مهدی ماحوزی
دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن
[ 1 ] - فرهنگ لطایف اللغات عبداللطیف عبّاسی گُجراتی و ویژگی های آن
آن چه که در این مقاله مورد مطالعه قرارگرفته، برّرسی و معرّفی فرهنگ لطایف اللغات عبداللطیف عبّاسی است. عبداللطیف، از محققّان و مُنشیان دوره ی جهانگیری (1014-1037) و اوایل دوره ی شاه جهان (1037-1068) است که درگُجرات هندوستان چشم به جهان گشود.از او آثاری متعدّد، در زمینه های گوناگون ادبی بویژه درباره ی مثنوی مولانا و حدیقه ی سنایی به زبان فارسی به یادگار مانده است. لطایف اللغات ازجمله آثاری است که در بار...
[ 2 ] - تاریخ الوزرا و مثل‌های آن
هرقوم و ملّتی در طول تاریخ و در سرزمین خود سرمایه‌هایی دارد که زمینه‌ساز پیش‌رفت‌های مادی، رفاهی و معنوی آن‌هاست. یکی از این سرمایه‌های معنوی که فرهنگ و تمدن آن قوم را می‌سازد، نوشته‌هایی است در زمینه‌های گوناگون و از جمله در موضوع تاریخ که به خودی خود بخشی بزرگ از زندگی مردم را در تمام جنبه‌های رفاهی، عمران، اخلاق، سیاست، آداب و رسوم، علم، شخصیّت فردی و اجتماعی، افکار و روحیّات، سنن، امثال و بسیا...
[ 3 ] - کیفیت ارتباط لفظ و معنی در پهنة هنر حافظ
آنچه هنر حافظ را به صورتی متمایز و غیرقابل تعبیر نشان می‌دهد، سنخیّت لفظ و معنی و پوشیدگی نجیبانة مشترکی است که در نسوج آن دو حلول کرده است. مفاهیم و معانی بدیع و بلندی که پرده‌نشین ضمیر اوست در قالب الفاظی حلول کرده است که غالباً جانشین‌پذیر نیست. نه لفظ عایق معنی است و نامحرم و نه معنی رَمَنده و گریزان از لفظ و قالب. گویی الفاظ و معانی در دیوان این گویندة بزرگ، پیوندی ذاتی دارد. در این نوشته ...
[ 4 ] - نقش «کیمیای سعادت» در اخلاق، شیوةزندگی و رفتار آدمیان و نیل به سعادت دو جهان
کتاب «کیمیای سعادت» خلاصه و ترجمه گونهایست از «احیاء علوم‌الدین» به زبان فارسی اثر ارجمند ابوحامد امام محمد غزالی. این کتاب چهار رکن دارد که هر یک در برگیرندة 10 اصل است. این چهار رکن عبارتند از: عبادات، معاملات، مهلکات و مُنجیات. غزالی، این اثر را با نثری قابل فهم برای همگان فراهم آورده است، تا بدان وسیله راه و رسم زندگی آموزند و از مهالک برهند و به سعادت دوجهان نایل آیند.
[ 5 ] - تصحیح نسخة خطی رسالة عرفانی و کلامی از عارف بارع: کمال‌الدین ملاعبدالرزاق اسحاق کاشی (730 هـ.ق)
از کمال‌الدین ملّا عبدالرزاق اسحاق کاشی (کاشانی) در مدرسة عالی سپه سالار (شهید مطهری) یک نسخه خطی در 505 صفحه موجود است که مجموعه‌ای است از رسایل او در باب حکمت، عرفان، مظاهر وجود حضرت باری، علم استدلالی و علم شهودی. از صفحة 100 تا 126 این رساله اختصاص دارد به رسالة عرفانی و کلامی ملّا عبدالرزاق کاشی (در گذشته 730 هـ.ق) در باب مباحث مذکور. به دلیل اهمیّت موضوع و شخصیّت مؤلف، لازم آمد به تصحیح این...
