پژوهش حاضر به بررسی موضوع محکم و متشابه در قرآن با نگاهی تطبیقی به دیدگاه های دو عالم بزرگوار علامه طباطبایی و آیت الله جوادی آملی می پردازد. بحث در آیات محکم و متشابه و شناخت این آیات و فهم صحیح متشابهات، از موضوعات بسیار مهم و اثرگذار در حوزه دانش های قرآنی و تفسیر است؛ چون فهم نادرست آیات متشابه باعث به وجود آمدن فرقه ها و مذاهب فاسدی مانند مجسمه، مجبره و ... شده است. تحقیق حاضر در پنج فصل تنظیم شده است. سیر حرکتی ما در این پژوهش بدین شرح است: فصل اول شامل کلیات پژوهش نظیر مقدمه، بیان مسئله، پیشینه بحث، اهمیت موضوع، اهداف کلی و جزئی و سوالات تحقیق و ابزار گردآوری مطالب است. فصل دوم، بحث در مورد مفهوم شناسی محکم و متشابه است که در دو بخش نگاشته شده است: در مبحث اول به معنا شناسی دو واژه محکم ومتشابه پرداخته شده و نظرات مفسران مختلف مطرح شده است، و سپس در مورد واژه امّ الکتاب توضیحاتی از دیدگاه مفسران آورده و در مبحث دوم دیدگاه علامه طباطبایی و آیت الله جوادی در مورد محکم ومتشابه ذکر شده است. فصل سوم به بررسی تأویل از قبیل معنا و کاربرد آن و تمایز تأویل با تفسیر پرداخته است و در ادامه، این بحث مطرح شده که آیا تأویل مختص خداوند است یا کسانی دیگر نیز می توانند به تأویل قرآن آگاه گردنند و بحث در مورد این که چه کسانی می توانند عالم به تأویل قرآن باشند، پرداخته شده است. و نظرات مفسران قرآنی در خصوص عاطفه یا مستأنفه بودن واو. در فصل چهارم رمز گشایی از راز وجود آیات متشابه بیان می شود که در دو بخش تنظیم شده است. مبحث اول شامل بحث هایی در خصوص علل، زمینه ها، حکمت ها و آثار تشابه است و مبحث دوم نظرات علامه طباطبایی و آیت الله جوادی در این مورد مطرح شده است. فصل پنجم شامل نتیجه گیری از کل مطالب مذکور در این پژوهش است. کلید واژه ها: محکم، متشابه، تأویل.

هدف از این پایان نامه بررسی ظهر و بطن قرآن و بررسی قواعد فهم بطن آیات با تکیه بر آراء علامه طباطبایی و آیت الله معرفت است. این پژوهش سعی در پاسخ به سوالاتی چون ‎1- مقصود از ظهر و بطن قرآن جیست؟ 2- آیا مفاهیم باطنی از راه لفظ قابل درک و دستیابی است؟ 3- آیا قاعده و قانون خاصی برای فهمیدن بطن آیات وجود دارد؟ روش گردآوری این تحقیق از نوع کتابخانه¬ای بوده و بامطالعه و فیش برداری از کتب حدیثی و سایر منابع و در مواردی که به نقل آراء می¬پردازد، تحقیق به صورت توصیفی صورت گرفته است. این پایان نامه در پنج فصل انجام گرفته که در فصل اول کلیات، در فصل دوم «ظاهر» و «باطن» در حوزه لغت، روایت و از نظر مفسران، در فصل سوم ادله وجود بطن قرآن و در فصل چهارم راهیابی به ظهر و بطن قرآن مورد بررسی قرار گرفته است، و در فصل آخر نیز نتیجه پژوهش ذکر شده است. از یافته¬های این پژوهش می¬توان نتیجه گرفت ظاهر و باطن قرآن از جمله مباحث پیچیده قرآنی است که به صراحت در قرآن نیامده است اصطلاح ظاهر و باطن ریشه در روایات داشته و در میان متون روایی مورد توجه و تاکید معصومان بوده است. گوناگونی تعاریف ظاهر و باطن در احادیث موجب گوناگونی فهم از این دو واژه شده است و از سویی این مبحث در حوزه¬های مختلفی از سوی فقها و اصولیان و نیز در گرایش¬های گوناگونی مطرح شده و مورد استفاده ناروای برخی از فرقه¬ها قرار گرفته است بنابراین فهم و درک صحیح مفهوم چنین اصطلاحاتی از اهمیت ویژه¬ای برخوردار است. همچنین از آنجا که ظاهر و باطن قرآن دو ویژگی قرآن کریم است بنابراین همسو و هماهنگ با آیات قرآن و روح کلی حاکم بر آن است و ظاهر و باطن در طول هم و مکمل همدیگر و هر دو مراد خداوند متعال است.

