار پیچیده می باشد که علاوه بر نیازهای تکنیکی، نیازمند جمع آوری و تحلیل اطلاعات در مورد معیارهای مختلفی مانند، ارتفاع، نوع خاک، شیب، گسل، نزدیکی به راه ها و غیره می باشد. چنین پیچیدگی هایی استفاده همزمان از چندین ابزار پشتیبان تصمیم گیری مانند داده های دقیق، سیستم اطلاعات جغرافیایی (gis) و روش های تصمیم گیری چند معیاره (mcdm) مانند فرایند تحلیل سلسله مراتبی (ahp) را ضروری ساخته است. هدف اصلی این تحقیق انتخاب مناسب ترین مکان ها برای کاربری مسکونی در شهر مرند می باشد. بر اساس تحلیل ها شهر از نظر مناسبت در پنج طبقه اولویت بندی شد و در نهایت قسمت های شمال شرقی شهر به عنوان مناسب ترین مکان ها برای توسعه مسکونی تشخیص داده شدند.

مدل سازی کیفی آب های آشامیدنی در محیط gis (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان هشترود)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1392
  صالح فصیحی   علی اکبر رسولی

یکی از چالش های مهم هزاره سوم میلادی تغییرات آب وهوا و به دنبال آن محدودیت در منابع طبیعی و ذخایر آب آشامیدنی است. بدین لحاظ عدم توازن بین تقاضا آب در دسترس، کاهش کمیت آب های آشامیدنی کنترل کیفیت آب های قابل شرب همگی بر این سوال تمرکز دارند که چگونه با کمبود منابع آب مقابله شود. امروزه یکی از مهم ترین راهکارهای اساسی در مقابله با پدیده ی کمبود آب، حفظ کیفیت آب های آشامیدنی است. اصولاً روش های سنتی و دستی که در جهت شناخت آب های آشامیدنی بکار گرفته می شود، غالباً نیازمند صرف وقت هزینه و نیروی انسانی زیاد می باشد که در این راستا استفاده از فن gis می تواند به عنوان فن سریع و مدرن بکار گرفته شود. در این تحقیق بررسی آب های آشامیدنی روستاهای تحت پوشش شهرستان هشترود در محیط gis برای دستیابی به چگونگی کیفیت این آب ها که، اهالی این روستاها به طور روزمره برای مصارف مختلف و به خصوص مصرف شرب بکار می برند انجام شده است. در این تحقیق ابتدا داده های مورد نیاز شامل شاخص های کیفی از جمله کلراید، فلوئور، سولفات، کلسیم، منیزیم، سدیم، سختی آب، هدایت الکتریکی، ph از پانزده روستا در سطح شهرستان هشترود را از اداره امور آب و فاضلاب روستایی اخذ گردید؛ و آنگاه با استفاده نرم افزار های excel و spss پردازش های اولیه روی آن ها انجام شد؛ سپس به کمک نرم افزار matlab شاخص wqi محاسبه شد. آنگاه با تشکیل پایگاه داده در محیط نرم افزار arcgis10؛ و استفاده از توابع تحلیلی، مدل کیفی آب های آشامیدنی ایجاد گردید که با استفاده از آن آنالیزهای مختلف از نظر کیفیت آب های آشامیدنی به صورت نقشه تهیه شد. نتایج حاصل از شاخص کیفی آب شرب روستاهای منتخب شهرستان هشترود نشان می دهد که آب شرب این روستاها دارای وضعیت های مختلفی از خوب تا نامناسب می باشند و هیچ روستایی از وضعیت عالی برخوردار نیست. شاخص کیفی آب نشان دهنده ی آن می باشد که وضعیت آب شرب در شرق و جنوب شرقی شهرستان هشترود، دارای وضعیت نامناسبی از لحاظ کیفیت آب شرب می باشند. در مقابل روستاهای واقع در شمال و شمال غرب شهرستان دارای وضعیت خوب می باشند.

امکان سنجی استفاده از انرژی خورشیدی برای تأمین سامانه های روشنایی با پردازش تصاویر ماهواره ای در محیط gis (مطالعه موردی: جاده میانه- بستان آباد)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1392
  ساسان هدایتی زنگنه   محمدحسین رضایی مقدم

در این پژوهش به منظور امکان سنجی استفاده از سامانه های روشنایی فتوولتائیک خورشیدی مقادیر تابش خالص رسیده به سطح زمین در جاده میانه- بستان آباد ( به طول 87 کیلومتر در محدوده 37 درجه و 23 دقیقه تا 37 درجه و 58 دقیقه عرض شمالی و 46 درجه و 55 دقیقه تا 47 درجه و 45 دقیقه طول شرقی در منطقه شمال غرب کشور در استان آذربایجان شرقی واقع شده است) با استفاده از دو روش مختلف سنجش از دور و gis محاسبه و اقدام به اعتبارسنجی مقادیر به دست آمده با روش های تجربی شد. از داده های طیفی و حرارتی سنجنده tm ماهواره لندست 5 در سال 2010 برای ماه های می تا سپتامبر و dem منطقه مورد مطالعه جهت محاسبه مقدار تابش خالص خورشیدی رسیده به سطح زمین با روش sebal (الگوریتم سنجش از دور) و تابع تحلیل گر خورشیدی یاsolar analyst نرم افزار arc gis استفاده شد. همچنین روش آنگستروم-پرسکات (a-p) به عنوان یکی از رایج ترین و فراگیرترین روش های برآورد تابش کل خورشیدی در مقیاس زمانی شش ماهه جهت ارزیابی موفقیت روش های سنجش از دور مورد استفاده قرار گرفت. نتایج مقادیر تابش خالص حاصل از دو روش sebal و solar analyst علاوه بر اینکه امکان به کارگیری سیستم های فتوولتائیک خورشیدی جهت تأمین روشنایی جاده را تأیید کرد، بلکه نزدیکی مقادیر به دست آمده از دو روش را نیز ثابت نمود. همبستگی این دو روش با معادله آنگستروم- پرسکات نیز محاسبه شد که نتایج به دست آمده نشان داد تابع solar analyst دارای همبستگی معنی دارتری نسبت به الگوریتم sebal بود. در بحث تعیین مهم ترین عامل موثر بر تابش خالص دریافتی، الگوریتم sebal بیش ترین همبستگی را با جهت شیب و کم ترین همبستگی را با ارتفاع، و تابع solar analyst بیش ترین همبستگی را با ارتفاع و کم ترین همبستگی را با جهت شیب دارد.

پهنه بندی توانمندی های اقلیمی استان آذربایجان غربی به منظور کشت انگور
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1392
  محمد دانشور   مجید رضایی بنفشه

در حال حاضر کشاورزی یکی از مهم ترین بخش های اقتصادی کشور به شمار می آید به طوری که می توان گفت رشد اقتصادی کشور بدون رشد کشاورزی امکان پذیر نیست. استان آذربایجان غربی از لحاظ شرایط محیطی و اقلیمی یکی از قطب های اصلی تولید انگور در کشور محسوب می شود. ازآنجاکه هر یک از محصولات کشاورزی شرایط اقلیمی و محیطی خاصی را می طلبند، لذا محققان و اقلیم شناسان توجه ویژه ای به آمایش سرزمین داشته و بر پایه مدلهای اکولوژی – کشاورزی، منابع اکولوژیکی زمین را با روش های مناسب شناسایی، ارزیابی و به منظور اهداف خاصی، قابلیت سنجی می نمایند. تحقیق حاضر باهدف شناخت توانمندی های اقلیمی این استان در کشت و تولید انگور با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (ahp) انجام شده است. در این ارتباط تعدادی از پارامتر های هواشناختی، شیب، کاربری اراضی و عمق خاک استفاده شد. پارامتر های هواشناختی در 8 ایستگاه هواشناسی واقع در منطقه مورد مطالعه مورد بررسی قرار گرفتند. پارامترهای استخراج شده به محیط سامانه اطلاعات جغرافیایی arcgis منتقل گردید و با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی وزن دهی شدند. لایه های مذکور، با توجه به میزان تأمین نیازهای این محصول، کلاسه بندی گردیده و به هر یک از کلاسه ها وزن مشخصی تعیین گردید. با تلفیق لایه های بر اساس اولویت اهمیت هر یک از پارامتر در تولید انگور، اراضی استان آذربایجان غربی از لحاظ میزان مطلوبیت برای عمل آوری این محصول مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد 1 درصد از مساحت آذربایجان غربی در وضعیت نامناسب 35 درصد در وضعیت نسبتاً مناسب 54 درصد در وضعیت مناسب و 10 درصد در وضعیت عالی قرار گرفته اند.

