عظیم حمزئیان
استادیار فلسفه و عرفان اسلامی دانشگاه سمنان
[ 1 ] - بررسی و مقایسۀ شرح شطحیّات روزبهان بقلی شیرازی و جواهرالاسرار شیخ آذری اسفراینی
هدف مقالۀ حاضر، بررسی وجوه اشتراک و افتراق میان شرح شطحیّات روزبهان بقلی شیرازی و جواهرالاسرار شیخ آذری اسفراینی است. نتایج به دست آمده حاکی است که مؤلفان مذکور با آسیبشناسی عرفان و تصوف از سویی به نقد، و از دیگر سو به دفاع از شطّاحان همت گماردهاند. فارسی بودن زبان هر دو کتاب، نگاه توأم با تکریمِ مؤلفان به مشایخِ عرفان و تصوف، شرح حروف مقطّعه و کلام شِبهشطح حضرت رسول (ص) و شطحیّات مشایخ صوفیه،...
[ 2 ] - تمایزجایگاه علم و معرفت در عرفان ابو عبدالله نفَّری
Some gnostics have used knowledge and insight synonymous. Still there are many who give gnosis the upper hand. This is because, in this position, they intend knowledge as rudimentary science, acquired and logical while gnosis is based on exploring and evidence. From Mohammad ibn ‘Abd Allah Neffari’s-4th century (A.H.) gnostic—mystical stand, everything but Allah is considered as creature ther...
[ 3 ] - بررسی تطبیقی کاربرد آینه در آثار عینالقضات همدانی و مولوی
آینه در میان آثار عارفان مسلمان نمودی فراوان داشته است. براساس مستندات تاریخی، سابقه استفاده نمادین از آینه، در تبیین مسأله توحید عرفانی، به حضرت علی بن موسی الرضا(ع) می‌رسد. این واژه درآراء و متون منظوم و منثور عرفای اسلامی، برای بیان تجلّی و ظهور حضرت حقّ و توضیح مسأله مهم وحدت وجود به کار رفته است. آینه به عنوان یک نماد عرفانی، در آثار عینالقضات همدانی و مولوی نیز بسیار مورد توجّه واقع شده است...
[ 4 ] - تحلیل مقایسه‌ای آراء آکویناس و ابن‌سینا درباره علم فرشتگان
در این نوشتار، دیدگاه آکویناس و ابن‌سینا درباره علم فرشته بررسی و تحلیل شده است و وجوه اشتراک و اختلاف آنها را در این خصوص بیان کرده‌ایم. با اینکه آکویناس و ابن‌سینا هر دو متأثَر از سنّت ارسطویی بوده‌اند؛ ولی چون جهان‌شناسی آنها از جهاتی متفاوت است، درباره جایگاه علم فرشته به نتایج مختلفی رسیده‌اند. آکویناس و ابن‌سینا هر دو معتقدند که فرشتگان طبایع عقلانی هستند؛ بنابراین مشخّصه اصلی آنها علم اس...
[ 5 ] - بررسی حقیقت وجود و مواجهه با آن در آثار عزیز نسفی (با تأکید بر آرای رودلف اتّو)
رودلف اتّومتکلم و دینپژوه آلمانی قرن بیستم، در اثر مشهور خود موسوم به مفهوم امر قدسی، با رویکردی پدیدارشناسانه به بحث درباره‌ی امر مقدس و مواجهه‌ی با آن، به‌عنوان نومینوس پرداخته است. او نومینوس را امری فراتراز عقل، متمایز، مقدس و ناشناختی تلقی کرده است. ازاین‌نظر نومینوس نوعی با حقیقت وجود شباهت دارد که موضوع اصلی عرفان اسلامی است. عزیز نسفی عارف نامی قرن هفتم، از حقیقت وجود به‌عنوان اولین مرت...
