مهدی نجف زاده
استادیار علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد
[ 1 ] - نگرش نوسلفی یوسف قرضاوی به سیاست: دولت اسلامی به‌مثابه حکومتی مدنی
رویدادهای سه سال گذشته در جهان عرب و نقش برجسته گروه‌های اسلام‌گرا در آن ضرورت توجه جدی به اندیشه‌های سیاسی سنی را بیش‌ازپیش آشکار کرده است. اندیشه‌هایی که طیفی از گرایش‌های افراطی، میانه‌رو و غرب‌گرا را در بر می‌گیرد. دکتر یوسف قرضاوی، یکی از فقهای برجسته معاصر اهل سنت است که در حوزه عمل سیاسی نیز ایفای نقش کرده است. وی که خود را به جریان «الوسطیّه الاسلامیّه» متعلق می‌داند، خط‌مشی فکری خود را ...
[ 2 ] - برابر خوانی هایدن وایت و گرین بلات در خوانش متون سیاسی
درک رابطه متقابل تاریخ و ادبیات از دیرباز مدنظر بزرگان عرصه سخنوری بوده است. رد این رابطه را می‌توان در نوشتارهای افلاطون و ارسطو یافت. از 1980 با پیدایش نو تاریخ‌گرایی دو بودگی بین تاریخ و ادبیات که از زمان ارسطو به بعد شیوه غالب اندیشه بوده، فروریخت و با نظریات هایدن وایت و گرین بلات که از منظری متفاوت به تاریخ و ادبیات مینگریستند پیوند دوسویه این دو مطرح شد. هایدن وایت از سکوی زبان به تاریخ...
[ 3 ] - از مهندسی اجتماعی تدریجی تا مهندسی اجتماعی آرمانی: مقایسه تطبیقی رویکرد روشنفکران نسل اول و دوم پهلوی
تغییر جهت روشنفکری در ایران از راست به چپ طی دوره کوتاه‌مدت پهلوی اول رخ داد. برخلاف روشنفکران نسل اول پهلوی که به بازسازی جامعه ایرانی براساس الگویی تدریجی و گام‌به‌گام و برمبنای مدرنیته اعتقاد داشتند و این موضوع آنان را به همراهی با نظام پهلوی برای بازاندیشی درباره اندیشه ایران‌شهری کشاند، روشنفکران نسل دوم به‌طورکلی از مهندسی تدریجی اجتماعی دست شستند و بر تغییر انقلابی وضع موجود پای فشردند. ...
[ 4 ] - بازخوانی دیالکتیک ترغیب و فشار ساختاری ترور در فرقة اسماعیلیۀ نزاری(بر اساس تبیین چهارگانۀ اسملسر)
فرقة اسماعیلیة نزاری به رهبری حسن صباح بنیادگذار ترور در معنی کلاسیک آن است. در تاریخ ایران دهه‌های میانه دیدهنشده که جریانی، از ترور همچون حربهای راهبردی و همزمان ساز‌و‌کاری دفاعی، به شکلی کاملاً سازمانمند در جهت نیل به اهداف خود بهره گیرد. در این پژوهش ترور در فرقۀ اسماعیلیه با رهیافت کیفی و بر اساس شواهد تاریخی بررسی و با تکیه بر استدلال استقرایی، به تحلیل جامعهشناختی عوامل مؤثر بر عملک...
[ 5 ] - بازتاب تک‌صدایی و خودگومندی جامعة ایرانی در رمان بوف کور
این مقاله با به کارگیری روش‌شناسی پسافرمالیسم باختین و با تأکید بر نظریة زبان‌شناسی اجتماعی، به نقد سنت تحلیلی بوف کور پرداخته است. مؤلفه‌های سه‌گانة «موقعیت‌مندی، کرونوتوپ و منطق مکالمه» در بوف کور خوانده و استدلال شد و برخلاف سنت تحلیلی مألوف و رایج، این رمان فاقد بافت اجتماعی- سیاسی مشخص (از لحاظ زمانی) در جامعة ایرانی است. در نقدهای ادبی مربوط به بوف کور حداقل از دو بافت «جامعة پیشااسلامی» ...
[ 6 ] - تبیین ساختاری دگردیسیِ احزاب افغانستان از نظامی‌گری به مصالحه(نمونه‌پژوهی: حزب اسلامی گلبدین حکمتیار)
پیوستن حزب اسلامی حکمتیار به فرآیند صلح ملیِ افغانستان، از مهم‌ترین پیش‌آمدهای جنجال‌برانگیزِ اخیر و اثرگذار بر وضعیت سیاسی-امنیتی و مناسبات منطقه‌ای این کشور است. ریشه‌یابی این دولت‌پذیری و دولت‌ستیزی تاریخیِ حکمتیار، مسئله اصلی نوشتار حاضر است. هدف طرحِ این پرسمان، بازنمایی نقش سیاست بر خشونت و مصالحه در این کشور ست. پرسش جستار حاضر، این است که علت رویکرد نظامی حزب حکمتیار در برابر دولت‌های افغ...
[ 7 ] - بازتاب منازعه هویتی در ابزارهای فرهنگی مطالعه اسکناس‌های ایرانی دوره پهلوی دوم و جمهوری اسلامی
مطالعه حاضر از طریق روش ترکیبی تحلیل محتوا و نشانه‌شناسی، منازعه هویتی در دو دوره جمهوری اسلامی و پهلوی را در اسکناس‌ها به مثابه یکی از ابزارهای فرهنگی مورد مطالعه قرار داده است. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد، نظام نشانه‌ای بر روی اسکناس‌ها در دوره پهلوی دوم از تغییرات فرهنگی بر اساس الگوهای مدرن ح...