نقش عوامل ژئومورفیک در مکان یابی پهنه های مناسب برای توسعه توریسم در مناطق ساحلی جزیره قشم
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1392
  غفار الله ویسی   محمدحسین رضایی مقدم

چکیده توسعه گردشگری یکی از مهمترین راهبردهای برنامه ریزی توسعه پایدار است که امروزه از آن به عنوان یکی از پیشروترین فعالیتهای اقتصادی و صنعت در حال رشد و ابزاری تاثیرگذار برای افزایش درآمد در سطوح مختلف کشورها یاد می شود. از این رو در پژوهش حاضر به نقش عوامل ژئومورفیک دراولویت بندی مناطق ساحلی جزیره قشم برای توسعه توریسم با توجه به معیارهای طبیعی، زیست محیطی، کاربری اراضی و دسترسی پرداخته می شود تا بتوان راهکار مناسبی برای توسعه گردشگری جزیره و برنامه ریزی بهتر برای ایجاد تاسیسات و همچنین ایفای نقش مناسب در توسعه منطقه ای ارائه کرد. روش کار بدین شکل بود که در مرحله اول با تدوین پرسشنامه نظرات متخصصان گردشگری و ژئومورفولوژی درباره عوامل موثر در مکان یابی تعیین گردید، مرحله دوم شامل تعیین معیار ها و فاکتور ها ی اطلاعاتی مختلف که شامل 4 معیار اصلی با ?3 زیرمعیار است. در مرحله سوم واردکردن لایه ها ی مذکور به محیط نرم افزار arcgis و تشکیل پایگاه اطلاعاتی است. مرحله بعد وزن دهی و اهمیت نسبی هر یک از لایه ها ی اطلاعاتی نسبت به یکدیگر بود که از طریق مدل تحلیل سلسله مراتبی انجام شد. بدین صورت که معیار و زیر معیارهایی انتخاب و سپس از طریق نرم افزار expert choice به صورت دو به دو مقایسه گردیدند، سپس روابط بین عوامل موثر در انتخاب مناسب ترین مکان ها جهت توسعه توریسم مشخص و به صورت یک مدل وزنی برای نرم افزار تعریف شد. در نهایت با همپوشانی و از مجموع اشتراک این مدل ها در محیط arcgis ایجاد نقشه ای بود که در آن مکان های نهایی شناسایی و به عنوان سواحل پیشنهادی انتخاب شدند.. در این پژوهش، مهم ترین هدف، نشان دادن کاربرد و اهمیت مطالعات ژئومورفولوژی در این نوع مکان یابی است به طوری که مکان های پیشنهادی کمترین خطرات زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی را داشته باشد. نقشه نهایی پهنه های مناسب برای توسعه توریسم در ? کلاس بر مبنای درجات مختلف (بسیار مناسب، مناسب، متوسط، نامناسب و بسیار نامناسب) تهیه شد. پهنه بندی ساحلی در جزیره قشم نشان داد که پهنه متوسط، بیشترین مساحت محدوده را (??/??درصد) به خود اختصاص داده است و بهترین مکان ها برای توسعه توریسم ساحلی با عوامل طبیعی و زیست محیطی (با وزن های ???%و ???%) در ارتباط است.

ارزیابی و توان سنجی استفاده از انرژی خورشیدی برای تأمین سامانه ی روشنایی ( منطقه ی مورد مطالعه استان آذربایجان شرقی)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1392
  ندا دلیر احمدآباد   هاشم رستم زاده

یکی از موارد مهمی که در جهان امروز تأثیر بسیار زیادی بر همه جوانب زندگی بشری دارد تأمین انرژی مورد نیاز می باشد. در حال حاضر مهم ترین منابع تأمین انرژی، سوخت های فسیلی هستند. علاوه بر این استفاده از این منابع انرژی به دلیل مسائلی چون عدم امنیت در مورد تأمین انرژی و ارزش فراوان این نوع سوخت ها از جمله در صنایع جانبی نفت و پتروشیمی و مهم تر از همه مسائل زیست محیطی ناشی از مصرف این سوخت ها که در حال حاضر به نوعی ایجاد مشکل در اکوسیستم کره ی زمین نموده است توجه را به منابع دیگر انرژی معطوف گردانیده است. یکی از منابع انرژی های تجدید پذیر که در حقیقت مهم ترین آن ها نیز می باشد انرژی ناشی از تابش خورشید است. در سال-های اخیر تحقیق و توسعه فعالیت ها در زمینه کاربرد سیستم های خورشیدی بالاخص سیستم های فتوولتائیک افزایش یافته و سیستم های فتوولتائیک از اصلی ترین کاندیداهای سیستم های خورشیدی برای استفاده وسیع در آینده مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق به منظور بررسی مقدار انرژی تابشی استان آذربایجان شرقی جهت استفاده از سیستم های فتوولتائیک در سامانه روشنایی از روش آنگستروم با برنامه نویسی در محیط matlab استفاده شد. داده های ساعات آفتابی 10 ایستگاه سینوپتیک استان برای دوره ی آماری 12 ساله (1389-1378) برآورد گردید و ضرایب آنگستروم نیز واسنجی شد. سپس مقادیر تابشی در سطح منطقه با استفاده از روش idw پهنه بندی شد. نتایج تحقیق نشان داد ایستگاه هایی که دارای بیشترین مقدار تابش می باشند پتانسیل بالایی را جهت استفاده از سیستم های فتوولتائیک در سامانه ی روشنایی دارا می باشند بدین ترتیب بیشترین مقدار تابش برای ایستگاه سهند و کمترین مقدار آن برای ایستگاه کلیبر تعیین گردید. در نهایت درآمد و هزینه ی حاصل از استفاده ی سیستم های فتوولتائیک محاسبه شد و مشخص گردید که نصب سلول های خورشیدی در منطقه مورد مطالعه به صرفه ی اقتصادی نیست.

مقایسه الگوریتم های mlc و ann در طبقه بندی کشف تغییرات داده های ماهواره ای، مطالعه موردی: شهرستان ارومیه
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1393
  رحیم مرادی   هاشم رستم زاده

امروزه تصاویر حاصله از سنجش ازدور به عنوان جدیدترین اطلاعات در جهت مطالعه پوشش زمین کاربری های اراضی شناخته شده است.. نظر به اینکه فنّاوری سنجش ازدور تصاویر بروزی را از کاربری های اراضی ارائه می دهد در مطالعه کاربری های اراضی و ارزیابی نسبت تغییرات آن ها در طول زمان از اهمیت بالایی برخوردار است.. در تحقیق حاضر ما بر آنیم تا با دو حداکثر احتمال و شبکه های عصبی اقدام به طبقه بندی تصاویر لندست از سال های 1372تا 1393باهدف استخراج نقشه کاربری اراضی و مقایسه صحت آن ها در محدوده موردمطالعه نماییم.. در این پژوهش روش شبکه عصبی مصنوعی (mlp) با 1 لایه ورودی به تعداد 7 نورون شامل باند¬ 1 تا 7 سنجندهtm با یک لایه پنهان با 15نورون می و همین طور oli یک لایه پنهان با 20 نورون و یک لایه خروجی استفاده شده است. کلاس های کاربری شامل 7 کلاس آّب، اراضی آبی، دیم، بایر و مرتع، مسکونی، شوره زار می باشند. الگوریتم مورداستفاده در این شبکه همان الگوریتم پس انتشار بوده و از تابع سیگموئید به عنوان تابع فعالیت استفاده شده است. و در تعیین صحت سنجی ضریب کاپا با استفاده از روش شبکه عصبی و حداکثر احتمال به ترتیب 0.9224 و0.8945 به دست آمد و این ارقام روی تصاویر oli سال 1393 به ترتیب 0.944 و 0.903 بوده که در هر دو مورد نشان از دقت بالاتر الگوریتم شبکه های عصبی مصنوعی دارد هم چنین در عملیات کشف تغییرات مشخص شد که طبقات آب، مسکونی و شوره زار متحمل بیشترین تغییرات، و طبقه اراضی متحمل کمترین تغییرات شده است.

مقایسه دقت فضایی روش فازی و مدل شبکه عصبی در پهنه بندی وقوع بهمن (مطالعه موردی: کوهستان های شمالی البرز)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1393
  ابراهیم نجاتی   محمد رضا نیکجو

چکیده کوهستان¬های شمالی البرز همواره در معرض مخاطرات طبیعی از جمله بهمن می¬باشد که همه ساله خسارت جانی و مالی بسیاری را در این منطقه به بار می¬آورد. لذا شناخت مناطق مستعد خطر وقوع و کسب آمادگی لازم جهت مقابله و به حداقل رساندن خسارات ناشی از آن ضروری به نظر می¬رسد. در این تحقیق با استفاده از دو مدل شبکه عصبی مصنوعی و روش فازی اقدام به پهنه¬بندی مناطق از نظر خطر وقوع بهمن شده است. داده¬های مورد نیاز از جمله داده¬های gps بهمن¬های اخیر در منطقه، ارتفاع، زمین¬شناسی، شبکه ارتباطی، شبکه آبراهه¬ای، بارش و دما، تصاویر ماهواره¬ای و ... گردآوری و پس از آماده سازی و تهیه سایر لایه¬های مورد نیاز از آن¬ها -به منظور استفاده در دو مدل یاد شده-در پایگاه داده gis ذخیره شد. از نقاط gps برای مشخص کردن نقاط وقوع بهمن و انتصاب دامنه¬های حامل این نقاط به عنوان دامنه¬های حساس و در نهایت تولید لایه هدف استفاده شده است. در مرحله بعد، بوسیله هریک از مدل¬ها اقدام به پهنه¬بندی خطر در نرم¬افزار matlab شد، تا مناطق حساس شناسایی شود. با تکرار و تغییر مؤلفه¬ها و پارامترهای ورودی سرانجام بهترین خروجی برای هر مدل انتخاب شده و براساس لایه هدف با یکدیگر مقایسه می¬شوند. نتیجه نهایی به صورت دقت 83 درصدی برای پهنه¬بندی شبکه عصبی و 71 درصدی روش فازی بدست آمده است.