[ 6 ] - تحلیل حجاب عرفانی از دیدگاه ابن عربی
حجاب عرفانی، یکی از موضوع‌های مهم در سنت عرفانی اول و دوم است. ابن‌عربی، عارف قرن هفتم، با کاربرد آیات و احادیث، وجود حجاب عرفانی را ثابت کرد. او عالم هستی را نتیجة تجلی اسماء و صفات خداوند می‌داند و از سوی دیگر همین اسماء و صفات خدا، خود حجابی بین بنده و پروردگار است؛ این حجاب‌ها سبب می‌شود تا انسان خداوند را نشناسد. ازنظر هستی‌شناسی، این حجاب‌ها زدوده نمی‌شوند؛ زیرا احدیتِ ذات خداوند را آشکار ...
[ 7 ] - بررسی حجابهای عرفانی از دیدگاه ابوعبداللّه نفّری
شناسایی حجابهای سلوک و راه‌های گذر از آنها، از مباحث مهم عرفان عملی است که عارفان در سیر و سلوک، بسیار به آن توجه داشته‌اند. حجابهای عرفانی از موضوعات اساسی مدّنظر ابوعبدالله نفّری، عارف شیعی قرن چهارم است؛ در آیات قرآن کریم و روایات امامان نیز در این باره نکاتی مطرح شده است. نفّری در المواقف و المخاطبات، ضمن تمرکز بر حجاب و انواع آن، دیدگاه‌های ویژهای را بیان می‌کند که برخی از آنها برای نخستین...
[ 8 ] - بررسی رابطه ادراک از سیاستهای سازمانی بر تحریک، انگیزش درونی و تأثیر آن بر خوشبختی دنیوی کارکنان
پژوهش حاضر با هدف بررسی رابطه بین ادراک از سیاستهای سازمانی، انگیزش درونی و تحریک و تأثیر آنها بر خوشبختی دنیوی کارکنان انجام شده است. این مطالعه ازلحاظ هدف، کاربردی و از نوع توصیفی بوده و با روش پیمایشی انجام شده است. نمونه آماری در این مطالعه 189 نفر از کارکنان سازمان آب منطقهای و جهادکشاورزی استان فارس هستند که به‌روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. برای تحلیل دادهها، روش حداقل مربعات جزئ...
[ 9 ] - The Objectivity of Intuitive Knowledge in Islamic mysticism
One of the important issues in the philosophy of mysticism is the reality of the appurtenant in mystical intuition. Among the important issues this section is answer to this question of how can justify that objectivity in mystical intuition, according to philosophical reality (ontology) and epistemological issues. In this essay, we have tried to study the objectivity of intuitive knowledge in I...
[ 10 ] - بررسی تطبیقی نخستین عهد الهی در متون زرتشتی، قرآن کریم و عرفان قبالایی (از منظر خصوصیت ها و کارکردها)
در برخی متون زرتشتی به ویژه متون پهلوی، نخستین عهد الهی به پیش از آفرینش جهان مادی باز می‌گردد؛ در حالیکه در اوستا به چنین پیمانی اشاره نشده، همان‌گونه که نزد عرفای قبالای زوهری اعتقاد به عهد ازلی عمومیت دارد؛ ولی در تورات و تلمود به آن پرداخته نشده است. در قرآنکریم...
[ 11 ] - مبانی عرفانی هستی شناسی عین القضات همدانی
عینالقضات همدانی (492-525ق.) از مهم ترین پیشروان سنت فلسفه ی حکمت ایرانی و نخستین عارفی است که محور آرای عرفانی خود را بر وجودشناسی بنا نهاد. هدف از پژوهش حاضر شناخت مبانی عرفانی هستی شناختی او و ریشه های آن با روش توصیفی-تحلیلی است که نشان می دهد اگرچه در تقسیم بندی وجود، عین القضات از فلاسفه متأثر است؛ ولی «ممکن الوجود» در تقسیم بندی او جایگاه حقیقی ندارد؛ زیرا معتقد است وجود یکی است و آن را ...