مشکلات سیاسی و اجتماعی یکی از دغدغه های امروز بشریت به شمار می رود. از جمله: نحوه حکومت کردن بر مردم ،پذیرش حکومت از طرف مردم، نیازهای اجتماعی انسان و تعامل آنها با همنوعان خود، موضوعاتی است که انسان ها برای بهتر زیستن به آنها نیاز دارند. به همین لحاظ است که بشریت نیازمند به منبعی است که آموزه های سیاسی و اجتماعی خود را از آن به دست آورده، و مورد استفاده قرار دهد، و قرآن کریم که کلام خدا است، بهترین منبع و مرجع برای استخراج آموزه های سیاسی و اجتماعی انسان است.که پاسخ گوی تمام نیازهای انسان می باشد. این پژوهش با استفاده از قرآن کریم آموزه-های سیاسی و اجتماعی آن را استخراج نموده و نظرات مختلف تفسیری را در اختیار علااقه مندان به این موضوع قرار داده، و به موارد زیر دست یافته است. 1-آموزه های سیاسی و اجتماعی قرآن کریم در تعامل با مسلمانان 2-آموزه های سیاسی و اجتماعی قرآن کریم در تعامل با اهل کتاب 3-آموزه های سیاسی و اجتماعی قرآن کریم در تعامل با مشرکین که امیدوار است مورد قبول اساتید و جویندگان معرفت قرار بگیرد، انشاءالله. کلید واژه ها: آموزه، سیاسی، اجتماعی، مشرک، اهل کتاب

یکی از اصول مذهب تشیع امامت است و زیر بنای مسأله ی امامت علم و عصمت است. از آنجا که موضوع عصمت، مبتنی بر علم وآگاهی است، بسیاری از عالمان بر موضوع علم پیامبر و امام علیه السلام پرداخته اند. در این رساله به مقام و منزلت امام و نسبت آن با پیامبر و گستره و فعلیت علم امام و روش کسب آن، با توجه به آیات قرآن کریم و روایات از دیدگاه علامه مجلسی و علامه طباطبایی پرداخته شده است. امامت مقامی است که باید از طرف خدای تعالی معین شود و امام باید مؤید از طرف پروردگار باشد. امامت مقامی بس ارجمند است که تنها برخی از پیامبران به آن دست یافتند. بنابراین امامان ما مقامی رفیع تر از بسیاری از پیامبران داشته اند. گستره علم امام، دانش کامل پیرامون آنچه برای هدایت انسانها مورد نیاز است، می باشد. و در این باره بخشی از علم ایشان فعلی و بخشی از آن محصول منابعی است که در اختیار ایشان می باشد و یا از طریق الهام به ایشان می رسد. علامه مجلسی و علامه طباطبایی معتقدند علم غیب ذاتی مختص حضرت حق است و امام با تعلیم الهی عالم به علم غیب می شود آنها همچنین قائل به علمی گسترده برای امام هستند و تنها موارد اندکی را از این علم مستثناء می نمایند. علامه طباطبایی علم امام را بالفعل می داند و در خصوص نحوه بهره گیری علم غیب در زندگی عادی امام، معتقد است امام نمی تواند از این علم نفعی ببرد زیرا این علم تخلف ناپذیر است. ولی علامه مجلسی می گوید امام نباید طبق علم غیب خویش عمل کند و البته عمل نمی کند تا مشیت الهی محقق شود. وی تنها قضاوت را از این امر استثناء می کند.

