رسول صادقی

دانشیار گروه جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران و محقق مؤسسه مطالعات جمعیتی کشور

[ 1 ] - مطالعۀ کیفی موانع و چالش‌های مادری زنان شاغل در شهر تهران

زنان شاغل در فرایند مادری با مسائل و چالش‌های عدیده‌ای مواجهند. آن‌ها با مادرشدن، در معرض نقش‌های چندگانه و فشارهای ناشی از آن‌ها قرار می‌گیرند. در این راستا، هدف از این مقاله فهم ادراک و تجربیات زنان شاغل تحصیل‌کردة دانشگاهی از فرایند مادری و چالش‌های مرتبط با آن است. روش پژوهش، کیفی و مشارکت‌کنندگان 30 زن 20 تا 40 سالة متأهل و شاغل با تحصیلات دانشگاهی در شهر تهران هستند که در زمان مصاحبه یک ف...

[ 2 ] - ماندن یا مهاجرت دوباره مهاجران بازگشته افغانستانی از ایران به کشورشان و عوامل تعیین‌کنندۀ آن

با توجه به پویایی‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دنیای معاصر، بازگشت مهاجران و پناهندگان در سال‌های اخیر اهمیتی فزاینده یافته است. با این حال، علیرغم بازگشت‌های جمعی بزرگی که رخ داده است، پایداری این بازگشت‌ها هیچ‌گاه از پیش تضمین شده نیست. این مقاله به بررسی پایداری بازگشتِ پناهندگان افغانستانی به کشورشان از ایران و اثر عوامل جمعیتی، زمینه‌ای و ساختاری بر تصمیم آنها به ماندن در افغانستان یا مهاجر...

[ 3 ] - تعامل پویایی جمعیت و توسعه از دیدگاه ابن‌خلدون

ابن‌خلدون، به‌عنوان سرشناس‌ترین متفکر اجتماعی مسلمان، نقش مهمی در شکل‌گیری آرا و نظریه‌های جمعیتی دوران ماقبل مدرن داشته است. وی مباحث و دیدگاه‌های مهمی را دربارۀ تعامل جمعیت و توسعه مطرح کرده است. ازاین‌رو، در مقالۀ حاضر ضمن مروری بر آرای جمعیت‌شناختی ابن‌خلدون، رویکرد وی دربارۀ تعامل جمعیت و توسعه، بررسی شده است. بر اساس نتایج پژوهش حاضر، ابن خلدون ضمن معرفی ابعاد و مؤلفه‌های رشد جمعیت و گذار...

[ 4 ] - الگوهای گذران وقت سالمندان ایرانی و هم‌بسته‌های اقتصادی‌اجتماعی آن

Objectives Time usage patterns of older adults is an important indicator of their health and quality of life.  This study aimed to assess the time usage patterns of Iranian older adults and its association with social-demographic factor.  Methods & Materials This study was based on the secondary analysis of time use data of Iranians. The data were collected by questionnaire based on ...

[ 5 ] - واکاوی ادراک جوانان از تجربه طلاق: مطالعه‌ی کیفی در شهر تهران

با توجه به افزایش طلاق در سالهای اخیر بویژه در میان زوجین جوان، مقاله پیش‏رو با استفاده از رویکرد امیک در چارچوب تفسیرگرایی اجتماعی‏ به واکاوی ادراک و تجربه جوانان از فرایند و پیامدهای طلاق میپردازد. با استفاده از نمونه‏گیری هدفمند با حداکثر تنوع، و معیار اشباع نظری با 25 مشارکتکننده مرد و زن مطلقه‏ 20 تا 30 سال در شهر تهران مصاحبه‏ عمیق کیفی انجام گرفت. نتایج مطالعه در چهار محور دلایل و بست...

[ 6 ] - تحلیل نوسانات فضایی تأثیر توسعه بر مهاجرت داخلی‌ـ بین‌شهرستانی در ایران

در سال‌های اخیر سالانه به ‌طور متوسط حدود یک میلیون نفر در داخل کشور جابجایی و مهاجرت داشتهاند. در همین ارتباط، مقاله پیشرو با استفاده از تحلیل ثانویۀ دادههای سرشماری1390 به تحلیل فضایی پویایی مهاجرتهای داخلی از نوع بین شهرستانی در ایران و تبیین آن در چارچوب توسعۀ نابرابر و عدم تعادلهای منطقه‌ای میپردازد. برای تحلیل داده‌ها از شاخصهای عمومی و محلی روابط فضایی و نرمافزارهای TOPSIS، GEODA ...

