مرضیه محصص
دکترای علوم قرآن و حدیث، استادیار و عضو هیئت علمی گروه معارف اسلامی دانشگاه شهید بهشتی
[ 1 ] - خوانش امام خمینی(ره) از تربیت هنری
هدف: پرورش خلاقیت هنری، زمینهسازی برای تولید محتوای هنری همخوان با ارزشهای اسلامی- ایرانی و وسعت‌بخشی به ذائقۀ هنری، از اهداف تعلیم و تربیت به شمار می‌آید. با توجه به آنکه یکی از اهداف بنیادین انقلاب اسلامی، اشاعۀ همه‌جانبۀ تربیت اسلامی در جامعه است، عنایت به تمامی ابعاد تربیت و از آن جمله تربیت هنری، امری بایستۀ اهتمام می‌باشد. نظر به تأثیرگذاری وافر تربیت هنری بر ارتقای فرهنگی کشور، تبیین خط...
[ 2 ] - نگرة قرآن کریم به «خویشتنداری» در رفتارهای خانوادگی
قرآن کریم با رویکردی هنجارگرا به تربیت انسان‌ها پرداخته است و بر ضرورت اصلاح و تجدید نظر در رفتارها تأکید ورزیده است. در این راستا، برخی سازه‌ها از جایگاه بنیادینی برخوردارند. از آنجا که امروزه موضوعات با محوریّت خانواده به عنوان نهادی اثربخش در ارتقاء و بالندگی جامعه، کانون توجّه قرار گرفته است، واکاوی نظریّة کارآمد قرآن در این حوزه ضروری به نظر می‌رسد. پرسش اصلی این پژوهش آن است کهمطابق آموزه‌ها...
[ 3 ] - علامه محمد حسین فضل الله و اندیشه همزیستی اجتماعی در تفسیر آیات قرآن
محمد حسین فضل الله از جمله مهمترین مفسران معاصر محسوب می شود که از حوزه جغرافیایی لبنان برخواسته و با هدف ارائه اصول کلی حاکم بر نظام اجتماعی اسلام، با شیوه ای تحلیلی و اجتهادی، آیات قرآنی را پردازش نموده است. این مقاله در چهار بخش به بررسی موضوع همزیستی اجتماعی به عنوان یکی از ظرفیت های نظام اجتماعی قرآنی پرداخته است. مهمترین یافته های این مطالعه از رهگذر استخراج مبانی گرایش به همزیستی اجتم...
[ 4 ] - بررسی شاخصه های نوآوری از دیدگاه قرآن کریم
ثمرات نو آوری نسیم حیات بخشی است که اگر در پیکر جامعه جریان یابد، سبب ماندگاری و پویایی آن می شود. نو آوری پیش در امد توسعه و تعالی یک جامعه است. در نگرش قرآنی انسان موجودی فراتر از سایر موجودات است، که اسماء الهی به صورت ظرفیت هایی بالقوه در ذات وی سرشته شده و قابلیت آن را دارد تا پس از طی فرآیندی تلاشمند، ظهور توانمندی های درونی اش را به نظاره بنشیند. آیین اسلام که بنیادی ترین مفاهیم و ا...
[ 5 ] - کاربست گفتمان سکوت در تحلیل نامه امیرمومنان(ع) به معاویه
سکوت یا غیاب معنادار عناصر زبانی در نوشتار دارای کارکردهای مختلف و در تحلیل گفتمان، موضوعی حائز اهمیت است و به‌مثابه صورتی دلالت‌مند، کامل‌کننده گفتار و قادر به بیان اندیشه‌ها است. از این منظر که سکوت می‌تواند به‌نو‌عی، غیابی نسبی باشد و برخی رخدادها از خلال آن تفسیر می‌شوند، سکوت‌ها دلالت‌مند است و به‌عنوان بخشی از زبان، قصد تاثیر بر مخاطب به‌واسطه نگفتن پاره‌ای از اطلاعات و یا حذف اطلاعات را ...
[ 6 ] - واکاوی مضمونی حجاج‌های کلامی در پرتو آموزه‌های رضوی
نظریۀ «حجاج» جلوه‌ای از گفت وگو با هدف اقامه دلیل در جهت اثرگذاری درونی بر مخاطبان است. این فرایند از طریق به کارگیری عناصر زبانی در گفتمان‌ها محقق میشود. در عصر حاضر می‌توان با بهره‌جویی از این روش جدید تحلیل زبانی، دریچه‌ای نو به میراث معتبر رضوی گشود. امام رضا(ع) متناسب با اقتضائات عصری ضمن پالایش مباحث کلامی، در قالب گفتمان حجاجی و با رویکردی هدایتی، از ظرفیت اندیشه‌ورزی مخاطبان...
