جلال درخشه
استاد علوم سیاسی در دانشگاه امام صادق (ع)
[ 1 ] - متدولوژی مفهوم‌شناسی: از فروکاستگی مفهومی تا فروکاستگی پدیدارشناسانه/بررسی موردی مفهوم سیاست در متن اندیشه مسلمانان
یکی از مسایلمهم در فهم ساحت اجتماعی، سخن گفتن از روش است. تا تحولی در عرصه روش‌شناسی رخ ندهد، جهشی نیز در تولید و آفرینش جدید و متفاوت در حوزه علوم اجتماعی اتفاق نخواهد افتاد. پژوهش حاضر درآمدی است به معرفی روشی جدید در ساحتعلوماجتماعی، البته در سطح خردترِ مفهوم‌شناسی، تا گامی در جهت نیل به هدف مورد نظر برداشته شود. پرسش اصلی متن حاضر را می‌توان اینگونه بیان نمود: چگونه توان فهم نسبت به یک مفهوم...
[ 2 ] - کارکرد نظریه عقلانیت سیاسی در انقلاب اسلامی ایران: مبتنی بر اندیشه و عمل حکومتی امام خمینی(ره)
نسبت بین عقلانیت سیاسی و پدیده‌هایی چون خیزش‌ها و مقاومت‌های مردمی و انقلاب‌ها ازجمله پرسش‌های پایدار در اندیشه و فلسفه سیاسی به‌ویژه در عصرجدید به‌شمار می‌آید. بدون شک عمل سیاسی مبتنی بر عقلانیت همواره به‌عنوان یکی از مقومات جامعه، در حیات گذشته و امروز بشر مورد توجه متفکران سیاسی قرار داشته و دارد. اما در قرون اخیر، وقوع انقلاب‌ها و خیزش‌های مردمی در کشورهای مختلف، معنای جدیدی از انقلاب را که...
[ 3 ] - مقایسه تطبیقی آراء و اندیشه های سید قطب و امام خمینی (ره) پیرامون حکومت اسلامی
وقوع جنبش و خیزش اسلامی در چند سال اخیر در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بار دیگر موضوع لزوم و شرایط تشکیل حکومت در کشورهای اسلامی را احیا کرد و فرصتی را فراهم ساخت تا نظرات اندیشمندان و متفکران جهان اسلام در مورد تشکیل حکومت براساس آموزه‌های اسلامی مورد مداقه مجدد قرار گیرد. اگرچه تجربه جمهوری اسلامی ایران در میان متفکران و نظریه پردازان جهان اسلام در سال‌های اول پس از انقلاب به شدت مورد ت...
[ 4 ] - شیوه های نفوذ نظامی- امنیتی آمریکا در عراق
ایالات‌متحده آمریکا با حمله نظامی به عراق در سال 2003 میلادی تلاش داشت تا با مدیریت هوشمند منابع مختلف قدرت به اهداف و منافع از پیش تعیین شده خود دست یابد؛ از این‌رو نفوذ در ساختارهای عراق از جمله برنامه‌های اصلی آمریکا برای تأمین اهدافش در این کشور عربی است. در این مقاله تلاش می‌شود تا چگونگی مدیریت آمریکا بر منابع قدرت سخت در صحنه میدانی عراق مورد بررسی قرار گیرد. از این‌رو این نوشتار در پاسخ...
[ 5 ] - کاربرد روش تحلیل هرمنوتیک در مطالعات اسلامی
چکیده هرمنوتیک به عنوان یک روش مستقل، جایگاه ویژهای در حوزۀ تفکر بشری پیدا کرده است. این روش، به‌ویژه در قرن بیستم، توانسته است دستاوردهای خود را به دیگر حوزه‌های دانش چون فلسفه، الهیات، علوم اجتماعی، فلسفۀ علم، و ... ارائه کند و بحث‌های جدیدی را در آن عرصهها پی افکند. هرمنوتیک به دو بخش هرمنوتیک فلسفی و هرمنوتیک روشی تقسیم شده است که عمدتاً اولی با گرایش مفسرمحور و دومی با گرایش مؤلف‌‌محور ...
[ 6 ] - مؤلفه‌های سازندۀ فرهنگ سیاسی شایسته در سپهر سیاست‌ورزی امام علی (ع)
در واکاوی تقابل دو ساحت فرهنگی در دوران حکومتی امام علی (ع)، یک طرف فرهنگ عمومی و به‌تبع آن فرهنگ سیاسی جاهلیت است که ریشه‌های آن در باطن برخی از مسلمانان صدر اسلام باقی مانده و در دورۀ خلفای پیش از امیرالمؤمنین (ع) بازتولید شده و طرف دیگر این منازعه، فرهنگ سیاسی شایسته و بایسته از منظر امیرالمؤمنین (ع) قرار دارد که با دو رکن "علم‌آموزی" و "اراده‌سازی" شناخته می‌شود. در پاسخ به این پرسش اصلی که...