کاربرد gis در مکان یابی و امکان سنجی مجتمع های آبزی پروری (مطالعه موردی: منطقه آزاد ارس)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1393
  بهزاد صادقی   داود مختاری

در مطالعه حاضر، با هدف مکانیابی و اولویت بندی منابع آب زیرزمینی و سطحی منطقه آزاد ارس در استان آذربایجانشرقی برای احداث استخر های مجتمع های آبزی پروری، با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و وزن دهی به معیارها، از طریق فرایند تحلیل سلسله مراتبی انجام گردید. در این تحقیق شاخص های اصلی که شامل بررسی نیازهای آبزیان و بررسی عوامل دخیل اقتصادی و اجتماعی و مکان یابی عرصه ها است با استفاده از سیستمهای اطلاعات جغرافیایی و شاخص های وزن دهی مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به اینکه منطقه مورد مطالعه بدلیل داشتن منابع آبی متعدد و بویژه رودخانه ارس و انتقال آن به دشتهای مشرف گردیان و گلفرج و وجود سد ارس در مجاورت محدوده و سدهای در حال احداث این دشتها می تواند نقش ویژه ای در تامین نیاز های پروتئینی ایفا نماید. در این تحقیق پس از بررسی عوامل موثر در مکان یابی مجتمع های آبزی پروری و تلفیق اطلاعات و نقشه ها و با استفاده از مدلهای ارزیابی چند معیاره مکانهای مناسب تعیین و نقشه مناسب ارائه شد تا تداخل کاربری های مختلف اختلالی در امر توسعه بوجود نیاورد. با توجه به اینکه روش تحقیق، توصیفی و تحلیلی می باشد به همین دلیل از مدل ahpبرای وزن دهی لایه ها استفاده شده است وبه کمک این روش محدوده مورد مطالعه به پهنه هایی که دارای قابلیتهای ممتاز برای آبزی پروری است شناسایی شد. نتایج ارزیابی نشان داد که برای احداث مجتمع های آبزی پروری، سطحی حدود 5384 هکتار مطلوب و 10850 هکتار مناسب و3103 هکتار نسبتاً مناسب و باقیمانده مساحت نامناسب می باشد.

پهنه بندی فرسایش پذیری حوضه آبریز قلعه چای با استفاده از مدل تجربی epm
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1392
  الناز مهاجری   محمد رضا نیکجو

حوضه قلعه چای با مساحت بالغ بر 5/493 کیلومتر مربع در استان آذربایجان شرقی و شمال غربی شهرستان عجب شیر قرار گرفته و یکی از شبکه های زهکشی ارتفاعات سهند می باشد که به دریاچه ارومیه می ریزد. شاخه اصلی رودخانه قلعه چای به طول تقریبی60 کیلومتر از ارتفاعات 3360 متری سهند سرچشمه گرفته و به رقوم 1043 متر در دشت عجب شیر ختم می شود. از نظر موقعیت جغرافیایی بین ?00,?52,°45 تا ?30,? 20,°46 طول شرقی ?20 ,?25,°37 تا ?30,? 42,°37 عرض شمالی واقع شده است . با توجه به وضعیت توپوگرافی و شبکه آبراهه های موجود در منطقه، حوضه مورد مطالعه به 5 زیر حوضه مستقل به نام های a2, a1، a3،a4 و5a تقسیم بندی شده است. این مطالعه با استفاده از روش epm و با در نظر گرفتن پارامترهای شیب متوسط حوضه، شدت فرسایش خاک، ضریب حساسیت سنگ و خاک به فرسایش، ضریب استفاده از زمین و ضریب فرسایش حوضه آبریز در محیطgis انجام گردید و نتیجه بدست آمده نشان می دهد به دلیل ویژگی های توپوگرافیکی به ویژه شیب زمین و سنگ شناسی، حوضه مورد مطالعه دارای قابلیت و استعداد لازم برای فرسایش خاک بوده، و فعالیت عوامل انسانی نیز در تشدید آن نقش موثری داشته است. به طوری که فرسایش در این منطقه خیلی بیشتر از استاندارد موجود (12 تن در کیلومتر مربع در سال) بوده و 78 درصد از حوضه مورد مطالعه به میزان 20 تن بر حسب متر مکعب در کیلو متر مربع در سال قرار دارد و 14 درصد نیز بین 20 تا 40 تن بر حسب متر مکعب در کیلومتر مربع در سال قرار داشته و به عبارت دیگر 92درصد از سطح حوضه قلعه چای بین40_20 تن در سال فرسایش دارد و 8 درصد نیز بیشتر از موارد فوق الذکر می باشد.

کاربرد ahp-fuzzy در تعیین مسیر راه آهن در محیط gis مطالعه موردی: محور تبریز- ورزقان
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1393
  مهدی اصغری   هاشم رستم زاده

تعیین مسیر بهینه خطوط راه آهن دارای فرایند طراحی پیچیده بوده که با حجم انبوه اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها درگیر است، همچنین شامل ارزیابی های اجتماعی-اقتصادی و پارامترهای فنی به منظور کاهش تاثیرات محیطی بر روی گزینه های مختلف و دستیابی به یک مدل توسعه در شبکه ریلی کشور می باشد. در این تحقیق، تعیین مسیر بهینه خط راه آهن شهرستان ورزقان به شبکه ریلی تبریز با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (gis) و داده های سنجش از دوری به منظور ارائه یک مدل مفهومی gis مورد مطالعه قرار گرفته است و در این راستا با شناسایی و تهیه و جمع آوری مشخصه های موثر بر مسیریابی خطوط راه آهن از قبیل (شیب،خصوصیات زمین شناسی،گسل،کاربری اراضی،رودخانه ها،راه ها ) و وزن دهی آنها به روش سلسله مراتبی فازی و تلفیق این معیارها با اجرای مدلساز در محیط gis ، مسیرهای بهینه شناسایی گردید.

تحلیل و مقایسه آماری و همدید بادهای توفنده شهرستان اردبیل، پارس آباد و خلخال با پوشش زمانی 1992-2012
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1393
  نفیسه رحیمی   سعید جهانبخش اصل

چکیده بادهای شدید یک از بلایایی طبیعی هستند که بعضاً موجب خسارات مالی و جانی فراوانی می شوند. با توجه به اینکه خِطه شمال غرب ایران و بخصوص استان اردبیل یکی از مناطق بادخیز کشور است در پژوهش حاضر بادهای شدید این استان مورد تحلیل آماری و همدید قرار گرفته اند تا علاوه بر بررسی آنها سامانه های همدید موجد رخداد آنها را نیز شناسایی کرد. جهت رهیافت به این مطالعه آستانه سرعت باد 28 نات در ثانیه که طبق سیستم طبقه بندی بیوفورت آستانه تخریب محیط توسط باد معرفی شده بود به عنوان معّرف جهت شناسایی باد توفنده در نظر گرفته شد. تحلیل آماری و گلبادهای سالانه و ماهانه دوره 21 ساله ایستگاه های اردبیل، پارس آباد و خلخال حاکی از آن است که بیشترین بادهای توفنده در اردبیل و خلخال در فصل زمستان و نیمه سرد سال و کمترین آن در هر دو ایستگاه در فصل تابستان رخ می دهند. در پارس آباد بیشترین بادهای توفنده در نیمه گرم از سمت شرق بوده است. با بررسی های آماری بادهای سه ساعته ایستگاه های یاد شده مجموعاً 783 روز همراه با باد توفنده جهت تحلیل همدید مشخص شد. در مرحله بعد با انتخاب محدوده ا ی با 357 نقطه ی شبکه ای جهت برداشت ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال این روزها، ماتریسی با آریه ی 357*783 تشکیل شد. سپس با انجام تحلیل مولفه مبنا برروی این ماتریس حجم داده ها به 7 مولفه کاهش یافت. در نهایت با اعمال خوشه بندی سلسله مراتبی این 7 مولفه به شگرد وارد، ده الگوی گردشی که دارای کمترین واریانس دورن گروهی بودن شناسایی شد. در نهایت الگوی ترکیبی هر یک از خوشه ها ترسیم شد. همچنین جهت آگاهی از وضعیت رودباد و سامانه های تراز پایین، الگوی ترکیبی رودباد تراز 300 هکتوپاسکال و الگوی ترکیبی ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 1000 هکتوپاسکال مقارن هر یک از این خوشه ها نیز ترسیم شد. تحلیل همدید این الگوها نشان داد که عمده آنها در فصل های زمستان و بهار رخ می دهند و تنها دو الگو در فصل تابستان اتفاق می افتند. از سویی تحلیل های همدید مشخص نمود که نوع سامانه های همدید در فصول تابستان و زمستان بسیار متفاوت هستند ولی نوع آرایش آنها مشابه هم است. به طوری که سامانه های فعال در فصل زمستان در هیچ موردی در فصل تابستان دیده نشدند از سویی الگوی شماره 7 بعنوان یک الگوی کاملاً تابستانه در فصل زمستان دارای هیج بسامدی نبود هر چند که در ماه های فصول بهار و پاییز دارای فراوانی رخداد بود. وانگهی سامانه های عمده در تراز 500 هکتوپاسکال تمامی الگوها عبارت از ناوه یا پشته به صورت جداگانه و یا ترکیب ناوه ـ پشته عرض های میانه و جنب حاره بودند. سامانه هایی نظیر کم ارتفاع بریده و سامانه های بندالی در هیچیک از الگوها مشاهده نشدند. در تراز 1000 هکتوپاسکال در تمامی الگوها به جز الگوهای فعال در ماه های فصل تابستان، یک سامانه پرفشار و یا سامانه کم فشار به ترتیب بر روی زاگرس و دریای خزر قرار می گیرند که منطقه تحت بررسی در حد مرزی و همگرایی شدید بین آنها جای می گیرد. از سویی در الگوهای شماره 6 و7 که تابستانه هستند به جای پرفشار زاگرس یک کم فشار گرمایی و به جای کم فشار خزر یک زبانه پرفشار قرار می گیرد. در تمامی الگوها به جزی الگوهای تابستانه، منطقه واگرایی بالایی رودباد بر روی منطقه تحت بررسی قرار گرفته بود در حالیکه در الگوی شماره 6 که یک الگوی تابستانه است، منطقه همگرایی بالای رودباد برروی منطقه جای گرفته و در الگوی شماره هفت نیز رودباد خارج از محدوده تحت بررسی شکل می گیرد