[ 12 ] - The Effect of Spirituality Workplace on Work Engagement with the Mediation of Will-being Nurses) Case study:Pasargad Hospital)
Introduction: Work Engagement with direct and indirect jobs influences nurses' productivity. In the meantime, spiritual experience from the spiritual workplace can play a significant role in nurse job engagement. Aim: purpose of this study was to investigate the effect of spirituality workplace on the work engagement with the mediation of will- being nurses in Pasargad Hospital nurses. Material...
[ 13 ] - مقایسه و ارزیابی آرای نقشبندیه و چشتیه معاصر خراسان رضوی
عرفان و تصوف بنا به مقتضیات زمانی و مکانی و شخصیتی در سراسر سرزمین‌های اسلامی خود را در قالب سلسله‌های گوناگون نشان داده است. خراسان رضوی از سرزمین‌هایی است که امروزه در بخش جنوبی آن نمونه‌ای از این میراث در جریان دو سلسله نقشبندیه و چشتیه حفظ شده است. پژوهش حاضر با هدف شناختوضعیت، مشایخ، اعمال و اذکار این دو سلسله در دوره معاصر در جنوب خراسان رضوی انجام شده است.این دو سلسله از آموزه‌های دیوبند...
[ 14 ] - خدای متشخّص در کشف الاسرار روزبهان بقلی
خدایی که در عرفان، توسط عارفان مسلمان معرفی و تبیین شده است، دارای وجود و وحدت شخصی است. کشف‌الاسرار روزبهان بقلی شیرزای، دربارة بیان مکاشفات او از تجلیّات و تمثلات حقّ در هدایت و کشش سالکان به سوی خویش است. روزبهان در این اثر، ظهورات و جلوات حقّ را بیان نموده است. هدف این پژوهش در پی پاسخ‌گویی به این پرسش‌هاست که روزبهان تا چه اندازه از اندیشة عرفا در خدای متشخّص پیروی ک...
[ 15 ] - بررسی نقد برخی از فقها به نسبت حق و خلق در وحدت وجود
پس از طرح وحدت وجود در عرفان نظری، همواره برخی از فقها به نسبت حق با خلق در این نظریه نقد وارد کردند. به باور آنها، تمایزی میان حق و خلق در وحدت وجود نیست و این امر با توجه به تمایز ذاتی حق و خلق در منابع دینی غیر قابل پذیرش میباشد. بررسی دیدگاه عرفا نشان می‌دهد که آنها به عینیت محض میان حق و خلق قائل نیستند و در آثارشان، دست‌ِکم، از دو تمایز مقامی و احاطی سخن به میان آمده است. خصوصیت هر دو ن...
[ 16 ] - جایگاه روایات امام صادق (ع) در تفاسیر عرفانی کامل
از جملۀ شخصیت‌هایی که روایت اقوالش را در تفاسیر مختلف شیعیان و عامۀ مسلمانان می‌توان بسیار دید، امام جعفر صادق (ع) است. عالمان شیعی به‌طبع با نظر به جایگاه آن امام و حجم بسیار روایاتش آراء او را در کتب تفسیری خود بسیار بازنموده‌اند. بااین‌حال، روایت اقوال تفسیری امام صادق (ع) اختصاصی به مفسران شیعی ندارد. از میان مفسران عامه بیش از همه گرایندگان به تصوف و پدید آورندگان تفاسیر عرفانی به نقل روای...
[ 17 ] - تحلیل مفهوم «Actual» در نظریه اجرا شکنر با رویکردی به مفهوم «واقعه» در عرفان اسلامی
هنر و عرفان از دیرباز با یکدیگر ارتباط داشته‌اند. تئاتر یکی از هنرهایی است که از جنبه‌های گوناگون با عرفان و مناسک عملی تصوف مرتبط است. ریچارد شکنر(1943.م) نظریه پرداز معاصر در حوزه اجرا و نمایش، در اثر خود با عنوان: «نظریه اجرا» از نوعی فرم اجرایی سخن می‌گوید که می‌تواند از جهات گوناگون همچون وجود «Actuals» در بطن اجرا، با «واقعه‌‌‌های» عرفانی که در اثر مکاشفه بر قلب سالک ریخته می‌شود، ارتب...
Co-Authors