مطالعه و ارزیابی تنوع ژنتیکی در گلابی ( (pyrus communis l.، از نظر اصلاح درختان گلابی از اهمیت زیادی برخوردار است. در این پژوهش تنوع ژنتیکی 12 دانهال گلابی اروپایی موجود در باغ تحقیقاتی گلابی آسیایی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس تهران همراه با رقم محلی شاه میوه (شاهد) با استفاده از مارکرهای مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی و خصوصیات فیزیکوشیمیایی میوه بر اساس دیسکریپتور مرکز جهانی منابع ژنتیکی گیاهی (ipgri) که وراثت پذیری بالایی دارند، مورد بررسی قرار گرفت. سپس با توجه به پارامترهای اندازه گیری شده ژنوتیپ برتر شناسایی و توسط کشت درون شیشه ای (in vitro) اقدام به ریزازدیادی، حفظ و نگه داری آن گردید. بدین منظور از جوانه ی جانبی شاخساره های فصل جاری نمونه گیری شده و در محیط های کشت ql و ms با غلظت های مختلف bap کشت شدند. نتایج نشان داد که ژنوتیپ اثر معنی داری بر روی خصوصیات مورفولوژی و فیزیولوژی داشت و بین ژنوتیپ ها از نظر این خصوصیات اختلاف معنی داری وجود داشت. به گونه ای که تغییرات طول برگ از 05/8-36/4 سانتی متر، عرض برگ 03/6-84/2 سانتی متر، نسبت طول به عرض برگ 72/1- 22/1، طول میانگره 33/3-93/0 سانتی متر، طول شاخه سال جاری 07/47-33/5 سانتی متر، تراکم برگ 76/61-35/23 درصد، تراکم گل 7/96-67/2 درصد و تراکم میوه 10-33/1 درصد، سطح برگ 37-67/12 سانتی متر مربع، وزن تر برگ 89/0-19/0 گرم، وزن خشک برگ 74/0-12/0 گرم، میزان نیتروژن برگ90/1-07/1 درصد، میزان فسفر برگ 09/0-04/0 درصد، میزان پتاسیم برگ 11/2-98/0 درصد، میزان کلسیم برگ 77/1-5/0 درصد دارند. نتایج نشان داد که بین ژنوتیپ ها از نظر سطح مقطع تنه، ارتفاع، عادت رشدی، پاجوش دهی، زمان گلدهی، تمام گل، پایان گلدهی، زمان رسیدن میوه، تعداد میوه و عملکرد تفاوت وجود دارد. همچنین نتایج نشان داد که ژنوتیپ اثر معنی داری بر روی خصوصیات فیزیکوشیمیایی میوه داشت و بین ژنوتیپ ها از نظر خصوصیات فیزیکوشیمیایی میوه اختلاف معنی داری وجود داشت. به گونه ای که تغییرات طول میوه از 82/9-99/6 سانتی متر، عرض میوه 17/7-69/4 سانتی متر، نسبت طول به عرض 59/1-23/1، طول دم میوه 73/3-2/2 سانتی متر، رنگ زمینه ی میوه از زرد تا سبز_ زرد و سبز_ قرمز، رنگ l از l* 08/74-47/60، رنگ h ازh* 95/86-06/80، رنگ c ازc* 43/53-16/46، وزن تازه ی میوه از 91/308-5/80 گرم، وزن خشک از 36/5-52/4 گرم در 30 گرم از میوه، حجم میوه از 7/270-33/86 سانتی متر مکعب، سفتی میوه 37/2-1 کیلوگرم بر سانتی متر مربع، میزان مواد جامد محلول میوه از 63/17-9/14 درجه بریکس، اسیدیته ی قابل تیتر میوه 41/0-18/0 درصد، نسبت مواد جامد محلول به اسیدیته میوه 66/92-49/40 و پ هاش میوه از 33/5-95/3 متغیر بودند. با توجه به تجزیه کلاستر خصوصیات مورفولوژی و فیزیولوژیکی، ژنوتیپ ها به چهار گروه، با توجه به تجزیه کلاستر خصوصیات فیزیکوشیمیایی میوه، ژنوتیپ ها به سه گروه و با توجه به تجزیه کلاستر خصوصیات مورفولوژی، فیزیولوژیکی و فیزیکوشیمیایی میوه، ژنوتیپ ها به سه گروه تقسیم شدند. رقم شاه میوه یکی از مهمترین ارقام تجاری گلابی در کشورمان می باشد که دارای خصوصیات کیفی و بازار پسندی مناسبی می باشد. قرار گرفتن ژنوتیپa95 با رقم شاه میوه (ژنوتیپ a238) در یک گروه نشان دهنده خصوصیات فیزیکوشیمیایی مناسب و کیفیت بالای میوه این ژنوتیپ می باشد. نتایج ازدیاد درون شیشه ای ژنوتیپ برتر و امیدبخش (a95)، نشان داد که محیط کشت ql از نظر تولید گیاهچه های پررشدتر و پرآوری شاخساره، نسبت به محیط کشت ms در وضعیت بهتری قرار داشت. همچنین با افزایش میزان غلظت هورمون bap میزان پرآوری شاخساره ها و طویل شدگی شاخساره ها بیشتر شده طوری که بیشترین تشکیل شاخساره در محیط کشت ql با دو میلی گرم در لیتر bap همراه بود. کلمات کلیدی: گلابی اروپایی(pyrus communis l.) ، تنوع ژنتیکی، مارکر مورفولوژیکی، فیزیولوژیکی، خصوصیات فیزیکوشیمیایی میوه، ژنوتیپ برتر، ازدیاد درون شیشه ای