مطالعه کارایی تصاویر ماهواره ای در تشخیص تغییرات کیفیت آب دریاچه ارومیه (با تأکید بر تأثیرات میانگذر شهید کلانتری)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1393
  مرضیه دهقانیان   خلیل ولی‏زاده کامران

دریاچه¬ی ارومیه به عنوان یکی از پدیده¬های آبی مهم ایران است که طی دهه گذشته براثر یک دوره خشک سالی و طرح های احداث سد که همزمان به وقوع پیوسته اند، زمینه¬ی تبخیر بیش ازپیش آب دریاچه فراهم گردیده و کاهش قابل توجهی در سطح آب و همچنین کیفیت آن (دما، املاح، شوری) به وجود آمده است؛ میانگذر دریاچه ارومیه(میانگذر شهید کلانتری) به دلیل اتصال استان های آذربایجان شرقی و غربی به لحاظ اقتصادی و اجتماعی از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ اما موجب تأثیراتی بر کاهش ارتباط آب در دو سمت دریاچه شده است؛ بنابراین در این تحقیق سعی شده تا تأثیر میانگذر بر تغییرات کیفی آب شامل دما، شوری و املاح موردمطالعه قرار گیرد. اندازه گیری پارامترهای ذکرشده با روش¬های معمولی باوجود نسبتاً دقیق بودنشان به علت گستردگی و همچنین متغیر بودن آن¬ها، کاری هزینه بر و وقت¬گیر است، درصورتی که در سال¬های اخیر استفاده از فناوری ماهواره¬ای و علم سنجش ازدور در دریافت و تحلیل پارامترهای هواشناسی و اقیانوس¬شناسی گسترش روزافزونی یافته است. هدف از این تحقیق مطالعه کارایی تصاویر ماهواره ای در تشخیص تغییرات کیفیت آب دریاچه ارومیه (با تأکید بر تأثیرات میانگذر شهید کلانتری)در طی سال های قبل از احداث میانگذر (????) و پس ازآن تا سال ???? است. برای این منظور و طی این دوره ?? ساله از ? سری تصاویر ماهواره لندست سنجنده¬های (tm, tirs و oli) استفاده شده است. به منظور تعیین شوری آب و مواد جامد معلق به ترتیب از مدل های تعیین شوری و مواد جامد معلق استفاده می نماییم و برای تهیه لایه مربوط به دمای آب از باند حرارتی سنجنده مربوطه استفاده نموده¬ایم و تابع دمای آب (sst) محاسبه می¬گردد. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که تغییرات قابل ملاحظه ای در طی این سال¬ها و با احداث میانگذر شهید کلانتری در کیفیت آب دریاچه ارومیه رخ داده است ازجمله اینکه دما، شوری و مواد جامد معلق همگی افزایش داشته و روند توزیع آن ها به هم خورده است. همچنین تصاویر ماهواره¬ای لندست قابلیت خوبی برای محاسبه¬ی دما، شوری و مواد جامد معلق دارا می¬باشند.

کاربرد سنجش از دور و gis در مطالعه شاخص های خشکسالی به روش سبال کوهستانی مطالعه موردی: زیر حوضه حسن بیگ استان آذربایجان شرقی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1393
  حسین عمرانی   اسدالله حجازی

کشاورزی و منابع طبیعی بعنوان بخش های مهم اقتصادی هرکشور بشمار م?رود که در هنگـام خشکـسال? آسـ?ب می بینند. وجود شاخصهای مناسب و قابل اعتماد بنحو? که بتوانند خشکـسال? را بطـور مـوثری مـورد ارز?ـاب? و پـا?ش? قرار دهند امری ضروری و اساس? است. اندازهگ?ری های م?ـدان? بـرای تول?ـد شـاخصهـای خشکـسال? از دقـت? با??? برخوردار است. از طرف? ته?ه ا?ن شاخصها در پهنههای وس?ع بس?ار پرهز?نه اسـت. مـشاهدات فـضا?? از? طر?ق قابل?ـت در?افـت اط?عـات بـا قـدرت تفک?ـک مکـان? و زمـان? در سـطح وسـ?ع? از زمـ?ن، امکـان پـا?ش? ?خشکسالی ها را با اسـتفاده از تکنولـوژی سـنجش از دور فـراهم مـ?آورد. دقـت ب?ـشتر در پـردازش? ?تصاو?ر جهت استخراج شاخصها مـ?توانـد ک?ف?ـت آنهـا را ارتقـاء بخـش?ده و در نها?ـت باعـث کـارائ? ب?ـشتر? ?مدل های پ?شب?ن? خشکسال? شود. روش الگوریتم توازن انرژی سطحی برای زمین (سبال) روشی مبتنی بر سنجش از دور بوده که با استفاده از تصاویر ماهواره ای، تبخیر- تعرق (et) روزانه و حتی ساعتی را محاسبه می کند. برآورد میزان تبخیر- تعرق در یک دوره زمانی به عنوان یکی از شاخص های ارزیابی خشکسالی مورد استفاده قرار می گیرد. در این پژوهش با استفاده از مقادیر محاسبه شده تبخیر- تعرق روند خشکسالی در منطقه مورد مطالعه بررسی قرار گرفت. در نهایت نتایج بدست آمده با شاخص spi مورد صحت سنجی قرار گرفت. نتایج نهایی بدست آمده حاکی از آن است که در منطقه خشکسالی اتفاق افتاده است. برای این منظور از تصاویر ماهواره لندست 5 (tm) و اطلاعات هواشناسی ناحیه مورد مطالعه در یک دوره 11 ساله (2000 تا 2011 میلادی) استفاده شد و محاسبات روش سبال به کمک نرم افزار envi 5.1 و erdas imagine 2014 بر روی تصاویر اعمال گردید. نقشه های نهایی در نرم-افزار arcgis 10.2 خروجی گرفته شده است.

کاربرد سنجش از دور و gis در مطالعه شاخص های خشکسالی به روش سبال کوهستانی مطالعه موردی: زیرحوضه حسن بیگ استان آذربایجان شرقی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1393
  حسین عمرانی   خلیل ولیزاده کامران