[ 7 ] - آرای اندیشمندان غرب دربارۀ عدالت از زاویۀ منازعۀ «حق» و «خیر»
پرسش از نسبت دو مفهوم «حق» به‌معنای درستی و «خیر» به‌معنای غیرارزشی آن و تقدم و تأخر یا اولویت هر یک نسبت به دیگری از مسائل مهم حوزۀ هنجارهاست که نخست در قلمرو نظری فلسفۀ اخلاق، بخش شایان توجهی از مباحث اندیشمندان را به خود اختصاص داده است. ازآنجا که مباحث بنیادین فلسفۀ اخلاق در خصوص هنجارها منحصر به حوزۀ اخلاق فردی نیست و پاسخ به پرسش‌های آن ساحت اندیشۀ سیاسی را نیز به‌عنوان بخش دیگری از حکمت ...
[ 8 ] - اصول سیاست خارجی در سیرۀ سیاسی امام سجّاد علیه‌السلام
اسلام که مکتبی جامع و مشتمل بر آموزه‌های فرازمانی و فرامکانی است، به مبحث سیاست خارجی به‌منزلة موضوعی مهم و اساسی توجه دارد. تبیین معیارهای رفتاری اسلام به‌طور عام و موضوع سیاست خارجی به‌طور خاص در عالی‌ترین شکل آن در آموزه‌های قرآن و سیرة اهل بیت تجلی دارد که در این پژوهش سیرة نظری و عملی امام سجاد علیه‌السلام مبنای تحلیل و تبیین قرار می‌گیرد. بر این اساس و با روش توصیفی- تحلیلی، نگارندگان اصو...
[ 9 ] - نسبت اخلاق و سیاست در سیرۀ سیاسی امام سجاد علیه‌السلام
یکی از پرسش‌های دیرینه و پایدار در حوزۀ اندیشۀ سیاسی، پرسش نسبت اخلاق و سیاست است. نتیجۀ تأمل دربارۀ چنین نسبتی به شکل‌گیری نگرش‌های متفاوتی انجامیده است. برخی می‌پندارند که کاربرد قدرت سیاسی با رعایت اصول و موازین اخلاقی سازگاری ندارد و در نتیجه هیچ آرمانی حتی عدالت، بدون اعمال قدرت محقق نخواهد شد. در مقابل گروهی بر این عقیده‌اند که اصول اخلاقی به‌خودی‌خود آن‌قدر ارجمند است که باید به صورت دائ...
[ 10 ] - سعادت از دیدگاه امام علی(ع)؛ تحلیل ریشه «سعد» در نهجالبلاغه
بدون تردید مقوله «خوشبختی و سعادت»، از مسائل بنیادین و پرسش‌های دیرینه و پایدار بشر به‌شمار می‌آید که بسیاری از مکاتب دینی و فکری نیز آن را مد نظر داشته‌اند. بررسی متون دینی و سخنان پیشوایان دین در رابطه با سعادت بشر و شناخت بهتر این مفهوم از دیدگاه آنان می‌تواند بر نحوه زندگی فردی انسان و حتی جهت‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌های کلان جامعه تأثیر گذارد. این پژوهش بر آن است تا با تمرکز بر موارد به‌کارگ...
[ 11 ] - مؤلفه‌های حکمرانی شایسته در سیرۀ حکومتی پیامبر اسلام(ص)
تعیین مؤلفه‌های حکمرانی شایسته یکی از دغدغه‌های ذهنی بشر کنونی در حوزه‌های اجتماعی می‌باشد که لازم است با رویکردی اندیشه‌ای به این موضوع پرداخته شود. در این مقاله سعی شده است با جمع‌بندی از نظریه‌های مربوط به این حوزه و با رجوع به اندیشه اسلامی و سیره حکومتی پیامبر اسلام(ص)، مؤلفه‌های اساسی حکمرانی شایسته در دوره 10ساله حکومت ایشان در مدینةالنبی استخراج گردد تا گامی مؤثر در موضوعات میان‌رشته‌ا...
[ 12 ] - موضع امام رضا(ع) در قبال حرکت‌های سیاسی علویان در زمان عباسیان
یکی از پرسش‌های اساسی شیعه، موضع ائمه(ع) در قبال حرکت‌های سیاسی علویان در برابر خلفای وقت است. این مقاله ضمن بررسی زمینه‌های روی کار آمدن عباسیان و شرایط پس از به خلافت رسیدن آنان، مواضع امام رضا(ع) را در قبال حرکت‌ها و قیام‌های علویان مورد بررسی قرار می‌دهد. برای واکاوی مواضع امام رضا(ع)، آگاهی از شرایط سیاسی، تاریخی خلافت عباسیان و وضعیت علویان در زمان آنها ام...