[ 6 ] - طالبی، سراینده شوق‌نامه (تصحیح نسخه خطّی شوق‌نامه و گوینده آن)
«طالبی» گویندۀ سدۀ دهم هجری قمری که پارسی و تازی، نیک می‌دانسته، در تاریخ 947 هـ.ق، به نظم «شوق‌نامۀ محمّدی» در قالبِ مثنوی مبادرت ورزیده و در سال 949 هـ.ق آن را در مکّۀ معظّمه به پایان رسانده است. استنساخ این نسخۀ منحصر به فرد، به خطّ نستعلیقِ متوسط با قلم کاتبی به نام «ساقی بن سلیمان»، در سال 950 هـ.ق به انجام رسیده است. «طالبی» در «شوق نامه»، داستان سفر روحانیِ بلوقیا ـ پادشاه مصر ـ را به قصد زیار...
[ 7 ] - بازتاب آداب و رسوم تاریخی هند در تاریخ و ادب معاصر ایران
از دیرباز به دلیل مشترکات فرهنگی و زبانی دو ملت تاریخی ایران و هند و بویژه از دوران حکومت اکبرشاه و اورنگ زیب و رواج زبان فاخر پارسی در شبه قاره و مسافرتهای پیدرپی گویندگان و مورّخان ایرانی به آن سامان، آداب و رسوم مردم هند برای مردم ایران جاذبهای شگفتانگیز داشته است. در این مقاله، نگارنده بر آن است تا آن دسته از آداب و رسوم تاریخی ملت بزرگ شبه قاره را که در تاریخ و ادب معاصر ایران انعکاس د...
[ 8 ] - بیدل در عرصة غزل عرفانی
بیدل دهلوی از گویندگان بزرگ شعر عرفانی در شبه قاره است که سبک هندی را از تنگنای صورت، به فراخنای معرفت رسانید. شعر میرزا عبدالقادر بیدل در عرصه غزل، ادامه تفکر مولانا جلال الدین محمد بلخی در عرصة شمسیات اوست. هدف از نگارش این مقاله معرفی بیدل در عرصة غزل عرفانی است. در نظر بیدل، همه تعینات و کثرتها، در سیر رجوعی و عروجی انسان به وحدت باز میگردد و در سیر نزولی او یعنی سفر از حق به خلق، همه کث...
[ 9 ] - ابن میثم بحرانی و مراتب علمی، ادبی و انسانی وی
در این پژوهش، هدف معرفی و شناخت مراتب علمی و انسانی حکیم، ادیب و متکلّم نامی قرن هفتم هجری قمری «کمال الدّین میثم بن علیّ بن میثم بحرانی» است. ابن میثم در فنون گوناگون حکمت، عرفان، کلام، اصول فقه، بیان و شؤون مختلف ادب استادی است مسلّم و در مراتب زهد و پرهیز و خوی نیک سرآمد اقران. هم ستودة استادان خویش است و هم شاگردان دانش پژوه خویش. حدود 18 اثر ارجمند در خلال 63 سال عمر ممتّع خویش در موضوعات یا...
[ 10 ] - تبیین اندیشه خیامی از خلال رباعیهای متوازن و مقبول الاصاله
شاید هیچ گوینده و متفکری چون حکیم عمر خیام نیشابوری، مورد توجه و اقبال جهانیان نبوده است و هیچ اثری چون رباعیات وی موضوع گفتگوها، بحثها، پژوهشها، ترجمهها و نقدهای جهان شرق و غرب قرار نگرفته است. اعتقاد بنده براین است که تبیین اندیشه خیامی جز از خلال رباعیهای مقبولالاصاله وی میسر نیست و آنچه اصالت هر رباعی را تأیید میکند، سازگاری و توازن مفاهیم آن است با سایر رباعیهایی که مجموعاً «منظومة...
Co-Authors