ﮐﺸﺎورزی و منابع طبیعی به عنوان بخش های ﻣﻬﻢ اﻗﺘﺼﺎدی هر کشور ﺑﺸﻤﺎر می رود ﮐﻪ در ﻫﻨﮕـﺎم خشک سالی آﺳـﯿﺐ می بینند. وﺟﻮد شاخص های ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻗﺎﺑﻞ اﻋﺘﻤﺎد به نحوی که ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺧﺸﮑـﺴﺎﻟﯽ را ﺑﻄـﻮر مؤثری ﻣـﻮرد ارزﯾـﺎﺑﯽ و ﭘـﺎﯾﺶ‬ ﻗﺮار دﻫﻨﺪ اﻣﺮی ﺿﺮوری و اﺳﺎﺳﯽ اﺳﺖ. اندازه گیری های ﻣﯿـﺪاﻧﯽ ﺑـﺮای ﺗﻮﻟﯿـﺪ شاخص های ﺧﺸﮑـﺴﺎﻟﯽ از دﻗـﺖ‬ ﺑﺎﻻﯾﯽ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. از ﻃﺮﻓﯽ ﺗﻬﯿﻪ اﯾﻦ شاخص ها در پهنه های وﺳﯿﻊ ﺑﺴﯿﺎر ﭘﺮﻫﺰﯾﻨﻪ اﺳـﺖ. ﻣـﺸﺎﻫﺪات ﻓـﻀﺎﯾﯽ از‬ ﻃﺮﯾﻖ ﻗﺎﺑﻠﯿـﺖ درﯾﺎﻓـﺖ اﻃﻼﻋـﺎت ﺑـﺎ ﻗـﺪرت ﺗﻔﮑﯿـﮏ ﻣﮑـﺎﻧﯽ و زﻣـﺎﻧﯽ در ﺳـﻄﺢ وﺳـﯿﻌﯽ از زﻣـﯿﻦ، اﻣﮑـﺎن ﭘـﺎﯾﺶ‬ ﺧﺸﮑﺴﺎلی ها را ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺗﮑﻨﻮﻟـﻮژی ﺳـﻨﺠﺶ از دور ﻓـﺮاﻫﻢ ﻣـﯽآورد. دﻗـﺖ ﺑﯿـﺸﺘﺮ در ﭘـﺮدازش‬ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﺟﻬﺖ اﺳﺘﺨﺮاج شاخص ها می تواند ﮐﯿﻔﯿـﺖ آن ها را ارﺗﻘـﺎء ﺑﺨـﺸﯿﺪه و در ﻧﻬﺎﯾـﺖ ﺑﺎﻋـﺚ کارایی ﺑﯿـﺸﺘﺮ‬ ﻣﺪل های پیش بینی ﺧﺸﮑﺴﺎﻟﯽ ﺷﻮد. روش الگوریتم توازن انرژی سطحی برای زمین (سبال) روشی مبتنی بر سنجش از دور بوده که با استفاده از تصاویر ماهواره ای، تبخیر- تعرق (et) روزانه و حتی ساعتی را محاسبه می کند. برآورد میزان تبخیر- تعرق در یک دوره زمانی به عنوان یکی از شاخص های ارزیابی خشکسالی مورد استفاده قرار می گیرد. در این پژوهش با استفاده از مقادیر محاسبه شده تبخیر- تعرق روند خشکسالی در منطقه مورد مطالعه بررسی قرار گرفت. در نهایت نتایج بدست آمده با شاخص spi مورد صحت سنجی قرار گرفت. نتایج نهایی بدست آمده حاکی از آن است که در منطقه خشکسالی اتفاق افتاده است. برای این منظور از تصاویر ماهواره لندست 5 (tm) و اطلاعات هواشناسی ناحیه مورد مطالعه در یک دوره 11 ساله (2000 تا 2011 میلادی) استفاده شد و محاسبات روش سبال به کمک نرم افزار envi 5.1 و erdas imagine 2014 بر روی تصاویر اعمال گردید. نقشه های نهایی در نرم افزار arcgis 10.2 خروجی گرفته شده است.‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬‬

کاربرد روش ahp در مکان یابی و پهنه بندی گردشگری شهرستان آذرشهر
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی 1393
  حامد شکراللهی قراغیلی   هاشم رستم زاده

در دهه های اخیر رشد و گسترش سریع شهرنشینی و استفاده از وسایل حمل و نقل، سبب افزایش چشمگیر بازدید از مناطق طبیعی و فرهنگی شده است. گردشگری می تواند به عنوان یک صنعت درکنار سایر صنایع مانند کشاورزی و خدمات، سبب اشتغالزایی و رونق اقتصادی و رشد اجتماعی شود. بنابراین الگوهای نوین توسعه بر مدار توسعه محلی و بهره گیری از تنوع های مکانی - فضایی استوار هستند. شناسایی ظرفیت ها و توانمندی های مختلف در سطوح خرد فضاهای جغرافیایی در کانون توجه برنامه ریزان توسعه قرار دارد. برای نیل به چنین هدفی می توان gis را به عنوان ابزاری قدرتمند به خدمت گرفت. برای این منظور با استفاده از روش ahp( روش تحلیل سلسله مراتبی ) پس از تعریف معیارهایی ، مناطق گردشگری شهرستان آذرشهر و روستاهای تابعه مکانیابی می شوند ؛ توجه به اینکه معیارهای مورد نظر برای مکانیابی از ارزش و اعتبار متفاوتی برخوردارند؛ بنابراین، تحلیل سلسله مراتبی ، بهترین روشی است که در آن اهمیت هر کدام از معیارها که ترکیبی از معیارهای کمی و کیفی است – مد نظر قرارمی گیرد. در این پژوهش سعی شد موثرترین معیارها، جهت پهنه بندی و مکانیابی گردشگری در شهرستان آذرشهر در نظر گرفته شود، که شامل جهت شیب، پوشش گیاهی، کاربری اراضی، فاصله از جاده، فاصله از شهر، ارتفاع، آب در دسترس، شیب و خاک می باشند. سپس با استفاده از نظر کارشناسان این معیار ها با روش فرایند سلسه مراتبی وزن دهی شدند و جهت شناسایی مکانهای بهینه مورد استفاده قرار گرفت و ملاحظه گردید، که نتایج نشان داد که بهترین مناطق جهت پهنه بندی و مکانیابی گردشگری درشهرستان آذرشهر در قسمت شمال و شمال غرب این شهرستان می باشد.

استفاده از مدل فازی – anp در تعیین موقعیت بهینه فضایی- مکانی پارکینگهای طبقاتی در محیط gis (مطالعه موردی:منطقه 8 شهرداری تبریز)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1393
  سعید جعفری نامور   هاشم رستم زاده

انتخاب یک مکان مناسب برای فعالیت در سطح محله و مناطق، یکی از تصمیمات پایه ای برای انجام یک طرح پژوهشی است که نیازمند تحقیق در یک مکان مورد مطالعه از دیدگاه های مختلف می باشد. در مقیاس محلات و مناطق، مکان یابی فعالیتی است که قابلیت¬ها و توانایی¬های یک منطقه را از لحاظ وجود زمین مناسب و کافی و همچنین سازگاری آن با سایر کاربری¬ها، به منظور انتخاب مکانی مناسب و کاربردی مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهد. هدف این پایان نامه مکانیابی مناطق بهینه برای ایجاد پارکینگ طبقاتی در منطقه هشت شهرداری تبریز با استفاده از نرم افزار arc gis بوده است. برای این منظور داده¬های اولیه از این منطقه تهیه و آماده و مدل مورد استفاده این پایان¬نامه، مدل فازی –anp انتخاب شد.لایه¬های مورد استفاده در این پژوهش عبارتند از: تراکم جمعیت، تراکم ساختمانی، مساحت پارکینگ ، دسترسی بر اساس عرض معبر، قیمت زمین، عرضه پارکینگ، تقاضای پارکینگ و تعداد خودرو. ابتدا در نرم افزار super decision وزن مناسب برای لایه¬ها اعمال شد، سپس نتایج وزن دهی بر روی لایه ها در محیط نرم افزار idrisi اعمال گردید و اقدام به فازی کردن لایه¬ها شد و مناطق مناسب پارکینگ طبقاتی انتخاب شد. نتیجه این عملیات فازی به نرم افزار arc map انتقال داده شد و خروجی و تحلیل نتایج در این محیط انجام گرفت. این پایان نامه در شش فصل تدوین شد. فصل اول : کلیات ، فصل دوم : مبانی نظری و پیشینه تحقیق ، فصل سوم : شناخت منطقه مورد مطالعه، فصل چهارم: مواد و روش تحقیق، فصل پنجم: یافته¬ها ، فصل ششم : جمع‍‍بندی و نتیجه گیری.

کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در شناسایی نواحی آسیب پذیر در اثر رواناب سطحی (مطالعه موردی منطقه 1 شهرداری ارومیه)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی 1393
  علی آذرپور   علی محمد خورشید دوست