جامعه بشری آمیزه¬ای از آدمیان با اندیشه¬ها، باورها، دین¬ها و مذاهب متفاوت و گاه متعارض با یکدیگر است. برای این که انسان بتواند زندگی آرام و سالم در روابط اجتماعی خود با دیگران داشته باشد، لازم است شیوه و روش صحیح و درستی را در مواجهه با آدمیانی که با او از لحاظ اعتقادی در تقابل و تضاد هستند، اتّخاذ کند، تا در روابط خود با این افراد به تنش و چالش برنخورد. لذا در این پژوهش سعی شده است با تکیه بر قرآن و احادیث روشی صحیح، در چگونگی برخورد با مخالفان به مخاطبان ارائه شود. پژوهش¬هایی که پیرامون این موضوع انجام شده است، بیشتر به جنبه سیاسی و حکومتی روش برخورد با مخالفان تکیه نموده است و معمولاً از جهت منبع پژوهش قرآن و روایات را در کناریکدیگر بررسی ننموده¬اند. در پژوهش پیش رو به این نتیجه رسیدیم که قرآن و احادیث توصیه می¬کنند که انسان در برخورد با مخالفان اعتقادی خود باید در گفتار و گفتگو، با حفظ و رعایت ادب و اخلاق و با نرمی و ملاطفت و پرهیز از هرگونه خشونت با شیوه استدلالی و منطقی، نصیحت و ارشاد، موعظه، جدال احسن، انذار و انتقاد نسبت به عقایدشان با آنان سخن گفت. و در رفتار و عمل باید با مهربانی و نیکی، رفق و مدارا، حلم و بردباری و عفو و گذشت با آنها برخورد نمود و در مواقعی که موارد فوق اثر نداشت از آنان اعراض کرده و روی بگردانیم.

این رساله در زمینه هوی پرستی در قرآن و نهج البلاغه می باشد.هوی پرستی، از درون انسان سرچشمه می گیرد و آن بزرگ ترین خطری است که انسان را تهدیدمی کند،انسان با پرداختن بیش ازاندازه به جنبه های مادی و تأمین خواسته ها و تمایلات شهواتی و إرضاء غرائز حیوانی به هوی پرستی به عنوان مرتبه ی نازل حیوانیّت گرفتار می شود. در واقع هوی نتیجه شهوت و داعی ضلالت می باشد که در قرآن و نهج البلاغه به آن پرداخته شده و مورد نکوهش قرار گرفته است. اهمیّت انتخاب این موضوع بر این است که حاکمیّت فساد و بی بند و باری و افسار گسیختگی در کشورهای ظاهراً پیش رفته حتّی در جوامع اسلامی نیز روز به روز گسترش می یابد و به جای اطاعت از احکام شرع، به پیروی از خواسته های نفسانی خویش پرداخته اند و هدف از این تحقیق شناساندن هوی می باشد و این که چه عوامل و آثار و راهکارهایی برای مقابله با آن از دیدگاه قرآن و نهج البلاغه ارائه شده است. این رساله شامل چهار فصل با عناوین کلیات، عوامل هوی پرستی که شامل هم نشینی با هوی پرستان، دنیا طلبی، ... وآثار آن شامل مغلوب شدن عقل، گمراهی، ... و راهکارهای مقابله با آن شامل توجّه به آخرت، رحمت و افاضه الهی، .... می باشد. بنابراین کلید رستگاری و سعادت واقعی اجتناب از هوی پرستی می باشد .

عالمان دینی در حوزه نقد حدیث دارای مبانی و روش¬های خاصی بوده¬اند. رساله حاضر در صدد دستیابی به مبانی و روش¬های نقد حدیث مرحوم آیت الله صالحی نجف آبادی است. بررسی آثار چاپی و خطی ایشان نشان دهندۀ این است که اوّلاً مرحوم صالحی به دلیل بهره¬مندی از اساتید برجسته و بعضاً صاحب مکتب، هوش و استعداد خدادادی، فعالیت¬های مستمر علمی، همگی سبب گردید که ایشان از قدرت نقد بالایی در حوزه حدیث برخوردار گردد. ثانیاً ایشان در حوزه حدیث، پیرو مکتب وثوق صدوری می¬باشند لذا بررسی سندی را در این حوزه کافی نمی¬دانند بلکه بررسی متن حدیث را در دستور کار خود قرار داده است. در نتیجه می¬توان ایشان را در حوزه حدیث از زمره عالمان متن¬گرا محسوب کرد که البته مثل هر پژوهشگر دیگر پاره¬ای از نقدهای ایشان بر حدیث وارد بوده و برخی جای تأمل دارد.