نام پژوهشگر: زینب رفیعی

بررسی برخی از ویژگی های اکولوژیکی درختچه پرند (pteropyrum aucheri) و قابلیت آن در احیای مناطق خشک در استان اصفهان
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه صنعتی اصفهان - دانشکده منابع طبیعی 1389
  زینب رفیعی   سید حمید متین خواه

یکی از روش های مناسب جهت احیاء مناطق خشک و بیابانی شناسایی پتانسیل بالقوه این مناطق است تا با در نظر گرفتن استعدادهای بالقوه بتوان گونه های مناسب جهت احیاء در آن مناطق را معرفی نمود. جوامع گیاهی بومی بخشی از یک اکوسیستم پایدار منطقه محسوب می شوند. یکی از گونه های بومی مراتع کشور، گونه pteropyrum aucheri است. این درختچه کوچک در مناطق خشک و نیمه خشک کشور می روید. با توجه به این که تقریبا هیچ پژوهشی درباره آت اکولوژی گونه پرند در استان اصفهان صورت نگرفته است، تحقیق حاضر ضروری به نظر می رسد. مطالعه حاضر شامل سه بخش است: 1- آزمایشات جوانه زنی، 2- مطالعه رویشگاه پرند، 3-مطالعات فنولوژی. در مطالعات جوانه زنی آزمایشات زیر انجام شد: 1-آزمایش شکستن خواب بذور پرند، در این آزمایش 16 تیمار برای شکستن خواب پرند اعمال شد و در نهایت روش مناسب برای شکستن خواب پرند مشخص شد، 2- آزمایش تعیین مقاومت به خشکی در هنگام جوانه زنی بذرها، در این آزمایش تاثیر سطوح مختلف خشکی، اثر دو جمعیت بذری و اثر متقابل خشکی و دو جمعیت برصفات جوانه زنی بذور پرند بررسی شد، 3-آزمایش بررسی اثرات تنش شوری بر جوانه زنی و رشد گیاهچه پرند، که در این آزمایش اثر 10 سطح شوری بر جوانه زنی بذور پرند بررسی شد، 4-آزمایش تاثیر سن بذر بر جوانه زنی بذر پرند، 4-کشت بذور در سینی های کشت. مطالعه رویشگاه با ایجاد شبکه ای به روش سیستماتیک تصادفی، در رویشگاه آن در کوه سید محمد واقع در دانشگاه صنعتی اصفهان انجام شد. مطالعات فنولوژی با ثبت داده ها به مدت یکسال انجام شد و درنهایت نتایجبه صورت کمی و توصیفی نشان داده شد. نتایج آزمایشات جوانه زنی نشان داد که الف)بذور پرند دارای خواب شیمیایی(بازدارندگی) است وبا قرار دادن بذور به مدت 48 ساعت در جریان آب، خواب بذر شکسته می شود، ب) بذوری با سن یکسال درصد جوانه زنی بیشتری نسبت به بذور نارس و تازه چیده شده دارند، ج) بذور پرند تا ec برابر با 9 دسی زیمنس بر متر نیز می توانند جوانه زنی کنند ولی شوری باعث کاهش درصد و سرعت جوانه زنی و طول ساقه چه و ریشه چه و کاهش ضریب آلومتری می شود.، د)بذور پرند تا خشکی 6- بار نیز توانایی جوانه زنی دارند، ولی خشکی باعث کاهش درصد و سرعت جوانه زنی و طول ساقه چه و ریشه چه و کاهش ضریب آلومتری می شود. ه) می توان برای کشت پرند در گلدان از ترکیب خاک+کود+شن به نسبت1:1:1 استفاده کرد، نهال های جوان پرند در ابتدای رشد به نوسانات دمایی در روز و شب احتیاج دارند و در این شرایط بذور پرند بهتر جوانه زدند و استقرار آنها موفق بود. نتایج مطالعات فنولوژیک نشان داد که بهترین زمان جمع آوری بذر مهرماه است، زیرا هرچه به پاییز نزدیکتر می شویم به علت خشکی هوا و بادهای پاییزی و سبک بودن بذر، بذرها ریزش بسیار زیادی دارند و توسط باد پراکنده می شوند، بنابراین بهتر است بذرها تا مهرماه جمع آوری شوند. همچنین در اواخر پاییز و اوایل زمستان به علت بارندگی بذرها خیس شده و احتمال ابتلای آنها به قارچ ها و یا از دست دادن قوه نامیه بالا می رود. نتایج حاصل از مطالعات رویشگاه نشان داد که حضور و عدم حضور پرند از بین پارامترهای فیزیوگرافی با وجود و عدم وجود آبراهه در پلات رابطه معنی دار داشت، از بین پارامترهای خاک حضور و عدم حضور پرند با درصد شن و ph رابطه معنی دار دارد. میانگین سطح تاج پوشش از بین پارامترهای خاک با ec، درصد رس و درصد شن رابطه معنادار دارد، رابطه میانگین تاج پوشش با ec غیر مستقیم است، با افزایش ec میانگین سطح تاج پوشش کاهش پیدا می کند، رابطه میانگین سطح تاج پوشش با درصد رس نیز به این شکل است که افزایش درصد رس باعث کاهش میانگین سطح تاج پوشش می شود، رابطه میانگین سطح تاج پوشش با میزان درصد شن رابطه مستقیم است با افزایش درصد شن میانگین سطح تاج پوشش نیز افزایش پیدا می کند.