از دلایل افزایش سیلاب¬های مخرب می¬توان به کاهش نزولات جوی جامد و تغییر آن به مایع در اثر تغییرات اقلیمی از جمله افزایش میانگین دمای هوا در دهه¬های اخیر اشاره نمود(بهارلو، ¬1387 ) .رشد جمعیت، توسعه شهری و همچنین صنعتی شدن جوامع نیز تاثیرات نامطلوبی در هیدرولوژی حوضه آبریز گذاشته و موجب تشدید سیلاب¬ها و افزایش آلودگی در قسمت¬های پایاب و کاهش جریانات پایه و کاهش تغذیه آب¬های زیرزمینی می¬گردد. مهمترین عوامل موثر در تحولات هیدرولوژیک، میزان سطوح با پتانسیل رواناب سطحی مختلف یا اراضی نفوذ ناپذیر حوضه و همچنین خصوصیات مسیرهای حرکت جریان آب است که هر دو عامل در حوضه¬های تحت تاثیر شهرسازی به نحو بارزی تغییر می¬نماید. افزایش سطوح نفوذ ناپذیر حوضه، تحت تاثیر این روند بالتبع از سطح نفوذپذیر حوضه که نقش زیادی در جذب بارندگی دارند، کاسته و متعاقبا بر حجم کل رواناب¬ها می¬افزاید (طاهری بهبهانی و همکاران،1375). ایجاد شهرک¬ها و احداث شبکه¬های جمع آوری و دفع آب¬های سطحی منجر به افزایش شدت حداکثر آبدهی سیلاب¬ها می¬گردد. این امر خطرات و خسارت¬های بسیاری را متوجه مراکز جمعیتی پایین دست خواهد نمود (آشوری و همکاران 1386). هرگاه شدت بارندگی از ظرفیت نفوذ آب به داخل خاک بیشتر باشد، بخشی از آب حاصله از بارندگی در سطح حوضه باقی می¬ماند. این آب پس از پر کردن گودال¬های سطح زمین که به آن چالاب گفته می¬شود در امتداد شیب زمین جریان پیدا کرده و از طریق شبکه آبراهه¬ها و سپس رودخانه اصلی از حوضه خارج می¬گردد و به این بخش از بارندگی که می¬توان مقدار آن را در رودخانه¬ها اندازه¬گیری¬ کرد رواناب سطحی می¬گویند با توجه به این که خصوصیات فیزیکی حوضه نسبتا ثابت است قاعدتا بین بارندگی و رواناب می¬توان یک رابطه مستقیم را انتظار داشت (علیزاده، 1385). 1-2 بیان مسئله: با گسترش روزافزون مناطق شهری و از بین رفتن اراضی کشاورزی، زمین¬های غیرقابل نفوذ افزایش یافته، که این امر موجب بالا رفتن حجم و ارتفاع رواناب ناشی از بارش در فضاهای شهری می¬شود. در صورت عدم تخلیه(زهکشی) مناسب رواناب ناشی از بارش¬های شهری، امکان بروز سیلاب در سطح شهر افزایش می¬یابد. یکی از فرآیندهایی که هر ساله آسیب¬های زیادی را به شهر ارومیه وارد می¬کند، فرآیندهای جریانی و سیلاب می¬باشد. از آنجا که در مناطق شهری پوشش زمین غالبا نفوذ ناپذیر بوده در زمان بارندگی زمان تمرکز سیلاب به شدت کاهش یافته و بدین ترتیب رواناب¬های اولیه به سرعت متمرکز شده و حجم زیادی از آب را با ضخامت چندین سانتی¬متری با قدرت تخریب زیاد تشکیل می¬دهند که مشکلات بسیاری را برای شهروندان و مدیران شهری ایجاد می¬نماید (بهتاش و همکاران، 1392). آب¬های سطحی در سطح شهر ارومیه مثل کلان شهرهای دیگر جمع آوری شده و به خارج شهر هدایت می¬گردد، ولی این امر در زمان بارندگی به خصوص در مواقعی که بارندگی نسبتاً شدید باشد جواب¬گوی حجم رواناب نمی¬ باشد و همین امر موجب آب گرفتگی در برخی از نقاط شهر می¬گردد(بهتاش و همکاران، 1392). در این پژوهش با برآورد سیلاب ناشی از بارندگی در مناطق آسیب پذیر شهر ارومیه، نقاط بحرانی به جهت آبگرفتگی مورد مطالعه قرار می گیرد. 1-3 اهداف تحقیق: ? بررسی خصوصیات فیزیوگرافی، اقلیمی و هیدرولوژی منطقه مورد مطالعه، جهت برآورد میزان رواناب حاصله ? بررسی وضعیت زهکشی و تخلیه رواناب ? تعیین مناطق بحرانی از لحاظ استعداد آبگرفتگی ? ارائه پیشنهادات کلی در جهت رفع معضل آبگرفتگی 1-4 سئوالات تحقیق ? کدام نواحی مستعد برای تشکیل رواناب در محدوده مورد مطالعه می¬باشند؟ ? آیا می¬توان از سیستم اطلاعات جغرافیایی برای تعیین نقاط بحرانی در نواحی شهری استفاده کرد؟ ? تغییرات ناشی از شهرسازی و نحوه کاربری اراضی حوضه¬های شهری چه تاثیری در مقدار رواناب دارند؟ 1-5 فرضیات تحقیق ? عوامل دخیل در تولید رواناب شامل نوع کاربری اراضی، پوشش گیاهی و عوامل اقلیمی بوده و با تلفیق لایه¬ها و مدل¬سازی رواناب در محیط gis، نواحی آسیب پذیر قابل شناسایی می¬باشند. ? افزایش سطوح نفوذناپذیر ناشی از شهرسازی باعث افزایش رواناب در سطح شهر می¬گردد. ? تعیین نقاط بحرانی و حادثه خیز در نواحی شهری به دلیل توانمندی و برخورداری از قابلیت¬های گرافیکی gis با دقت بالایی امکان¬پذیر می¬باشد.

کاربرد تصاویر ماهواره ای و gis در امکان سنجی استفاده از انرژی خورشیدی برای مناطق دور از منابع انرژی (منطقه مورد مطالعه: پایگاه های امداد و نجات جاده ای اتوبان زنجان – تبریز)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1393
  مهدی هاتفی   محمدحسین رضایی مقدم

در این پژوهش کاربرد تصاویر ماهواره¬ای و gis در امکان سنجی استفاده از انرژی خورشیدی برای مناطق دور از منابع انرژی به منظور تأمین انرژی پایگاه¬های امداد و نجات جاده¬ای اتوبان زنجان – تبریز با استفاده از سامانه های فتوولتائیک با دو روش مختلف سنجش از دور و gis محاسبه گردید و سپس اقدام به اعتبارسنجی مقادیر به دست آمده با روش های تجربی شد. از داده های طیفی سنجنده oli و داده¬های حرارتی سنجنده tirs ماهواره لندست 8 در سال 2013 برای ماه های می تا اکتبر و داده¬های dem منطقه مورد مطالعه جهت محاسبه مقدار تابش خالص خورشیدی رسیده به سطح زمین با روش sebal و تابع تحلیل گر خورشیدی یاsolar analyst نرم افزار arc gis استفاده شد. همچنین روش آنگستروم-پرسکات (a-p) به عنوان یکی از رایج ترین و فراگیرترین روش های برآورد تابش کل خورشیدی در مقیاس زمانی شش ماهه جهت ارزیابی موفقیت روش های سنجش از دور مورد استفاده قرار گرفت. نتایج مقادیر تابش خالص حاصل از دو روشsebal و solar analystعلاوه بر اینکه امکان به کارگیری سیستم¬های فتوولتائیک خورشیدی جهت تأمین انرژی پایگاه¬های امداد و نجات جاده¬ای را تأیید کرد، بلکه نزدیکی مقادیر به دست آمده از دو روش را نیز ثابت نمود. همبستگی این دو روش با معادله آنگستروم- پرسکات نیز محاسبه شد که نتایج به دست آمده نشان داد تابع solar analyst دارای همبستگی معنی دارتری نسبت به الگوریتم sebal بود. در بحث تعیین مهم ترین عامل موثر بر تابش خالص دریافتی، الگوریتم sebal بیش ترین همبستگی را با جهت شیب و کم ترین همبستگی را با ارتفاع، و تابع solar analyst بیش ترین همبستگی را با ارتفاع و کم ترین همبستگی را با شیب دارد.

پهنهبندی شدت فرسایش با استفاده از ترکیب مدل خطی و ahp fuzzy در حوضه آبریز صوفی چای
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی 1392
  سید حسام احمدی عالی نسب   مجید رضایی بنفشه

چکیده فرسایش خاک از جمله معظلاتی است که بشر هم زمان با دست یازی بدون محاسبه و مدیریت نشده به محیط طبیعی,با آن روبرو بوده است. تخریب دامنه ها، از بین رفتن خاک حاصلخیز،پر شدن پشت سدها همه ساله خسارات هنگفتی به سرمایه های ملی و ساکنین مناطق وارد می کنند. به منظورحفاظت از حوضه های آبخیز در مقابل فرسایش و خطرات ناشی از آن؛ روش ها و اقدامات متعددی به کار گرفته می شود که هریک از آنها با اهداف خاصی به مساله فرسایش می پردازند. صوفی چای از دامنه های جنوب غربی کوه سهند و از آب شدن برف های دایمی و سنگین کوهستان به ویژه از دره بایندور سرچشمه می گیرد.حوضه آبریز صوفی چای به مساحت 312 کیلومتر مربع در جنوب استان آذربایجان شرقی و شمال شهر مراغه قرار دارد. اساس تحقیق حاضر بر ارزیابی و استخراج موثرترین عامل کنترل فرسایش با استفاده از مدل خطی بر مبنای واحد های موثر در این رابطه که عبارتند از زمین شناسی، خاک، آب و هوا، پوشش گیاهی ،روان آب سطحی، پستی و بلندی ، استفاده اززمین، وضعیت فرسایش سطحی خاک در حوضه،فرسایش رودخانه ای . و همچنین در ادامه با استفاده از روش تصمیم گیری چند معیاره فازی ahp ، به عنوان یک روش تصمیم گیری منتج از روشهای ریاضی بوده که فاقد ضعف مدل های پیش گفته می باشد با استفاده از این روش و محاسبه وزن های مستقیم می توان تصمیماتی را که وابسته به معیارهای مختلف است اتخاذ و احتمال تصادفی بودن نتایج را از بین برد. این تحقیق در پی ان است که با استفاده از روش ahp و فازی در نرم افزار های مربوط عوامل دخیل در کنترل فرسایش مدل خطی را برای حوضه آبریز مورد مطالعه ارزیابی و مورد تحلیل قرار دهد. همزمان چند معیار با یکدیگر در تعیین بهترین گزینه مورد استفاده قرار می گیرد. و تاثیرگذار ترین عامل در فرسایش این منطقه تعیین می گردد. هدف از این تحقیق شناسایی و تشخیص واحدهای بحرانی حوضه از نظر استعداد فرسایش و شناسایی عامل موثر در فرسایش خاک حوضه صوفی چای است. کلمات کلیدی: کنترل فرسایش ، حوضه آبریز صوفی چای ، مدل فرسایش خطی ، تصمیم گیری چند معیارهahp fuzzy