[ 13 ] - سیرۀ سیاسی امام رضا(ع) در برخورد با حکومت جور (مطالعۀ موردی ولایتعهدی)
ولایتعهدی امام رضا(ع) از نقاط حساس تاریخ شیعه به‌حساب می‌آید. این حساسیت از چند منظر درخور تأمل است: از یک‌سو تحولات اجتماعی ـ سیاسی عصر عباسیان (مخصوصاً خلافت مأمون)؛ از سوی دیگر، قبول ولایتعهدی امام رضا(ع). بررسی سیرۀ سیاسی امام رضا(ع) بر این مبنا صورت می‌گیرد که سیرۀ سیاسی ائمه واقعیت‌هایی صرفاً تاریخی نیست، بلکه حاوی پندها و اصول ارزشمند...
[ 14 ] - پیشبرد حقوق‌بشر در عرصة نابرابری‌های اجتماعی ـ اقتصادی(رویکرد فرهنگی)
حقوق‌بشر در حوزة مباحث بین‌المللی اغلب از منظر سیاسی و بازتاب‌های آن مورد اعتنا قرار می‌گیرد. این درحالی است که سنگ بنای حقوق‌بشر معاصر بر پایة رفع نابرابری‌ها و آلام اجتماعی- اقتصادی گسترده‌ای شکل گرفته که در پی جنگ‌های جهانی و متعاقب آن تعارض‌ها و بحران‌های گوناگون به یک معضل پایدار بین‌المللی مبدل شده است. لذا در چارچوب نظریة مکتب انتقادی که از دو ویژگی مهم (یعنی تبیین ناکارآمدی «وضعیت موج...
[ 15 ] - آسیب‌شناسی ساختاری رژیم صهیونیستی با تأکید بر آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی
طرح تجزیه و دولت‌سازی یکی از مواردی است که دولت‌های استعماری نظیر بریتانیا برای استمرار حاکمیت و حفظ منافع خود در مناطق مختلف جهان به اجرا گذاشته‌اند. تأسیس رژیم اسرائیل در سال 1948 در همین راستا و با هدف دفاع از منافع غرب در برابر جهان اسلام، صورت پذیرفت. اما از آنجایی‌که هستة اصلی کسانی که خود را شهروند اسرائیل می‌دانند عموماً چندپاره است و خارج از مرزهای فلسطین اشغالی به این سرزمین مهاجرت کرد...
[ 16 ] - دیپلماسی عمومی جمهوری اسلامی ایران در جهان اسلام فرصت‌ها، اقدامات، اولویت‌ها و دستاوردها
دیپلماسی عمومی رویکردی نوین در سیاست‌خارجی کشورهاست که مردم و به‌ویژه نخبگان جوامع دیگر را در روابط خارجی هدف قرار می‌دهد. در سال‌های اخیر بحث و تحقیق پیرامون دیپلماسی عمومی به‌ویژه در ایالات متحده آمریکا تعمیق و توسعه یافته و پس از رخدادهای 11 سپتامبر 2001 مطالعات و عملیات دیپلماسی عمومی آمریکا بر جهان اسلام متمرکز شده است. این در حالی است که کشورهای اسلامی کمتر به این مقوله می‌پردازند و توجه ...
[ 17 ] - رمزگشایی اسطوره در نظام‌های نشانه‌ای
این مقاله، ضمن معرفی روش نشانه‌شناسی به عنوان یکی از جدیدترین روش‌های تحلیلی در مطالعات فرهنگی، با استفاده از آراء رولان بارت، به واکاوی جایگاه اسطوره در نظام‌های نشانه‌ای و قرائت رمزگشایانة اسطوره می‌پردازد. در این مقاله، مروری بر نظریه‌های سوسور، پیرس و امبرتو اکو صورت گرفته و وجوه تمایز و اختلاف‌نظرهای کالر، چندلر و فیسک در مورد آراء سوسور و بارت تشریح شده است. در پایان، انحاء مختلف قرائت اس...
[ 18 ] - کارآمدی حزب‌الله لبنان در دستیابی به مقبولیت اجتماعی و مشروعیت سیاسی
create this question that despite the difficult conditions in Lebanese society and the hardships on the way to the party how Hezbollah has managed complex society of Lebanon to achieve this political and social situation. Hezbollah at first faced with a wide social and political restrictions both inside and outside its borders, even it was not recognized by other parties and government but i...
[ 19 ] - بازنمایی «کنش حمایتگرانه» در آیینه دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران
One of the norms whch clearly represents in the Approaches of Islamic Republic of Iran's Foreign Policy, is the norm "expansion of justice" and in line with that, is "protection" from the oppressed pepole of various societies. the principle on which Imam Khomeini emphasized. The norm establishes the identity of the Islamic Republic as protectionist political unit and actor. Thus, by using a des...