[ 7 ] - بررسی نقش عوامل اجتماعی و جمعیتی در تغییرات الگوی مصرف خانوارهای شهری و روستایی ایران

تغییر الگوی مصرف خانوار در ایران یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که از تغییرات اجتماعی و جمعیتی بسیار تأثیر پذیرفته است. توجه به مسئلۀ تخصیص منابع محدود کشور و مدیریت جمعیتی الگوی مصرف خانوارهای کشور سبب شده است تا بررسی تغییرات الگوی مصرف و عوامل مؤثر بر آن از اهمیت بالایی برخوردار باشد. هدف اصلی این مقاله، بررسی تأثیر پویایی جمعیت بر تغییرات الگوی مصرف خانوارهای روستایی و شهری بوده است. به منظور...

[ 8 ] - بررسی تأثیر شبکه‌ی‌ اجتماعی در رفتار و نیّات باروری زنان در شهر تهران

در مقاله‌ی پیشرو تأثیر شبکه‌ی اجتماعی در رفتارها و نیات باروری زنان بررسی شده است. این مطالعه به شیوه‌ی پیمایش نمونهای در میان زنان متأهل 35-18 ساله‌ی ساکن شهر تهران اجرا و دادههای آن با استفاده از ابزار پرسش‌نامه‌ی محقق ساخته گردآوری شد. یافتهها نشان داد که متوسط باروری ایده‏آل زنان بررسی شده 1/2 فرزند، باروری مطلوب 9/1 فرزند و تعداد فرزندان زنده متولد شده زنان (CEB) تا زمان بررسی 3/1 فرز...

[ 9 ] - تغییرات ساختار سنی و ظهور پنجره ی جمعیتی در ایران: پیامدهای اقتصادی و الزامات سیاستی

سیاست ها و برنامه های جمعیتی در ایران بیشتر بر پویایی رشد و حجم جمعیت متمرکز بوده و کمتر به ساختارهای سنی جمعیت، تغییرات و پیامدهای آن توجه شده است. این در حالی است که کاهش سریع باروری در دو دهه ی اخیر منجر به تغییرات بنیادی در ساختار سنی جمعیت شده است. در بستر این تغییرات، فازی از تحولات جمعیتی در ایران آغاز شده است که «پنجره ی جمعیتی» نامیده می شود. پنجره ی جمعیتی وضعیتی موقت در ساختار جمعیتی...

[ 10 ] - مادران، دختران و ازدواج (تفاوت های نسلی در ایده ها و نگرش های ازدواج در شهر یزد)

این مقاله، تفاوت ها و تغییرات بین نسلی در ارزش ها و نگرش های مرتبط با ازدواج و تشکیل خانواده را در بین دو نسل مادران و دختران مقایسه و تحلیل می کند. داده های تحقیق، از طریق پیمایش، در شهر یزد جمع آوری و اطلاعات مربوط به 155 نفر از نسل مادران و 155 نفر از نسل دختران مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج بیانگر اجماع و توافق نظر هر دو نسل در مورد سن مناسب ازدواج و همچنین مخالفت با چندهمسری مردان است ک...

[ 11 ] - تحولات روند و الگوهای مهاجرت داخلی در استانهای ایران

هدف از مقاله پیش رو، واکاوی تحولات روند و الگوهای مهاجرت داخلی در ایران در سه دهه‌ی اخیر می‌باشد. روش تحقیق مورد استفاده در مقاله، کمّی از نوع توصیفی ـ تحلیلی و مبتنی بر تحلیل ثانویه‌‌ی داده‌های مهاجرت سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال‌های 1375، 1385 و 1390 است. نتایج بیانگر تغییر الگوهای جریان مهاجرت‌های داخلی به سمت افزایش مهاجرت‌های برون ‌استانی است. مهاجرت‌های بین‌استانی از 35 درصد در دوره‌ی 75-...