ایران دارای تنوع نسبتاً بالایی از درختان آلبالو (prunus cerasus l.) بوده و غنی از منابع ژنتیک این ژرم¬¬پلاسم می¬باشد. بنابراین ارزیابی و طبقه¬بندی خصوصیات این ژرم¬پلاسم غنی، از اهمیت خاصی در برنامه¬های اصلاحی و انتخاب آن¬ها برخوردار است. در این راستا خصوصیات مورفولوژیک، فیزیکوشیمیایی، اسیدهای آلی و خواص آنتی اکسیدانت میوه برخی ژنوتیپ¬های برتر آلبالوی ایران و برخی از ارقام تجاری خارجی (به عنوان شاهد) مورد ارزیابی قرار گرفت. سپس به شناسایی و تعیین روابط ژنتیک آن¬ها با استفاده از نشانگرهای مولکولی ssr و issr پرداخته شد. این پژوهش با هدف شناخت بهتر ویژگی¬های ژنوتیپ¬های انتخابی آلبالوی ایران و بررسی گوناگونی ژنتیک آن¬ها با ارقام شاهد به منظور کاربرد آن¬ها در برنامه¬های اصلاحی و دستیابی به ارقام مناسب انجام شد. بدین منظور 80 خصوصیت کمی و کیفی مربوط به قسمت¬های رویشی درخت، گل، برگ و میوه این ژنوتیپ¬ها به مدت 2 سال، طی سال¬های 1390 و 1391 مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بین ژنوتیپ¬های مورد مطالعه از نظر این خصوصیات، تفاوت وجود داشت. تجزیه به مولفه¬های اصلی صفات مورد بررسی را در 6 گروه عاملی جای داد که مجموعاً 91/86 درصد از واریانس کل را توجیه نمودند. تجزیه خوشه¬ای خصوصیات مورد مطالعه، ژنوتیپ¬ها را در 4 گروه قرار داد که در آن برخی ژنوتیپ¬های بومی ایران جدا از ارقام شاهد قرار گرفتند. قرار گرفتن ژنوتیپ¬های ایرانی با ارقام شاهد در یک گروه نیز، نشان¬دهنده¬ی خواص رشدی و میوه¬ی بالای این ژنوتیپ¬ها می¬باشد. طبق این نتایج ژنوتیپ¬های kathlassge21، hamedan،katajo2ge9، krriv4c20 و kathla3ge23 دارای خصوصیات رشدی بهتری بوده و برتری¬هایی از نظر بالا بودن قدرت رشد، عملکرد و خصوصیات میوه را نشان دادند که باعث شدند در موقعیت بهتری نسبت به ارقام شاهد خارجی قرار گیرند که می توانند برای معرفی ارقام جدید مورد توجه قرار بگیرند. نتایج حاصل از نشانگرهای ssr و issr که برای شناسایی و تعیین روابط ژنتیک این ژنوتیپ¬های برتر انجام گرفت، نشان داد که این نشانگرها میزان چندشکلی بالایی را نشان دادند که جهت مطالعات ژنتیک آلبالو و شناسایی ارقام آلبالوها مناسب می¬باشند. نتایج ماتریس تشابه بین ژنوتیپ¬ها بر اساس این نشانگرها نشان داد که دامنه¬ی تشابه ژنتیک بین ژنوتیپ¬ها بالا بوده و تنوع بالایی بین ژنوتیپ¬ها وجود دارد. تجزیه خوشه¬ای نیز بر اساس این نشانگرها، ژنوتیپ¬های مورد مطالعه را به چندین گروه مجزا تقسیم کرد که در آن ژنوتیپ¬های ایرانی از ارقام خارجی مجزا شدند. با توجه به اینکه ژنوتیپ¬های ایرانی برتری¬هایی نسبت به ارقام خارجی دارند و در اکثر گروه¬ها به عنوان ژنوتیپ مستقل، جدا از ارقام خارجی قرار گرفتند، می¬توانند به عنوان ژنوتیپ¬های امیدبخش برای ارزیابی¬های بعدی و تکمیلی در برنامه¬های اصلاحی آلبالو جهت معرفی رقم مورد توجه قرار گیرند. همچنین نتایج این پژوهش نشان داد که این مجموعه¬ی انتخاب شده با ویژگی¬های برتر کیفی میوه و خواص آنتی اکسیدانت بالا، مزیت بالقوه¬ای را برای صنعت فرآوری و کنسانتره فراهم می¬سازد که می¬تواند برای صنعت فرآوری و همچنین سلامت مصرف¬کنندگان بسیار مفید باشد.