[ 20 ] - تحلیل انتقادی دلایل نادیده انگاری دین در دانش روابط بین‌الملل
مقالۀ حاضر در پی تبیین چرایی غفلت از دین در دانش روابط بین‌الملل است. بدین منظور نگارندگان پس از بررسی مبسوط دلایلی که معمولاً برای پاسخ به سؤال مذکور اقامه می‌شوند، به رد آنها پرداخته و این مدعا را مطرح می‌سازند که امروز بر اثر زیر سؤال رفتن حجیت فرایند تک‌خطی تجدد، بروز تردیدهای جدی به صحت اصل دین‌جدایی و شروع جریان موسوم به «پساسکولاریسم»، آغاز زوال نظم وستفالیایی و ورود نظام بین‌الملل به دور...
[ 21 ] - مطالعه تطبیقی الگوی اسلام سیاسی انقلاب اسلامی ایران و اخوان المسلمین مصر
این مقاله به بررسی مبانی و مولفه های سیاسی انقلاب اسلامی ایران و جنبش اخوان المسلمین مصر به عنوان دو الگوی اسلام سیاسی در منطقه حساس غرب آسیا، می‌پردازد. این دو الگوی اسلام سیاسی یعنی انقلاب اسلامی ایران و اخوان المسلمین مصر هر دو بر بازگشت به اسلام راستین و حقیقی تاکید دارند، حال آنکه قرائت‌های آنان از اسلام متفاوت است. این دو در دهه‌های اخیر برای ارائه الگویی موفق از اسلام سیاسی که راه...
[ 22 ] - ردّ نظریه‌ی "سلطنت مشروعه"؛ میرزای قمی و حاکمیت سیاسی در عصر غیبت
هدف پژوهش حاضر بازخوانی دیدگاه میرزای قمی در "ارشادنامه" و ارائه مستنداتی پیرامون عدم پذیرش سلطنت مشروعه توسط ایشان است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی بوده و به دنبال پاسخ به این سوال است که آیا می‌توان از ارشادنامه‌ی میرزای قمی به نظریه‌ی مشروعیت سلطنت رسید؟ در این راستا، دلایل کسانی که معتقدند میرزای قمی سلطنت مشروعه را پذیرفته است، مطرح شده و در نهایت با بررسی اجمالی عصر میرزای قمی و مقایسه‌ی آثار...
[ 23 ] - ابعاد اسلام‌هراسی در بریتانیا پس از یازده سپتامبر
This article has no abstract.
[ 24 ] - جنبش اسلامی در اراضی اشغالی سال 1948 فلسطین
This article has no abstract.
[ 25 ] - مطالعه تطبیقی آرای مرتضی مطهری و آیزایا برلین در باب آزادی؛ مبتنی بر مؤلفه‌های کنشگر، مانع و غایت
در این نوشتار سعی شده با رویکردی تحلیلی و با اتخاذ تعریف تعدیل‌یافته مک‌کالوم از آزادی به‌عنوان چارچوب نظری به مقایسه تطبیقی آرای مرتضی مطهری و آیزایا برلین در باب آزادی پرداخته و مسیر متفاوت ساخته شدن این مفاهیم را نظاره کرد. بر این اساس در ذیل مؤلفه «کنشگر انسانی»، به مقایسه مباحث انسان‌شناسانه دو اندیشمند پرداخته، در ذیل مؤلفه «مانع» به موانع ایجابی- سلبی آزادی که کنشگر...
[ 26 ] - حکومت فقیه از دیدگاه میرزای قمی (نگاهی نو به ارشادنامه)
آیا امکان اثبات حکومت فقیه از دیدگاه میرزای قمی وجود دارد؟ در نوشته پیش‌رو، با این سؤال اصلی و با روش تحلیل متن، به سراغ نامه میرزای قمی به آقامحمدخان قاجار موسوم به «ارشادنامه» رفته و به تقسیمی ابتکاری از حکومت دست یافته‌ایم؛ تقسیمی که مکمل تقسیم‌بندی بسیط میرزا از حکومت است، به دو نوع استحقاقی (حکومت کسانی که مستحق دریافت حاکمیت جامعه‌اند؛ هم‌چون حکومت پیامبران الهی و اهل‌بیت) و امتحانی (حک...
[ 27 ] - The Challenges Facing State-Nation-Building in Israel
Completing the nation-building process for survival is one of the challenges that the Zionist regime has always faced. This regime has based its existence on a specific and complex identity that, at first glance, can be a strong point for the survival and formation of a society, but the specific characteristics of this identity based on race and population inequality, for This has posed some ch...