[ 12 ] - تعارض کار و مادری: تجربۀ گذار به مادری زنان شاغل در شهر تهران

مادرشدن همیشه یکی از نقش‌‌های اصلی و کلیدی زنان در جامعۀ ایران بوده است؛ اما در چند دهۀ اخیر با توجه به تغییرات نگرشی و افزایش گزینه‌‌های پیشرفت زنان ازجمله تحصیل و اشتغال، مادرشدن دیگر نقش اصلی و اجباری زنان شناخته نمی‌‌شود و آنان می‌‌توانند موقعیت‌‌های جایگزین را انتخاب کنند. هدف از این مقاله واکاوی معنا و ارزش مادری و تعارض کار و مادری بین زنان شاغل تحصیلکردۀ دانشگاهی است. پژوهش کیفی و داده‌...

[ 13 ] - Health-related Behaviors (Sports Activities) of Iranian Youths and Its Socio-Demographic Correlates

Nowadays healthy life style as a social dimension of health in academic world and making policy has considerable importance. Health promotion behaviors and conditions are beyond the limit impressible by structural factors and conditions. This research is conducted to examine influence of Socio-Demographic factors on daily sports activities among 15-34 years old youths in Iran urban areas by usi...

[ 14 ] - ویژگی‫های جمعیتی مهاجران خارجی در ایران در سرشماری 1385

پایه و اساس مدیریت و سیاست‫گذاری‫ مهاجرتی، به‌ویژه مهاجرت بین‫المللی، شناخت علمی پدیده‌ی مهاجرت و ویژگی‫های مهاجران می‫باشد. چنین دانش و شناختی در کشورهای درحال توسعه از جمله ایران، علی‌رغم وجود اشکالاتی نظیر کم‫شماری، عمدتاً از طریق سرشماری‫های جمعیتی حاصل می‫شود. با این‌حال، علی‌رغم تاریخچه‌ی طولانی و حجم بالای حرکات مهاجرتی و پناهندگی از کشورهای همسایه به ایران و پیامدهای آن برای جوامع مبدأ،...

[ 15 ] - قومیت، قوم‌گرایی و باروری: بررسی تأثیر ابعاد و سطوح قوم‌گرایی بر ترجیحات و رفتارهای باروری زنان کُرد و ترک در شهر ماکو

هدف مقالة پیشِرو، بررسی تأثیر ابعاد و سطوح قومگرایی بر ترجیحات و رفتارهای باروری زنان کُرد و ترک در شهر ماکو است. روش مطالعه پیمایشی است و نمونة تحقیق را 384 نفر از زنان متأهل 15 تا 49 سالة کُرد و ترک در شهر ماکو تشکیل داده‌اند. مطابق یافته‌های پژوهش، تفاوت‌های قومی معناداری در ترجیحات و رفتارهای باروری زنان کُرد و ترک وجود دارد. میانگین باروری زنان کُرد (2/2 فرزند) بیشتر از زنان ترک (9/1 فرزند) ...

[ 16 ] - تأثیر الگوهای ازدواج در رضایت زناشویی و تمایل به طلاق در شهر تهران

در سال‌های اخیر، افزایش طلاق به یکی از مهمترین مسائل اجتماعی کشور تبدیل شده است. عوامل و بسترهای اقتصادی و اجتماعی متعددی به طلاق منجر می‏شود که یکی از آنها، الگوهای نامناسب ازدواج است. هدف از مقاله‌ی پیش‏رو، بررسی تأثیر الگوهای مختلف ازدواج در رضایت زناشویی و تمایل به طلاق در میان جوانان متأهل شهر تهران است. نتایج حاصل از اجرای پیمایش نمونه‏ای و تکنیک نمونه‏گیری چندمرحله‏ای از مصاحبه با تعداد...

[ 17 ] - Analysis of Gender Differences in Time Use Among Iranian Older Adults

Objectives Time use patterns affect humans’ health and quality of life. Different social contexts such as gender roles impact on time use patterns in each society. The purpose of this article is to examine gender differences in time use patterns of Iranian older adults. Methods & Materials The method of this study is the secondary analysis of the Iranian time use national survey data. A multis...