[ 8 ] - تبیین ساختاری دگردیسیِ احزاب افغانستان از نظامی‌گری به مصالحه(نمونه‌پژوهی: حزب اسلامی گلبدین حکمتیار)
پیوستن حزب اسلامی حکمتیار به فرآیند صلح ملیِ افغانستان، از مهم‌ترین پیش‌آمدهای جنجال‌برانگیزِ اخیر و اثرگذار بر وضعیت سیاسی-امنیتی و مناسبات منطقه‌ای این کشور است. ریشه‌یابی این دولت‌پذیری و دولت‌ستیزی تاریخیِ حکمتیار، مسئله اصلی نوشتار حاضر است. هدف طرحِ این پرسمان، بازنمایی نقش سیاست بر خشونت و مصالحه در این کشور ست. پرسش جستار حاضر، این است که علت رویکرد نظامی حزب حکمتیار در برابر دولت‌های افغ...
[ 9 ] - تحلیل نشانه‌شناسی برنامه‌های کودک و نوجوان تلویزیون جمهوری اسلامی ایران در دهه‌های 60 و 70 (مطالعه موردی: کارتون‌های قصه‌های مجید، مدرسه موش‌ها، دنیای شیرین و قصه‌های تا‌به‌تا)
مناسبات قدرت در دهه‌های 60 و 70 در ایران، متأثر از وقوع انقلاب اسلامی دچار تغییراتی شده است. نظام‌های نشانه‌ایِ متعارضی را می‌توان شناسایی کرد که حول روابط و مناسبات قدرت در ایران انقلابی ایجاد شدند و زندگی اجتماعی کودکان را تحت تأثیر قرار دادند. در مطالعه حاضر با به‌کارگیری چارچوب امر سیاسی و نظریه فرهنگی کودک در روش نشانه‌شناسی پرس، به واسازی نظام‌های نشانه‌ای و منازعه معنایی حاصل...
[ 10 ] - تحلیل نشانه‌شناختی تمبرهای جمهوری اسلامی ایران (1389-1357)؛ گذار از نشانه‌های سیاسی به نشانه‌های اجتماعی
نشانه‌شناسی، علم مطالعه نظام‌های نشانه‌ای و درواقع، فرایندی تأویلی برای فهم حقیقت پنهان در پس علائم، رمزها، و نشانه‌ها و نمادهای فرهنگی است. افزون‌براین، نشانه‌شناسی به ما می‌گوید که ساختارها می‌توانند معنادار باشند؛ به‌گونه‌ای‌که ساختارها مبنایی نشانه‌ای دارند و به‌صورت یک نظام عمل می‌کنند. در نظام جمهوری اسلامی ایران نیز این ساختارها بسیار گسترده هستند. نظام نشانه‌ای در جمهوری اسلامی ایران به...
[ 11 ] - بازتاب منازعه گفتمانی در سه‌گانه سیمین دانشور از ایده به خود آمدن تا استعاره‌های پساانقلابی
این مقاله با به‌کارگیری روش‌شناسی نو تاریخ‌گرایی و نظریه جامعه‌شناسی ادبیات، به نقد و تحلیل رمان‌های سه‌گانه سیمین دانشور (سووشون، جزیره سرگردانی و ساربان سرگردان) در سه مقوله پیرنگ( تداوم شخصیتها از سووشون تا ساربان سرگردان)، بررسی بافتارهای سیاسی-اجتماعی جامعه ایرانی و بازتاب منازعه گفتمانی، از خلال این رمان‌ها می‌پردازد. در این مقاله بر پایه تاریخ‌گرایی جدید در تحل...
[ 12 ] - نشانه‌شناسیِ هویت مکانی در سرزمین فلسطین «مثلثِ نمادینِ وطن، خانه و زن در شعرِ مقاومت»
رابطه مقوله «هویت» با «مکان»، پیچیده، انضمامی و نمادین است. مکان، تنها حضورِ افراد، صرفنظر از خصوصیات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی نیست، بلکه مملو از معانی نمادین، دل‌بستگی‌های عاطفی و احساساتی است که افراد درباره یک مجموعه مشخص دارند. بیانِ نمادین عواطفِ نسبت به پدیده‌های سیاسی در شرایط غیرعادی وجه بارزتری می‌یابد. مسألة اشغال فلسطین و مقاومت مردمی در برابر آن، یکی از اساسی‌ترین موضوعات در شعر فلسطی...
[ 13 ] - در آیینه غرب و عبور از مَنِ نامتناهی؛ بررسی چگونگی رویارویی نخستین قانون‌گذاران ایرانی با غیرِ غربی در مذاکرات نخستین مجلس شورای ملی مشروطیت
در مطالعه مناسبت تاریخی هویت ایرانی با غیرِ غربی، انقلاب مشروطیت به‌عنوان اولین مواجهه جدی با این غیر اهمیت می‌یابد. برای بررسی اولین مواجهه‌ی قانون نویسان ایرانی با مدرنیته‌ی غربی از نظریه آینه‌ی لَکان بهره‌گیری و سپس متن مذاکرات اولین مجلس شورای ملی بازخوانی شد. پرسش اساسی مقاله این بود که «مواجهه اولین قانون‌گذاران ایرانی در مناسبت با غیرِ سلطنت مطلقه و غیرِ غربی چگونه در متنِ مذاکرات مجلس اول مش...
Co-Authors