چکیده از آنجا که تولید و تکثیر گیاهان دارویی در سیستم های کشاورزی سازگار با محیط زیست از اولویت خاصی برخوردار می باشد و نیزعدم وجود مطالعات در رابطه با ارزیابی منابع مختلف کودی برروی گیاه ریحان، آزمایشی در سال زراعی 88-1387در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهد، در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با ? تکرار و 10 تیمار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل: 1) کود گاوی، 2) کود گوسفندی، 3) کود مرغی، 4) کمپوست زباله شهری، 5) ورمی کمپوست، 6) کود بیولوژیک نیتروکسین (حاوی باکتریهای azotobacter sp. و azospirillum sp.)، 7) کود زیستی باکتریهایحلکننده فسفات )حاوی باکتریهای bacillus sp. و pseudomonas sp.)، 8) ترکیب کودهای حاوی باکتری های حل کننده فسفات و نیتروکسین، 9) کود شیمیایی و 10) شاهد (بدون کود) بود. با نصف کردن کرت ها به دو قسمت مجزا، ارزیابی صفات در دو قسمت رویشی و زایشی انجام شد. نتایج نشان دهنده برتری معنی دار تیمارهای کود آلی و بیولوژیک نسبت به شاهد و شیمیایی در بسیاری از صفات اندازه گیری شده بود. صفات عملکرد کل و عملکرد برگ خشک در تیمار ورمی کمپوست به بیشترین مقدار رسید و بعد از آن تیمارهای کود گاوی و مرغی قرار داشتند. تیمارهای ترکیب باکتری های حل کننده فسفات به علاوه نیتروکسین و کود گاوی بیشترین تأثیر را در افزایش وزن خشک کل بوته و وزن برگ خشک دارا بودند. شاخص سطح برگ و شاخص سطح سبز در گیاهان تحت تیمار کود گاوی بیشترین مقدار بود. بیشترین عملکرد اسانس به ترتیب در تیمارهای کود گاوی، کود گوسفندی، ورمی کمپوست و کود شیمیایی مشاهده شد. در قسمت رشد رویشی سه چین برداشت شد که چین سوم در اغلب صفات از جمله، عملکرد کل، عملکرد برگ و عملکرد اسانس برتری معنی داری نسبت به دو چین دیگر داشت. در قسمت زایشی تعداد ساقه فرعی در گیاهان تیمار ورمی کمپوست و تعداد گل آذین در کود گاوی به طور معنی داری بیشتر از تیمارهای دیگر بودند. تعداد چرخه گل به ترتیب در تیمارهای کمپوست ، کود گوسفندی و گاوی بیشترین مقدار بود. بیشترین عملکرد بیولوژیک از تیمار کود گوسفندی حاصل شد که به جز کود گاوی با دیگر تیمارها تفاوت معنی داری داشت. حداکثرعملکرد دانه از گیاهان تحت تیمار کمپوست حاصل شد و کمترین عملکرد دانه در تیمارهای کود شیمیایی و شاهد مشاهده شد. در تمام صفات اندازه گیری شده قسمت زایشی (به جز تعداد گل آذین)، کود شیمیایی و شاهد تفاوت معنی داری نداشتند کلمات کلیدی: گیاهان دارویی، کود دامی، نیتروکسین، ورمی کمپوست، عملکرد بذر، عملکرد اسانس