آشکار سازی نوسانات اقلیمی با تاکید بر پارامترهای دمای حداقل و روزهای یخبندان مطالعه موردی: شهرستان خرم آباد
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1393
  کبرا بهاروندی   هاشم رستم زاده

پژوهش های انجام شده در جهان به طور عمده نشانگر افزایش تدریجی میانگین دما است. امروزه روند دماهای فرین از مهم ترین پارامترهای ا قلیمی است که برای اثبات تغییر اقلیم در یک منطقه مورد ارزیابی قرار می گیرد. تحلیل روند سری-های زمانی شاخص های حدی دما سبب شناخت بهترمان در خصوص رفتار گذشته و حال تغییرات اقلیمی می شود. در این پژوهش به منظور شناسایی نوسانات اقلیمی پارامترهای دمای حداقل و روزهای یخبندان از مشاهدات ایستگاه سینوپتیک خرم آباد در دوره آماری 2013 – 1984 استفاده شد. هدف از این مطالعه در ابتدا آشکارسازی روند دمای حداقل به صورت ماهانه بود. از طرف دیگر برای تحلیل روند، سری های زمانی فصلی انتخاب گردید. روش های به کار رفته در این پژوهش برای تحلیل روند دمای حداقل استفاده از آزمون همگنی نرمال استاندارد مطلق بود. برای ترسیم نمودارهای تحلیل روند از آزمون آماری من – کندال در دو سطح 95 و 99 درصد استفاده شد. برای پیش بینی روند دما در سال های آینده از دو روش آزمون هموار ساز هالت – وینترز و arima استفاده شد. نتایج به دست آمده از روش های آماری استفاده شده در این پژوهش نشان داد که سری های دما فاقد ناهمگنی معنی دار بودند و فراداده ایستگاه همگنی این سری ها را تایید نمود. بیشترین و کم ترین معنی داری روند دمای حداقل به ترتیب در فصل بهار و پاییز رخ داده است. آماره t من – کندال برای دوره زمانی مورد مطالعه افزایش معنی دار دمای حداقل را بیشتر ماه ها نشان داد. نتایج حاصل از پیش بینی دما با دو روش هالت – وینترز و arima نشان می دهد که دمای حداقل در سال های آینده افزایش خواهد یافت ولی روند دما در فصل پاییز دارای معنی داری کمتری نسبت به دیگر فصول می باشد. بر همین اساس نتایج مطالعه روند شدت یخبندان در فصل زمستان در طول دوره آماری مورد مطالعه نشان داد که از شدت یخبندان کاسته شده است.

ایجاد نرم افزارانطباق کدپستی ده رقمی مکان , برروی نقشهgis (پارسل) شهرتبریز با استفاده از ارتباط نرم افزار های c# و arcgis 10.1 (منطقه مورد مطالعه : قراملک تبریز)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1393
  مرتضی رحیمی   هاشم رستم زاده

این پایان نامه پروژه ای در زمینه ارتباط بین نرم افزار هایarcengine و arcsde با محیط برنامه نویسی c# و بانک اطلاعاتی sqlserver برای ایجاد نرم افزاری برای انطباق کد پستی ده رقمی برروی نقشه پارسل مکانهای شهری تبریز می باشد.

ارزیابی پتانسیل منابع آب دشت اردبیل با استفاده از فرایند تحلیل شبکه ای فازی(fanp) در محیط gis
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1394
  جعفر جعفرزاده   هاشم رستم زاده

منابع آب به عنوان مهم ترین منابع زندگی بشر با تهدیدهای متفاوتی مانند خشکسالی، برداشت بی رویه در اثر افزایش جمعیت ، نقصان بارندگی و افت شدید آب های سطحی و آب های زیرزمینی روبروست که در نهایت کاهش کیفیت و کمیت آنها را موجب می گردد. اقدامات مدیریتی و پیش بینی لازم برای حفاظت، مدیریت و بهره برداری صحیح از منابع آب موجود مستلزم ارائه یک الگوی مناسب علمی با توجه به پارامترهای تأثیرگذار بر شرایط منابع آب موجود می باشد. در این پژوهش، هدف ارزیابی وضعیت منابع آب موجود در دشت اردبیل از لحاظ وضعیت منابع اعم از سطحی و زیرسطحی بر اساس چهار معیار طبیعی، هیدرولوژیکی، کشاورزی و انسانی با استفاده از روش تحلیل شبکه ای فازی می باشد. به منظور ارزیابی بهتر روش تحلیل شبکه ای فازی از زیر معیارهای میزان جمعیت، وضعیت صنایع، وضعیت بارش، وضعیت آب های سطحی(حجم برداشت از رودخانه) و آب های زیرزمینی (شامل وضعیت قنات ها و چاه ها و چشمه ها)، سطح زیر کشت و نوع محصولات ازنظر نیاز آبی، شیب و ارتفاع استفاده شده است. وابستگی میان زیرمعیارها با استفاده از تکنیک دماتل فازی و بر اساس نظر کارشناسان خبره تعیین شده است. سپس با استفاده از فرایند تحلیل شبکه ای فازی تمامی معیارها و زیرمعیارها وزن دهی شده و برای تمامی زیرمعیارها نقشه های متناسب با وزن های به دست آمده تهیه گردید. در نهایت نقشه نهایی که بر اساس لایه های اولیه و وزن دار شده با تکنیک شبکه ای فازی ایجاد شده بود، در محیط gis ترسیم شده است. نقشه های حاصله حساسیت منطقه مورد مطالعه را از لحاظ پتانسیل های منابع آب مشخص کرده است. مناطق در وضعیت بحرانی پتانسیل بسیار پایین، مناطق در معرض خطر، پتانسیل پایین، مناطق با خطر بالا، پتانسیل متوسط، مناطق با خطر متوسط، پتانسیل بالا و در نهایت مناطق با خطر پایین دارای پتانسیل بسیار بالا می باشند.

بررسی کارایی شاخص های فناوری سنجش از دور در ارزیابی خشک سالی در منطقه شرق اصفهان
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1394
  مصطفی ملکی نجف ابادی   شهرام روستایی

پوشش گیاهی در هر منطقه نقش کلیدی در مدل سازی و یا حفظ اکوسیستم دارد. شاخص های خشک سالی هواشناسی که مستقیما از روی داده های هواشناسی نظیر بارندگی محاسبه می شوند، در صورت فقدان داده های مذکور، در پایش خشک سالی مفید واقع نخواهد شد، لذا تکنیک سنجش از دور می تواند ابزاری مفید در پایش خشک سالی به شمار رود. در این تحقیق به منظور بررسی اثر خشک سالی بر روی پوشش گیاهی در منطقه شرق استان اصفهان، از داده های هواشناسی و سنجش از دور استفاده شده است. لذا برای شناسایی شاخص جایگزین به جای شاخص های اقلیمی ارزیابی و پایش خشک سالی ها، آمار بارش ماهانه سی ساله (2010-1980 ) ایستگاه های هواشناسی شرق استان اصفهان و تصاویر ماهواره ای سنجنده modis در سال های 2010-2000 تهیه و پردازش شد. از آمار بارش شاخص spi سه ماهه، شش ماهه، 9 ماهه و 12 ماهه استخراج شد و از تصاویر ماهواره ای شاخص های ndvi, savi و vswi محاسبه گردید. در مقایسه ای که بین شاخص spiو شاخص های savi, ndvi و vswi صورت گرفت به این نتیجه رسیدیم که شاخص spi شش ماهه بیشترین همبستگی را با ndvi داشته و در منطقه مورد مطالعه برای بررسی خشک سالی شاخص ndvi جایگزین مناسبی بجای spi می تواند باشد.

کاربرد مدلهای fsaw در تحلیل میزان آسیب پذیری فیزیکی کالبدی شهری در برابر مخاطره زلزله مطالعه موردی: شهر سمنان
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1394
  یوسف حمزه ای   بهروز ساری صراف

بلایای طبیعی در طول تاریخ جزء ناگریز زندگی انسان می باشد و زلزله از مخرب ترین این بلایای طبیعی به شمار می رود در این مطالعه شهر سمنان به عنوان یک شهر زلزله خیز مد نظر تحقیق قرار گرفته است تا مخاطرات موثر بر نواحی بافت فرسوده شهر در هنگام وقوع زلزله شناسایی شوند. نوع تحقیق در این پژوهش، «توصیفی-تحلیلی» می باشد با به کار بستن تحلیل فازیfsaw و استفاده از gis مهمترین شاخص، گسل شناسایی شده و باقی شاخصها در اولویتهای بعدی قرار گرفتند. نتایج نشان داد حاصل تلفیق شاخص های هشت گانه تحقیق در نرم افزار arcgis، متناسب با وزنهای محاسبه شده توسط روشfsaw، میزان بالای آسیب پذیری ناحیه یک شهر می باشد که در جنوب شهر سمنان قرار گرفته و دارای بافتی متراکم، تخریبی و تاریخی با مصالح و کیفیت پایین و قدمت بالا می باشد.

