مرتضی بحرانی
عضو هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
[ 1 ] - رشته، میان‌رشته و تقسیم‌بندی علوم
به نظر می‌رسد تمرکز و تاکید بر رشته و میان‌رشته در حوزه علوم و معارف، با تقسیم‌بندی علوم و روابط اجتماعی و فرهنگی دانش پیوند داشته باشد. تاریخ طبقه‌بندی علوم حکایت از آن دارد که معیار تقسیم‌بندی یا هستی‌شناختی و اخلاقی بوده است یا روش‌شناختی و معرفت‌شناختی. مبنای وجودشناختی بر پایه این امر شکل گرفته است که وجود دارای سلسله‌مراتب است؛ مبنای اخلاقی نیز به میزان اثربخشی وفایده علوم در رفع احتیاجات...
[ 2 ] - ترجمه به مثابه اقدامی میان‌رشتگی
در باب ترجمه، از زاویه‌های مختلفی بحث شده است. عموماً بر این نکته اجماع وجود دارد که ترجمه، پدیده‌ای میان‌فرهنگی است؛ بدین معنا که مترجم در کار خود با بیش از یک فرهنگ سروکار داشته و دارد. در این مقاله، از زاویه‌ای دیگر، استدلال می‌شود که عمل ترجمه، علاوه بر میان‌فرهنگی بودن، از آغاز یک عمل میان‌رشته‌ای بوده است. بدین معنا که مترجمان برخلاف دانشمندان که به کسب یک رشته علمی خاص اکتفا نمی‌کردند بلک...
[ 3 ] - شیوه‌های زندگی انسان‌های فاضل در مدینه‌های غیرفاضله؛ نگاهی فلسفی به یک وضعیت چالش‌برانگیز فرهنگی
اگر در مدینه‌های غیرفاضله، انسان‌های فاضل، منفرداً، بخواهند زندگی فاضلانه‌‌ای داشته باشند، چه سبکی از زندگی می‌تواند سنگ‌بنای زیست آنها باشد؟ فلاسفه اسلامی، با عطف توجه به یک چالش فرهنگی جهت زیست فاضلانه، در این خصوص نظریات مختلقی را داده‌اند. فارابی گزینه‌هایی چون: رفتن از مدینه غیرفاضله به مدینه فاضله؛ زیست غریبانه در مدینه غیرفاضله؛ و یا تسلیم مرگ شدن به جای زندگی در مدینه غیرفاضله را پیش می...
[ 4 ] - «دوستی» در سنت فلسفه سیاسی اسلامی
متفکران مسلمان، به‌تأسی از حکیمان کلاسیک یونانی، در فلسفه سیاسی‌شان به «دوستی»به‌مثابه مفهومی فلسفی و سیاسی توجه کرده‌اند. بااین‌حال، توجه آنها به این مقوله دارای نقاط ممیزه‌ای است که می‌تواند نشان‌دهنده تفاوت‌های تفکر اسلامی با تفکر یونانی باشد. این نقاط تمایز خود را بیش‌تر در کم‌اهمیت‌تردانستن این مقوله در چهارچوب تفکر سیاسی و بهره‌گیری از مفاهیم کمکی برای جای‌گیری آن در چهارچوب فلسفه سیاسی ...
[ 5 ] - نقد روش پنهان‌نگاری در کاربست آن برای فلسفه فارابی
هرگونه بررسی و پژوهش نیازمند روش است. این ایده اگرچه، ایده‌ای جدید است، اما گویی در گذشته نیز کاربرد داشته است. پژوهشگران معاصر در بررسی و فهم فلسفه اسلامی کلاسیک تلاش کرده‌اند روش فلاسفه مسلمان در تألیف آثارشان را نیز به بحث بگذارند. در این مقاله تلاش شده است تا یکی از آرای لئو اشتراوس در باب روش فارابی در نگارش آثارش به نقد کشیده شود. اشتراوس در پی بررسی‌های خود در باب فلسفه سیاسی اسلامی به...
[ 6 ] - بررسى و نقد کتاب فلسفه امروزین علوم اجتماعى
کتاب فلسفه امروزین علوم اجتماعى تألیف برایان فى با ترجمه خشایار دیهیمى و نیز ترجمه‌اىاز مرتضى مردیها، مدعى نگاه تازه به این بخش از دانش بشرى است. مطالب کتاب، عالمانهو حاصل مطالعه‌اى دراز مدت و درنتیجه مصون از نقد لحظه‌اى. با این حال نکات زیرحاصل نگاه تأملى و انتقادى به ایده آن کتاب است. فى با تأکید فراوان و مداوم بر ضرورترفع تمایزات و دوگانه اندیشى‌ها، درواقع آن را به بهترین نحو باز تولید مى‌کن...
[ 7 ] - بررسی یک مانع فلسفی گذر به دموکراسی در جهان اسلام
Philosophical thought, especially in its political form, began with the Al_Farabi more than thousand years ago in the Islamic world but affirmatively, this kind of thought in the world of politics and political action has less results. The question is “what is the role of political philosophy in the evolutions of the present Islamic world?” Evaluating the political-philosophical texts in the Is...
[ 8 ] - یک نظریه در باب میان‌رشتگیِ؛ مقدمه و گزارشی از یک پژوهش
رویکرد میان‌رشته‌ای، رویکرد پساتوسعه به دانش است؛ رویکردی که آرمان‌‌‌‌ـ‌هنجار مسئولیت را پیش می‌نهد: «میانِ» سوژه و ابژه، خود و دیگری، و گذشته و آینده چیزی لازم است تا خدشه‌های نظام غایی امنیت را جبران کند. بدون این غایت میانی، همۀ ارزش‌های نو در معرض خدشه و انحراف هستند. اما این مسئولیت نیز با محدودیت روبه‌رو است؛ به‌گونه‌ای که چه‌بسا میان‌رشتگی نیز ناقض غایت خود شود. خوانش پدیدارشناختی، این مح...
[ 9 ] - Principal and Teleos of University in Iran
The issue of this article is questioning the beginning and principal of the university; in particular the question is that in what sense can the beginning of the university in Iran be justified and legitimate? By distinguishing between the beginning and the founding, I have linked the beginning of the university to its end, responsibility. The purpose of this research was to show the legitimacy...
Co-Authors