اثر آلودگی هوای شهر بر درخت چنار (platanus orientalis): مطالعه موردی شهر اصفهان
thesis وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه صنعتی اصفهان - دانشکده منابع طبیعی 1390
  زینب رفیعی   سید حمید متین خواه

افزایش نیاز به انرژی به همراه رشد اقتصادی و صنعتی شدن باعث افزایش آلودگی هوا شده است. این آلاینده ها علاوه بر تأثیر بر سلامت ساکنان شهر، درختان را نیز تحت تأثیر قرار می دهند. یکی از درختان مهم در فضای سبز شهر اصفهان که به طور گسترده در این شهر کاشته شده است درخت چنار ( platanus orientalis l.) است. در این پژوهش، شاخص های مختلف نشان دهنده تنش آلودگی هوا در چنار در مقیاس های مختلف شامل بیوشیمی سلول، ریخت شناسی برگ و وضعیت تاج اندازه گیری شد و ارتباط آن ها با غلظت آلاینده های هوا شامل ازن، اکسیدهای نیتروژن، ذرات معلق، دی اکسیدگوگرد، مونواکسیدکربن و ذرات معلق مورد بررسی قرار گرفت. برای این کار، تعداد سه درخت چنار با شرایط یکسان در محدوده اطراف هر کدام از چهار ایستگاه پایش دائم کیفیت هوای شهر اصفهان (مجموعا 12 درخت) برای نمونه برداری از برگ و عکسبرداری از تاج انتخاب شد. علاوه بر آن، شاخص aot40 برای محافظت از جنگل ها محاسبه شد. میانگین غلظت آلاینده-هادر هوای شهر اصفهان به ترتیب 37.77، 72.24، 36.21، 21.68، 6.20 ppb و 168.07 ?g/m3 بود. غلظت گوگرد کل در برگ با no2 همبستگی معنی دار منفی (05/0 p<) نشان داد. هیچکدام از ضرایب همبستگی بین دی اکسید گوگرد و غلظت گوگرد کل در برگ معنی دار نشد. نتایج تجزیه واریانس فاکتوریل دوطرفه نشان دهنده تغییرات معنی دار در غلظت گوگرد کل در برگ در زمان های مختلف و سطوح آلودگی دی اکسیدگوگرد بود. غلظت گوگرد کل در برگ چنار در همه فصول به جز پاییز در مناطق با آلودگی بالای so2 بیشتر بود. غلظت یون سولفات در برگ از بهار به پاییز روند افزایشی داشته است و در واقع گوگرد غیرآلی در برگ چنار تجمع یافته بود. غلظت سولفات در بهار با نیتروزاکسید (no) همبستگی معنی دار منفی نشان داد. رنگدانه ها و نسبت های بین آن ها با غلظت آلاینده ها در هوای شهر اصفهان ارتباط کمی نشان دادند. اما به طور کلی، کاروتنوئیدها بهتر از کلروفیل ها به آلودگی هوا پاسخ داد. کلروفیل آ و کلروفیل ب در پاییز با no همبستگی معنی دار منفی نشان داد. غلظت کل کاروتنوئیدهای برگ در بهار با ازن همبستگی معنی دار منفی و با no همبستگی معنی دار مثبت و در کل سال با no همبستگی معنی دار منفی نشان داد. نسبت کلروفیل آ به کلروفیل ب در بهار و کل سال با no همبستگی معنی دار منفی نشان داد. سطح ویژه برگ با غلظت آلایند های ازن، دی اکسید نیترژن، نیتروزاکسید و مونواکسیدکربن ارتباط زیادی نشان داد و شاخص مناسبی از تنش آلودگی هوا و آسیب به چنار بود. متوسط اندازه برگ درخت در بهار با دی اکسیدنیتروژن، در تابستان با نیتروزاکسید و در کل سال با aot40 و نیتروزاکسید همبستگی معنی دار مثبت و در بهار با مونواکسیدکربن همبستگی معنی دار منفی نشان داد. آلاینده های هوا با القای فرایند خزان زود رس و در پی آن رویش برگ های جدید، متوسط اندازه برگ درخت را تحت تأثیر قرار داده اند. در بهار، سطح ویژه برگ با ازن و دی اکسید نیتروژن همبستگی معنی دار مثبت (05/0p<) و با مونواکسیدکربن همبستگی معنی دار منفی (01/0p<) نشان داده و aot40 در پاییز با سطح ویژه برگ همبستگی معنی دار منفی (05/0p<) نشان داد. تراکم شاخه ها در ایستگاه های مختلف متفاوت بود. آلودگی هوا در مدت زمانی طولانی فرم تاج درخت چنار را تغییر داده و موجب ایجاد تاج های کوچک و متراکم در مناطق آلوده شد. نسبت برگ به شاخه با no2 همستگی مثبت و با co همبستگی منفی در همه فصول نشان داد. زرد شدن برگ درخت چنار در اصفهان بسیار زودهنگام و در تابستان آغاز می شود. متوسط رنگ تاج درخت در پاییز با آلاینده های no و pm10 همبستگی معنی دار منفی در سطح 1% و با o3 همبستگی مثبت در سطح 5% نشان داد. شاخص aot40 بهتر از ازن با پارامترهای گیاهی ارتباط نشان داد و نتایج این مطالعه استفاده از شاخص aot40 برای نشان دادن آسیب حاصل از ازن را تأیید می کند.