[ 7 ] - تأملی بر «شرکجنسیتی» در خوانشهای زنمدارانه از قرآن
اندیشههای زنمدارانه با تمرکز بر آیات قرآنی دال بر مفاهیم جنسیت، اثبات برابری جنسیتی میان مردان و زنان را هدف قرار داده‌اند. در این پژوهش، با روش توصیفی- تحلیلی خاستگاه ایدهی «شرکجنسیتی» در خوانشهای زنمدارانه از قرآن بررسی میشود. مروجین این دیدگاه معتقدند، باور به جایگاه برتر مردان نقضکنندهی فهم توحیدی از خداوند است و تفاسیر قرآنی که ذیل آیاتی نظیر 34 سورهی نساء و 22 سورهی صافات، ان...
[ 8 ] - تحلیل برون دینی گزارههای نکوهش‌گرایانه درباره زنان در نهج‌البلاغه
روایات ملامت‌گرایانه درباره زنان در نهج‌البلاغه، عمدتا با خارج‌سازی متن از زمینه تاریخی خود و شرایط و دیدگاههای مدرن امروزی قیاس میشود که در تقابل با دیدگاههای مدافع حقوق زنان، به عنوان بخشی از سنت اسلامی- شیعی ناسازگار با این دیدگاههای مدرن، تلقی می‌گردد. در این پژوهش افزون بر این‌که نشان داده شده بسیاری از گزارههای نکوهش‌گرایانه مربوط به زنان در نهج‌البلاغه فاقد اسناد م...
[ 9 ] - نقد مبانی تاریخ‌مندی در تفاسیر زنمحور از قرآن
یکی از رویکردهای مفسران زنمحور، با هدف هجمه به برداشتهای مردسالارانه از قرآن، رویکرد تاریخی است. برخی با اشاره به تحولات گوناگون تاریخ جاهلی و عرب عصر نزول، در طراحی الگویی متفاوت برای اثبات برابری جنسیتی تلاش کردند. بایستگی تحقیقات منسجم به فراخور زمینهسازی برای طرح آراء و نظرات مختلف موجب شد، پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به تقریری از دیدگاههای تاریخینگر مفسران زنمدار بپردازد و مبانی ...
[ 10 ] - مبانی اعتماد اجتماعی در متون دینی
تقویت «اعتماد اجتماعی»، برای تقویت هویت جمعی، انسجام و نظم در جامعه، ضروری است و به منزله مؤلفه ای پویا و درونزاد در کنش عمومی تاثیرگذار است. در این تحقیق، زیرساختها و مبانی شناختی و عاطفی اعتماد کردن(بعنوان یک عمل آگاهانه و ارادی) با رویکردی درون دینی (و با استفاده از مفهوم «حسن ظن» ) مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس، اهداف پژوهش عبارتند از: ۱)تبیین شرایط و حدود و ثغور «حسن ظن» بر اساس...
[ 11 ] - نشانه‌شناسی اجتماعی دعوت موسی(ع) بر اساس الگوی ناامنی نشانه‌ای
واکاوی عناصر فرهنگی از رهگذر تدقیق در رمزگان نشانه‌ای و هنجارهای اجتماعی، غایتی است که در رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی دنبال میشود. رمزگان نشانه‌ای بیانگر میزان پایبندی افراد به طبقات خاص اجتماع است و همین امر موجب میشود تا افراد در صورت تطابق یا عدم تطابق با هنجارهای اجتماع، احساس امنیت یا ناامنی نمایند و در صورت احساس ناامنی، طیف متنوعی از عکس‌العمل‌ها همچون خاموشی، بیش‌تصحیحی، تلافی و سردرگم...
[ 12 ] - تأملی بر مناجات همسر عمران با رویکرد تحلیل گفتمان
بهره‌گیری از ابزارها و دانش‌های جدید معرفتی و زبانی نوعی تدبر روشمند در آیات و مصادیق آن است و به رمزگشایی از لایه‌های زیرین مفهومی در قصص قرآنی می‌انجامد. این جستار با شیوة توصیفی- تحلیلی در آیات مرتبط با قصۀ همسر عمران ضمن بررسی ساختار و مفهوم مناجات همسر عمران، مؤلفه‌های گفتمان‌مدار متن را بر اساس نظریۀ تحلیل گفتمان فرکلاف مشخص می‌کند. از این رهگذر، ظرفیت شگرف متون قصص قرآنی در فرآیند معنا‌س...
[ 13 ] - بازنمایی هویت معاویه در نامه‌های نهج‌البلاغه با رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی
پیوند ناگسستنی حدیث و تاریخ، زمینه‌ساز کارایی هر یک در سنجش دیگری به شمار می‌آید. در این راستا، کاوش‌های حدیث‌پژوهان و تاریخ‌پژوهان، دربردارنده گزارههای ناهمسازی در ترسیم هویت معاویه، نخستین حاکم اموی است. در پژوهش حاضر با رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی، با تاکید بر فرآیند معناپردازی در بستر اجتماع و فرهنگ، این پرسش اصلی مطرح شده است که در نامه‌های امام علی (ع) به معاویه، از مجموعه نشانگان زبانی و...
Co-Authors