روی کار آمدن هر قدرت و حکومتی ، منجر به پیدایش برخی مسائل اجتماعی می شود . این مسائل بر اثر فعل و انفعالات پدیده های اجتماعی شکل می گیرد . تحولات اجتماعی مستلزم برخی اندیشه ها و باورهای اجتماعی است . با مطالعه ی قصاید خاقانی می توان به برخی از اطلاعاتی در زمینه ی عصر وی پی برد . ادبیات هر دوره روحیات و فراز و نشیب های اجتماعی آن دوره بوده و همراه با تحولات اجتماعی در زمان های مختلف تغییر می یابد و در هر عصر معنی و مفهوم خاص خود را پیدا می کند . به طوری که اوضاع اجتماعی هر دوره را می توان در ادبیات آن دوره شناخت و انعکاس آن را دریافت زیرا ادب هر عصری رنگ اجتماعی خاص خود را دارد . در هر عصر ، جامعه ای که در تقارن با حکومت تشکیل می شود ، مقتضی سیاست منظم و مستقلی است که بتواند بدان وسیله تداوم خود را حفظ کند . در هر جامعه ای طبقات مختلف با عقاید و اندیشه های متفاوتی جریان دارند . برخی از این اندیشه ها ریشه در عقاید و باورهای متعددی دوانیده است. کنش های اقتصادی در جهت پیشبرد جامعه مستلزم برخی کالاها و سکه های رایج عصر می باشد در بطن هر جامعه ای ، مجموعه ای از آئین و رسومی است با روی کار آمدن قدرت های جدید نمودار می شوند . در اثنای قصاید شاعر شروان به پاره ای از این آیین ها و مسایل می توان پی برد که تا حد امکان در این رساله به آن پرداخته شده است . کلمات کلیدی: خاقانی ، دیوان ، جامعه ،تحول اجتماعی ، آیین و رسوم .