بهینه سازی چندهدفه تخصیص کاربری اراضی کشاورزی با استفاده از الگوریتم nsga-ii (مطالعه موردی : حوضه آبخیز عجب شیر)
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1394
  پژمان رحمتی   هاشم رستم زاده

در این بین از جمله مهم ترین مشکلات پیش رو برای مدلسازی و تخصیص کاربری ها تعدد توابع هدف و تناقض برخی از آنها با یکدیگر است به گونه ای که روش ها و توابع پایه موجود در سیستم اطلاعات جغرافیایی به تنهایی پاسخگوی چنین برنامه ریزی های چند هدفه آمایشی نیست. تحقیق حاضر در زمینه تخصیص کاربری اراضی کشاورزی با سه کلاس اصلی کشاورزی آبی، کشاورزی دیم و مرتع در حوضه آبخیز عجب شیر در استان آذربایجان شرقی و در همسایگی با دریاچه ارومیه به وسیله الگوریتم بهینه سازی چند هدفه ژنتیک، مرتب سازی نامغلوب نسخه دوم (nsga-ii) انجام گرفته است.به این منظور از چهار تابع هدف: کمینه سازی فرسایش، بیشینه سازی بازگشت اقتصادی حاصل از فعالیت کشاورزی، بیشینه سازی سازگاری – فشردگی کاربری ها و بیشینه سازی تناسب اراضی استفاده شده است. به منظور مدل سازی شدت فرسایش در منطقه از مدل تعین شدت فرسایش epm و برای پهنه بندی تناسب اراضی منطقه نیز از مدل تصمیم گیری چند معیاره،تحیلی سلسله مراتبی( ahp ) استفاده شده است. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که الگوریتم nsga-ii توانایی لازم برای بهینه سازی چند هدفه تخصیص کاربری را داراست و در صورت بهینه سازی کاربری اراضی درحوضه آبخیز عجب شیر، فرسایش منطقه به اندازه 3 درصد، سود حاصل از فعالیت کشاورزی 19 درصد، فشردگی بین کاربری ها 6 درصد، سازگاری کاربری ها 10 درصد و تناسب اراضی کشاورزی 24 درصد افزایش می یابد. که گویای عملکرد مناسب الگوریتم در بهینه سازی چند هدفه کاربری اراضی کشاورزی در منطقه و توانایی بالای الگوریتم در کار با توابع متضاد تخصیص کاربری اراضی دارد.

تحلیل gis پایه تأثیر نوسانات بارش بر تغییر الگوی کشت مطالعه مو ردی: دشت سراب
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1394
  خلیل محمودی اصل آذر   محمدرضا نیکجو

در پایان نامه حاضر با استفاده از تصاویر ماهواره ای لندست ? میزان تأثیر نوسانات بارش بر الگوهای کشت بررسی می شود. بدین منظور ابتدا بر اساس آمار بارش ایستگاه های باران سنج و با استفاده از شاخص بارش استاندارد شده (spi) خشکسالی ها و تر سالی ها مشخص شدند(سال???? به عنوان تر سالی و سال ???? به عنوان خشکسالی). سپس تصاویر ماهواره ای مربوط به این سال ها تهیه شدند. چون هدف ما انجام کار بر روی دشت سراب بود، به همین منظور لایه رقومی ارتفاع منطقه با استفاده از تصویر ماهواره ای aster تهیه شد تا با توجه به میزان ارتفاع، لایه دشت تهیه شود. با ایجاد لایه دشت ، تصاویر تهیه شده بر اساس این لایه برش داده شدند تا برای انجام طبقه بندی از آنها استفاده شود. در بین روشهای طبقه بندی از روش شئ گرا استفاده شد تا نتایج طبقه بندی از صحت بیشتری برخوردار شوند.

مدلسازی gis پایه جهات توسعه فیزیکی شهر جلفا
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1394
  فرهاد عزیزی   داود مختاری

یکی از محورهای توسعه ی شهری، لحاظ نمودن عوامل محیطی و کاربری های شهری است که عدم توجه به آن ها منجر به مشکلات عدیده ای می شود که رفع آن به سادگی امکان پذیر نمی باشد. در واقع شاخص های محیطی و شهری به عنوان شاخص های کلیدی توسعه ی شهر می توانند راهکار مدیریتی در جهت توسعه ارائه دهند و از مهم ترین مسائل و معضلات محیطی و شهرسازی که در آینده به واسطه ی گسترش شهر ایجاد می شود، جلوگیری کنند.

بررسی پتانسیل آسیب پذیری مسیر انتقال شبکه ی داده (فیبر نوری) با استفاده از فرآیند تحلیل شبکه (anp) در محیط gis
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و مدیریت 1394
  محمدعلی قهرمانی   هاشم رستم زاده

فیبر نوری یکی از محیط های انتقال داده با سرعت بالا است. امروزه با توجه به افزایش روز افزون سرعت تولید علم و دانش و نیاز به افزایش سرعت تبادل آن و پیشرفت تکنولوژی ارتباطات در تمامی کاربردهای الکترونیکی، آموزشی ، بهداشتی، بانکداری الکترونیک و خدمات ارتباطی ارزان، پر سرعت، ایمن و با کیفیت استفاده بعمل می آید. مطالعه حاضر به بررسی اثر سه مخاطره طبیعی زمین لغزش، زلزله و سیل بر روی مسیر شبکه انتقال داده (فیبر نوری) از تبریز به نوردوز پرداخته است. لایه های مورد نیاز برای پهنه بندی خطر وقوع هر یک از سه مخاطره در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی تهیه گردید. جهت وزن دهی معیارهای موثر در وقوع هریک از مخاطرات از فرآیند تحلیل شبکه (anp) استفاده شد. سپس با همپوشانی لایه ها و اعمال وزن هر یک از معیارها، نقشه های خطر وقوع سه مخاطره زمین لغزش، زلزله و سیل در مسیر مورد مطالعه تهیه شد. نقشه های تهیه شده برای هر سه مخاطره نشان داد که مسیر شبکه انتقال داده از نظر هر سه مخاطره از آسیب پذیری بسیار بالایی هنگام وقوع این مخاطرات برخوردار است. بنابراین نیاز است که جهت کاهش خسارات احتمالی در صورت وقوع مخاطرات در این مسیر اقدامات ایمنی و حفاظتی انجام گیرد.

کاربرد gis در توان سنجی یکپارچه سازی اراضی کشاورزی باهدف مدیریت بحران آب با استفاده از منطق فازی
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده جغرافیا 1394
  رضا عباسی   بهروز ساری صراف

با در نظر گرفتن خشکسالی های اخیر اهمیت اب به عنوان یک نهاد حیاتی بیش از پیش مشخص می شود و در صورتیکه بر اساس توسعه پایدار برای منابع اب برنامه ریزی نکنیم در آینده کشور با معضلات غیرقابل حلی مواجه خواهد شد. حجم عظیمی از منابع ابی در بخش کشاورزی مصرف می شود. پراکندگی قطعات اراضی کشاورزی سنتی ایران در نظام ارباب و رعیتی و قبل از اصلاحات ارضی به علت عوامل طبیعی، اقتصادی ، اجتماعی و سیاسی بوجود امد. این پراکندگی ، استفاده از دستاوردهای علمی و فنی و تکنولوژی را مشکل و گاهی غیر ممکن ساخته و منجر به بهره برداری پراکنده و بیش از حد از منابع آبی شده است از این رو، متخصصین برای رفع مشکلات و اراضی ناشی از پراکندگی اراضی، راحل منطقی و قابل اجرای فرایند یکپارچه سازی اراضی کشاورزی را که یک استراتژی بنیادی در ارتباط با اندازه زمین است توصیه می کنند. هدف از انجام این پژوهش شامل دوبخش می باشد: 1- اولویت بندی مناطق مختلف شهرستان جلفا بمنظور یکپارچه سازی اراضی کشاورزی 2- شناسایی مهمترین معیار و زیر معیارهای موثر در یکپارچه سازی اراضی با هدف استفاده بهینه از منابع آبی بمنظور دستیابی به این اهداف از روش منطق فازی استفاده شده است.همچنین 18 زیر معیار در قالب 4 معیار عوامل اقلیمی ، عوامل فیزیکی و طبیعی، عوامل ساختاری و عوامل اجتماعی، اقتصادی، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از این بررسی ها نشان داد که اولا محده های پیرامون شهر هادیشهر به همراه دهستان شجاع دارای بالاترین پتانسیل برای یکپارچه سازی اراضی کشاورزی می باشد. در ثانی عوامل اجتماعی و اقتصادی مهمترین عوامل موثر در یکپارچه سازی اراضی کشاورزی می باشد.

کاربرد داده های دورسنجی در پهنه بندی مناطق آسیب پذیر نسبت به خشکسالی مطالعه موردی: دشت سراب
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه تبریز - دانشکده علوم انسانی و اجتماعی 1388
  هاشم رستم زاده   سعید جهانبخش اصل

چکیده ندارد.