[ 18 ] - عوامل مرتبط با خشونت خانگی علیه زنان در تهران

چکیده هدف از این مقاله بررسی وضعیت و انواع خشونت خانگی و عوامل مرتبط با آن در بین زنان جوان متأهل شهر تهران است. داده‌ها از طریق اجرای پیمایش کمّی و شیوه نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای با حجم نمونه 405 نفر از زنان متأهل زیر 30 سال در مناطق مختلف شهر تهران گردآوری و با استفاده از آزمون‌های تحلیل واریانس و رگرسیون چندمتغیری تجزیه‌وتحلیل شد. از نظریه‌های ترکیبی که بر ...

[ 19 ] - مسئلۀ اجتماعی مهاجرت از افغانستان: تمایلات و عوامل پشتیبان

چرایی مهاجرت مردم به خارج از کشور و تبیین آن در چارچوب رویکردهای اقتصادی، عوامل جاذبه و دافعه و دوگانۀ فقر و مهاجرت همواره مورد توجه مطالعات مهاجرتی بوده است. مهاجرت در میان مردم افغانستان، سنتی دیرینه دارد، بااین‌حال، طی چند دهۀ اخیر، این جریان‌های مداوم مهاجرت و بازگشت، شکلی جمعی و مقیاسی بی‌سابقه گرفته‌اند. این مقاله به‌دنبال تبیین مسئلۀ اجتماعی مهاجرت از افغانستان با تأکید بر تمایلات و عوا...

[ 20 ] - عوامل مؤثّر بر تأخیر ازدواج دختران در شهرستان‌های ایران

سنّ ازدواج دختران به‌طور قابل‌توجّهی در ایران طیّ سه دهه‌ گذشته افزایش‌ یافته است. از منظر اجتماعی- جمعیتی تأخیر در ازدواج و تغییر الگوهای زناشویی پیامدها و الزامات سیاستی بسیاری دارد. تأخیر در ازدواج دختران طول دوره‌ی فرزندآوری و نیز طول نسل‌های بعد را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. هدف این مقاله، بررسی و تبیین تأخیر در ازدواج دختران در بستر توسعه‌ی اقتصادی اجتماعی و تغییرات موقعیت زنان در شهرستان‌های ای...

[ 21 ] - عوامل مؤثر بر میزان رضایت از زندگی سالمندان تهرانی

در مواجهه با افزایش جمعیت سالمندان، مددکاری اجتماعی سالمندی ظهور و گسترش پیدا کرده است. به‌زیستن، رضایت از زندگی و عوامل تعیین‌کننده آن در میان سالمندان از موضوعات مهم و قابل‌توجه در مددکاری اجتماعی سالمندی است. هدف از مقاله پیش‌رو، بررسی میزان رضایت از زندگی سالمندان و شناخت عوامل مؤثر بر آن است. داده‌ها با استفاده از اجرای پیمایش به شیوه نمونه‌گیری احتمالی چندمرحله‌ای در میان 600 سالمند 60 سا...

[ 22 ] - Spatial Segregation in Demography: A Short Review

Abstract. Spatial has always been an inherent component of demography, and demographic processes are inherently spatiotemporal. Recognizing the importance of spatial in general and spatial segregation in particular in demographic analysis has created new positions in demography and its conceptual and analytical frameworks. The notion of spatial segregation refers to the distribution of social...

[ 23 ] - Marriage Changes in Iran in the Last Three Decades (1986-2016)

Abstract. Marriage, along with the mechanisms of realization and the order and arrangements related to it, is one of the most important social, cultural and biological phenomena that is both affected by the changes in society and influential on it. In recent decades, despite the relative continuity in some aspects, attitudes and behaviors related to marriage in Iran, the timing of marriage has ...

[ 24 ] - Living Arrangements of Iranian Older Adults and Its Socio-Demographic Correlates

Objectives In the context of family changes and population aging, changing the pattern of life arrangements of older adults has become a social and policy issue. In this regard, this article aims to investigate the patterns of living arrangements of older adults and its socio-demographic correlates. Methods & Materials A secondary analysis of micro-census data for 2006 and 2016 was used. The s...

[ 25 ] - Identity Integration of Afghan Immigrants in Iran: A Grounded Theory Study

Introduction: Iran has hosted foreign immigrants, mostly Afghans and Iraqis, for the past four decades. The number of Afghan refugees registered by the UN Refugee Agency in 2021, shows that among different countries, Iran is the second destination of Afghan refugees after Pakistan. One of the key aspects of immigrants' lives that changes in the context of life and residence in the host communit...